Beland op de laatste halfgevulde pagina en daarmee één tweeduizendste deel van de twee boeken, worden de uitgangspunten helder uiteen gezet in drie nauw verbonden processen. Gevolgd door drie grote vragen die ermee opgeroepen worden en waarvan Harari hoopt dat ze nog lang in ons hoofd blijven galmen. Volgens mij gaat het de schrijver uiteindelijk om deze laatste halve bladzijde, om een tegenbeweging aan te wakkeren.
Uitgangspunten: *wetenschap koerst af op het dogma dat organismen algoritmen zijn en het hele leven dataverwerking; *intelligentie wordt losgekoppeld van bewustzijn; *niet-bewuste, hyperintelligente algoritmen zullen ons spoedig misschien wel beter kennen dan wij onszelf kennen. Harari formuleert het niet als eigen standpunten, hij wekt direct het gevoel op: ja, dat dogma kunnen we mooi eens aanvallen en ombuigen.
De drie slotvragen doen de rest om een tegenbeweging te steunen.
1. “Zijn organismen echt alleen maar algoritmen en is het leven echt alleen maar dataverwerking?”
Mijn antwoord: nee, natuurlijk niet, schakel je hart maar in bij al het hoofdwerk, dan weet je dat direct.
2. “Wat is waardevoller, intelligentie of bewustzijn?” Uiteraard het laatste, met alleen intelligentie zul je weinig van deze leerschool aarde opsteken en gaat iedere zingeving verloren.
3. “Wat gebeurt er met de maatschappij, de politiek en het dagelijks leven als niet-bewuste, maar hyperintelligente algoritmen ons beter kennen dal we onszelf kennen?” Een schamele leegte blijft over, maar we hoeven ons er niet druk over te maken, want onze essentie, onze kosmische verbondenheid, de liefde kunnen die hyperintelligente algoritmen nooit kennen.
Ja, laat ze vooral in onze hoofden galmen, Harari is daar met zijn meesterwerk uitstekend in geslaagd.
Zo, en nu mag 2018 beginnen, ik wens het nieuwe jaar veel liefde en vertrouwen toe.

Alledaagse Wijsheden

“Er is zoveel angst in jullie wereld. Meer angst dan decennia geleden. Omdat er zoveel meer communicatie is, waardoor mensen allemaal kunnen sudderen in dezelfde energie van angst. Maar het is ook nodig, omdat de mensheid collectief reageert op wat er fout gaat. Er is de verenigende kracht van de mensheid om op te staan en NEE te zeggen.” 

White Bull / Ian Graham 

“De vraag moet zijn welke waarden je hartstochtelijk wil verdedigen. Of nog beter: waar het je eigenlijk om gaat in het leven.” 

Marjoleine de Vos

(vervolg)

Mijn twijfel of Harari zelf achter zijn ontbrekende spiritualiteit staat, blijft hangen. Soms stelt hij de zaken wel voorzichtig: “Het kosmische dataverwerkingssysteem zou een soort God zijn.” Maar mediums, readers, bijna-dood-ervaringen, dergelijke grondig onderzochte verschijnselen komen niet voor in zijn beschouwingen. Over wetenschappers die zulk onderzoek verrichten horen we hem niet. De innerlijke leerweg door het opdoen en analyseren van ervaringen is verscholen achter het reguliere dataïsme.
Het kloppende hart van mens dn cultuur lijkt vakkundig te zijn weggesneden. De dieptewerking van een kloppend hart kan echt niet beschreven worden in termen van botsende cellen, elektrische stromen en algoritmen.
Toen ik het boek bijna uit had, kwam mij ter ore dat Harari dagelijks twee uur mediteert en jaarlijks twee maanden op stilteretraite gaat. Opeens wist is het (dacht ik het te weten!), hij heeft een spirituele kennisbron waaruit hij tapt. Die man kan heel diep van binnen in alle rust contact maken. Ik noemde zijn boeken eerder al een ‘bovenmenselijk prestatie’ en nu lijkt het me zeer waarschijnlijk dat de tekst op heel wat punten is gechanneld (blogs 8/8 en 25/8 ’15). Die gedachte bracht een grote glimlach op mijn gezicht.
Door te stellen dat de ziel niet bestaat, dat er geen zingeving en Groter Plan zijn, door de liefde in haar wezensechtheid te negeren, kan hij in de huidige tijd heel veel mensen bereiken die wars zijn van wat zij ‘geloof’ noemen. Zijn verhaal ademt de veelgeprezen nuchterheid uit in termen van intelligentie los van het hart. Harari's opzienbarende actie kan daarmee juist ónderdeel zijn van het Grotere Plan. Mensen kritisch over deze zogenaamd zielloze, zinloze samenleving laten nadenken. Zijn drie slotvragen getuigen ervan. Geniaal! Dit bedacht hebbende kan ik in alle rust deze slotvragen gaan beantwoorden.                                            Wordt vervolgd

Harari Wijsheden

“Beslissingen die websigners hebben genomen, ver buiten de publieke schijnwerpers, hebben ertoe geleid dat het internet nu een vrije, wetteloze zone is die de soevereiniteit van staten aantast, grenzen negeert, de privacy afschaft en misschien wel het grootste mondiale veiligheidsrisico met zich meebrengt.”

“Gewone kiezers beginnen al aan te voelen dat democratische mechanismen ze steeds minder te bieden hebben. De macht glipt uit hun vingers, maar ze weten niet goed waar hij gebleven is. In Groot-Brittanië denken de kiezers dat de macht misschien wel is weggesluisd naar de EU, dus stemmen ze voor een Brexit. (...) De trieste waarheid is dat niemand weet waar alle macht is gebleven. De macht komt hoe dan ook niet terug bij de gewone burger als Groot-Brittannië de EU verlaat.”

(vervolg)

Magistraal geschreven, grote lijnen en stromingen worden door de geschiedenis heen getrokken naar de toekomst, heldere toelichtingen, een imposant arsenaal aan voetnoten, een welhaast bovenmenselijke prestatie. Harari’s redenaties zijn kloppend, maar het fundament rammelt. De reguliere wetenschap is heilig verklaard, wetenschappers zijn de hogepriesters op aarde. Dan kun je vaststellen dat het idee van een ziel in de evolutietheorie onhoudbaar is en suggereren dat de mens als blanco vel, los van eerdere ervaringen, ter wereld komt. Het bewustzijn wordt eenmalig gevormd door een koortsachtige verzame- ling van ervaringen.
Het is waar dat je met zulke uitgangspunten de seculiere medemens wel achter je krijgt. Gaande het lezen vroeg ik me steeds meer af of het wel zijn eigen visie is, een ontbrekend spiritueel fundament, geen grondoorzaak voor de vele verschijnselen. Door mensen op zijn hand te krijgen kan hij wel aan een grote groep indringend duidelijk maken hoe schandalig wij met onze mededieren omgaan, dat de mensheid zichzelf veel te veel op een voetstuk heeft geplaatst.
Dan het ontbrekende onderwerp liefde, waarover ik eerder schreef. Het begrip valt heel af en toe, maar in zeer beperkte vorm. Liefde en woede plaatst hij bijvoorbeeld op een lijn, het zijn allemaal botsende cellen, elektrische stroompjes, hormonale opwelling in het lijf. Die worden dan weer verbonden met algoritmen (“een set regels die stap voor stap uiteenzetten welke wiskundige handelingen er moeten worden verricht”) Daarmee is liefde vluchtig, komt en gaat, terwijl het in wezen geen sensatie is, maar een levenshouding, een zijnstoestand. De indrukwekkende spirituele literatuur op dit gebied komt dan ook niet aan bod. Hij volgt consequent de goddelijke lijn van de reguliere wetenschap. En scoort!
                                                                                                           Wordt vervolgd

Harari Wijsheden

“Vanuit het dataïstisch perspectief kunnen we het hele mensdom interpreteren als één groot dataverwerkend systeem, waarbij individuele mensen fungeren als chips.”

“Het dataïsme dreigt met Homo Sapiens te doen wat Homo Sapiens heeft gedaan met andere dieren. In de loop van de geschiedenis hebben mensen een wereldwijd netwerk opgebouwd en taxeerden zij alles naar gelang zijn functie binnen dat netwerk. Zo werden duizenden jaren lang
de menselijke trots en onze vooringenomenheid steeds verder opgepompt.”

“Zodra wij mensen minder belangrijk worden voor het netwerk, zullen we merken dat we helemaal niet de kroon op de schepping zijn. De meetlat die wij al zo lang koesteren zal ons veroordelen tot hetzelfde lot als dat van de mammoeten en de Chinese rivierdolfijn. Achteraf bekeken zal de mensheid hoogstens een rimpeling in de kosmische dataflow geweest zijn.”

(vervolg Harari serie, start 7 november j.l.)

Met kerstmis voor de deur en het boeiende boek, maar zielloze boek ‘Homo Deus’ van Harari op de leestafel wil je wel wat over engelen horen. Dat kan, de bekende oud-radiopastor Hans Stolp heeft zijn enorme oeuvre uitgebreid met het boek ‘De grote aartsengel Michaël’. Tot nu toe heb ik er alleen recen- sies over gelezen die me in deze Harari-fase wel nieuwsgierig maken. Een schriller contrast dan van deze twee uitstekende schrijvers kun je je niet voorstellen.
Stolp stelt vast dat aartsengel Michaël in het huidige tijdperk mensen naar geestelijke wijsheid leidt. Was in het vorige tijdperk enkele eeuwen terug aartsengel Gabriël nog bezig technische kennis aan de mens te brengen, Michaël verdiept de geestelijke vooruitgang met spirituele inzichten. Alles, ja ook al het leed, draait om de ontwikkeling van de ziel. Deze vooruitgang zal eveneens het uit de hand gelopen materialisme intomen.
Harari acht het wetenschappelijk bewezen dat de ziel niet bestaat, want door wetenschappers is zij niet aangetoond. Er is geen sprake van een leerweg op aarde of andersoortige entiteiten in de sferen, het dataverwerkende systeem presenteert de feiten. Dat systeem lijkt qua capaciteiten de mens te gaan overtreffen. Terwijl reïncarnatie voor Stolp een vanzelfsprekend feit is, schuift Harari het moeiteloos van tafel als verzinsels in een zinloze wereld. Stolp opereert vanuit het Grote Plan, volgens Harari is dat er niet, toeval en algoritmen bewerkstelligen verandering.
Deze twee uitersten samenbrengen naar een hoger niveau, zal wel de ultieme uitdaging voor onze tijd zijn. Harari’s boek Homo Deus heb ik op een haar na uit. Daarna zal ik bezien wat ik van dit hoogst indrukwekkende werk, inclusief mijn weerstand af en toe, in een of meer blogs kan verwerken.

Alledaagse Wijsheden

“Voor alle inzichten die Michaël ons voor wil leggen geldt dat je er een beweeglijk, niet vastgeroest denken voor nodig hebt dat ook geestelijke inzichten wil leren begrijpen.” 

Hans Stolp

“Als het mondiale dataverwerkingssysteem alwetend en almachtig wordt, wordt verbondenheid met het systeem de bron van alle zingeving. Mensen willen fuseren met de dataflow, want als je deel uitmaakt van de dataflow, maak je deel uit van iets veel groters dan jezelf.”

Yuval Noah Harari

(vervolg)

Er gaat een geruststelling vanuit. Het is zo bekrompen om te denken dat de aardse mensheid de ‘hoogste’ vorm is van.... ja, van wat eigenlijk? Intelligentie, bewustzijn, gevoel? Er zijn elders hoogst- waarschijnlijk verder gevorderde, vreedzame beschavingen die veel complexere ruimtereizen maken.
De kosmos wordt erbij betrokken, dat relativeert onze aardse beslommeringen. Icke verwacht dat geavanceerde buitenaardse beschavingen al heel lang hebben moeten samenwerken om zover te komen. Ze zitten vermoedelijk niet alleen op de eigen planeet.
Er zijn zelfs al doorwrochte specificaties van soorten beschavingen in het heelal. De Russische sterrenkundige Nikolaj Kardasjov stelde er een op. Hij deed dat met behulp van een eenvoudige natuurkundige grootheid: over hoeveel energie kan een beschaving beschikken? Is dat alleen een kampvuur en hulpbronnen uit de onmiddellijke omgeving. Volksstammen die zich afvroegen of er elders meer levende wezens zijn. Dat is dan type I. Type II beschavingen kunnen de hulpbronnen van een geheel zonnestelsel oogsten. Nog een stap verder gaat type III, dan kan een beschaving een heel sterrenstelsel koloniseren. Icke doet er zelf nog een schepje bovenop met type IV dat het heelal heeft gekoloniseerd.
Hoe waar of onwaar het is maakt mij weinig uit. Deze denkwijze kan ons beslist verder helpen op onze zoektocht naar een meer vredelievende samenwerking op dit prachtige stipje aarde. En vanuit dat stipje naar verdere oorden in het heelal. Vanuit deze invalshoek sta ik wat minder sceptisch tegenover het peperdure ruimteonderzoek. De belangrijke missie om het leven op leerschool aarde harmonischer te maken, geeft mijn kerstgevoel extra glans.

Alledaagse Wijsheden

Over getallen gesproken (vorig blog), ze vliegen me om de oren in het interview van George van Hal/Jim Jansen met astronoom Vincent Icke voor New Scientist. Met recht zijn ze astronomisch te noemen. Een reis vanaf de aarde naar het centrum van de Melkweg duurt bijna twintig jaar, maar gezien vanaf de aarde duurt dat 24.000 jaar. Bij terugkomst is hier dus 48.000 jaar verstreken. Als Icke dan meldt dat hij er bijna zeker van is dat er leven buiten de aarde is, ga ik niet gehinderd door kennis van zaken graag mee. Het lijkt me gewoon plausibel.
Hij gaat nog verder in zijn redenatie. Want als we nu al André Kuipers de ruimte in kunnen sturen,
zal de volgende stap zijn: het ontmoeten van onze exoburen (de term ‘aliens’ verafschuwt Icke). Het zonnestelsel is niet het enige planetenstelsel waar planeten rondom een ster draaien; exoplaneten zijn planeten rond andere sterren. Het leven, legt hij uit, is natuurkundig heel eenvoudig. Het bestaat uit vijf atomen en die liggen overal in het heelal voor het opscheppen. Als hij dan ook nog aannemelijk maakt dat onze exoburen waarschijnlijk een (veel) hogere beschaving hebben dan wij hier op aarde, is mijn geluk compleet. Daar kunnen wij dus van leren!
Mochten ze onze kant opkomen: ze zijn vredelievend en samenwerkend, verwacht Icke. In het uitzonderlijke geval dat ze oorlogszuchtig zijn, hebben we geen schijn van kans. Ik denk niet dat we deze exoburen kunnen uitleggen wat grenzen zijn en het is een lachertje om ze buiten je grenzen te willen houden. Misschien moeten we eens vaker met kosmische ogen naar het vluchtelingenvraagstuk gaan kijken. Samenwerken in plaats van uitsluiten lijkt meer dan ooit geboden.
                                                                                            Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“In het licht van de huidige wetenschap – sterrenkunde, natuurkunde, scheikunde, sociologie wat mij betreft – is er geen enkele reden waarom er géén grootschalige buitenaardse beschaving zou bestaan. Echt geen enkele. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat zo’n beschaving vervolgens ook zeker bestaat.”
 

“Een vergevorderde intelligente samenleving plundert zijn planeet niet zoals wij dat doen, maar is een kringloopsamenleving die alle stoffen weer hergebruikt. Die laat dus geen sporen achter.” 

Vincent Icke

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau zijn Nederlanders niet ontevredener, cynischer of rechtser geworden. Opmerkelijk als je dat naast het stemgedrag neerlegt. Over immigranten zijn ze zelfs positiever gaan denken. Wel begrijpelijk, het verschijnsel is dichterbij gekomen, je hoort meer over de levens van die mensen. Meer mensen zien het weliswaar ‘de verkeerde kant’ opgaan dan de goede kant’, maar over het nu zijn ze positief. Zo’n 85% vindt dat zijzelf of hun gezin in welvaart leven en dat is al jaren het geval.
Dergelijke uitkomsten stemmen een mens optimistisch, een redelijk tevreden volk. Maar dat duurt maar een dag, want dan komt het CBS met onderzoeksuitkomsten. Een derde deel van de bevolking heeft een hoge kwaliteit van leven qua welvarendheid, tevredenheid en gezondheid. 29% is niet welvarend, maar wel tevreden en gezond, voor 14% geldt het omgekeerde. Bijna een kwart is niet tevreden met het leven en/of de gezondheid, en heeft een inkomen dat lager ligt dan gemiddeld. Adieu goede gevoel omtrent de stand van ons land. Als het CBS ook nog meldt dat samenwonenden zonder kinderen het
het beste hebben, moet je gaan vrezen voor een stagnerende voortplantingsdrift van Nederlanders. Want ja, wie wil daar nu niet bijbehoren...
Sommige media maken zonder enige verdiepende toelichting dankbaar gebruik van de getallen- verslaving. Die getallen kunnen ook nog hoogst pretentieus zijn. Wat te denken hiervan: “Verergerde luchtvervuiling, veroorzaakt door klimaatverandering, zorgt tegen 2030 naar schatting wereldwijd voor de vroegtijdige dood van zestigduizend extra mensen. Dat aantal kan oplopen tot 260.000 in het jaar 2100.” Afgezien van de vraag of de mensheid het jaartal 2100 haalt, is het alsof je in 1936 een voorspelling doet voor 2018. Zóveel kan er gebeuren in 82 jaar.

Alledaagse Wijsheden

“Ik zie veel stellige uitspraken over getallen die in feite onzeker zijn. Maar die onzekerheden halen de krant niet. Zo ga je heel snel naar: dit is waar.”

Johan van Leeuwaarden

“De gemiddelde Nederlander heeft één tiet en één testikel.”

Centraal Bureau voor de Statistiek

Wat heb ik geweldig om hem gelachen: Fons Jansen (1925-1991). Begin jaren zestig stond hij met zijn eerste show op het podium. Het sloeg aan. Dat was bijzonder, want in een nog sterk verzuilde samenleving was eerbied voor Christelijke religies een vereiste, terwijl hij de draak stak met Rooms Katholieke inzichten en rituelen (‘De lachende kerk’). Moedig. Het werd geaccepteerd omdat hij zelf uit een streng Rooms Katholiek milieu kwam én omdat hij publiek trok dat opgelucht ademhaalde omdat over religie ook grappen gemaakt mochten worden.
Dan die ander, ook een absolute favoriet van mij: Herman Finkers (1954). Hun stijlen zijn vergelijkbaar, droogkomische humor. Finkers: “Nee, ik ben niet getrouwd, mijn schoonouders konden geen kinderen krijgen.” Beiden zijn niet agressief naar mensen, schreeuwen niet en geen overdadige aandacht voor seks en geslachtsdelen grappen, zoals menig andere cabaretier.
Ook zware maatschappijkritiek ontbreekt, maar de mannen ventileren wel onorthodoxe standpunten ten aanzien van het geloof. Voor Finkers waren de zaken echter omgedraaid. Nu was het moedig om de atheïsten op de hak te nemen. Dat was slechts enkele decennia later en het zegt veel over de snelheid waarmee de seculiere denkbeelden de overhand hebben gekregen in de tweede helft van de vorige eeuw.
Finkers beschrijft de dood als je trouwste kameraad die door velen verloochend wordt. Dat vindt hij onbegrijpelijk, de dood verlaat of verraadt je niet, je kunt op hem rekenen. Fons was nieuwsgierig naar wat er na de dood zou komen, een reden om af te zien van een behandeling toen een ongeneeslijke longkanker bij hem geconstateerd werd. De mannen vertegenwoordigen verschillende tijdsbeelden, maar hun levenshouding raakt elkaar.

Alledaagse wijsheid en humor

“Wetenschappelijk onderzoek moet nog uitwijzen of de schepping het gevolg is van een storing of van een menselijke fout.”
 

“Het oog ziet niet wat op het netvlies valt, het oor hoort niet wat het trommelvlies doet trillen, het ziet en het hoort wat in het hart ligt.”

Herman Finkers

Fons Jansen als de schooljongen:

“Ik heb die dominee toch op de kast gehad jongen. Die man zegt maar steeds: ‘God is overal’. Ik zeg: ‘O ja?’ Hij zegt: ‘Ja zeker’. Ik zeg: ‘Ook in onze tuin?’ Hij zegt: ‘Zeer zeker!’ Ik zeg: ‘We hebben geen tuin’. Die man gelijk giftig, want die kan niet tegen zijn verlies.”

“Het oordeel is het graf van de verwondering.” 

In de jaren 50 was het not done om kinderloos te blijven als je getrouwd was. Vrijwillig afzien van nageslacht kon op twee reacties rekenen: wat egoïstisch én daar krijg je later spijt van. Voor niet gehuwde vrouwen was zwanger raken juist een schande. In de jaren 60 gingen we verlicht denken. De BOM (Bewust Ongehuwde Moeder) deed haar intrede. Daarnaast werd kinderloosheid een vrije keuze, begin jaren 70 toegejuicht door de Club van Rome (blog 17/2/’15).
Verschillende motivaties liggen eraan ten grondslag. Met name in de jaren 70 waren er feministes die niet in de valkuil van hun moeder wilden belanden en zich als twintiger lieten steriliseren. Het argument dat de mens de grootste vervuiler is, bleef overeind. Ten slotte is antinatalisme al eeuwenlang gestoeld op de overtuiging dat je het een kind niet mag aandoen.
Leven verwekken is onomkeerbaar, waarin de ander (het kind) geen inspraak krijgt. Je zet het ongevraagd op de wereld. Alja Leus verbond hieraan de conclusie dat het een egocentrische daad is. Dus heeft ze het niet gedaan, vertelt ze aan journalist Maarten Goethals. De Zuid-Afrikaanse filosoof David Benatar gaat verder. Waarom zou je iemand deze gruwelijke werkelijkheid aandoen?! Moedwillig blootstellen aan enge ziektes, zelfs het beste leven is slecht af. Zijn basis is een ethische gevoeligheid, ongeboren laten uit erbarmen voor dat leven.
Bij deze redenaties is het duidelijk dat de kosmische spiritualiteit ontbreekt. In die visie geldt dat kinderen niet ongevraagd op de wereld komen. Ze kiezen de ouders uit met een blauwdruk wat ze op aarde willen leren. Vruchtbare mensen kunnen ervoor zorgen dat ze een woning krijgen voor hun ziel.

Alledaagse Wijsheden

“Het proces van je ware spirituele identiteit vinden houdt in dat je je hele leven overziet als een lang verhaal en daarbij een hogere betekenis probeert te vinden. Begin ermee jezelf deze vraag te stellen: waarom ben ik in dit specifieke gezin geboren? Wat zal het doel daarvan geweest zijn.” 

James Redfield

“Het hele feit van de incarnatie zelf getuigt van het verlangen van de ziel om weer een te worden met het licht.”

Pat Rodegast / Emmanuel

Over discriminatie gesproken, dikke mensen kunnen er over meepraten, begrijp ik uit de verhalen die Renate van de Zee heeft opgetekend voor de Volkskrant. Je kunt je wel voorstellen dat dikke mensen meer op hun gewicht worden bekeken, wat niet direct hinderlijk hoeft te zijn. Dat wordt het wel als afkeuring ervaren wordt, pesterijen op school, niet in aanmerking komen voor representatieve banen, etc.
De vooroordelen schijnen welig te tieren. Dikke mensen worden beschouwd als lui, incompetent, onaantrekkelijk, fysiek minder capabel, niet wilskrachtig en schuldig aan hun eigen gewicht, melden onderzoekers. Ze worden eerder afgewezen bij sollicitaties, krijgen minder snel promotie en verdienen dus ook minder. In mijn blog van 26 oktober constateerde ik al dat het nieuwe kabinet bestaat uit een onevenredig aantal slanke mensen.
Omdat vooral vrouwen te lijden hebben onder de negatieve effecten lijkt het meer een kwestie van seksediscriminatie te zijn, meent hoogleraar rechten Jennifer Shinall. ‘Fat is a Feminist Issue’, stelt ook psychotherapeute Susie Orbach. Zij signaleert een wijdverspreide paniek rond lichaamsgewicht en voeding die mensen met overgewicht demoniseert. Want op zwaardere mensen zouden we aspecten van onszelf projecteren die we niet onder ogen willen zien. Hoogleraar gezondheidsethiek, Inez de Beaufort noemt dikke mensen de ideale zondebokken. Dik zijn strookt niet met het schoonheidsideaal dat steeds dwingender aanwezig is in onze samenleving. Dat kan langdurige frustratie opleveren, die op haar beurt weer ziekte verwekkend is.
Qua gewicht ben ik een ervaringsdeskundige. Maar discriminatie heb ik niet ervaren, noch op het werk, noch in mijn persoonlijke leven. Opmerkelijk was zelfs dat in perioden waarin ik kilo’s afviel mensen mij bezorgd konden vragen of ik wel gezond was. Kwamen die kilo’s er later weer bij, dan maakte niemand zich zorgen om mijn gezondheid.

Alledaagse Wijsheden

“Overgewicht bevindt zich in je lichaam. De ideeën daarover in je hoofd. En de pijn in het hart.”

Ed Nissink

“Men sust zijn geweten in slaap door dat van anderen wakker te schudden.”

Julien de Valckenaere

“Totaal oneerlijk dat vet in een pan smelt, maar ik van de hitte niet dunner word.”

Vrouwenhumor

Dat ons zorgstelsel is verhuisd naar de regio vind ik een groot goed, geheel in overeenstemming met het groeiende belang van regionale saamhorigheid ten tijde van globalisering. Dat het snel gebeurde is prima, veel beter dan het getreuzel met het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek. Ja, dan kunnen er wat schoonheidsfouten optreden, in de vorm van te laat betaalde uitkeringen. Als de legendarische Johan Cruyff vaststelt dat elk nadeel z’n voordeel heb, dan zal het omgekeerde ook wel gelden, zoals in dit geval.
Geen reden voor Arno Visser, president van de Algemene Rekenkamer, om in Buitenhof tv dramatisch te doen over problemen bij de snelle actie. Helemaal onzinnig vind ik het dat hij het niet uit te leggen vindt dat een wonende in Meppel een andere financiële behandeling krijgt dan een wonende in Amsterdam. Er zijn sowieso verschillen. En in Aken word je ook anders behandeld dan in Maastricht. Meer waardering voor de grote voordelen had ik op zijn plaats gevonden.
Een ander megavoordeel met nadelen constateert de Londense James Heartfield (56), die al jarenlang actie voert voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, witten en gekleurden, homo en hetero, etc. Hij stuitte op nadelen van een gelijkekansenbeleid, meldt Marco Visscher in Trouw. Heartfield spreekt over de situatie in Groot-Brittannië, waar in de jaren 80 het beleid omsloeg, discriminatie werd afgekeurd en ging richting positieve discriminatie van benadeelde groepen.
Prachtig, denk je dan, wat kan daar tegen zijn?! Door gelijke kansen was er een grotere arbeidsmarkt, wat de lonen drukte. Meer concurrentie, meer inkomensverschillen tussen rijk en arm, minder zeker- heden. “Wetgeving rondom gelijke kansen bleek de perfectionering van de vrije markt.” Tja, je voelt het al, dat vraagt weer om nieuwe wetgeving.

Alledaagse Wijsheden

“Ik vrees wel eens dat de meest uitgesproken activisten onder de feministen en etnische minder- heden ertoe bijdragen dat de relaties tussen mannen en vrouwen, tussen witten en gekleurden, die tijdens mijn leven zo sterk zijn verbeterd, nu overdreven worden geformaliseerd. Dat voelt ongemakkelijk. Als je wit bent, of man, of allebei, kun je je soms heel krampachtig voelen, alsof je een nieuwe taal moet leren, bang om iets verkeerds te zeggen, of verkeerd begrepen te worden. Dat is een ongezonde situatie. Soms vrees ik dat we door de almaar uitdijende strijd voor gelijke kansen schade oplopen die we later weer moeten herstellen.”

James Heartfield 

“Maak onderscheid, discrimineer niet.”

Antidiscriminatiegroep

De dag nadat ik het vorige blog geschreven had dacht ik bij het wakker worden ineens: heeft Harari in zijn boek ooit het woord liefde gebruikt? Ik denk eigenlijk van niet. Helaas kan ik niet door het boek scrollen en bevat het geen register met onderwerpen, wat in het tweede boek wel het geval is. Daarin komt bladzijden lang het woord liefde niet voor. (Kent hij de liefde soms niet? Jawel hoor, het eerste boek heeft hij in liefdevolle herinnering aan zijn vader opgedragen.) Hoe kun je nu de geschiedenis en toekomst van de mensheid beschrijven zonder liefde?! Dat is dus precies wat ik mis, want kosmische verbinding ís liefde. Ik ga boek twee zeker lezen, het intrigeert mij wat hij zonder liefde met de toekomst aan wil.
Er zijn veel soorten liefde, een besef van verbondenheid ligt eraan ten grondslag. Tegenwoordig staat polyamorie in de belangstelling, het aangaan van meer dat één liefdesrelatie waarvan alle betrokkenen op de hoogte zijn en er mee instemmen. Hierbij is liefde verbonden met seksualiteit, wat het gevoel van verbinding kan versterken. Dorien van Linge beschrijft een polyamoreus netwerk. Daarin bevinden zich vormen als de romantische relaties, vriendschap met seks, beginnende verliefdheid, samenwonend. Ingewikkeld en energievretend, maar besef wel dat er onder de deken van geheimhouding heel wat hachelijkers plaatsvindt.
Liefde hoeft natuurlijk niet verbonden te zijn met seksualiteit. In feite zijn we allemaal bezig ons liefdespotentieel te vergroten. Mooi vond ik hoe veelschrijver Arnon Grunberg zijn liefde voor Angela Merkel verwoordde. In HUMO schreef hij een openbare brief aan haar, die start met: “Mijn lieve, lieve Angela, mijn mooiste en mijn beste”. Het is een soort bewonderende liefde die veel voorkomt, ik begrijp hem wel wat betreft Angela Merkel.

Alledaagse Wijsheden

“Liefde is bewonderen met het hart; bewonderen is liefhebben met de geest.”

Théophile Gautier

“Liefde is de innerlijke god die onze ogen opent voor de schoonheid en de waarde van een ander mens.”

Robert A. Johnson

“Ik behoor tot geen enkele godsdienst. Mijn godsdienst is liefde. Elk hart is mijn tempel.”

Rumi

Het eerste boek van Yuval Harari heb ik uit! (start: blog 7/11). Heerlijk zoals hij het kapitalisme, streven naar oneindige groei als godsdienst ontrafelt. Kapitalisme en consumentisme zijn een fusie van twee geboden. Voor de rijken: ‘Investeer!’ Voor de rest: ‘Koop!’ Hij is sterk in sprekende voorbeelden. Van het geld dat de Amerikaanse bevolking aan diëten uitgeeft, zouden alle hongerigen in de rest van de wereld gevoed kunnen worden. Obesitas acht hij een dubbele overwinning voor het consumentisme (zie onder ‘Alledaagse Wijsheden’).
Regelmatig vraag ik me wel af of hij ons voor het lapje houdt. Hij poneert met kracht, zwakt af en vele bladzijden verder is zijn standpunt gedraaid. Dat heeft wellicht te maken met het feit dat hij elke visie imaginair acht, de waan van het gedachteleven. Het levert volgens hem oneerlijke discriminatie op. Daarmee zit hij dus middenin het eigentijdse wereldbeeld over wat eerlijk/oneerlijk is, met alle waan van dien.
Zijn geloof in de wetenschap is groot. Zo haalt hij biowetenschappers aan die de inwendige mens onderzochten en geen ziel gevonden hebben. Alsof ze dat zouden kunnen meten... Voor het lapje gehouden? Meten werkt met aannames wat vaak leidt tot 'niet weten'. Systematisch reflecteren op persoonlijke ervaringen kan meer wijsheid opleveren.
Het grootste gemis vind ik de ontbrekende verbinding met het kosmische, de zingeving van de leerweg. Noem het een waan, maar dat is het streven naar geluk en genot als nihilistische levensdoel eveneens. Hoe dan ook, ik vind het knap als een schrijver je ertoe brengt om steeds je eigen reacties in het boek erbij te kalken. Ik ben dus reuze benieuwd wat zijn tweede boek (‘Homo Deus; Een kleine geschiedenis van de toekomst’) te bieden heeft.

Alledaagse Wijsheden

“In plaats van weinig te eten, wat zou leiden tot economische krimp, eten mensen te veel, en daarna gaan ze dieetproducten aanschaffen, waarmee ze dubbel bijdragen aan de economische groei.”

Yuval Noah Harari

“Elke klacht is een verhaal dat het verstand verzonnen heeft en waarin je gelooft.”

Eckhart Tolle

In Psychologie Magazine werpt Edwin Oden licht op het verschijnsel crisisbestendigheid. Uitgangspunt is de kennis van de Amerikaanse organisatiepsycholoog Fred Luthans. Na jarenlang onderzoek heeft hij ontdekt dat een mens tegenslagen goed kan verwerken als hij in het bezit is van vier eigenschappen. Drie ervan liggen buitengewoon voor de hand: optimisme (je gaat niet bij de pakken neerzitten), veerkracht (dat is welhaast een ander woord voor crisisbestendigheid) en zelfvertrouwen (uiteraard, dat is goed voor elk probleem).
De vierde eigenschap zou ik graag vervangen door een andere (overigens zonder jarenlang onderzoek). Het betreft: ‘hoop’. Eerder dit jaar (2 juni) schreef ik al dat hoop onvrij maakt en gemakkelijk tot teleurstelling kan leiden. Het is te veel op de toekomst gericht, belangrijker is het om bij tegenslagen in het NU te vertoeven. Daarom pleit ik voor vervanging door ‘acceptatie’. In de weerstand schieten belemmert een positieve ontwikkeling drastisch.
Eva Schram verhaalt elders in Psychologie Magazine over de ambiverte persoonlijkheid. Zij heeft het beste van twee werelden: niet louter uitbundig, noch vooral ingetogen. Volgens grondlegger Jung krijgen extraverte mensen vooral energie van gezelschap, terwijl introverten wel sociaal soepel kunnen zijn, maar het kost ze meer energie. Ze kunnen goed alleen zijn.
Wat mij verbaast is de verbinding die latere onderzoekers leggen met positiviteit. Extraverten en ambiverten zouden makkelijker positief denken, een positieve stemming vasthouden. Maar als je vooral gezelschap nodig hebt om je energieniveau op peil te houden, kan dat een blijvende weinig positieve spanning veroorzaken.
Voordelen van ambivertie: betere verkopers, flexibeler, positiever, betere concentratie. Ik ben dan toch blij als ik ergens in het stuk een waarschuwing lees: “Laten we onszelf en anderen niet te veel in hokjes plaatsen.” Goed idee, heel wat psychische aandoeningen kunnen dan geschrapt worden.

Alledaagse Wijsheden

“Schrijven is iets wat je alleen doet. Het is een beroep voor introverten die je een verhaal willen vertellen, maar geen oogcontact willen maken terwijl ze dat doen.”  

John Green 

“Waarom hebben extraverte mensen Voice Mail? Om geen bericht te missen.
“Waarom hebben introverte mensen Voice Mail? Om de telefoon nooit te beantwoorden.”

Devora Zack

“Diagnose: Als u er nog een psychische aandoening bij kiest, vergoedt de verzekering het wel.”

Loesje

(vervolg)

Een volhoudertje, die Pepijn. Ja, mannen kúnnen wel wat, in criminaliteit zijn ze zelfs specialist (in onze gevangenissen is 94% man). Alle mannen weg, dan zijn zij mooi ook weg. Criminoloog Anne-Marie Slotboom blijkt een vurig aanhanger van nurture in de nature-nurture discussie. Het geweld komt niet van de testosteron, maar van de opvoeding tot man respectievelijk vrouw, dus de oorzaak is vooral maatschappelijk.
PvdG gooit het over een andere boeg. Wat lopen mannen hopeloos achter, al vanaf de lagere school hebben meisjes betere cijfers. Dat komt, zegt Rutger Kappe van de VU, omdat mannen meer risico nemen bij tentamens e.d. Als vrouwen langs die weg de belangrijkste banen gaan krijgen is dat een goede reden om toedeloe tegen mannen te zeggen, meent PvdG. Dat ziet Kappe niet zo zitten, de mannelijk bravoure bewijst zijn nut op het werk.
PvdG vervolgt zijn pad langs vaderschap, het leger, en mogelijk tekort aan natuurlijk zaad. No problem, in de manvrije samenleving is de wetenschap al zo ver dat kunstmatig zaad voldoet. Maar uiteinndelijk gaat PvdG toch overstag, hij laat zich overtuigen dat het leven zonder mannen saai zou worden. Ik verdenk hem ervan dat hij ook uit was op die conclusie.
Ik houd het op de psychische mannelijke en vrouwelijke energie die ieder mens bezit. Zij kunnen in bepaalde richtingen versterkt worden, mensen zijn daarbij leerzame spiegels voor elkaar. Ondertussen vermaak ik me wel met dit soort overdenkingen. Dat vrouwen diep verstopt toch als het zwakke, te beschermen geslacht beschouwd worden, blijkt er ook uit. Je valt de sterken aan, niet de zwakken.
Wat je trouwens ook ziet, is dat een aantal mensen graag het eigen geslacht te kijk zet, zoals hieronder.

Alledaagse Snedigheden

“Dochter: Wat is het huwelijk?
Moeder: Het huwelijk is gewoon een mooi woord voor het adopteren van een volgroeid mannelijk kind, dat niet meer behandeld kan worden door zijn ouders.”

Patrick Kicken

“Waarom besteedt een vrouw tien jaar aan het veranderen van de gewoonten van haar man en beklaagt ze zich dan, dat hij niet meer dezelfde man is die zij ooit trouwde.”

Barbara Streisand

‘Weg met die vent!’ kopt Pepijn van der Gulden (PvdG) in Quest. Waar ken ik die roep van? In de jaren 70, hoogtijdagen voor feministes, liep seksvoorlichtster Shere Hite voorop. Van haar komt ook het voorstel om alle mannen naar Amerika te verhuizen en alle vrouwen naar Europa; we faxen wel wat heen en weer om contact te houden. Hite werd wereldwijd bekend door haar twee Hite Reports over vrouwelijke (1976) en mannelijke seksualiteit (1981). Daarmee keert ze zich krachtig tegen de seksuele onderdrukking van vrouwen. De reacties waren deels lovend, maar vaker zeer kwaadaardig, met doodsbedreigingen en al.
Wat heeft PvdG anno 2017 uitgevogeld over de scheiding tussen mannen en vrouwen? Hij spreekt over “Oorlogszuchtige testosteronbommen en slechte leiders” die ons heel veel overlast bezorgen. Hite heeft haar Amerikaans staatsburgerschap opgegeven om voor het aanvalsgeweld te vluchten, maar dat zal PvdG niet overkomen. Zijn toon is milder, maar ondertussen wordt wel vastgesteld, mede via een interview met psychologe Marloes van Engen, dat als je al het onderzoek op een hoop gooit, vrouwen toch iets betere leidinggevenden zijn dan mannen. Terwijl de laatsten desondanks in topposities overheersen.
“Zouden er geen mannen zijn, dan waren we in één klap van een grote hoeveelheid slechte leiders af. Waar wachten we nog op?”, merkt PvdG fijntjes op. Van Engen gaat daar niet in mee. Je kunt Trump vergelijken met de empathische, goed luisterende Merkel, maar ook met een fantastische leiding- gevende als Obama, vindt zij. PvdG is nog niet overtuigd. Prinsen die smeergeld aannemen, gulzige bankiers, het zijn voor het overgrote deel mannen. “Zonder mannen zouden we dat testeronfestijn kwijt zijn.” Neurowetenschapper David Terburg beaamt het, maar hij vindt het juist een reden om mannen níet af te schaffen. Lef en ondernemerschap worden erdoor versterkt.
                                                                                                 Wordt vervolgd

Alledaagse wijsheden

“Als je één man op de maan kunt zetten, moet je ze er allemaal kunnen krijgen.

Feministische strijdkreet

“Female are better in psychic stuff than man.”  

William A. Tiller 

Een snelle lezer ben ik niet, in twaalf dagen 225 bladzijden lezen zal door menigeen overtroffen kunnen worden. Bill Gates vertelt op de achterflap van Sapiens zelfs dat hij het lastig vond om het boek niet in één adem uit te lezen. Zo werkt dat bij mij niet als ik geïntrigeerd ben door de tekst. Dan reageer ik innerlijk veel, en moet zo’n boek af en toe ook weer weggelegd worden. Nu betrof mijn reactie de weg naar een nieuw imperium.
Harari constateert dat we voor het eerst in de geschiedenis opstomen naar een waarlijk mondiaal imperium. De natiestaat verliest snel terrein, de politiek moet zich richten op het waarborgen van de mensenrechten en op bescherming van de belangen van de hele mensheid. Problemen rond milieu en economie zijn wereldwijd grensoverschrijdend.
Ik weet niet hoe hij aankijkt tegen de groeiende drift om een nationale identiteit vast te stellen, maar dat vind ik geen probleem, dat zie ik zelf ook als een achterhoede gevecht. Hij verbindt echter de mondialisering níet met een tegelijkertijd optredende regionalisering van kleinere bestuursverbanden
en deelname in wisselende buurtnetwerken. Mondialisering en regionalisering steunen elkaar, hebben elkaar nodig.
Overtuigend betoogt Harari hoe dat wereldrijk tot stand komt via uitwisseling van wetenschappers, deskundigen, ondernemers, juristen, etc. over de hele wereld. Hij rept echter niet over een volgende fase die al duidelijk is ingezet, de opkomst van een wijd verspreid kosmisch bewustzijn op weg naar eenheid. Hij lijkt te blijven steken op aarde. Geen nood, ik heb nog zo'n zevenhonderd bladzijden te gaan, wie weet komt dat nog.

Alledaagse Wijsheden

“Je kunt heel veel opsteken uit allerlei boeken, maar er is een grens. Wanneer je een soort algemene inspiratie en zelfvertrouwen hebt opgedaan, moet je stoppen met lezen.”

Chögyam Trungpa 

“Spirituality is completely ordinary. Though we might speak of its extraordinary, it is the most ordinary thing of all. Spirituality is simply a means of arousing one’s spirit, of developing a kind of spiritness. Through that we begin to have greater contact with reality. If we open our eyes, if we open our minds, if we open our hearts, we will find that this world is a magical place. It is magical not because it tricks us or changes unexpectedly in something else, but because it can be so vividly and brilliantly.”

Neale Donald Walsch

Vrij jong bedacht ik dat geld een slimme uitvinding was, zo kon je van alles regelen. Een stukje ouder bedacht ik dat geld wel veel narigheid bracht, zo slecht als het verdeeld is. Raar verschijnsel ook, we geloven in schuivende getalletjes. Dat vraagt toch om sjoemelen en het verbaasde me dat het systeem nog niet doodgesjoemeld was. Nog later ben ik het als zwaar aanbeden oppergod gaan beschouwen. Daar nu tref ik Harari (blog 7/11) op mijn pad, die in een fraai betoog ‘de geur van geld’ uitgebreid analyseert.
Hij beschrijft geld als de grootste veroveraar van de wereld, extreem tolerant en flexibel, waarmee het mensen tot hartstochtelijke discipelen maakte. Mensen van alle geloven gebruiken maar al te graag hetzelfde geld. Het stuwt ons in mondiale richting. Mensen zijn bereid om goederen en diensten te ruilen voor elektronische data. Hij voegt er een belangrijk element aan toe: het systeem werkt alleen op basis van onderling vertrouwen.
Mooi, wereldwijd vertrouwen, maar nu de duistere kant volgens Harari: het vertrouwen is niet gericht op mensen, gemeenschappen of idealen, maar op het geld zelf. Een treffend voorbeeld hiervan las ik vandaag in de krant. Het Nationaal Salaris Onderzoek heeft opgeleverd dat vrouwen hun salaris vaker dan mannen een rechtvaardige beloning vinden voor hun werk. Dat terwijl mannen voor hetzelfde werk gemiddeld meer verdienen dan vrouwen. Wie zitten er fout volgens de onderzoekers? Vrouwen! Hoogleraar psychologie Jaap van Muijen: “Vrouwen houden zichzelf liever voor de gek dan hard te onderhandelen over hun inkomen.” Ergo: hard onderhandelen om meer geld is heiliger dan meer tevredenheid. Moraal en zingeving zijn ondergeschikt aan het geld, en dat moet omgedraaid worden.

Alledaagse Wijsheden

“Osama Bin Laden was ondanks zijn diepe haat jegens de Amerikaanse cultuur, het Amerikaanse geloof en de Amerikaanse politiek erg dol op Amerikaanse dollars.”

“Als het geld de dammen van de gemeenschap, religie en staat afbreekt, dreigt de hele wereld één groot, tamelijk harteloos marktplein te worden.”

Yuval Noah Harari

Als cabaretier ken ik hem nauwelijks, maar een van zijn liedjes heeft blijvende indruk op mij gemaakt: Harrie Jekkers met ‘Ik Hou Van Mij’. Het slotcouplet bevat een levensgrote waarheid: 
“Want ‘ik hou van jou’ is niet de sleutel tot de ander,
maar ‘ik hou van míj’, al klinkt het bot en slecht.
Want wie van zichzelf houdt
die geeft pas écht iets kostbaars
als ie ‘ik hou van jou’ tegen een ander zegt.”
Je kunt niet van anderen houden als je niet van jezelf houdt en het omgekeerde geldt uiteraard ook.
Waarom wordt dit zo gemakkelijk van tafel geveegd als egoïstisch, narcistisch, navelstaarderij? Waarom durven mensen niet te zeggen dat ze van zichzelf houden, schermen ze nog liever met wat zelfhaat? Omdat het arrogant klinkt of omdat je jezelf zo goed kent met alle duistere plekken? Eva Pierrakos ziet de oorzaak in de tragische verwarring erover. Als je van jezelf houdt, zou je toegeven aan al je lagere neigingen om maar zo gelukkig mogelijk te zijn of te worden. Je kiest de weg van de minste weerstand, bent toegeeflijk voor jezelf, geeft anderen de schuld. Je kunt op je vingers natellen dat dergelijk gedrag een omgekeerd effect heeft.
Pierrakos stelt dat achting, mildheid, diepe waardering voor jezelf juist verstoord worden door toegeef- lijkheid tegenover jezelf ten koste van anderen. Volstrekt eerlijk zijn over je innerlijke roerselen, wat wezenlijk is voor zelfliefde, gaat niet gepaard met kwellende kritiek op je gedachten en gedrag. Ik ben benieuwd of Harrie Jekkers, wonende op Ibiza, er zelf naar kan leven, want gemakkelijk is het niet.

Alledaagse Wijsheden

 “Wanneer je een nieuwe relatie krijgt of aan een nieuw project begint, probeer dan niet te zeer gehecht te zijn aan de uitkomst die je ego in gedachten heeft, maar ga voor de reis.”
 

“Als je iemand mist of naar iets verlangt, geef je je kracht weg aan het object waar je naar verlangt.”

Ian Graham

“Wanneer je liefhebt, onderwerp je je niet. Onderwerping is de prijs die je betaalt voor de hoop dat je door middel van anderen van jezelf kunt gaan houden.”

Eva Pierrakos

Net de honderd bladzijden gepasseerd en ik voel al de dringende behoefte om de stellingnamen aan te vullen. Harari vervangt oude waarheden door nieuwe. Hij doet dat op basis van de wetenschappelijke discipline biologie. In deze discipline bestaan God, schepping en zielen niet (sterk de vraag of dat ook voor alle biologen geldt). Het lijkt erop dat vertegenwoordigers van deze discipline niet weten dat ontkennen, ‘niet geloven’, ook een geloof is.
Het oude paradigma had als vanzelfsprekende waarheden dat •alle mensen gelijk geschapen zijn, •door hun Schepper zijn ze begiftigd met onvervreemdbare rechten, waaronder het •recht op leven, vrijheid en nastreven van geluk.
Aan de hand van de biologie formuleert Harari als nieuwe vanzelfsprekende waarheden dat •alle mensen verschillend geëvolueerd zijn, •geboren met veranderlijke eigenschappen, waaronder •leven en het nastreven van genot.
Ik weet niet of Harari in de komende bladzijden deze tegenstelling nog gaat overstijgen, maar nu ziet het daar niet naar uit. Het gaat erom het standpunt met het tegengestelde standpunt te versmelten in een synthese. Van óf-óf naar én-én.
Een mogelijke synthese zou kunnen zijn: •alle mensen zijn evoluerend geschapen, •ongelijk, maar wel gelijkwaardig, en •hebben recht op leven en innerlijke ontwikkeling. Daarmee zijn de tegenstellingen verbonden en overstegen naar een spiritueel niveau.
Het oude dogma is strak, inflexibel, legt mensen aan banden. Het nieuwe dogma vertoont geestelijke leegte, wat gesymboliseerd wordt door het streven naar genot. De beweging naar een hoger niveau is dan onvermijdelijk (in mijn ogen!).

Alledaagse Waarheden

“Het leven wordt niet gevonden in atomen of moleculen of genen als zodanig, maar in de organisatie ervan. Niet in symbiose, maar in synthese.”

Edwin Grant Conklin

“Liefde is de affiniteit die de elementen van de wereld met elkaar verbindt, naar zich toe trekt... Liefde is in feite de bemiddelaar van een universele synthese.”

Pierre Teilhard de Chardin

Enthousiaste verhalen, boeken van de maand, wereldwijd succes. Daar wil ik van weten, dus heb ik bijna anderhalf kilo, ruim negenhonderd bladzijden boeken aangeschaft: Sapiens (geschiednis van de mensheid) plus Homo Deus (geschiedenis van de toekomst). Auteur: Yuval Noah Harari. Ik heb pas dertig bladzijden van Sapiens (denkende mens) gelezen en de miljarden zijn me al om de oren gevlogen. Om te beginnen de Oerknal 13,5 miljard jaar geleden. Zo’n tien miljard jaar later volgde het ontstaan van organismes. Ik krijg altijd het idee dat als je de tijdspanne maar groot genoeg maakt, elke evolutie zonder bewijs acceptabel wordt gevonden.
De auteur vertelt zijn verhaal meeslepend en ik werd getroffen door de verhandeling over roddelen.
Het begrip heeft tegenwoordig een negatieve connotatie, maar in het kader van de lange evolutieweg behandelt Harari een positieve roddeltheorie. Taal is geëvolueerd als medium voor roddelpraat. Sociale samenwerking is wezenlijk voor overleving en dan is het goed om informatie over te brengen. Wie is eerlijk, wie heeft een hekel aan wie, wie doet het met wie.
Roddelen wordt nu beschouwd als ongunstig over iemand spreken als die persoon er niet bij is. In mijn ogen valt het analyserend waarnemen van iemands gedrag, ook als het om ‘fouten’ gaat, en in een vertrouwelijke relatie erover spreken, niet onder roddelen. Je leert zelf door het gedrag van anderen te bestuderen, waarden kunnen uitgewisseld worden. Pas als je geniet van de fouten van iemand, de ander wil verguizen om jezelf hoger te achten en beter te voelen, ja dat valt onder deze eigentijdse definitie. Zoals vaak gaat het om de intentie. (Ik kom nog terug op de boeken, eerst maar eens fors doorlezen.)

Alledaagse Wijsheden

“Roddel draait vaak om wangedrag. Roddelkousen (...) die de samenleving informeren over bedriegers en profiteurs, en ons daar op die manier tegen beschermen.”

Yuval Noah Harari

“Om evolutie te laten plaatsvinden maakt het niet uit of alles goed gaat in aardse termen, als de intentie maar goed en oprecht is.” 

Ian Graham

Internet werkt niet, tv geeft foutmelding, vaste telefoon is onbereikbaar, mailbox zit dicht, ZIGGO is niet om door te komen. Afgesneden van veel communicatie patronen beland ik in het Nu. Een prachtige uitdaging om onbereikbaar voor velen door verslavingen heen te breken, mindful in het leven te staan. Mij hoor je niet klagen en dat zou volgens Lynn Berger in De Corespondent juist wel gedaan moeten worden. Klagen lucht op, verbindt mensen, steeds maar dat halfvolle glas zien en de leegte ontkennen drukt op het gemoed.
Mooi onderwerp, klagen, Lynn belicht het van veel kanten. Ik heb me wel eens afgevraagd of ik aan het klagen was in verschillende blogs, als ik weer eens misstanden aan de kaak stelde. Uiteraard zijn het misstanden die ik signaleer, passend in mijn wereldbeeld. Maar een kritische houding is voor mij toch iets anders dan klagen. Berger onderscheidt wel functioneel klagen, om verandering, verbetering te bewerkstelligen en niet-functioneel klagen, wat overigens wel vriendschappen kan versterken als je lekker samen klaagt.
Naar mijn smaak is de functionele variant geen klagen, maar waarom vind ik dat eigenlijk? Er komt nog een dimensie bij, hoe reageer je innerlijk op de vermeende misstanden. Word je boos, verdrietig, windt het je op, dan kan het gemakkelijk tot klagen leiden. Is het gebaseerd op een ideaal dat je rustig en met inzet volgt, dan is er sprake van een kritische opstelling, stimuleren van discussie, de stroom volgend om verandering op gang te brengen. Nelson Mandela heeft niet geklaagd, maar wel veel bereikt.
Klagen wordt ook wel vertaald als ontevreden zijn. Dat geeft goed aan dat het om de innerlijke houding gaat. Je kunt heel positief en tevreden in het leven staan en toch kritisch een ideaal nastreven.
(A propos, ondertussen ben ik geweldig geholpen door ZIGGO, storing voorbij!)

Alledaagse Wijsheden

“Als je de weg hebt gekozen van bevrediging naar bevrediging, hoe dan verklaar je die oorlog in je hart?”

Carla Pols

“Alles is zoals het is.
Dat is geen wijsheid, maar waarheid.
Hoe kan men dat veranderen?
Door het te veranderen!
Maar ook dan is alles zoals het is.”

Boeddhistische zegswijze

Standrechtelijk geëxecuteerd, ik heb het ter verfrissing toch even nagezocht. De persoon wordt ter plekke gedood nagenoeg zonder proces. De uitdrukking was gebruikt door Gijs van Dam (vD) en ja, zo kun je het overdrachtelijk wel stellen. De wijze waarop Jelle Brandt Corstius (BC) schreef (Trouw) en sprak (DWDD) over vD in het kader van de #MeToo actie was inderdaad killing. Hij zou vijftien jaar geleden als twintiger zijn leeftijdgenoot gedrogeerd en tot seks gedwongen hebben. ‘De smeerlap’, daar waren BC en Matthijs van Nieuwkerk het wel over eens.
Oordeel niet, ik vind het een prachtige wijsheid, maar zo moeilijk. Ik heb mijn innerlijke proces eens geanalyseerd. De eerste gedachte: ervaring tussen twintigers in een dronken bui kun je ook buiten de mediasfeer houden. Praat erover, begin met een therapeut als je het niet verwerken kunt. Minpunt dus voor BC. En er kwamen meer minpunten bij. Maar zij waren niet de basis, ze werden gebouwd op mijn gevoel. Ik zag een zelfbewuste BC en een ontredderde vD, waarvan de laatste het meest authentiek op mij overkwam. Daaronder ligt mijn aversie tegen de slachtofferrol. Ja, dan vind je de argumenten wel voor een ‘logische’ afweging.
Het is een goede zaak dat dwang op het gebied van seksuele intimiteit ter discussie wordt gesteld,
maar pas op voor middeleeuwse heksenjachten. Zeker op terreinen waar schuld zo moeilijk is vast te stellen en doorgaans ook niet voor honderd procent bij één van de betrokkenen ligt. Ook oppassen dat met #MeToo de slachtofferrol niet verheerlijkt wordt. De zelfbenoemde slachtoffers zijn daar uiteindelijk het meest de dupe van. En dan te bedenken dat schuld niet eens bestaat volgens moraalfilosoof Jan Verplaetse (Filosofie Magazine).

Alledaagse Wijsheden

“Schuldgevoel is ego-identificatie en evenzeer een vorm van egobescherming als anderen de schuld geven.”    

Auteur onbekend

“Slachtoffers zijn lastpakken die karrenvrachten schuld over daders kieperen.”

Jan Verpleatse

“Toeval of hetgeen toeval lijkt is het middel waardoor het leven wordt verwerkelijkt. Het gaat er niet om de schuld af te schuiven of te verklaren, maar om om te gaan met het leven dat ontstaat. (...) De beste raad is om het allemaal op te vatten alsof het je eigen bedoeling was. Dan betrek je je wil erbij.”

Auteur onbekend

“Onschuld is wijsheid, omdat ze zich van geen kwaad bewust is, en het kwaad niet bestaat. Ze is zich evenwel volkomen bewust van al wat waar is.”

A Course in Miracles

Het project ‘Eens met mezelf?’ (blog 18/10 e.v.) heb ik even stil gelegd, ik blijk niet in de wieg te zijn gelegd voor een systematische autobiografie. Af en toe zal ik er nog wel wat uithalen, alles is zo mooi geordend. Nu wil ik mij richten op twee markante artikelen. ‘Luisteren met ogen dicht’ en ‘stalking’. Trouwjournalist Joep Engels constateert op basis van Amerikaans onderzoek dat waarnemen met je oren beter gaat dan met je ogen. Wisseling in stemgeluid zou meer zeggen over emoties dan lichaamstaal of gelaatstrekken. Dat zou kunnen verklaren waarom ik zo moeilijk kan telefoneren (dat is immers luisteren met de ogen ‘dicht’). Er dringen té veel emoties, nuances, bedoelingen tot me door. Ik moet de ander zien om de betekenis ervan te kunnen wegen. Dus het samenspel van zien en horen levert mij juist het beste begrip op.
Jeroen Denaeghel bericht in het Vlaamse HUMO uitvoerig over stalking van BV-ers (Vlamingers dus), drie vrouwen en vier mannen. Zoals te verwachten gaan de verhalen ver, angstaanjagend ver. Ik ontwaar enkele verschillen tussen reacties van de mannen en de vrouwen. De laatste zijn meer geneigd om in eerste instantie de goede bedoelingen van de stalker te zien. Elke dag een roos voor de deur zal wel charmant bedoeld zijn. Maar vrouwen schakelen ook gemakkelijker de politie in. Mannen doen dat niet omdat er niets te bewijzen zou zijn. Daarentegen uiten mannen zich eerder agressief. Witheet van woede, ongelofelijk uitgevallen. Wat dan een tegenovergesteld effect heeft, want ja, het is aandacht.
“Ik wilde die kerel met een bazooka afknallen.” Het is mijn analyse van de uitspraken van slechts zeven mensen, dus laten we het hypothesen noemen.

Alledaagse Wijsheden

“Een stalker balanceert altijd tussen liefde en haat. Dat zag je ook in de brieven: het ene moment was ik de liefste prinses, een pagina verder het goorste kutwijf ooit.”

Goedele Liekens

“Als we iemand bewonderen ten koste van ons eigen zelfbeeld of een ander boven onszelf plaatsen, kunnen wij daar nooit wel bij varen. Ons bewustzijn moet zelfstandig zijn, wil het zich kunnen ontwikkelen.”

Carolina Bont

Even het ‘Eens met mezelf?’ project uitgestapt om mijn beleving van de vandaag beëdigde ministers- en staatsecretarissenploeg op papier te zetten. Jazeker, het is vaak gezegd, een frisse club. Bij allen straalt de goede zin van het gezicht, behalve bij Ferdinand Grapperhaus. Maar ja, je zult toch ook minister van Justitie en Veiligheid moeten worden en ook ooit zurig geschreven hebben over de ‘dikke-ik-prietpraat’ van Rutte. Vrouwen zijn voor 42% vertegenwoordigd, andere culturen kon ik niet ontwaren. Opvallend is dat 96% een BMI tussen de 18 en 25 heeft (naar mijn schatting, misschien zelfs een enkeling onder de 18). Als ik goed geturfd heb tot slot, hebben de ‘Zo waarlijk helpe mij God almachtig’ nipt gewonnen van de ‘Dat beloof ik’ bewindspersonen.
Dat waren de cijfers. Je wenst deze mensen het beste toe, maar je weet nu al dat een paar van hen zwaar beschadigd het strijdtoneel zal verlaten. Want ja, zo werkt de politiek, zo werken de media, zo werken actievoerders, dat zijn de beelden die het volk tot zich neemt. Maar als je zelf integer bent, kun je de beschadiging natuurlijk bij de beschadigers laten liggen. Persoonlijk had ik moeite met de wijze waarop staatssecretaris Volksgezondheid Martin van Rijn bejegend is. Hij zou de zorg verkwanseld hebben, onder andere door de gemeenten verantwoordelijk te maken. Ondertussen is aangetoond dat dit een heel succesvolle operatie is geworden, de meeste gemeenten doen het prima. Van Rijn wordt nu ziekenhuisdirecteur, ik wens hem veel succes.
Dit beleefd en bedacht hebbende, ga ik nu vol verwachting naar de film ‘Loving Vincent’. De trailer is
al prachtig (behalve dat hij Nederlands ondertiteld is, waardoor Van Gogh’s beelden hinderlijk verminkt worden). Ja, ik behoor zeker tot de ‘Loving Vincent’ club.

Alledaagse Wijsheden

“Opbouwend kritisch zijn houdt in dat we ons bewust zijn van een aantal mogelijkheden die een zuiver contact verstoren. Niet opbouwende kritiek kunnen we herkennen aan het feit dat een advies niet inzichtgevend is, of te betuttelend, te heilig, te zweverig, of te streng overkomt.”

Carolina Bont

“Een integer persoon is intrinsiek betrouwbaar. Hij zegt wat hij is en doet, en hij is wat hij zegt en doet. Hij heeft geen dubbele agenda. Geen enkele emotie of gedachte kan hem aan het wankelen brengen. Hij blijft steeds zichzelf.”

William Gijsen / Boudewijn Donceel

En toen begon de verbazing. Ik was ingehuurd om een onderzoek te doen naar communes. In die tijd een hot issue, vooral omdat het menigmaal beschouwd werd als een aanval op het gezin. Gaat het gezin vervangen worden door de commune, was de prangende vraag. En de conclusie van het nog niet uitgevoerde onderzoek werd me ook min of meer gedicteerd door een kleine club geleerden: nee, het gezin gaat niet verdwijnen.
Dat was wel een scheurtje in de waardevrije wetenschapsbeoefening. Moeilijk had ik het met deze gewenste uitkomst niet, want het was klip en klaar dat de communebeweging tegen de maatschappe- lijke ontwikkelingen inging. Kenmerk van de commune, het woord zegt het al, was zoveel mogelijk als groep doen: wonen, financiën, kinderen verzorgen, en soms werd ook de seksualiteit erbij betrokken.
In een tijd waarin individualisering steeds meer mensen in haar greep kreeg, betekent de commune vele stappen terug.
Sindsdien ben ik voor groepswonen gaan pleiten. Activiteiten delen, maar mét behoud van persoonlijke, paar- en gezinsprivacy. Niet omdat het zo vlekkeloos past bij de individualiseringstendens, maar omdat het een belangrijke verbetering voor de samenleving als geheel zou zijn op het terrein van milieu, zorg, economie. Helaas wordt het grondig tegengewerkt door stelsels van toelagen met een korting bij samenwonen.    
In 1976 ben ik op het communeonderzoek gepromoveerd. Hieronder twee stellingen bij mijn proef- schrift. De tweede is de befaamde ‘laatste stelling’. Eruit blijkt dat ik me in die tijd nog niet diepzinnig bezighield met m/v thema’s. Dat veranderde eind jaren zeventig. Het gedichtje dat de stellingen afsloot toont al wel dat ik waardevrijheid van de wetenschap met een korreltje zout was gaan nemen.

“De commune stelt aan de deelnemers hogere eisen dan het huwelijk. De mening dat er mensen zouden zijn die in wezen ongeschikt zijn voor de het huwelijk en in wezen wel geschikt voor de commune, is daarom onjuist.”

“Een fenomenologische analyse van de voor beide geslachten gebruikte symbolen toont aan dat de man dynamisch-onevenwichtig in de wereld staat en de vrouw positief-labiel, terwijl bij beiden het nul-element sterk vertegenwoordigd is.”

Waar of niet
Ware het niet
dat u het anders ziet,
dan waren we het eens met elkaar
nietwaar?!

Een serieus ogende jonge vrouw blikt me tegemoet. Ze voelt dat deelname aan een wetenschappelijk boek een eerzame houding vereist. Tja, als je als 28-jarige mee mag doen aan het boek ‘Gemengde Bedrijvigheid’ (1971) over een kwart eeuw Wageningse sociologie, dan is dat wat. Het onderwerp van mijn bijdrage, ‘Aspecten van anti-conceptie en seksualiteit’, verwacht je niet op de Landbouwhoge- school. Het is een gevolg van de aanwezigheid van de sectie gezinssociologie. En als je dan zwanger bent, kunnen toespelingen niet uitblijven.
Het onderzoek werd uitgevoerd middels anonieme gegevens van het Arnhemse Rutgershuis (Consul- tatiebureau voor Huwelijks- en Geslachtsleven) van vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Keurig heb ik
de wetenschappelijke gangbare aanpak gevolgd. De frequentie van de geslachtsgemeenschap wordt bijvoorbeeld in een tabel gekoppeld aan het opleidingsniveau van de vrouwen. Wat blijkt: academische vrouwen houden zich het vaakst aan het gemiddelde van ‘2 à 3 keer per week’. Het minst vaak zeggen ze ‘één keer per week of minder’ en nauwelijks valt het antwoord ‘vier keer per week of meer’. Ook toen al wist ik dat het kon samenhangen met sociaal wenselijke antwoorden, waar hoog opgeleide vrouwen bedrevener in zijn.
Nee, missen doe ik dergelijk onderzoek niet, het is niet echt inspirerend om je zo aan regels te moeten houden. De diepere betekenis van de ervaringen verdwijnt onder het stof van cijfers. Het is ook de tijd waarin vanuit de vrouwenbeweging sterk geageerd werd tegen kwantitatief survey onderzoek. Daar deed ik niet aan mee, met de zorg voor twee kleine kinderen had ik wel wat anders aan m’n hoofd dan een verzetsstrijd. Het was de fase van aanpassen om erbij te horen. Daar heb ik later wel de vruchten van geplukt, toen ik met meer schwung mijn eigen weg ging.

Alledaagse Wijsheden

“Het leven. En dat dan zomaar met seks begint.”

Loesje

“We zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien ze zoals wij zijn.”

Anaïs Nin 

“Een succesvol leven gaat niet om uitzonderlijke prestaties, promotie, aanzien of rijkdom, het gaat om jezelf kennen en daarmee aan de slag gaan. Net zoals elk mens uniek is, is ook ons levenspad dat.”

Remo Largo

Aha, een mooi blogproject dient zich spontaan aan. Bij het opruimen van mijn boekenkasten stuit ik
op een plank vol met eigen werk uit de vorige eeuw, artikelen in boeken en tijdschriften. Ik ga eens onderzoeken of ik het nog steeds eens ben met mezelf. Mijn geschrijf begon in 1970 en intensiveerde zich in de jaren tachtig. De kwart eeuw tot 1995 is dan interessant. Het jaar erna kwam onder mijn redactie het boek ‘Spiritualiteit en Wetenschap’ tot stand en sinds die tijd verbreedden mijn interesse
en onderzoeksveld.
Dat wetenschappelijke kennis, zeker in de sociale wetenschappen, geen constante is, is me in 45 jaar studeren/werken aan de universiteit geheel duidelijk geworden. Begin jaren zestig leerde ik als aankomend gezinssociologe op basis van de uitkomsten van een promotieonderzoek nog hoe homo- seksualiteit genezen kon worden. Niet lang daarna was dat als onderwerp alleen al taboe. ‘Geleerden van naam’ schreven het boek ‘Crisis van het gezin’ (1968) en ja, er was heel wat aan het schuiven. Door radicale betogers werd niet alleen God dood verklaard, maar ook het gezin. Zover kwam het niet, maar de periode 1965-1975 wordt wel gekenmerkt door een drastische verandering van waarden op het gebied van relatievorming, leefvormen, seksualiteit, opvoeding, taakverdeling binnen- en buitenshuis, echtscheiding, e.d.
Dus een blik op mijn standpunten van toen en hoe ik er nu over denk vind ik wel interessant. Dát ze op verschillend terrein veranderd of aangevuld zijn weet ik al wel. Midden jaren tachtig kwam mijn boek ‘Over liefde gesproken’ uit, een combinatie van Socrateslezing en oratie. Twee decennia later vond ik die standpunten over liefde te beperkt, sterk gericht op de maatschappelijke effecten, en vulde ik ze aan met een maatschappelijke én spirituele visie op liefde in het boek ‘Liefde in vele facetten’.

Alledaagse Wijsheden

“De paradoxale consequentie van een huwelijk tussen spiritualiteit en wetenschap is, dat we zowel de dingen tot een dieper ervaren van weten kunnen brengen, als de absolute relativering dat we niets weten.”                       

Manfred van Doorn

“Vroeger meenden we te begrijpen dat er enkel maar grenzen zijn aan wat we konden ontdekken, terwijl we juist moeten ontdekken dat er grenzen zijn aan wat we kunnen begrijpen.”

Kris Verburgh

Jef Vermassen (vorig blog, eerste alinea), een sympathieke man met hart voor z’n werk. Zo komt hij althans op mij over via het scherm. Een man die meeleeft met zijn klanten, zichzelf als strafpleiter moeiteloos emotioneel noemt. Het verdriet en de ellende zijn in die 47 werkjaren voor hem nooit gewoon geworden. Hij onderkent dat het slachtofferschap twee richtingen uit kan gaan. Of het leidt tot verbittering en dan word je ongenietbaar. Of je geeft de gevolgen van de gebeurtenissen een plaats en dan kun je er zelfs sterker uitkomen.
Hij vertelt het aan Michel Vandersmissen. Op één punt zet hij me op het verkeerde been. “Vrouwen zijn meer in misdaad geïnteresseerd, ook omdat hun leven doorgaans nog minder boeiend is dan dat van hun man.” Oei.... Afgezien van het feit dat me afvraag of die interesse van vrouwen zoveel groter is, struikel ik over de boeiendheid van een mensenleven. Zeker als ik de toelichting lees. Vermassen bewondert vrouwen die deze saaiheid kunnen opbrengen, strijken, afwassen, etc. Wat een spiritueel beperkte visie op een boeiend leven.
Ik vind dit een vorm van verhulde discriminatie. Voor een ander bepalen wat lager, saaier werk is.
Het doet me denken aan een eigen ervaring. Als wetenschappelijk medewerker werd ik gevraagd als ‘secretaris van een benoemingscommissie’ voor een hoogleraar. Ik ondertekende de brieven stelselmatig met: secretaresse benoemingscommissie. Steevast kreeg ik te horen: “Jij mag jezelf secretaris noemen hoor.” Wat een eer zeg, ik hoor bij de mannenwereld, maar ik heb er om ideologische redenen voor bedankt.
Het zijn kleine hindernissen, maar met elkaar een imposant netwerk van vooroordelen over M-V: respectievelijk hoger-lager.

Alledaagse Wijsheden

“In een kantoorruimte wordt een vrouw die achter een bureau zit vaak aangesproken met:
‘O, is hier niemand?’ of ‘Is iedereen al weg?’” 

Dédé Brouwer

“Wanneer je beseft dat de weg het doel is, en dat je altijd onderweg bent, niet om een doel te bereiken, maar om te genieten van zijn schoonheid en wijsheid, dan is het leven niet meer een taak die moet worden volbracht. Het leven wordt natuurlijk en eenvoudig, in zichzelf een verrukking…”

Sri Nisargadatta Maharaj

Strafpleiter Jef Vermassen schreef eerst een boek over moordenaars en hun motieven, nu richt hij zich op slachtoffers (‘Meester, ik heb geen tranen meer: het onbekende en miskende leed van slachtoffers’). Dat valt hem zwaar. “Gelukkig ben ik een nogal emotioneel man. Dat helpt om de tristesse een beetje
te plaatsen.” Tja, kom dan maar eens aan met verhalen dat slachtofferschap eigenlijk niet bestaat, dat reflectie op je eigen gedachtewereld belangrijk is, met empathie nare gevoelens bezien en gedachten ombuigen. Dat wordt gauw als ongepaste zweverigheid beschouwd.
Prachtig dan als een techneut ons vertelt dat ons hoofd volzit met gedachten die ons ongelukkig maken, maar dat je die schakelaar kan uitzetten. Mo Gawdat (topfunctie bij Google) vertelt aan Katrien De Pecker dat hij als eind twintiger al het goede had en toch niet gelukkig was. Hij besloot om het probleem als ingenieur te analyseren, met “Mediteer en je zult gelukkig worden.” kon zijn wiskundige brein niks. Toen zijn 21-jarige zoon overleed door een fout van de chirurg bij een routineoperatie klampte hij zich vast aan zijn eigen geluksformule.
Zoek uit wat de fout in de machine is. Dan merk je dat geluk voortkomt uit onze eigen daden, niet uit wat het leven ons geeft. De kern van geluk ligt diep in ons. “Ons ‘gelukkige ik’ is begraven onder allerlei verwachtingen en illusies. Verwijder die nare apps en je zult gelukkiger worden.” Kijk hoe je brein het signaal geeft dat iets niet aangenaam is: via het gevoel, zoals angst, schaamte, jaloezie. Toon je brein wie de baas is, jijzelf!
Eigenlijk ook een spiritueel verhaal, maar in technische taal gegoten. Dat blijkt met zijn boek ‘De logica van geluk’ wereldwijd te werken. Wat wil een mens meer?!

Alledaagse Wijsheden

“Vroeg of laat worden we allemaal geconfronteerd met de dood. We zijn alleen verleerd hoe we daarmee moeten omgaan.”

Jef Vermassen

“Uiteindelijk is mijn geluksmodel deze vergelijking geworden: geluk is groter dan of gelijk aan je perceptie van de gebeurtenissen in je leven, minus je verwachtingen van het leven. Het werkt keer op keer: je wordt niet ongelukkig door de dingen die het leven je toewerpt, maar door de manier waarop je erover denkt.”

Mo Gawdat

Het is een modewoord, authentiek zijn. Als ik iemand als echt authentiek zou willen omschrijven is dat Hedy d’Ancona wel. Ze is net tachtig geworden en geïnterviewd door Coen Verbraak. De Hedy zoals ik haar op afstand al een halve eeuw volg spatte van de krant af. Blijmoedig, teleurgesteld, optimistisch, boos, nieuwsgierig, actie voeren, genieten van het leven. Vijftig jaar geleden kwam het befaamde artikel 'Het onbehagen van de vrouw' van Joke Kool-Smit uit, wat de start werd van de feministische beweging. Hedy was er vanaf het begin bij.
Haar teleurstelling betreft onder andere het feit dat het indertijd zo belangrijke issue van de vijf-urige werkweek niet is gelukt. Inderdaad, het is beschamend. Een verongelijkte, stampende meute waren de feministes volgens haar niet, “we hebben ook verschrikkelijk gelachen”. Daar kan ik over meepraten, want ik heb enkele jaren in het adviesorgaan van Opzij gezeten. We hebben wat afgelachen tijdens de vergaderingen, de tranen rolden over de wangen.
Tegenwoordig maakt ze zich sterk voor de positie van ouderen, ze waarschuwt voor ‘zachte uitsluiting’. Volgens haar zijn ouderen nog niet zo met hun emancipatie begonnen. Die visie deel ik niet. Ik denk dat ouderen al een stuk gevorderd zijn, zeker met de komst van de babyboom generatie. Als voorbeeld van zachte uitsluiting noemt zij het ontslaan van zeventigers bij tv en krant. Plaats maken voor jongeren lijkt mij een goede zaak, zeker voor zeventigers die het materieel goed hebben. Er ligt een wereld van vrijwilligerswerk open om uitsluiting te voorkomen.
Hedy ten voeten uit: “Ik denk heel vaak: wat fantástisch dat ik er nog bén.” Ik hoop van harte dat ze op deze manier de honderd haalt.

Alledaagse Wijsheden

“Als je vindt dat je op de wereld zo’n kolossale scheefgroei in welvaart kunt laten bestaan, zul je altijd vluchtelingen houden. (...) Ik ben nu nog veel kwaaier dan toen.”

Hedy d’Ancona

“Iedere emancipatie is restauratie van een menselijke wereld en van een humane relatie tot de mens zelf.”

Karl Marx

Intrigerend, economisch bedrijfskundige Jeroen Smit en cabaretier Hans Sibbel (alias Lebbis) wagen zich in de theaters om een college economie op de planken te brengen. Dat wou ik wel meemaken.
De vormgeving was eigentijds digitaal. In de zaal konden de aanwezigen met hun iPhone reageren op vragen van de artiesten. De uitkomst werd direct op het toneel geprojecteerd. Belangrijk uitgangspunt van S&S is dat het belang van economie het belang van geluk overheerst, terwijl zij eraan dienend hoort te zijn. Boven het plafond van de economie, is nog heel veel geluk te vinden: liefde, vrijheid, zingeving...
Het ‘gif van goedkoop’, de amorele arbeidsmarkt, perverse prikkels in de economie, deeleconomie, basisinkomen passeren de revue. Zo ook het geringe aantal vrouwen aan de top. Op de vraag “Zou u een vrouw als baas willen hebben?” reageerde de zaal gemengd. Opmerkelijk was dat 65+ mannen vaker ‘Ja’ antwoordden dan jonge mannen. De oorzaak zag Smit in het feit dat ze met pensioen zijn, dus geen last ervan. Een royale zaallach was zijn beloning. De echte reden zal zijn dat in het algemeen mannen vrouwelijker worden in hun tweede levenshelft. Een grootvader is vaak relatiegerichter naar zijn kleinkinderen dan hij naar zijn kinderen was.
“Wat je meet, wordt je doel.” Goed voorbeeld: tv kijkcijfers. In de economie focussen we nu op het Bruto Nationaal Product, een bullshit begrip volgens S&S. Klopt! Als we een harde winter hebben, groeit het BNP en juichen we. Hun voorbeeld: meer eten weggooien stuwt het BNP op. Geweldig? Nee, beschamend! Maar we willen cijfertjes, dus stellen S&S voor het Bruto Nationaal Geluk (BNG) te gaan meten. Mooi initiatief om mee te beginnen, maar ik voel wel meer voor een Mondiaal BMG.

Alledaagse Wijsheden

“Als de rekensom overheerst, verdwijnt het morele kompas.”

“Integriteit is een spier die je moet trainen.”

“Niemand kan succesvol zijn in een wereld die faalt. Daar moeten we ons bewust van worden.”

Hans Sibbel & Jeroen Smit

“Vandaag weent het Vrijheidsbeeld.”, zei oud-minister Madeleine Albright, doelend op het inreisverbod dat Trump dit jaar instelde. Dat Vrijheidsbeeld zal ook wel moeten wenen als in Las Vegas tientallen mensen doodgeschoten worden en er velen gewonden vallen doordat een Amerikaan zijn mitrailleur gebruikt. De vrijheid om een geweer te kopen mondt uit in de ultieme onvrijheid van zeer veel slachtoffers. Dagelijks sneuvelen gemiddeld 92 Amerikanen door vuurwapens - ruim 33 duizend per jaar, weet Bert Wagendorp ons te vertellen.
Het is een uiting van angst en gebrek aan vertrouwen in een land waarin de bevolking nog overwegend het Christelijke geloof aanhangt. Ook Trump reageerde op de gebeurtenis met de mededeling dat hij ging bidden voor de dag waarop het kwaad zou zijn uitgebannen. Een pistool bij je hebben om terug te schieten vindt hij trouwens wel een goede zaak. Dat komt op mij over als het Christendom van het Wilde Westen.
Uiteraard ligt het niet aan het Christendom, maar aan de stand van innerlijke ontwikkeling van persoon- lijkheden. Ik moet denken aan de zwaar Christelijke Albert Schweitzer (1875-1965) die op mij al vanaf mijn tienertijd een diepe indruk maakte. Zijn werk als arts in Afrika is waarschijnlijk het meest bekend, daarnaast kwam hij als theoloog en filosoof tot het ethisch richtinggevende inzicht: ‘Eerbied voor al het leven’.
Ik weet niet eens waarom deze man mij zo intrigeerde, een warm gevoel gaf. Met zijn filosofische denkbeelden was ik echt niet bezig. Het zal zijn positieve, vertrouwenwekkende uitstraling geweest zijn. In ieder geval wens ik de Verenigde Staten veel Schweitzer invloeden toe bij de discussie over het terugdringen van wapenbezit. 

Alledaagse Wijsheden 

“De kunst van oorlog voeren is de vijand verslaan zonder te vechten.”

Sun Tzu 

“Sommigen willen God met dezelfde ogen als een koe bezien, en van Hem houden, zoals ze van een koe houden: om de melk en de kaas en de winst die deze hun opleveren.” 

Meester Eckhart

Een opkikker in de krant. Een economie waarmee we de planeet niet uitputten, iedereen een rechtmatig aandeel krijgt en we ons niet meer bekommeren om economische groei. Econome Kate Raworth licht haar theorie toe aan Dries De Smet. Helder benadert ze de ongebreidelde groeikoorts in de politieke taal. Ze gebruikt daarvoor de wetten van de natuur en terecht. Groei is een fantastische fase in het leven, we zijn blij als onze kinderen groeien. Maar op een zeker punt willen we wel dat die groei stopt. Niets in de natuur groeit voor altijd, waarom zou dat met welvaart en economie anders zijn? Waarom wil de economie maar niet volwassen worden?
Van Raworth moeten we allemaal de donut in. Gaan we erbuiten, dan is grove vervuiling het resultaat en maken we onze planeet kapot. Gaan we in het gat van de donut zitten, dan blijven veel wereldbur- gers achter met gebrek aan voedsel, scholing, rechten. Een beeldende wijze om de verslaving aan een oneindige bbp-groei aan de kaak te stellen.
Een grondige herverdeling is nodig. Ze schuwt daarvoor gevoelige issues niet. Geen eigendom van land, maar in handen geven van een nationaal fonds; bedrijven in eigendom geven aan de werknemers; de bouwsector kan CO2 opnemen in plaats van uitstoten. Geen kleinigheden om voor elkaar te krijgen en ze vragen om heldere regelgeving, die lang genoeg aangehouden wordt om aanpassing mogelijk te maken.
Het belangrijkste: Raworth wordt zeer serieus genomen, ze wordt wel de ‘Keynes van de 21^e eeuw’ genoemd. De honger naar nieuwe ideeën, ook onder politici, is groot. Geïnteresseerd in haar visie,
lees ‘Doughnut Economics’.

Alledaagse Wijsheden

“Veel mensen beseffen intuïtief dat het feestje ten einde loopt. Daarin hebben ze gelijk. Je kan geen economisch model in stand houden dat is gebaseerd op groei, uitbuiting en vervuiling. Bescheidener leven zou ons redden.”

Philipp Blom

“Sommigen leven zo weelderig alsof ze morgen zullen sterven, maar ze bouwen hun huizen zo goed alsof ze verwachten eeuwig te zullen leven.”

Empedocles (ca. 450 v. Chr.)

Mijn verwachting aan het slot van het vorige blog is vrees ik toch wat te optimistisch. Vegetarisch eten mag dan in de lift zitten, echt snel gaat het niet. Dat drong pas goed tot me door toen ik merkte hoe lang er al mensen zijn geweest die zich verzetten tegen het doden van dieren voor het eten van vlees. De Griekse wiskundige Pythagoras stelde ruim vijf eeuwen voor Christus dat zolang mensen dieren slachten, ze elkaar zullen doden. “Wie het zaad van moord en pijn zaait, kan geen vreugde en liefde oogsten.” Een kleine tweeduizend jaar later vond vegetariër Leonardo Da Vinci dat zijn lichaam geen graf moest zijn voor andere schepselen. En in de 19^e eeuw meldde Tolstoy dat mensen gezond kunnen leven zonder dieren te doden. Doen ze dat wel, dan is dat ter wille van het eetplezier en dat labelde hij als immoreel.
In de nieuwste HUMO wordt weer aandacht geschonken aan vegetarisme, nu gekoppeld aan Wereld Vegetarisme Dag (1 oktober). Aan het woord is Tobias Leenaert, overtuigd veganist en mede-oprichter van het Vlaamse EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief). Verrassend pleit hij voor een minder starre houding van veganisten. Meer pragmatisme zou de vegetarische beweging zeer ten goede komen, met een starre houding schrik je mensen juist af. “Flexitariërs, die één dag in de week vegetarisch eten, sparen meer dieren uit dan alle veganisten bij elkaar.”
Mij spreekt zijn redenering aan, waarschijnlijk mede omdat ik tot de mensen behoor die aanmerkelijk minder vlees zijn gaan eten, maar er niet helemaal mee hebben gekapt, wat Rutger Bregman het enige acceptabele alternatief vindt (vorig blog). En ja, je verdiepen in het dierenleed en de milieu gevolgen betekent dat je versneld vermindert. Dus scholen, werk aan de winkel!

Alledaagse Wijsheden

“Als een slachterij wanden van glas had zou iedereen vegetarisch zijn.”

Paul McCartney

“Mededogen, waarin alle ethiek geworteld moet zijn, kan alleen haar volle breedte en diepte bereiken als het alle levende wezens omarmt en zich niet beperkt tot de mensheid.”

Albert Schweitzer

“Niets zal de gezondheid en de kansen op overleving van het leven op Aarde meer vergroten dan de evolutie naar een vegetarisch dieet.”

Albert Einstein

Voor het Vlaamse blad HUMO wordt Correspondent medewerker Rutger Bregman geïnterviewd. Hij schreef de column: “Hierdoor werd ik in één klap vegetarisch (en jij misschien ook)”. Meer dan een half miljoen keer is hij gelezen, ook door jongeren. Bregman las een artikel van de Israëlische historicus Harari en viel van zijn geloof af dat vega’s wat aanstellerig zijn. In drie wetenschappelijk zwaar onder- bouwde stappen werd hem duidelijk dat vlees eten de wereld uit moet. 1. de cijfers over de aantallen koeien, varkens, schapen, kippen liegen er niet om; 2. deze dieren worden afschuwelijk behandeld;
3. de beesten zijn intelligent en hebben een rijk gevoelsleven.
Ik heb de wetenschap niet nodig om de dieren gevoel en intelligentie toe te dichten, dat voel je op je klompen aan. Het is waar, ze worden er niet naar behandeld in de vleesindustrie (dat woord... sic). Ander belangrijk argument: CO2 uitstoot verminderen. Als Bregman jongeren ermee bereikt, als vegetarisme cool, trendy wordt, is dat prachtig.
Helemaal consequent is Bregman niet. Hij lanceert de visie dat je het betere geen vijand moet laten zijn van het goede, om aan te geven dat vegetarisch leven zonder veganist te zijn (wat voor hemzelf geldt) acceptabel is. Omdat je nog een stap vérder kan, is het niet zo dat je die eerste stap niet hoeft te zetten. Elders ontkracht hij deze wijsheid: “Je kunt niet zeggen: ‘Ik ga nog 10% vlees eten.’ Nee, je moet er gewoon mee kappen.”
Tot slot Bregman: “Het zou me niet verbazen als onze achterachterkleinkinderen met grote walging in de geschiedenisboeken zullen lezen hoe wij dieren aten.” Mee eens, behalve dat ik verwacht dat het véél eerder al zal gebeuren, binnen een jaar of dertig. Rutger Bregman draagt daar geïnspireerd aan bij.

Alledaags idealisme van HUMO geïnterviewden

“Voor ons leesexamen Nederlands kregen we een tekst over vegetarisme: een enorm harde tekst, met het argument dat alle vleeseters egoïsten zijn. Ik kon dat idee nadien niet meer van me afschudden: de volgende dag ben ik vegetariër geworden. (...) Onderwijs lijkt me dé manier om jongeren bewust te maken van de impact van vleesconsumptie.”

Ambroos Verwee

“In ‘Cowspiracy’ slaan de makers je om de oren met hallucinante cijfers: ‘Eén hamburger eten komt qua waterverbruik neer op drie maanden douchen of zes maanden het toilet doortrekken.’ Ik was in shock. De uitstoot van broeikasgassen door de vleesindustrie is groter dan die van alle transport samen.”

Mira ’t Jolle

“The meat paradox: mensen zien dieren graag, maar eten ook graag vlees, en beseffen dat ze daardoor leed veroorzaken. Als dat dan ter sprake komt, zie je hen daarmee worstelen.”

Ben De Groeve 

“Iedere idealist moet zich die lastige vraag stellen: ‘In hoeverre ga ik het rond toeteren?’ (...) Uiteindelijk moet iedereen de keuze voor zichzelf maken. Ik heb geen zin om een irritante drammer te worden. Je maakt de wereld geen betere plek door de betweter uit te hangen.”

Rutger Bregman

Had in het vorig blog de minderheid nog de macht, nu lees ik in Trouw dat de meerderheid de macht heeft. De constatering komt van historicus Chris van der Heijden, die tot zijn ontsteltenis ontdekte dat in bladenland de verhoudingen tussen elitaire voorkeur en populaire belangstelling rigoureus veranderd zijn. “Eenieder bepaalt tegenwoordig zelf wat hij leest, kijkt of luistert, de moraal van de elite is gekrompen.” De samenleving kiest voor menselijke en emotionele onderwerpen, met LINDA. aan de top. ‘De samenleving is ver-LINDA’t.’ 
Mij verontrust dat niet. Ik kan mij ergeren aan het woord ‘kwaliteitskrant’, aan de overwaardering van NRC, Volkskrant, Vrij Nederland, en onderwaardering van bladen als Margriet en Libelle. Chique ver-van-mijn-bed analyses, die verder weinig uithalen en je hoeft niet naar jezelf te kijken. Wat Van der Heijden eigenlijk signaleert is een vervrouwelijking van de bladeninformatie. Maar de mannelijke berichtgeving is zeker niet overboord gegooid.
Ik ben het met Van der Heijden, die uiteindelijk niet zo negatief staat tegenover de teruglopende invloed van de elite, eens dat dergelijke glossy’s wel erg gericht zijn op consumptiedrang en genieten. Maar daarnaast krijgt de zelfontwikkeling ook duidelijk een plaats, niet zelden via ingrijpende ervaringen. Mensen kunnen zich eraan spiegelen, leerzaam! Het klopt dat er weinig aandacht is voor politieke issues, klimaatzaken, vluchtelingen problemen, oorlogen in de wereld.
Waar we nog op wachten in dit mediaklimaat is een grondige menging van beide stromingen. Romantiek en Verlichting samengevoegd, een integratie die ook aantoont hoe beide levensgebieden op elkaar inwerken. De mediamaker die daar een aansprekende formule voor vindt, treft een gat in de markt en bewijst de samenleving een grote dienst. 

Alledaagse Wijsheden

“Er was vroeger een onuitgesproken hiërarchie, met aan de top een groepje van gestudeerde mensen, die absoluut niet met De Telegraaf of vrouwenbladen wilde worden gezien. Je had goed
en slecht, en in mijn omgeving bestond geen twijfel over wat kwaliteit was en wat rommel.”

Chris van der Heijden 

”Zij die sterk en intelligent zijn kunnen in de verleiding komen om zich verschillend te voelen dan degenen die minder intelligent en sterk zijn. Dit is een vervormde waarneming van eenheid met anderen zelven.”

Ra Material

“Onze samenleving heeft een obsessie met de uitzondering die het verpest voor de overgrote meerder- heid. Het gevolg: een cultuur van angst, cynisme en wantrouwen.” Ja, ja, ‘verpest’, leg de schuld maar bij de ander om de eigen angsten te verklaren. Maar het is ónze angst en alleen wijzelf kunnen er iets aan doen. Vandaar die obsessie.
De hierboven aangehaalde uitspraak is van Rob Wijnberg. Hij licht zijn ideeën over de fatale invloed van het uitzonderlijke op ons gemoed uitvoerig toe. Hij spreekt over de dictatuur van de minderheid, de 1% niet brave buitenlanders, niet goedwillige gelovigen, etc. Maar wellicht hebben wij 99% ‘braveriken’ die 1% wel nodig om dichter bij onszelf te komen.
In het stuk van Wijnberg noch in de bijna tweehonderd reacties van lezers komt het begrip liefde voor. Dat is opmerkelijk, want angst en negativiteit  kunnen alleen ontmanteld worden door liefde. Wij geven de schuld aan de media en de 1% kwaadwillenden (in onze ogen!) die ons angst aanjagen. Dit verergert het probleem, want de oplossing kan niet zijn dat wij de 1% gaan negeren om onszelf beter te voelen. Dat kan alleen door zelfonderzoek.
Waarom maken die berichten over het ongewone ons bang, cynisch, wantrouwig? Om je als mens te ontwikkelen moeten diepe lagen van het eigen innerlijk opgezocht worden, de demonen die daar huis houden. Nu hoeven we niet direct Ghandi’s te worden, maar als 99% voor een paar procent het eigen aandeel kan inzien, is er sprake van een liefdevolle evolutie. A propos, liefde is alle mensen in hun waarde laten en kritisch zelfonderzoek ten goede laten komen aan anderen.

Alledaagse Wijsheden 

“Everything that irritates us about others can lead us to an understanding of ourselves.”

“Knowing your own darkness is the best method for dealing with the darknesses of other people.”

“Show me a sane man and I will cure him for you.”

Carl Gustav Jung 

“Een harmonische relatie ligt in uzelf, niet in de ander en ook niet in uw leefomgeving.”

Krishnamurti

“Liefde is de ervaring dat de anderen geen anderen zijn.”  

Rupert Spira

De psychologische thriller ‘Mother’ is in veel recensies toegejuicht vanwege de angstaanjagende griezeleffecten en het benauwende spel van Jennifer Lawrence. Ik heb niet veel op met horror, maar toch maar eens gecheckt. Ik merkte dat mijn ratio me beschermt. Ik denk al gauw: wat een onwaar- schijnlijk plot, waarom nu opeens ‘bloed’ op de muur, etc. Lawrence beeldt angst vakkundig uit. Dat constateer ik zonder erdoor geraakt te worden.
Met non-fictie verhalen heb je mij beter te pakken. Ik kan griezelen bij een artikel van Tamar Stelling over de wijze waarop met embryo’s wordt omgesprongen. Er zijn ook nogal wat fundamentele vragen aan de orde. Rechtsfilosoof Britta van Beers, die promoveerde op een onderzoek naar menselijke waardigheid ten tijde van biotech, kan erover meepraten. Hoe voorkom je totale embryochaos? Hoe moet je embryo’s zien, zijn het mensen of dingen?
Op de laatste vraag zou mijn antwoord zijn dat de embryo’s zelf dingen zijn (zoals het lichaam), die vanaf het állereerste moment verbonden zijn met menselijk bewustzijn. Zie het als huizen waarin de geest gaat wonen. Lukraak embryo’s weggooien (restembryo’s genoemd, sic)  betekent dat je het huis van een ziel afbreekt. Dat is niet bevorderlijk voor de menselijke waardigheid. Erger nog: aan de embryo’s sleutelen om volgens hedendaagse maatstaven het DNA te verbeteren, terwijl de ziel precies had uitgevogeld hoe zij op aarde wilde verschijnen.
Ik weet dat deze uitgangspunten niet stroken met het liberale gedachtegoed van bijvoorbeeld D66. Maar ik kan het met Van Beers eens zijn dat de huidige potpourri aan politieke benaderingen in feite
een puinhoop is. Onder dit griezelscenario ligt bij mij nog wel een diep vertrouwen: we komen eruit!

Alledaagse Wijsheden

“Every person is a God in embryo. Its only desire is to be born.”

Deepak Chopra 

“We hebben nog nooit iets onder controle gehad. Wat een opluchting.”

Ram Tzu

(vervolg)

De atheïst kan zichzelf ook ontlopen, net als degene die God gebruikt om zichzelf niet te hoeven zien. Wanneer iemand actieve pogingen doet om zichzelf te zien zoals hij echt is, zal eerst het hulpvragende bidden nog wel gepraktiseerd worden, maar als hij diepere lagen in zichzelf bereikt, zal hij deze vorm van bidden geleidelijk achter zich laten. Hij mediteert door naar zijn ware motieven te kijken, door gevoelens naar boven te laten komen en zich af te vragen waar ze vandaan komen. Hij bidt door heel eerlijk naar zichzelf te kijken, wat bij tijd en wijle heel onaangenaam kan zijn. “Het is bidden omdat hierin de opvatting besloten ligt dat waarheid omwille van de waarheid de weg opent naar liefde.” Zonder liefde is geen Godservaring mogelijk.
Het gaat natuurlijk om waarheid die je werkelijk voelt, de waarheid veinzen brengt je niet bij de liefde. Hoe onvolmaakt je ook mag zijn, langs deze weg kan liefde ontstaan. “Deze houding IS bidden; je eigen weerstand in de gaten hebben is bidden; iets toegeven wat je uit schaamte niet wilde weten is bidden.” Als dit proces doorgaat ontstaat er stapje voor stapje en met onderbrekingen een staat van zijn. Dan is bidden begrijpen en waarnemen, je voelt dat je je in een stroom van liefde  mee laat voeren met alles wat bestaat. Je voelt dat je in het eeuwig NU bent. “Het is een gewaarzijn van God in zijn werkelijkheid.”
Dit lezende krijg ik de neiging om te besluiten met een niet sarcastisch bedoeld ‘Amen’. Gewoon omdat het voor mij aan het slot wel behoorlijk hoog gegrepen is. Dat het ware bidden eerlijke zelfbeschouwing is en dat de wereld daar bij gebaat is, daar kan ik me wel in vinden.

Alledaagse Wijsheden

“Heb geduld! Alle dingen zijn zwaar voordat ze licht worden.”

Perzisch spreekwoord

“Transcendentie zal in onze tijd vooral betekenen dat mensen hun persoonlijk bewustzijn gaan ervaren als verbonden met een ‘Bewustzijn’ dat allen omvat.”

Otto Duintjer

Tijdens het lezen van een verhandeling van medium Eva Pierrakos over de veranderende betekenis van bidden bekroop mij het beeld van schoolklassen die de ziel doorloopt. Maar het begrip ‘bidschool’ is toch niet adequaat. Een school suggereert dat een ander je les geeft. Bovendien schuurt het begrip dicht tegen hiërarchische ‘hoog–laag’ denken aan. Dat past niet bij de gedachte dat alle mensen volstrekt gelijkwaardig zijn. De nalatenschap van Pierrakos is gebundeld als ‘Pad-werk’ en bij deze overdenking van bidden past ook beter een pad dat we innerlijk belopen. Ik citeer uit de lezing ‘Ontwikkelingsfasen in onze relatie tot God’ (1962).
In de eerste fase wordt er niet gebeden. De mens leeft in onbewuste staat waarbij geen Godsbeeld is. Daarna gaat de mens vragen stellen, zich verbazend over wat hij ervaart. Dit is een lichte vorm van bidden of mediteren. Vervolgens dringt het besef van een Opperste Intelligentie door. Het gebed krijgt de vorm van ontzag voor het wonder van de natuur, het universum. Daarna dient de angst zich aan, gebaseerd op geestelijke verwarring, hulpeloos en afhankelijk zijn. Het niet aanvaarden van de werke- lijkheid, wensdenken en hebzucht, leiden tot het gebed als smeekbede. Het ‘Onze Vader’ lijkt me een voorbeeld ervan, nogal gebiedend worden wensen geuit.
Als de mens oog krijgt voor zijn eigen aandeel, wordt hij minder hulpeloos, bevrijd van de gedachte van een naar willekeur optredende God. Hij maakt zich los van de idee dat God straft en beloont en belandt in het stadium van atheïsme, het ontkennen van een opperwezen. Dan bidt hij uiteraard niet. Wel kan hij in deze fase heel eerlijk naar zichzelf kijken, naar zijn gevoelens en intenties, en dat is uiteindelijk de beste manier om écht te bidden.
                                          Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden 

“Er is licht dat voorbij alle dingen op aarde schijnt, voorbij de hoogste, de allerhoogste hemel.
Dat is het licht dat in uw hart schijnt.”   

Chandogya Upanishad

“Ontwikkel jezelf, niet je ego.”

Loesje

Een jaren 90 krantenartikel in de Groningse universiteitskrant kruist mijn pad. Ik lees een interview met de scheidend hoogleraar biologische psychiatrie Rudi van den Hoofdakker (1934–2012). Een gedreven mens die met zijn hersenonderzoek ver af staat van ‘Wij zijn ons brein’ (Dick Schwaab). Het toenemend gebruik van medicijnen in de psychiatrie vond hij gemakzuchtig, in de strijd tussen pillen en praten stond hij meer aan de kant van het gesprek. Hij relativeerde de werking van pillen, onmisbaar vond hij ze niet.
Ik ben geen psychiater en ik begrijp zijn redenatie. Maar voor mij voelt de combinatie van pillen én praten, waarover ik om me heen regelmatig hoor, als dweilen met de kraan open. Het kenmerk van veel pillen is dat gevoelens en emoties worden getemperd, terwijl het kenmerk van een therapeutisch gesprek is dat je door de pijn heen gaat, alle gevoelens toelaat. Antidepressiva zijn dan schadelijk voor de innerlijke ontwikkeling, een gevoel van leegte, gebrek aan zingeving blijft over. Het probleem van eenzaamheid onder ouderen wordt sterk aangewakkerd door pilgebruik. In het verlengde daarvan ligt dan de euthanasiepil...
Wetenschapper Van den Hoofdakker heeft duidelijk ook zijn gevoel gebruikt bij de uitoefening van zijn vak. Dat kan al haast niet anders als je alter ego de zwaar gelauwerde dichter Rutger Kopland is. Aan mij is het niet echt besteed, ik ben wat prozadoof. Wel kan ik genieten van zijn speelse gedicht ‘Oneindig veel problemen’. Hij vermeldt dat alle gebeurtenissen gebeurd zijn en men zich afvraagt waarom. “Vergeef mij mijn enige antwoord: waarom niet?” Het slot: “Zo zou ik kunnen doorgaan tot
ik ophoud. Daar is veel voor te zeggen, niets daarna.” Het gedicht hieronder van Hugo Pos vind ik trouwens erg mooi, het voelt kloppend. Dus niet echt prozadoof als de boodschap mij raakt.

Alledaagse Wijsheden 

“Het geloof dat gedrag door de hersenen wordt geproduceerd verschilt niet van het geloof dat het de hoorn van de telefoon is die tot ons spreekt.”

“Waarom kunnen we niet gewoon zeggen dat we sommige dingen nog niet weten.”

Rudi van den Hoofdakker

“Bedenk mijn zoon dat alles wat gebeurt,
De keur van vroeger draagt en wij op onze beurt
Het snoer van morgen rijgen. Niets is waar,
En wat eens waar was, is niet waar gebeurd.”

Hugo Pos

“Zo houden we de oorlog op afstand”: de kop van Leonie Breebaart’s artikel over haar interview met historisch geograaf Derek Gregory. De strekking is een andere dan je op het eerste gezicht denkt, wat al uit zijn eerste voorbeeld blijkt. Een kopie van Picasso’s schilderij ‘Guernica’ – met afgerukte ledematen, vlammen, een schreeuwende moeder met haar dode baby op de arm, als aanklacht tegen de bommen- regens tijdens de Spaanse Burgeroorlog – hangt sinds 1985 in het gebouw van de Verenigde Naties. Maar toen minister Powell in 2003 daar aankondigde dat de VS Irak zouden binnenvallen, was er een doek overheen gehangen.
Zó houden we oorlog op afstand, niet kijken naar de gruwelijkheden. Wel terroristische daden als weerzinwekkend in beeld brengen, niet die van ons. Gregory’s onderzoekterrein: hoe verander je mensen in vijanden die je mag bombarderen, welke strategieën gebruiken we om de slachtoffers van onze oorlog op afstand te houden? Ten eerste praten over te bombarderen doelen: bruggen, wegen etc. Alsof het terrein ontdaan is van menselijke wezens, hún alledaagse leven wordt buiten zicht gehouden. De vijand wordt ontmenselijkt.
Een andere techniek: suggereren dat een luchtaanval relatief humaan is vergeleken met terroristische daden, en bedoeld om vrede en ordeherstel te bespoedigen, niet om angst te zaaien. Maar dat gebeurt nu juist wél, “luchtoorlog werkt intimiderend”. Niet voor niets begon Picasso aan zijn Guernica, hij zag het om zich heen gebeuren.
Gregory geeft een lezing in Nijmegen. Van belang is de vraag naar de vertaling van zijn theorie naar andere gebieden, zijn Nijmeegse collega Huib Ernste zou dat willen horen betreffende Groningen.
“Is dat vanuit Den Haag ook niet gezien als een soort ver koloniaal wingewest, waaruit het menselijk drama is weggedacht? Ontbrak het in Den Haag ook niet aan de emotionele verbeeldingskracht die in afstandelijk jargon is weggefilterd?”

Alledaagse Wijsheden

“Vrede is niet de afwezigheid van oorlog. Het is een deugd, een geestesstemming, het is de dispositie voor goede daden, vertrouwen en recht.”

Spinoza

“De mensheid moet een einde aan oorlog maken, want anders zal oorlog een einde aan de mensheid maken.”

John F. Kennedy

“Ik weet niet met wat voor wapens de derde wereldoorlog wordt gevochten, maar de vierde wereldoorlog wordt met stokken en stenen gevochten.”

Albert Einstein

Daar word ik nu blij van, mijn digitale krant De Correspondent is op de goede weg. De signatuur van de krant ligt voor zover ik kan nagaan dicht tegen atheïstisch aan, met een zelf verklaard ‘overtuigd atheïst’ als hoofdredacteur. Enkele correspondenten duiken in projecten die oude christelijke waarden ontdoen van zware dogma’s. In deze tijd van godloosheid worden er wel pseudo goden bijgehaald, zoals de nadruk op geluk, gezondheid, maar dat slijt wel weer. De essentie is dat we los van schuld en boete deze waarden verinnerlijken.
Blij werd ik van het artikel van Ernst-Jan Pfauth over dankbaarheid (zijn net verschenen boek: ‘Dankboek’). Het wordt zoals te verwachten aangeprezen met gezonder, gelukkiger, socialer leven,
maar ondertussen staat het belang van deze gemoedstoestand weer in het centrum van de belang- stelling. Het is natuurlijk meer dan vanzelfsprekend dat dankbaarheid goed voor het innerlijk leven is, maar die logica is een tijd ondergesneeuwd geraakt om ons van dogmatische religies te bevrijden. In een van de reacties wordt gesteld dat het jammer is dat met de secularisatie het kind met het badwater is weggegooid. Jammer ja, maar waarschijnlijk het noodzakelijke pad om bij echte verinnerlijking te komen.
Natuurlijk waren er onder de reacties ook mensen die zich afvroegen wie je in ’s hemelsnaam dankbaar moet zijn als je niet in God gelooft. Het antwoord hoeft vanuit een seculiere visie niet veel anders te zijn dan vanuit een spirituele zienswijze. Uiteindelijk ben je jezelf dankbaar, niet vanuit het ego, maar op zielsniveau. Dankbaar dat je ervaringen kunt beschouwen als een oefenterrein, zonder sausjes van goed of kwaad. Je bent innerlijk lerende en dat geeft voldoening.

Alledaagse Wijsheden

“Dankbaarheid is het meest krachtige ‘gebed’ dat je kunt uitspreken in het Universum.”

Ben Goossens

“Voor mij bevindt God zich niet buiten mij, maar in mij. Zoals bij het vinden van geluk, zoek God niet buiten jezelf, maar binnenin jezelf. Er gaat een wereld voor je open als je tot dat inzicht komt.”

Thieu Berkers

De redenatie van Peter Delahay over opvoeden van kinderen intrigeerde me. Als een kind van drie een koekjestrommel leeg eet, is het slecht als opvoeders zeggen: ‘stoute jongen, dat mag niet’. Je zou denken: dat moet een kind toch leren. Die jongen is volgens Delahay met zijn belangrijkste taak bezig: zijn lichaam in stand houden. Daarom huilt hij als hij honger heeft. Honoreer dat en zeg: ‘wat kun jij goed voor jezelf zorgen!’ Vervolgens kun je hem sociaal gevoel bijbrengen: ‘Maar wat doen we nu als straks je broertje thuis komt?’
Het lijkt me een vorm van ‘omdenken’. Ik ben even te rade gegaan bij de vader van het omdenken Berthold Gunster. De leer is eenvoudig. Stap 1: maak van iets wat je als probleem ervaart een feit.
Stap 2: Bedenk op basis van dit feit nieuwe mogelijkheden. Bijvoorbeeld: je tienerzonen komen altijd zeurend uit school en daar heb je meer dan genoeg van. Als je ze erop aanspreekt wordt het alleen maar erger. Beschouw het als een feit en zoek een nieuwe mogelijkheid. Stel een klaagkwartier in en luister serieus. Je krijgt meer begrip voor de jongens, ervaart beter hoe je zelf als tiener was en het zeuren vermindert.
Gunster behandelt op youtube uitvoerig hoe je afvallen kunt omdenken. Na uitgelegd te hebben dat we als maatschappij lijden aan een permanente verslaving aan eten en drinken, alle gebeurtenissen, feestdagen kun je eraan koppelen, is zijn advies: beschouw het als een feit dat je volledig accepteert. Dat betekent dat tijdelijke diëten niet werken. Visualiseer je verlangen (lichaamsomvang), maak een afvalregime, waar je je leven lang aan houdt. Doe het vanuit het diepe besluit dat je afstand neemt van die eet/drinkwereld. Het regime levert de wilskracht. 

Alledaagse Wijsheden

“Opvoeden is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid. En de laatste twee groeien waar de eerste heerst.”

Jan Ligthart

“Een regime is een weldoordacht plan, een serie afspraken, waarmee je voor jezelf nauwkeurig vaststelt wat je eet en drinkt, en hoe en hoeveel je beweegt. Stick to the plan.”

Berthold Gunster

Na ‘Nederland Waterland’, inclusief de bejubeling van ‘ons’ volk (blog 23/8), vond ik dat ik maar eens op wereldreis moest gaan. Duurzaam natuurlijk, dus ik heb de serie dvd’s ‘Rail Away’ aangeschaft. Dat duurzaamheidargument is nobel, maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik niet van reizen houd en wel van fraaie natuurbeelden.
Als eerste heb ik voor de dvd met Taiwan, Finland en Canada gekozen. Taiwan omdat ik van zo’n eiland bij China en Japan exotische beelden verwacht. Finland, omdat ik het een sympathiek land vind. Waarom? Misschien omdat ze anders dan de Noordelijke collega’s zijn meegegaan met de euro. Canada, omdat daar mijn spirituele roots liggen. Door persoonlijke ervaringen tijdens mijn onderzoeksverblijf daar, heb ik buitengewoon waardevolle spirituele inzichten over liefde, relaties, mannelijkheid en vrouwelijkheid verkregen.
Zoals verwacht, Taiwan heeft exotische plaatsjes en gebouwen, en een prachtige natuur. Lang kan ik verliefd kijken naar een bergmeer met een typisch Taiwanees bootje erop. Wat een rust, wat kunst- zinnig. Finland is natuurlijk meer Westers, minder exotisch. Maar een land met zo’n 180.000 meren, evenveel eilandjes en een oneindige hoeveelheid bomen toont overtuigend de grootsheid van de natuur. Ten slotte reis ik door Canada, Noord-Ontario met een trein van anderhalve kilometer, in de herfst / 
Indian Summer: adembenemend!
Ik vraag me af of een dergelijke duurzame manier van de wereld verkennen niet gericht gestimuleerd moet worden. Gezamenlijk of alleen kijken naar prachtige reizen. Je komt op de mooiste plekken en krijgt rechtstreeks interessante informatie. Ik begrijp wel dat spanning en avontuur ontbreken, de vreugde van leuke contacten en een geslaagde slaapplaats, en de ellende van saaie reistijden en dingen die fout lopen. Maar het is toch een zege voor het milieu als de stromen vakantiereizigers ingedamd zouden worden. Misschien beginnen met het bewerken van zestigplussers?

Alledaagse Wijsheden

“In ons verontreinigd milieu wordt de lucht langzamerhand zichtbaar.”

Norman Mailer

“Een mens maakt deel uit van het geheel, dat door ons 'universum' genoemd wordt. Onze taak moet zijn dat we onze cirkel van compassie vergroten, zodat alle levende wezens en de gehele natuur in al haar schoonheid erdoor omvat worden.”

Albert Einstein

Even voortbordurend op de vorige blog, in een van de laatste afleveringen van ‘Nederland Waterland’ hoorde ik nog de uitdrukking “onze liefde en haat voor het water”. Ik moest denken aan de tweet waarmee Obama onlangs een twitterrecord brak. Hij had de meeste ‘likes’ ooit gekregen. Als reactie op de racistische uitbarsting in Charlottesville had hij een van Mandela’s uitspraken geciteerd. Je wordt niet geboren met haat, dat leer je. Dus je kunt het ook afleren en in liefde omzetten. “Want liefde is een natuurlijker aspect voor de mens dan haar tegenpool.”
Eens, alleen bij de laatste zin heb ik aanvullingen. Liefde is dé natuurlijke staat van de mens, maar we kunnen er niet steeds bij komen. Belangrijk om te beseffen dat haat niet de tegenpool van liefde is. Dat is angst bij alle niet liefdevolle gevoelens, emoties, gedragingen, waaronder dus ook haat. Angst dat de witte man/vrouw voorrechten verliest, angst om niet bij de groep te horen, etc. Ook het Nederlandse volk dat liefde en haat zou voelen jegens het water is gewoon bang ervoor geweest en heeft in samen- werking met het water deze angst kunnen verminderen.
Eva Pierrakos stelt dat liefde weliswaar een gevoel is, maar het moet voortkomen uit een wilsdaad, gemotiveerd door het verstand. Dat laatste is veelal minder duidelijk, alsof liefde er vanzelf is en vanzelf weggaat. Daarmee vindt zij haten een gebrek aan inzicht, je hebt de zaak niet in de breedte bekeken, waardoor je verzand bent in afgescheidenheid, hopeloosheid, slachtofferschap, gebrek aan vertrouwen, een sombere kijk op het universum.
Ik wil nog wel eens afgeven op het verstand, maar dan doel ik vooral op het doorgeschoten gebruik ervan, los van het gevoel. Zoals voor veel dualiteiten geldt, samenwerkend zijn ze ijzersterk.

Alledaagse Wijsheden

“Hoe dieper het inzicht in de heersende omstandigheden is, hoe meer iemand de waarheid in de kwestie tot zijn beschikking heeft, des te minder is het mogelijk een verbloeming van de waarheid door haat te ervaren, waardoor de liefde des te meer groeit.”

“Soms stimuleert de wil om lief te hebben de wil om volledig te begrijpen en hierdoor groeit begrip uit liefde. In andere gevallen is er eerst begrip en hieruit komt de wil om lief te hebben voort.”

Eva Pierrakos

‘Eens zo machtig, gevaarlijk en vijandig. Zo wreed en wispelturig. Duizenden slachtoffers gemaakt, maar de bewoners vechten terug. Het gevecht is voor een groot deel gewonnen.’ Waar hebben we het over, binnen welk kader wordt deze vijand beschreven. IS wellicht? NEEN! Geloof het of niet (zelf zou ik het niet zomaar willen geloven), maar het is de Voice Over bij de prachtige EO televisieserie ‘Nederland Waterland’. Nota bene met het keurmerk van de Evangelische Omroep komt deze oorlogstaal je huiskamer in.
Het water, onze basisbehoefte, niet als grote vriend benoemd, maar als vijand die overwonnen moet worden. Er klinkt ook een onverholen trots door de woorden, trots op onszelf, we hebben dit geflikt. Van samenwerking met het water is geen sprake. “We laten ons niet meer verrassen door de willekeur van de natuur. We hebben ons uit al die moerassen omhoog gewerkt.” Het water was de baas, maar wij zijn nu de baas. ‘Wij><Zij denken’ ten top.
Nog wat pluimen. We bouwen alles wat varen en drijven kan. Als we land droog willen hebben, maken we het droog. We kunnen ons nu zelfs permitteren om het water weer wat meer ruimte te geven, land omzetten in water. Op de vraag of onze verbondenheid met het water zou verdwijnen als de strijd gestreden is, volgt ruimhartig ‘nee’. Of we nu ertegen vechten, ons voordeel ermee doen of plezier ervan hebben: “het water is van ons en we gaan niet meer weg".
“Van moerasbewoner tot poldermens, dát is Nederland Waterland.” Of de natuur zo gebaat was met onze doordrijverij om hier te wonen, is de vraag. Ik sta in ieder geval nog perplex van de oorlogstaal.
Ja echt, er wordt gesproken over de ‘vijandige Zuiderzee’.

Alledaagse Wijsheden

“Water, steeds mysterieus, niet nodig om te leven, maar het leven zelf. Gij vervult ons met een bevrediging die het genot van de zintuigen overschrijdt.

Antoine de Saint- Exupery 

“Water is geduldig. Druppend water draagt een steen weg. Onthoud dat, mijn kind. Onthoud dat je voor de helft water bent. Als je niet door een obstakel heen komt, ga er omheen. Water doet dat."

Margaret Atwood

“Water is fluid, soft, and yielding. But water will wear away rock, which is rigid and cannot yield. As a rule, whatever is fluid, soft, and yielding will overcome whatever is rigid and hard. This is another paradox: what is soft is strong.”

Lao Tse

“Water is the driver of nature.”

Leonardo da Vinci

Boekenruil zou meer gestimuleerd moeten worden, een mens heeft er al gauw te veel. Ik ben weer eens aan een grote opruiming begonnen en stuitte op het boek ‘Iedereen gaat dood’ (1996) van Marcel en Marijke Messing. De titel geeft je niet het gevoel dat de stelling onderbouwd moet worden en dat doet het echtpaar ook niet. Het gaat over het waarom van de dood, de angst ervoor, stervensbegeleiding, euthanasie, schijndood, begrafenissen, verdriet en rouw, en vooral ook de gebruiken door de tijd heen wereldwijd.
“Goed sterven vraagt om oefening.” lees ik. Een lach welt spontaan op, ik zie het helemaal voor me. Uitgaande van reïncarnatie hebben we ons trouwens al suf geoefend in vorige levens. Maar uiteraard is het niet humoristisch bedoeld. De idee erachter valt ook te lezen in het Tibetaanse Dodenboek. De dood is geen definitief einde, en dan zijn de laatste gedachten en emoties die je hebt belangrijk. Dat ze liefdevol zijn kun je niet even faken, maar wel bij leven oefenen. Zeker een klus, want onder goed leven verstaan geestelijke leiders: vriendelijk en niet egoïstisch zijn, de waarheid spreken, van alle schepselen leren houden. Lukt dat, dan verdwijnt de angst voor de dood vanzelf en kun je rustig afscheid nemen van het leven.
Mooi symbolisch beschrijven de Messings de overeenkomst tussen begin en einde van het leven. Het begint met afbinden van de navelstreng en eindigt met doorsnijden van het zilveren koord, ook een streng. De ziel keert terug naar de andere dimensie. Nog een glimlach kon er vanaf toen ik las: 
stel dat ‘jij’ niet echt dood bent als het lichaam daar stijf en koud ligt, dat het slechts een stoffelijk overschot is. “Dan staan we dus te treuren bij een oude, versleten jas!”

Alledaagse Wijsheden

“Als je de geest van de dood wilt leren kennen, open dan je hart voor het leven. Want leven en dood zijn één, zoals de rivier en de zee één zijn.”

Khalil Gibran

“De mooiste ervaring van mijn leven is mijn doodgaan geweest.”

Stefan Janovich (bijna-doodervaring na ernstig ongeluk in 1964)

“Je zou nooit meer over de dood van een ander rouwen, geen moment zelfs. Je zou misschien je verlies betreuren, maar niet hun dood.”

Neale Donald Walsch

Soms hoop ik voor mensen dat ze van het ene op het andere moment stapelverliefd worden. Ik denk aan enkele politici, in het algemeen aan mensen die wat strak in hun vel zitten. In één keer al je zeker- heden van de baan. Leuk is die romantische liefde natuurlijk niet, ook als zij beantwoord wordt is de kommer en kwel niet uit de lucht. Khan constateerde dat er permanent sprake is van leed. Als je bij elkaar bent wordt het leed veroorzaakt door de angst voor de naderende afscheid, bij afwezigheid van de beminde is er het ondragelijke verlangen naar die ander. “The pain of love becomes in time the life
of the lover.”
Niet dat ik die mensen die pijn toewens, maar ik gun ze wel het groei effect dat deze romantische liefde met zich kan meebrengen. Jezelf tegenkomen, leren omgaan met onzekerheden, dat opent nieuwe vergezichten. Het effect is nog sterker als de geliefde bezet, niet verliefd, onbereikbaar is. Je wordt teruggeworpen in de intensiteit van gevoelens voor degene die je nooit als de jouwe kan ervaren. De Troubadours waren eeuwen geleden vergevorderd om daarmee bewust een innerlijk verfijning tot stand te brengen.
Die kunst verstaan wij westerlingen niet meer zo goed, het spirituele verlangen om onszelf innerlijk te verrijken is verdwenen. John Welwood betoogt dat in plaats van gezuiverd te worden door de liefde we vaak terugvallen in een staat van verslaving of afhankelijkheid. Ja, onvoorwaardelijke liefde, de ander geheel vrij laten, heft alle leed op. Passievol niet gehecht liefhebben. Daarvoor moet je echter wel verlicht zijn en ik heb me laten vertellen dat er maar heel weinig mensen op deze aarde vanuit die zijnstoestand leven. De eerder genoemde politici etc. zullen er niet toe behoren, maar het verlies van zekerheden blijft een nuttige les.

Alledaagse Wijsheden

“En altijd is het zo geweest dat de liefde haar eigen diepte niet kent dan op het uur der scheiding.”

Kahlil Gibran

“Pas in het loslaten bloeit werkelijke liefde op. Hechting is geen liefde.”

Lisette Thooft

“De enige echte liefde is de onmogelijke liefde.”

Johann Wolfgang von Goethe

Steve Jobs: “Mensen denken dat focussen betekent JA zeggen tegen datgene waarop je moet focussen. Dat betekent het helemaal niet. Het betekent nee zeggen tegen de honderd andere goede ideeën die er zijn. Je moet zorgvuldig kiezen.” De uitspraak intrigeerde me, hij voelde als waar én onwaar. Na over- denking blijkt het de gelaagdheid te zijn. Bijvoorbeeld mijn blog. Vanaf 2013 zeg ik met hart en ziel JA tegen het schrijven ervan, geen sprankje nee in te ontdekken. Bij het uitwerken van deze focus zeg ik tegen veel goede onderwerpen nee.
Dat moest me even van het hart. Er dwarrelt daar nog een mening rond waar ik het wel mee eens ben. Huisarts in ruste Ole van Luyn (81) valt de uitdrukking ‘voltooid leven’ aan. Het gevaar van dit soort versluierend taalgebruik is dat een positieve connotatie gegeven wordt aan in dit geval ‘levensmoe zijn’. (Een ander voorbeeld, ik heb het er al eerder over gehad, is ‘consumentenvertrouwen’. Voor hetzelfde geld noem je het koopziekte.)
Van Luyn vertelt dat zijn eigen leven voltooid is. Hij is blij met zijn vrouw en (klein/schoon)kinderen. Hij had een interessante loopbaan, deed veel vrijwilligerswerk en besloot op zijn tachtigste dat het tijd was om het aan jongeren over te laten. Kortom zijn leven is voltooid. Maar hij is niet levensmoe. Hij doet waar hij zin in heeft en leidt een heerlijk leven.
Het is waar, spreken over voltooid leven als iemand niet meer wakker wil worden is onzindelijk. Het beïnvloedt de discussie, het lijkt een goed argument om euthanasie goed te keuren. Klaar is klaar. Maar daar gaat het niet om, we moeten grenzen bepalen waar levensmoeheid kan leiden tot euthanasie. Een moeilijke discussie die bij uitstek gebaat is bij zuiver taalgebruik.

Alledaagse Wijsheden

“Als een kunstenaar weet wanneer het schilderij, het boek, de symfonie voltooid is, dan kan er door kijkers, lezers en luisteraars, en door de kunstenaar zelf, van genoten worden, liefst vaak en veel. (...) Heerlijk, zo'n voltooid leven!”

Ole van Luyn

“Denken aan dat jij ooit dood zult gaan is de beste manier die ik ken om niet te denken aan dat je iets te verliezen hebt. Je bent al naakt. Er is geen reden om niet je hart te volgen.”

Steve Jobs

(vervolg)

Groen heeft in het bejaardentehuis medebewoonster Eefje, waar hij helemaal gek op is. Hij beschrijft haar als fijnzinnig tot op het bot. Zijn beste vriend is Evert: ruwe bolster, blanke pit, niks mis mee. Zij drieën en vijf andere bewoners richtte hun eigen club oud-maar-niet-dood (Omanido) op. Deze mensen zijn allen erg oké, leuk om mee om en uit te gaan. Ze worden liefdevol beschreven. Daarbuiten is nog weinig aardigs te horen over de andere oudjes. Je lacht je van de ene onnozelheid naar de andere zuurpruimerij of belachelijkmaking. Directie en managers moeten het helemaal ontgelden, per definitie niet te vertrouwen mensen (vergelijk het met de doorsnee kijk op de overheid). Ook de portier en de kok komen er niet zo best vanaf.
Hendrik zelf is naar buiten toe een ondeugende braverik, met het hart op de goede plaats. Dat laatste geldt dan wel alleen tegenover zijn vriend(inn)en. Want wat hij aan geestig beschreven innerlijk gal weet te spuwen is niet mis. Als gedachten energie zijn, waar ik van uitga, en in zo’n tehuis zouden veel van dergelijke gedachten ronddwarrelen, dan voel je de broeierige sfeer op je afkomen.
Grote vraag blijft: waarom hebben zo velen Hendrik Groen in het hart gesloten? Ja, hij is mantelzorger voor zijn drie beste vriend(inn)en en dat beschrijft hij gevoelvol. Maar vinden we het zo’n mooi principe, geliefde naasten ophemelen en de rest voor gek zetten of wantrouwen? Nee, dat vinden we doorgaans niet. Ik denk dat dit weer het voorrecht is voor 80+ (én 10-, beschreven in blog 2/6/’14). Als kind en oudje ben je onverdacht, we (glim)lachen om zwaar oordelende uitspraken over anderen die niet echt stroken met onze moraal.

Alledaagse ONaardigheden

(over klagende medebewoonster) “De slachtofferrol is de bejaarde treurniet op het lijf geschreven.”
 

“Stelwagen (directeur) kent geen ander belang dan eigenbelang: een goede reputatie voor haarzelf.”
 

“Nooit hebben de bewoners hier ook maar een spatje fantasie. Behalve als het om verdacht- makingen gaat.”
 

Hendrik Groen

Begin jaren negentig verrichtte ik een landelijk onderzoek naar het verschijnsel ‘mannen’. De resultaten ervan moesten een Opzij lustrum luister bijzetten. Een van de uitkomsten was boeiend, stoelend op een bekend menselijk principe. Aan een representatief deel van de Nederlandse vrouwen is gevraagd welk rapportcijfer zij de gemiddelde Nederlandse man zou geven voor ‘trouw zijn’. Met een gemiddelde 4 kwam hij er niet best vanaf. Ook is gevraagd zo’n rapportcijfer te geven voor mannen in de eigen sociale omgeving. Die staken met een ruime 6 duidelijk boven de gemiddelde Nederlandse man uit. Ten slotte was de vraag hoe trouw de eigen man is. Dat liep tegen de 9! Hoe vaak ik bij interviews niet gehoord heb: “O nee, dat zou mijn man nooit doen, daar heeft hij geen behoefte aan, daar ken ik hem te goed voor!”
Vraag iemand hoe het staat met de waarden en normen in Nederland en er zal menigmaal veel somberheid over je uitgestrooid worden. Dat kan gaan over gedrag in het verkeer, wellevendheid op straat of wat dan ook. Geldt deze bedenkelijke moraal ook voor de persoon zelf en zijn of haar directe omgeving? Nee, dat nou weer niet. Deze menselijke neiging wordt sterk uitvergroot in beeld gebracht door de schrijver van het boek ‘Pogingen iets van het leven te maken; het geheime dagboek van Hendrik Groen, 83 jaar’. (De auteur die onbekend wil blijven is de 62 jarige Peter de Smet heb ik me door de NRC laten vertellen.) Hij heeft groot succes met het dagboek. Velen wanen zich al lezend in het bejaardentehuis, zien het voor zich gebeuren, begrijpen de ongemakken van ouder worden, ervaren het broeinest van veel bijeen wonende bejaarden. Maar waarom is menigeen zo gek op Hendrik Groen zelf?    Wordt vervolgd                                                                                                        

Alledaagse Leukigheden

 

“Onder gelijkberechtiging verstaan veel mannen dat zij een vriendin mogen hebben omdat hun vrouw er ook een heeft.” 

Goccioni

“Zoekt en gij zult vinden, vindt gij het niet, dan is het zoek.”

“Als ik val dan sta ik op en als ik sta dan val ik op.”

www.leukespreuk.nl

Ze dansten over het veld. Ik kan het niet anders zeggen, of beter: ik kon het niet anders ervaren. Een voetbalwedstrijd is natuurlijk geen dansuitvoering, maar het was de sierlijke energie die ik ervoer. De sfeer van overgave en van bevriende samenwerking, wetend dat de bewegingen perfect op elkaar moeten aansluiten. Nee, dat had ik bij het mannenvoetbal nog nooit gevoeld, terwijl ik daar af en toe toch ook wel geboeid naar gekeken heb.
Graag noem ik mijzelf een Wageningse wereldburger. Decentraal heb ik een plek waar ik me thuis voel, centraal is de aardbol van ons allemaal, van de hele natuur. Nationalisme versterkt het wij/zij denken dat in ultieme vorm tot geweld en terrorisme leidt. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen enerzijds het nationalisme en anderzijds het minder gevaarlijke patriottisme (vaderlandsliefde), maar het een kan zich toch wel heel gemakkelijk mengen met het ander.
Einstein stelde al dat nationalisme kinderlijk is, de mazelen van de mensheid. Zeer waar en met zo’n voetbalwedstrijd stuit ik dus op het kinderlijke in mezelf, op de spanning of Nederland alsjeblieft gaat winnen. De huilende Deense vrouw na afloop van de wedstrijd vond ik sneu, dat dan weer wel. Hoe dan ook: Nederlandse voetbalvrouwen van harte gefeliciteerd!!
Een van mijn zekerheden is wel knalhard overeind gebleven. Voor mannen en vrouwen geldt: topsport is ongezond! Alleen al de zwieperd die een Deense speelster in het slot van de finale van vlakbij geschoten tegen haar hoofd kreeg deed je sidderen. En ik kan me ook niet voorstellen dat je hart en lichaamsdelen blij zijn met al die onregelmatige sprintjes, onnatuurlijke bewegingen en vele valpartijen.

Alledaagse Wijsheden

“Wie geen fan was van vrouwenvoetbal, is het nu geworden. De mannen? Dat zijn ‘zeikerds met enorme salarissen’.”

Mark van Dinther

“Nationalistische trots, zoals andere vormen van trots, kan een substituut zijn voor zelfrespect.”

Eric Hoffer

In een Psychologie artikel lees ik 35 tips voor gezond leven. Verheugd ben ik met plek 1: trappen lopen. Dat heb ik net veel gedaan in een poging mijn huis op orde te brengen. Deskundigen op het gebied van beweging en voeding hebben het hoogste woord. Aan het slot mogen ook nog wat vertstillingsexperts (yoga, meditatie, mindfulness) hun zegje doen. Met overtuigingskracht worden de tips onderbouwd, dit is de waarheid. Edoch, het artikel bleek uit 2013 te zijn, het was duidelijk dat verschillende inzichten achterhaald waren.
Vlak erna lees ik het interview van Marjoleine de Vos met filosoof en humanisticus Jan Warndorff, die het boek ‘Geen Idee’ schreef. Dat zou een mooi antwoord zijn op de vraag wat belangrijk is voor gezond leven. Met zijn ‘filosofie van het boerenverstand’ (common sense) weet hij echter wel wat alle mensen gemeen hebben. “Het antwoord is het leven. Dit. Nu.”
Na een filosofische uitleg over het feit dat ‘dit leven’ een betere duiding is dan ‘het leven’, komt er een inzicht dat ik direct omarm. Liefhebben is de kern. “Probeer van zoveel mogelijk zoveel mogelijk te houden.” Mee eens. Verderop verbaas ik mij over zijn éne zekerheid: we hebben onszelf als persoon,
als identiteit niet van tevoren bedacht. Vanwaar opeens die stelligheid, doorspekt met humanistische aannames?
Aan het slot maakt hij het echt bont. Wat andere filosofen er ook van zullen zeggen, “ik ben er zeker van dat mijn filosofische innovatie stand zal houden (...) er is geen andere weg vooruit.” Zou het een grapje zijn? Ja hoor, ik weet ook aan aantal zaken zeker. Maar dan wel vanuit mezelf. Nu! Iedereen mag eigen veranderende zekerheden koesteren.

Alledaagse Wijsheden

“Mijn leven vindt niet plaats in de maatschappij, de maatschappij vindt plaats in mijn leven.”

Jan Warndorff

“Je hebt je ouders niet uitgekozen omdat zij de eerste ouders in de menselijke geschiedenis zouden worden die alles goed zouden doen. Je hebt je ouders uitgekozen omdat zij voor jou in dit leven de volmaakte ouders waren.”

Ian Graham / White Bull

“Het belangrijkste wat we moeten aanvaarden, is dat ons niets gebeurt zonder toestemming en medewerking van onze ziel. Daarom is alles wat er met ons gebeurt ­– de werkelijkheid – het product van onze keuzen!” 

Roy Martina

Al eerder (6/7/’16) kwam Peter Delahay aan bod, de gedreven redenaar die tijdens gastcolleges op de universiteit zijn jeugdige gehoor sterk wist te boeien. Ook met eenvoudige testjes kon hij indruk maken. Ik ga nu proberen zo’n testje goed op het scherm te krijgen.
Maak de volgende zinnen af. “Het fijne van geld is voor mij ......” De vervolgzin: “Het vervelende van geld is voor mij .......” Dan schetst hij een gebeurtenis in je verleden: “Ik ben tien jaar, ik kom de huis- kamer binnen en roep: ik heb de 100.000 gewonnen!” De ouders zitten in de kamer, beiden reageren. “Pappa zegt: .......” en “Mamma zegt: .......” Iedereen had dus de eigen antwoorden opgeschreven, waarna Peter de betekenis toelichtte.
Vervang ‘geld’ door ‘kracht’ en ‘100.000 gewonnen’ door: ‘alle kracht van de wereld’. Het antwoord van je vader is relevant, dat zegt iets over je carrière drive. En dan: vervang ‘geld’ door ‘liefde’ en ‘100.000 gewonnen’ door: ‘alle liefde van de wereld’. Het antwoord van je moeder is relevant, dat gaat over hoe je met relaties omgaat.
Voor heel wat studenten was de uitkomst treffend, ze herkenden als twintiger de invloed van hun ouders op deze belangrijke levensterreinen. Die kon remmend zijn, blokkades opwerpen. De vader zegt: ‘Stel je niet aan.’, de moeder zegt: ‘Nou, nou, dat is wel erg overdreven.’ Maar van het antwoord kon ook een sterke stimulans uitgaan. De vader: ‘Dat is het mooiste wat ik vandaag heb gehoord, geweldig zeg.’ De moeder: ‘Geniet ervan, dat is een goede basis voor je leven.’
Vervolgens kwam aan de orde dat je op blokkades of stimulans heel verschillend kan reageren en dat is je eigen verantwoordelijkheid. Psychologie in een notendop.

Alledaagse Wijsheden

“Iemand die het ingewikkelde snapt is slim. Iemand die de eenvoud snapt, is wijs.”

William Gijsen

“Het jonge kind is volkomen egocentrisch – wat niet betekent dat het alleen maar aan zichzelf denkt, maar juist dat het niet in staat is om aan zichzelf te denken. (...) Het hele proces van menselijke ontwikkeling kan gezien worden als een voortdurende afname van egocentrisme.”

Howard Gardner

In het verleden heb ik in emotioneel moeilijke tijden verschillende malen in het buitenland een kerk bezocht. Ik ben niet kerks, noch aanhanger van een godsdienst, dus ik deed dat buiten de dienst om. De sfeer gaf me menigmaal rust, ontroerde me soms. Het maakte moeizame ervaringen minder pijnlijk. Overigens hield het daarna niet lang stand, maar voor het moment was het prettig. Dus toen ik las over het nieuwe project ‘Het grootste Museum van Nederland’, waarbij dertien kerken zijn opengesteld met “prachtige kunst, magistrale interieurs en boeiende verhalen”, was ik benieuwd of ze op mij nog steeds een speciaal effect zouden hebben.
Als eerste twee heb ik geselecteerd: de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara in Oudenbosch, en de Grote Kerk van Breda. Oudenbosch ligt ruim twintig kilometer ten Westen van Breda en telt zo’n dertienduizend inwoners. Je weet werkelijk niet wat je ziet als je in dat kleine dorp bij de kerk arriveert. Een buiten proporties weelderig gebouw. Bij binnenkomst val je van de ene in de andere verbazing. Wat een opeenhoping van knap gemaakte beelden, schilderwerken, etc. Wat een hoogte. Het ontwerp is gebaseerd op de Sint-Pietersbasiliek in Rome, die nog eens zestien zo groot is als dit enorme gebouw. Het rijke Roomse leven.
Nee, ik werd er niet rustig van, ondanks het ontzag trok er geen serene sfeer door mij heen. Het was te veel, haast protserig. Anders is het me vergaan in Breda. Ook groot, maar qua kleuren en ruimtes zoveel dichter bij de natuur. In een afgeschermde, holistische ruimte heb ik zowaar wel tien minuten gemediteerd, een bezigheid die met mijn gedachteleven normaal niet mogelijk is. Naar die kerk wil ik nog wel eens terug.

Alledaagse Wijsheden

“...het inzicht dat het land en de goden één zijn. Deze holistische gedachte van eenheid van God en land is een oerbegrip, een besef dat nu uit de tijd is, zeker als we menen de elementen te kunnen beheersen.”

Caitlin Matthew (De Keltische Traditie)

“Het is de tijd van de goden die weg zijn en de god die gaat komen. Het is de tijd van nood, omdat hij bedolven wordt onder een dubbel gebrek en een dubbel Niet: het Niet-meer van de goden die weg zijn en het nog-Niet van de god die gaat komen.”

Ken Wilber

Blog 24/7/’15: ik meldde ik dat ik rechters een sneue beroepsgroep vindt. Ellende om straffen te moeten uitdelen als je weet dat universeel de tegenstelling goed versus kwaad niet bestaat, dat het zogenaamde kwaad ook in jezelf huist. Dus ik was direct geïnteresseerd toen mijn oog viel op het tv-interview van Annemiek Schrijver met officier van justitie Disa Jironet (30). Te meer omdat zij geïnspireerd is door en leeft naar het soefisme. Dus ze moet donders goed weten dat goed versus kwaad een illusies is.
Zo jong, en zoveel rust en wijsheid. Ze mediteert veel. Het werd me duidelijk dat een strafmaat bepalen ook vanuit een diep spirituele achtergrond erg bevredigend kan zijn. (Overigens ben ik nog steeds blij dat het niet per ongeluk mijn beroep is geworden.) Jironet vertelt over de essentie van het soefisme: verbondenheid, eenheid van allen en alles. Over de visie op de wereld: liefde, harmonie, schoonheid zien en bevorderen. “In alles wat ik doe probeer ik soefi te zijn.”
Hoe doe je dat bij het uitdelen van straffen? Om te beginnen maakt ze de dader duidelijk dat ze niet
de persoon straft, maar de daden die tegen de afspraken van de samenleving indruisen. Dat vereist empathie, begrip tonen. Verder probeert ze de dader de ruimte te geven om naar zichzelf te kijken. Daar is maatwerk voor nodig. Heel mooi vindt ze het om waar mogelijk de dader inspraak te geven in de strafmaat. Dat stimuleert verantwoordelijkheid. En bovenal: ze zorgt ervoor dat ze zelf afgestemd is, in het hier en nu, niet oordelend luisteren.
Met dit gedrag wil ze iets toevoegen aan de toekomst, zowel voor de dader als voor de samenleving.
“Ik denk dat het dan een stuk harmonieuzer en vreedzamer wordt.” Petje af!

Alledaagse Wijsheden

“Vonken van inzicht zijn ons allemaal gegund, als we ze willen zien.”

Disa Jironet

“Hij  die zich van de uitwerking van zijn daden op zichzelf bewust is, begint kijk op het leven te krijgen.”

Hazrat Inayat Khan 

Je kent die ander niet en door wat je hoort/leest, heb je direct het gevoel: dat is een geestverwant. Het schoot door me heen, toen aan God woorden werden gegeven. Ik las: het gaat niet om iets of iemand, wel alomvattend, wat er altijd al is, gaat aan je vooraf, je wordt erdoor omvat op een manier waaraan niet te ontkomen is. “Dat zou je liefde kunnen noemen.” Het is een bewerking van psalm 139 door Anton Korteweg en deze is voor het tv-programma ‘De Verwondering’ gekozen door hoogleraar wijsgerige ethiek Paul van Tongeren.
Eens kijken wat de laatste te zeggen heeft, dus uitzending gemist bekeken. Ik zie een rustige, bedacht- zame man, zoekend naar zijn woorden. Goed, onze karakters komen niet overeen, ik lijd aan het omgekeerde, maar dat zegt niets over geestverwantschap. Boeiend is zijn uitgangspunt: ‘het wonder van de betekenis’. Wij kunnen de werkelijkheid niet waarnemen zonder er betekenis aan toe te kennen. We registreren haar niet als een fototoestel, maar verbinden het automatisch aan een sensatie, gevoelsbetekenis.
Dat kan, maar daar lopen dan ook de vooroordelen doorheen, de weggemoffelde emotionele pijnen.
Van Tongeren zal dat beamen, goed en kwaad, mooi en lelijk vermengen zich ook (héél bedachtzaam uitgesproken!). Waar ik toch wat anders naar kijk, is zijn visie op depressie. Dat is volgens hem niet in een zwart gat vallen, maar registreren zonder betekenis te geven: ‘het zegt me allemaal niets’. Dat kan voorkomen, maar ik kan me ook goed voorstellen dat de betekenissen die depressieve mensen (on)bewust geven erg, érg zwaar, zwartgallig zijn. Hoe dan ook, ik vond het interessant om mens-zijn vanuit zijn invalshoek te bekijken.

Alledaagse Wijsheden

“Wanneer mensen dingen als mooi beschouwen, worden andere dingen lelijk.”

Byron Katie’s Tao

“Alles wat we zijn, is het gevolg van wat we gedacht hebben.”

Boeddha

“Bewustzijn betekent dat we eerlijk en met edelmoedigheid, inlevingsvermogen en mededogen door het struikgewas van conflict en onbegrip gaan.” Geen idee waar ik die zin ooit vandaan heb geplukt, maar ik vind hem echt mooi. Gevoel en denken worden verenigd in deze woorden, de onvolmaakte wereld wordt erkend en dat mist nog wel eens bij adviezen.
Neem de klassieke kaskraker van Norman Vincent Peale (1898-1993), waarmee hij in de jaren 50 de wereld bestormde: ‘De kracht van positief denken’. Zijn credo was: ‘stamp in je hoofd dat je een succesnummer bent’. Erg Amerikaans, maar waar blijft het gevoel erachter? Het feit dat Donald Trump een groot Peale aanhanger is, geeft al aan dat er van edelmoedigheid en inlevingsvermogen weinig sprake hoeft te zijn. Eerlijkheid is helemaal uit beeld.
Die kunstmatigheid, dat onechte kwam ik onlangs weer tegen in een Quest artikel, gebaseerd op psychologisch onderzoek van de universiteiten van Tilburg, Texas, Londen, Cleveland, Kentucky, Californië, Stanford en nog wat onderzoeksinstituten. Kortom, zwaar wetenschappelijk onderbouwd. Titel van het artikel: ‘Hoe zorg ik ervoor dat mensen mij aardig vinden?’ De tips vliegen je om de oren. ‘Pik een traantje weg’, dat wekt sympathie op. ‘Lach, desnoods nep’, dat doet wonderen. ‘Kleed je passend’, aangepast aan je vrienden. ‘Denk aardig’, beeld je in dat anderen je aardig vinden. Verder nog: ‘Vraag een gunst’; ‘Neem een hond (geen kat)’; ‘Maak jezelf mooi’. Kers op de onderzoekstaart: vrouwen zijn beter in nepgedrag dan mannen.
Had al dat onderzoeksgeld niet beter besteed kunnen worden? Ik duik gauw weer naar de eerste zin, wat is hij toch prachtig! Als je die eigenschappen kunt combineren, dan hoef je je niet meer druk te maken over hoe aardig je gevonden wordt.

Alledaagse Waarheden

“Ik word liever gehaat om wie ik ben, dan geliefd om wie ik niet ben.”

Wayne Dyer

“Reageer intelligent, zelfs op een onintelligente behandeling.”

Lao Tse

“You can only be lost if you are trying to get somewhere.”  

Ram Tzu

Vergenoegd gniffel om de kop van een artikel in Trouw: ‘De dood staat voor de rechter’. Peter Henk Steenhuis verhaalt over de ‘Rechtszaak tegen de dood’ in het Paleis van Justitie. Kunstenaars Eva Knibbe en Bart van de Woestijne klagen de dood aan. Zij beroepen zich op Artikel II-62 van de Europese grondwet: ‘Eenieder heeft recht op leven.’ Creatief, de dood moet toch niet denken dat hij boven de wet staat.
De crew: getuige à decharge (alpinist Wilco van Rooijen), tribunaal deskundige (denker des vaderlands René ten Bos), raadsheer van de dood (hoogleraar strafrecht E. Sutorius), rechter (raadsheer gerechts- hof Mark Boekhorst), aanklager (rechter-commissaris André Coumans.) Je kunt niet zeggen dat het onzorgvuldig wordt aangepakt, de dood kan het nog moeilijk krijgen. De argumenten zijn in het artikel op tafel gelegd, de rechtszaak moet nog plaatsvinden. Indrukwekkende verhalen van alle deskundigen, waaruit ik wat hoofdpunten selecteer.
Van Rooijen betoogt dat de dood niet iets negatiefs is, hij roept op tot bewust leven. Ten Bos legt uit dat de dood schuld nog straf treft, in zijn eigen recht staat. Sutorius bepleit dat niet de dood, maar de aanstichter van dit alles gedagvaard zou moeten worden: het leven! Boekhorst legt de dood een aantal voorbeelden voor hoe slecht hij heeft gehandeld. Slachtofferverklaringen zorgen voor kippenvel. Coumans beschuldigt de dood ervan zich niet aan de regels te houden (rond een jaar of 80 is het oké). Ook legt hij stalking ten laste, want de dood zadelt andermans leven opzettelijk op met angst voor de dood.
En dan te bedenken dat de dood niet buiten ons staat, maar ín onze ziel huist. Doodgaan wordt van binnenuit geregeld. Als uitvoerder van het persoonlijke zielsbesluit doet de dood zijn werk. Ga maar eens ruim zeven miljard dooduitvoerders voor de rechter slepen... 

Alledaagse Wijsheden

“Een mens leert vaak meer van tien dagen doodsangst dan van een jaar tevredenheid.”

Merle Shain

“Vrees niet het leven te verliezen, want de dood is slechts een verandering van woning.”

Pythagoras 

“Voor de ziel die klaarwakker is, komt de oordeelsdag niet na de dood. Voor die ziel is iedere dag een oordeelsdag.”

Hazrat Inayat Khan

In mijn leven heb ik heel wat projecten vanaf het begin met de volle inzet gedaan. Ik had geen idee waar die drive vandaan kwam, ik dacht er gewoon niet over na. Ook heb ik genoeg ondernomen waar
ik eigenlijk niet veel in zag, soms door anderen opgelegd. Niet verwonderlijke uitkomst: in het eerste geval liep het als een trein, volharden als de omstandigheden moeilijk werden, was geen probleem;
in het tweede geval kwam ik vaak niet verder dan de beginfase of ik maakte het noodgedwongen met veel pijn en moeite af, maar was niet blij met het eindresultaat. Het is bekend, werkelijke motivatie is een grote stimulans.
Dat wetende kwam ik een gedicht van Goethe tegen dat aan dit proces fraai woorden geeft. Aarzeling
in de beginfase zorgt voor ondoelmatigheid, met een grote kans om je terug te trekken. Als je iets onherroepelijk op je neemt, “de schouders eronder zet, komt ook de Voorzienigheid in beweging.”
Daar komt dus de meerdimensionale visie van grote denkers uit vorige eeuwen om de hoek kijken. Jouw authentieke inzet geeft een krachtig signaal naar die hulpbron in andere dimensies. Alleen het besluit al zorgt voor een hele reeks gebeurtenissen.
Goethe eindigt zijn gedicht met een advies: “Wat u ook doet of denkt dat u kunt doen, begin eraan!
In durf liggen genialiteit, kracht en magie besloten.” Eigentijdse, seculiere filosofen hebben vaak weinig aandacht voor die meerdimensionale werkelijkheid, waardoor de woorden het hart niet bereiken en niet aanzetten tot magische resultaten. Ik verwacht wel dat het in de komende halve eeuw erbij getrokken gaat worden, wat een verrijking zal zijn voor de filosofie.

Alledaagse Wijsheden 

“Een mens kan in de samenleving worden geïnstrueerd, alleen in eenzaamheid kan een mens worden geïnspireerd.”

“Hij die kunst en wetenschap bezit, heeft religie. Hij die kunst en wetenschap niet bezit, heeft religie nodig.”

Johann Wolfgang von Goethe

“Alle kunst is in wezen religieus. En geen kunstenaar van enig formaat of diepgang kan een atheïst zijn.”  

Gerard Reve

‘Pogingen iets van het leven te maken’; ik ben aan het geheime dagboek van de 83-jarige Hendrik Groen begonnen. De NS Publieksprijs krijg je immers niet zomaar. Ja hoor, je schiet van de ene lach
in de andere over de kneuterige voorvalletjes en tragiekjes in een Amsterdams verzorgingshuis. Tijdverdrijf nummer één in de conversatiezaal: “klagen als een bejaarde”. Kwalen verdwijnen niet, ”eenrichtingsverkeer naar de kist is het.” Ik ben in het begin, maar het beeld van zeurende ouderen staat me al haarscherp voor de geest.
En dat terwijl de laatste levensfase alle mogelijkheden biedt om iets van het leven te maken als je met de Perzische dichter en mysticus Jalal ad-Din Rumi (1207–1273) het mens-zijn beschouwt als een soort herberg, gastenhuis. Rumi behoort tot de grootste literaire en spirituele persoonlijkheden die de wereld gekend heeft. Zijn teksten ontroeren en zetten aan tot zelfonderzoek, zuiveren van het hart. In het gastenhuis komt steeds weer nieuw bezoek. Zet de deur wijd open voor onverwachte gasten, zoals een vreugde, een depressie, een zwakheid, een flits van inzicht. Ze zijn naar jou gestuurd als raadgever van gene zijde.
Diepe wijsheden vloeiden uit Rumi’s pen, met als spirituele basis dat al het leven één is. Een uitspraak: “Verkoop je slimheid en koop verwarring.” Juist als oudere kun je je ervaringen overzien en constateren dat wat chaos leek te zijn tot waardevolle beweging, verandering kan leiden. We zetten ons zo gemak- kelijk vast in het veilige. Rumi: “Een van de wonderen van de wereld is het zien van een ziel die in een gevangenis zit met de sleutel in zijn hand.”
Zouden we eenzaamheid onder ouderen niet kunnen verminderen door ze in positieve zin te laten praten over hun opgedane levenswijsheid.

Alledaagse Wijsheden 

“De donkere gedachte, schaamte, het venijn, ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns en vraag ze om erbij te komen zitten.”

“Verhef je woorden, niet je stem. Het is de regen die de bloemen doet groeien, niet de donder.”

“Je moet je hart blijven breken tot het zich opent.”

Rumi

Wat de indiaanse oudste Oriah Mountain Dreamer van je wil weten.
Het zijn vragen die het overpeinzen waard zijn. Vrij naar zijn gedicht:

NIET:

— hoe oud je bent; — hoe je in je levensonderhoud voorziet; — waar je woont; — wat je hebt gestudeerd; — welke planeten je horoscoop bevolken; — of je verhaal waar is of niet.

WEL:

— waar je voor gaat en of jij het aandurft oog in oog te staan met de verlangens van je hart, voor gek te staan omwille van je dromen, van het avontuur dat Leven heet;

— of je ooit tot de kern van je eigen verdriet bent doorgedrongen, of de verraderlijkheden en beproevingen van het leven je ontvankelijker hebben gemaakt of hebben doen terugdeinzen uit angst voor nog meer pijn;

— of je de vreugde kunt zijn, durft te dansen vanuit je oerkracht, in totale extase. Van top tot teen, zonder je in te houden door op je hoede te zijn;

— of je anderen durft af te wijzen om trouw te kunnen zijn aan jezelf, of jij het aankunt om voor verrader te worden uitgemaakt om verschoond te blijven van verraad vanuit je eigen ziel;

— kun jij leven met fouten, zwakheden en kwetsbaarheid, die van jou en mij, en toch aan de rand van een meer staan en luidkeels tegen het zilver van de volle maan roepen: YES!

— of jij het kunt opbrengen om na een nacht vol wanhoop, tot in het diepst van je ziel gekwetst, op te staan en datgene te doen wat gedaan moet worden voor je kinderen;

— welke innerlijke kracht jouw steun en toeverlaat is, of jij alleen kunt zijn met jezelf, of je het werkelijk goed hebt met jezelf. Wanneer het stil wordt, in eenzaamheid. 

Alledaagse Wijsheden

“Op een avond nam een oude indiaan zijn kleinzoon op schoot. Hij zei: ‘Er woedt een strijd die in ons. Een strijd tussen twee wolven. Eén wolf staat voor liefde, gulheid, vriendelijkheid en vriend- schap. De andere wolf representeert afgunst, woede, verdriet, hebzucht, ego, arrogantie en angst.’
De kleinzoon dacht er even over en vroeg aan zijn grootvader: ‘Welke wolf wint?’
De oude indiaan antwoordde eenvoudig: ‘Degene die jij voedt.’”

Indiaanse vertelling  

Er is iets mis met mij. Althans, ik voldoe geloof ik niet aan de algemeen heersende opinie over kunst. Juichende berichten had ik gehoord over de kunstverzameling, verkregen uit de erven van de failliete Dirk Scheringa Bank, in museum More in Gorssel. Dus dat wou ik wel eens gaan bekijken. Bij binnen- komst van het museum valt op de muur te lezen dat de collectie de verzamelnaam ‘Modern Realisme’ kreeg: schilders uit de 20^e en 21^e eeuw die de zichtbare werkelijkheid op herkenbare wijze verbeelden. Benieuwd om dat te beleven.
Alle producten in zeven zalen bekeken en overkoepelend is mijn stemming: wat een naargeestige somberheid. Ik heb Jung’s theorie uitgeprobeerd. Bij voelend kijken kon ik soms licht onpasselijk raken en liep snel door. Langs een museumbezoeker die totaal verheerlijkt in trance naar het schilderij bleef kijken. Intuïtief kijkend drong zich regelmatig een sfeer van oorlog of vagevuur op. Zette ik mijn ‘oordeelloze’ gewaarzijn in, dan herkende ik de uitbeelding vaak niet als de werkelijkheid. Ten slotte
was de belangrijkste boodschap tijdens het denkend kijken: wat ongelofelijk knap geschilderd. En: waarschijnlijk willen deze schilders de duistere uithoeken van de psyche bereiken. Als zodanig zeker geslaagd.
Vreemd, de mode- en televisiewereld legt een doorgeschoten nadruk op (gefotoshopt) vrouwelijk schoon en bij deze vorm van kunst worden vrouwen vaak juist onrealistisch afzichtelijk uitgebeeld. Was er dan niets dat positief indruk op mij maakte? Jawel hoor, door ‘De Zilveren Bruiloft’ van Carel Wilmink kwam er meer licht in mijn gemoed. De portretten van Herman Gordijn, met name van koningin Beatrix (1982), waren uiterst treffend, ze konden mijn hart raken. En ‘De Bloeiende Boom’ van Charley Toorop bracht me terug in de schoonheid van de natuur.

Alledaagse Wijsheden

“Kunst is, voor mij althans, de verbeelding. Het verbeelden van een sleutel, een code, voor inzicht en contact met het universum.”

Mart van Zwam

“What’s bad for your heart, is good for your art.”

Auteur onbekend

“Everything you can imagine is real.”

Pablo Picasso

(vervolg)

De volgende vraag was welke handelingen dan wel en welke niet gewenst zijn. Ja, als ik een zwart-wit boek had kunnen schrijven, was ik wellicht rijk geworden, maar dat is uiteraard onmogelijk. Wat van de ene collega gewenst is, kan van een ander als ongewenst worden ervaren. Je ‘leest’ bedoelingen die achter het gedrag schuil gaan. Vroegere ervaringen spelen een rol en ook het humeur op de dag zelf. Wat in de ene bedrijfscultuur kan, is in de andere not done.
Twee toverwoorden voor het uitbannen van ongewenste intimiteiten, waarvan de een de vrouwelijke pool vertegenwoordigt en de ander de mannelijke pool. Tezamen: androgyne omgangsvormen. De
v-pool: empathie. Een arm om de schouder wordt pas ongewenst als je merkt dat de ander het niet
wil en je gaat er toch mee door. De m-pool: assertiviteit, zeg het duidelijk als je iets onprettig vindt.
In hiërarchische werksferen is dat lang niet altijd gemakkelijk.
Natuurlijk zijn er gevaren: misbruik van macht, vorming van subgroepen, jaloezie, roddelcircuits.
Een romantische relatie die uitraakt kan veel spanning op de werkvloer geven. Officieel opgestelde gedragscodes werken niet (blog 4/7/’16), beter is het door discussies bewustwording te versterken
en op het informele vlak hiërarchie tegen te gaan.
De voordelen zijn ook evident. In een open werkklimaat is er minder sprake van informele macht, het is een motor voor goed werk, openheid doorbreekt het taboekarakter waardoor stiekeme roddels afnemen en je bent op de hoogte van elkaars achtergronden. Opdat je niet overkomt wat een man mij vertelde. Bij zijn 25-jarig jubileum bij de zaak kreeg hij behalve het standaard cadeautje ook een bloemetje voor zijn vrouw mee, omdat zij hem zo goed had bijgestaan op de achtergrond. De goede man was een aantal jaren eerder gescheiden. 

GEÏNTERVIEWDEN aan het woord

“Als er voor intimiteit op het werk geen plaats meer is, zijn we niet menselijk meer, maar een stelletje robotten.”

“Erotiek en verliefdheid zijn facetten van macht. Machtsverschillen kunnen leiden van ongewenste intimiteit van hoog naar laag. Maar erotiek en verliefdheid kunnen ook instrumenten zijn om de machtsafstand te verkleinen. Dus macht kan zowel frustreren als emanciperen.”

“Spanning, humor en horror, vooral ook in de eindfase. Spanning — waar ben ik mee bezig?, dacht ik vaak. Humor — soms heb ik ook zo gelachen, er speelden zulke rare dingen. Horror — alsof ik op een kar à la Staphorst rondgereden kon worden.”

“Liefhebbend leiden en leidend liefhebben, dat is de kunst.”

Eind jaren tachtig kreeg ik het Spaans benauwd van alle aandacht voor ongewenste intimiteiten op het werk. Ongewenst is ongewenst, maar door die overdreven aandacht ook voor de mildste vormen zag ik het kind met het badwater weggegooid worden. Vooral vrouwen worden geacht het slachtoffer te zijn en laat nu juist veel vrouwen ook wel houden van een prettige open sfeer, waarbij niet iedere aanraking op een weegschaaltje wordt gelegd. Maar nu prikten secretaresses als grappig bedoelde lijstjes op de muur hoeveel een arm over de schouder de baas ging kosten.
Wat deed ik in die tijd als ik maatschappelijke ontwikkelingen gevaarlijk vond, ik startte een groot onderzoek.  Ik onderscheidde vier categorieën voor het onderzoek: Vriendschap, Intimiteit (in de zin van vertrouwelijkheid), Erotiek en Seks op het werk. Mijn vorige onderzoek had ik liefdevol de afkorting L.O.V.E. meegegeven: Landelijk Onderzoek Vriendschap Emancipatie. Bij dit onderzoek heb ik maar niet afgekort, want dan zou het ‘V.I.E.S. op het werk’ worden.
Kortweg, zo’n 75% van de ondervraagden had wel goede vriend(inn)en op het werk gehad, collega’s die ook op je verjaardag kwamen; 40% kende een of meer collega’s met wie ze vertrouwelijke privé gesprekken konden voeren; 25% zei wel eens verliefd te zijn geweest op een collega (waarvan twee op de vijf ook met haar/hem trouwden) en 10% had wel eens seks op de werkplek gehad, tijdens de lunch met gesloten kamerdeur of in een archiefkast.
In bijna 400 boekbladzijden heb ik uitvoerig verhaald over de ervaringen van 1651 geïnterviewden.
Wat er zoal op de werkplek gebeurt, hoe (on)gewenst het werd gevonden, dat vrouwen vaak anders reageren dan mannen, wat voordelen en gevaren zijn. Maar menigmaal startte mannelijke journalisten hun kranteninterview verheugd met de simpele constatering: dus nu mág het weer!!
                                                                                                            Wordt vervolgd 

GEÏNTERVIEWDEN aan het woord

“Intimiteit op het werk betekent: hanteren van een ingewikkeld spel van codes.”

“Heerlijk om verliefd te zijn op een collega. Ik ga dan met veel meer plezier naar mijn werk. Het geeft een enorme positieve spanning.”

“Balanceren is het: je wilt niet een blauwkous zijn, zo’n verzuurde vrijgezellenjuf. Je wilt ook niet een medewerkster zijn die gemakkelijk is in te pakken. Een blauwkous zijn raakt in isolement, ‘del’ zijn houd je op den duur niet vol.”

Verliefd kan ik op ze zijn, soms zijn ze zo fraai, veelzeggend. Enkele woorden opzuigen kan al een wereld aan beelden met zich meebrengen. Ik las: “Dat kwam plotseling in mij op.” en zag het gebeuren. Vanuit het hart, gaat het idee naar de hersenen, waar het woorden krijgt. Ook van meesterwerken wordt gezegd dat ze opkomen vanuit diepe inspiratie op universeel niveau. Ze worden vervolgens uitgedrukt en in een vorm gebracht door het individuele ego en de persoonlijkheid heen. Kunstenaars als spiritueel open doorgeefluiken.
Onlangs stuitte ik in een Engelse tekst op het begrip ‘release’. Het werd gebruikt door een gescheiden vrouw, in de zin dat zij het maar niet voor elkaar kreeg in de relatie met haar ex, wat haar veel ellende bezorgde. Ik vertaalde het direct als ‘loslaten’, maar zocht het ook op. De twee begrippen die de vertaling bood, waren ‘loslaten’ en ‘vrij laten’. Toen werd de filosoof in mij wakker. De woorden werden als synoniemen gepresenteerd, maar in verband met een relatie kunnen ze ook tegenover elkaar staan. Bij loslaten verbreek je de band, het vloeit weg uit je systeem. Bij vrij laten blijft de band overeind, je laat de ander volkomen vrij.
“Wie een ander probeert omlaag te halen, heeft die ander hoog zitten.” schreef Ed Nissink. In die ene zin proef je de essentie van de relatie tussen die twee. Jacob Slavenburg vatte de spirituele krachten samen in de zin: “Religie, letterlijk ‘terug-verbinden’, is het oerheimwee van de mens naar eenwording met het goddelijke.” Werkelijk geniaal met taal spelen, in een paar woorden wijze theorieën samen- vattend, kan dichteres Carla Pols (een ode aan haar in blog 13/6/’15): “Vol-ledig zullen we eerst dan verstaan, wanneer èn vol èn ledig in elkander overgaan.”

Alledaagse Wijsheden 

“Opgeven doe je uit onmacht. Loslaten is een keuze.”

William Gijsen

“Er zijn mensen die niet kunnen helen, omdat ze op hun stukken staan.”

Carla Pols

Oxford hoogleraar economie Ngaire Woods legt uit dat de Britse voorbereidingen op de Brexit-onderhandelingen met de EU vanaf het begin beschadigd zijn door verschillende vergissingen in onderhandelingstechniek. Ze stelt bijvoorbeeld het vijandsdenken aan de kaak. De echte plannen worden dan geheim gehouden om de vijand te verslaan, alsof er een D-Day aankomt. Dat is waar.
Uit May’s strijdkreet: ‘geen deal is beter dan een slechte deal’ spreekt niet alleen gebrek aan inzicht, maar ook angst. Maar het is geen slagveld, eerlijkheid, openheid, samenwerking zijn vereist om tot
een goed eindresultaat te komen.
Het begrip onderhandelingstechniek zit me wat dwars. Alsof het om eenvoudige kunstjes gaat die je kunt leren. Even internet ingedoken en ja hoor, een stoet aan cursussen onderhandelingstechnieken trekt voorbij. Dwars erdoorheen duikt de gedachte op dat onderhandelen een spel is. Eens als je het hele leven als spel beschouwt, oneens als je het verbindt aan trucjes. Tenenkrommend bijvoorbeeld:
als je wint pas juichen als de ander buiten zicht is, anders haakt hij alsnog af. En de ‘slimme truc’ om
af en toe een stilte te laten vallen. De ander gaat praten en verklapt misschien iets waar jij gebruik van kunt maken.
Weinig lees ik in dit verband over zelfonderzoek, de innerlijke carrière van onderhandelaars bevorderen. Wat zijn je bedoelingen, werk je met een geheime agenda, kan die weggewerkt worden? Je eigen emoties analyseren, terwijl je ze ervaart. Een hoog EQ zoals beschreven door Daniel Goleman zal beslist helpen. En vooral ook mensen zoeken met aangeboren talenten, die breed wederzijdse belangen aanvoelen, overzien. Bij de huidige Nederlandse onderhandelingen voor een regering merk je ook duidelijk dat het niet om technieken gaat, maar om de wijsheid en het zelfinzicht van de personen. 

Alledaagse Wijsheden

“Laten wij nooit uit angst onderhandelen. Maar laten wij nooit bang zijn te onderhandelen.”

John F. Kennedy 

“Wie angst heeft voor de toekomst, heeft die toekomst al half bedorven.”

Georges van Acker

“Het is altijd moeilijk  te onderhandelen met mensen die weten dat ze ongelijk hebben.”

André Frossard

Onder de titel ‘Macht moet je misbruiken’ doet Anne Vegterlo verslag van haar rondgang in de wereld van het machtsonderzoek. Psychologen vertellen over hun laboratorium experimenten en koppelen de uitkomsten aan eendimensionale verklaringen. Neem Dacher Keltner, die uitlegt hoe het vermogen om anderen te laten doen wat jijzelf wil kan leiden tot corruptie. Om te beginnen tast macht je inlevings- vermogen en moreel besef aan. Het maakt egoïstisch, onbeleefd, respectloos. En je gaat onterecht in je eigen buitengewone kwaliteiten geloven. “Kortom: macht maakt je over het algemeen een egoïstische zak.”, concludeert Vegterlo.
Waardeoordelen en kennis over goed & kwaad floreren rijkelijk in deze onderzoekswereld. Dieper groef psychiater Alfred Adler in de vorige eeuw. Rianne Oosterom sprak met vertegenwoordigers van het Adler Netwerk Nederland. Volgens hem heeft ieder mens een eigen levensplan, waarvan een deel bij de geboorte al vastligt. De mens is geen optelsom van verleden, driften, trauma’s, maar een ondeelbaar geheel met een eigen verantwoordelijkheid voor het psychisch welzijn. Het begrip ‘minderwaardigheids- gevoel’ komt van Adler. Hoe goed het levensplan uitgevoerd wordt, hangt af van de mate van zelfvertrouwen. “Als minderwaardigheidsgevoelens overheersen, staat het streven naar macht op de voorgrond.”
Over goed & kwaad had Adler een basisprincipe. Macht is niet de bedoeling, ‘goed’ was voor hem de gelijkwaardigheid van alle mensen. Nu lijkt me dat leren omgaan met macht ook tot je levensplan kan behoren. Om je bewustzijn te ontwikkelen heb je meerdere gangen naar aarde nodig. Zo bezien raakt Adler aan de spirituele visie van tijdgenoot Carl Jung. Dat beide heren door Sigmund Freud als vriend en sparringpartner zijn verstoten is begrijpelijk. Hun denkbeelden druisten in tegen zijn visie op het onderbewuste met seksuele driften en (jeugd)trauma’s, en goed omgaan met kritiek was niet Freud’s sterkste kant.

Alledaagse Wijsheden

“Het is altijd gemakkelijker om voor je principes te vechten dan ernaar te leven.”

Hij was gewend om tegen zijn melancholische patiënten te zeggen:
“Je kan in veertien dagen genezen zijn als je je houdt aan het volgende recept. Probeer elke dag te bedenken hoe je iemand een plezier kan doen.”

Alfred Adler

“Onuitgesproken emoties sterven nooit. Zij worden levend begraven en zullen later op lelijkere manieren naar buiten komen.”

Sigmund Freud 

“Er is in alle chaos een kosmos, in alle wanorde een geheime orde.”

Carl Jung

Fascinerend! Richard Dawkins, de Britse hoogleraar en atheïst die gewapend met een uiterst primitief godsbeeld fel ten strijde trekt tegen God, is opgevolgd door Marcus du Sautoy, die volgens journaliste Hilde Van der Eynde de deur naar God op een kier zet. Zij sprak met hem.
Du Sautoy heeft het beeld van een God als iets met een lange witte baard losgelaten, mede doordat een journalist God beschreef als iets wat ons menselijk verstand overschrijdt. Hij is God gaan beschouwen als de dingen die we echt nóóit zullen weten. Dat haalt het fundament weg uit ons Westers optimisme, dus vraagt de journaliste of de wetenschap uiteindelijk toch niet almachtig is. Een volmondig “Welnee! (...) In de fundamentele natuurkunde en in de kosmologie zijn er problemen die we nooit zullen kunnen oplossen.”
Du Sautoy houdt het abstract. God is zeker niet de instantie die ingrijpt in mensenlevens, mededogen toont, troost. Je zou God kunnen definiëren als antwoord op de vraag waarom er iets is in plaats van niets. Dat abstracte kan ik nog wel aan, maar hij verliest mij als hij stelt dat God buiten ons staat. Ik mis in zijn betoog het energie begrip en de verbinding die dat vraagt. Veel is langs deze weg onderzocht en verklaard. Bijvoorbeeld de ‘reading’, waarbij informatie gegeven wordt over energie en de ‘healing’ en met deze informatie wordt gewerkt.
Het zou mooi zijn als wiskundige Du Sautoy de kennis van natuurkundige William Tiller in zijn ideeën betrekt (zie blogs 28 en 30 sept. en 3 okt. 2016). Dan zou de deur naar God wat wijder open kunnen. Zijn houding is er open genoeg voor. Veelzeggend is dat zijn voorganger Dawkins niet gereageerd heeft op zijn boek ‘What we cannot know’. Hij heeft een gevoelige snaar geraakt.

Alledaagse Wijsheden

Vraag journaliste: “Als we maar lang genoeg wachten, komt er toch wel een computer om te berekenen wat we vandaag nog niet kunnen becijferen?”

Antwoord: ‘Maar wat als de tijd zelf ten einde komt, terwijl we wachten? We weten niet of de tijd oneindig zal doorgaan. Ook het rekenvermogen van het universum stelt beperkingen. Kun je twee ongelooflijk grote getallen met elkaar vermenigvuldigen als de uitkomst meer cijfers bevat dan er deeltjes in het universum bestaan, zodat je het resultaat niet kunt opschrijven?”

Marcus du Sautoy

“De mens is niet door God gemaakt zoals het hout verwerkt wordt door de timmerman; want de timmerman en het hout zijn verschillend, terwijl God en de mens hetzelfde zijn. (...) De mens is gemaakt uit een substantie van God en alles wat God is, is in de mens.”

Hazrat Inayat Khan

Je zal toch zo gehecht zijn aan je auto waar niet meer in te rijden valt, dat je hem ergens goed opbergt, omdat je verwacht dat door groeiende wetenschappelijke kennis er in de toekomst wel een manier zal zijn om hem weer aan de praat te krijgen. Zo ongeveer kijk ik tegen cryonisten aan. Mensen die direct na de dood hun lichaam (of soms alleen hun hersenen) willen laten invriezen, omdat ze hopen, beter: geloven dat de voortgang van de wetenschap ervoor zal zorgen dat ze weer tot leven gebracht kunnen worden.
Natuurlijk begrijp ik wel dat hun basisaanname een andere is dan de mijne. Deze mensen zíjn hun lichaam, niet de bestuurder die eruit kan stappen. In de hersenen zetelt het IK dat een eeuwig leven wenst. Je voelt de krampachtigheid die erachter schuil gaat, een totaal gebrek aan acceptatie. Als we de vijf fasen van rouwverwerking van de bekende psychiater Elisabeth Kübler-Ross erbij halen, blijken deze mensen in de eerste fase te vertoeven. Dat is de fase van ontkenning, een afweermechanisme waarbij de mens zichzelf beschermt door de waarheid af te wijzen. Die waarheid roept kennelijk te veel angsten op.
Alhoewel niet alle fasen doorlopen hoeven te worden om tot acceptatie te komen, zouden deze mensen zichzelf toch innerlijk kunnen verrijken met fase twee: woede over het feit dat de dood bestaat; dan fase drie: vechten tegen de dood (wat velen doen); vervolgens fase vier: als het voorgaande niet blijkt te helpen het verdriet en eventueel de depressie toelaten. Ten slotte kun je dan inzien dat de waarheid niet te bestrijden is, waardoor aanvaarding zich aandient. Dat noemen we persoonlijke groei.

Alledaagse Wijsheden

“Vijf domeinen waarbinnen groei kan plaatsvinden na een trauma: verdieping van de relatie met anderen, ontdekking van nieuwe mogelijkheden, bewustwording van persoonlijke krachten en talenten, toename van spiritueel of religieus besef en toename van waardering van het leven.”

Nele Jacobs

“Op basis van wetenschappelijk onderzoek beginnen we steeds meer inzicht te krijgen in de processen die zich ten tijde van de dood afspelen. (...) steeds nadrukkelijker dringt het beeld zich
op dat de hersenen niet de veroorzakers zijn van het bewustzijn maar slechts het fysieke instrument waardoor het bewustzijn zich kan manifesteren. (...) De wetenschappelijke bevindingen sluiten dan ook heel goed aan op datgene wat de mystiek ons leert.”

Kees Aaldijk

Onder de titel ‘How to Stay Maried’ brengt Belinda Luscombe in Time Magazine inzichten van veel deskundigen bijeen. Veel is wel bekend, maar altijd leuk om te horen wat het belangrijkste tegengif voor een scheiding is. Volgens huwelijkstherapeut Gary Chapman: 1. uitvogelen wat er precies nodig is voor je partner om zich geliefd te voelen; 2. goed kunnen verontschuldigen en vergeven. Lisa Grunwald verdiepte zich in de vraag wat een modern huwelijk meer belooft te zijn dan in het verleden het geval was. De eigentijdse droom zou zijn dat je partner niet alleen ziet en accepteert wie je echt bent, maar ook probeert het beste in je naar boven te halen. Dat is geen eenvoudige klus als je bedenkt dat veel mensen zichzelf niet eens zien of accepteren.
Dan eens kijken wat een goede echtscheiding inhoudt. Onder de titel ‘Wat ik leerde van mijn scheiding’ vertelt Kluun in JAN Magazine dat hij via informatie van vrienden op drie hoofdpunten uitkwam: 1. alles aan doen om een goede vader te blijven; 2. geen valse hoop geven aan de kinderen door wekelijks een gezamenlijk etentje of iets dergelijks te organiseren (hoe goed bedoeld ook); 3. ervoor zorgen dat je niet bij de rechter komt, slik je eergevoel in.
Kluun is tevreden over zijn eigen echtscheiding. Met name het vaderschap heeft zijn volle aandacht. Een therapeut had hem verteld dat de gelukkigste kinderen zijn van wie de ouders een gelukkig huwelijk hebben. De op één na gelukkigste kinderen zijn zij van wie de ouders een gelukkige scheiding hebben. Dan volgen kinderen van ouders met een ongelukkig huwelijk. Het slechtst eraan toe zijn kinderen van ouders met een ongelukkige scheiding. Niet moeilijk kiezen dus bij een als slecht ervaren huwelijk.

Alledaagse Onzinnigheden

“Menige man die verliefd is op een kuiltje in de wang begaat de fout het hele meisje te trouwen.”

Stephen Leacock 

Vrouw: “Elke ochtend als hij naar zijn werk vertrekt, kust onze buurman zijn vrouw. Waarom doe jij dat nooit?” — Man: “Ik ken dat mens amper.”   

W. van Broeckhoven

“Sommigen van ons worden de man die we willen trouwen.” 

“Een vrouw zonder man is als een vis zonder fiets.”

Gloria Steinum

“Trouw altijd ’s morgens. Als het niet blijkt te werken, heb je niet de hele dag verloren.”    

Mickey Rooney

Het blijft een aparte gewoonte om steeds maar weer generaties te benoemen. In HP/DE TIJD laat journalist Jan Smit de ‘millennials’ aan bod komen, mensen die geboren zijn tussen 1980 en 1994, ook wel de generatie Einstein genoemd. Voor het werk is persoonlijke groei van wezensbelang, status en arbeidsvoorwaarden zijn opzij geschoven, en ze zijn wars van hiërarchie en vergaderingen. Vrijheid gaat boven alles. Tot zover kan ik mezelf er nog prima in herkennen, alleen ben ik zo’n veertig jaar te vroeg geboren om erbij gerekend te worden.
Je kunt niet ontkennen dat de tijdgeest wat doet met nieuwe generaties. Maar dat neemt niet weg dat onder de millennials genoeg mensen zijn die de soberheid en gezagsgetrouwheid van de ‘vooroorlogse generatie’ (geb. 1910-1930) vertegenwoordigen. De plichtsgetrouwheid van de ‘stille generatie’ (geb. 1930-1940) is zeker niet verdwenen. Dat geldt eveneens voor de vrije moraal, de onvrede en protesten van de ‘babyboomers’ (geb. 1940-1955). De erop volgende zelfredzaamheid en no-nonse van de, door jeugdwerkeloosheid genoemde, ‘verloren generatie’/‘X’ (geb. 1955-1970) valt nog steeds te bespeuren. Ten slotte is ook de hang naar zelfontplooiing en passiviteit van de ‘pragmatische generatie’/‘Y’ (geb. 1970-1985) niet verdwenen.
En dan te bedenken dat er na de millennials al weer gewag gemaakt wordt van twee nieuwe generaties vanaf 1995: de ‘Digital Natives’ en de Googlekids in de 'Alpha generatie'. Een waar generatie circus. Ik houd het erop dat bepaalde eigenschappen in verschillende periodes wat meer gaan domineren. De algemene lijn in de afgelopen eeuw is echter dat de variatie aan mogelijkheden groeit en dat jongeren meer keuzes hebben om hun eigen pad te bepalen. 

Alledaagse Wijsheden 

“Millennials zijn zo ambitieus dat je ze vaak moet afremmen. Ze willen alles – én een leuke baan én een partner én veel reizen én overal bij zijn én kinderen. En wel per direct. Als je ze een e-mail stuurt of vraagt of ze even een offerte willen maken, reageren ze onmiddellijk. Zo zijn ze dat nu eenmaal gewend. Het is niet voor niets dat er relatief veel jongeren zijn met een burn-out.”

Marjolein Risseeuw 

“Millennials hebben de hang naar gelijkwaardigheid, vrijheid en zelfontplooiing meegekregen van hun ouders. Dat zijn vaders en moeders die behoren tot de generatie X. Die stonden en staan naast hun kinderen. Ze coachen ze, geven ze vrijheid met verantwoordelijkheid en zijn het vangnet als het misgaat. Diezelfde ouders zitten op het werk vaak in een managementfunctie.”

Aart Bontekoning

Trouwredacteur Willem Schoonen verhaalt over zijn gevecht met de piep in zijn hoofd, officieel tinnitus geheten. Zeven jaar geleden dook hij op en bereikte de sterkte van een tandartsboor. Vrienden vragen of hij daar niet gek van wordt. “Knettergek.” Alle mogelijke tests zijn gedaan, alles heeft hij erover gelezen, maar een oorzaak is er niet. De enige relativering is dat bijna een miljoen landgenoten het hebben en dat je er niet dood aan gaat.
Ik ben een van die miljoen, al zo’n twintig jaar en dus ervaringsdeskundige. Even geluisterd of het klinkt als een tandartsboor en ja, dat is goed getypeerd. Evengoed kan ik er het sterk ruisen van de zee in horen. Ik heb geen tests laten doen, noch verhandelingen erover gelezen. De piep hoort sinds zijn komst gewoon bij mij.
Schoonen’s ervaring is dat als het even tegen zit of als je iets onder de leden hebt, dan lijkt de piep
veel erger. Mijn ervaring in moeizame tijden is dat je dan wel wat anders aan je hoofd hebt dan een piep. Ik moest wel glimlachen om zijn vervolg: “Je gaat als een gek zorgen dat je fit en gelukkig bent (...) en je probeert nog meer van je partner te houden dan je al deed.” Ja, met zo’n dwang kun je ook daar knettergek van worden.
Schoonen vecht tegen de spiraal die tinnitus tot een syndroom maakt. Hij is bang dat hij dit gevecht gaat verliezen. De kern zit natuurlijk in het gevecht dat hij is aangegaan, de oplossing kan alleen maar in acceptatie liggen. Dan zul je het geluid ook anders interpreteren. Bij mij is dat indertijd vanzelf gegaan, maar op andere terreinen heb ik ook wel geworsteld met dit acceptatie principe.

Alledaagse Wijsheden

“Luister naar de stadse geluiden. Benoem ze, maar oordeel niet. Probeer de muziek erin te horen.”
 

“Zodra je weet wat je hoort, worden waardering en acceptatie radicaal verschillend. Perceptie, kennis en betekenis bepalen de manier waarop een mens geluid waardeert. (...) Houding bepaalt mede de ervaring.”
 

Marcel Cobussen, hoogleraar auditieve cultuur en muziekfilosofie 

Arme Rebecca Solnit... Je zal toch aangekondigd worden als “topauteur met een duizelingwekkend sterk essay over de onzichtbare verbindingen tussen alle sociale bewegingen in de wereld”. Dit eerbetoon, dat de lezer direct op het een of andere been zet, komt van Jelmer Mommers in De Correspondent. Na lezing is bij mij blijven hangen dat verzet loont, ook al is het effect op de korte termijn onzichtbaar en heeft het de schijn van falen. Ze toont dit onder andere aan voor de anti-slavernijbeweging, vrouwen- beweging, opstanden tegen racisme, aidsbestrijding, Occupy, mensenrechtencampagnes, Women’s March 2017 (anti Trump).
Een indrukwekkende reeks bewegingen verbindt ze om tot de conclusie te komen dat verzet zonder geweld op de langere duur werkt. Maar het zijn wel ideologieën die u en mij welgevallig zijn, die de gevestigde orde vooruitstrevend aan de kaak stellen. De Ku Kux Klan of een Wilders-achtige beweging staat er niet tussen. Centraal in Solnit’s betoog staat de hoop dat wat we doen van belang is, waardoor we niet vervallen in zelfgenoegzaamheid en passiviteit.
Hoop maakt in mijn ogen onvrij; hij is verbonden met angst en met verwachting, wat gemakkelijk tot teleurstelling leidt. Ik werk graag met basaal vertrouwen dat geweldloze acties kan ondersteunen. Dat beluister ik eerder in Solnit’s essay en zeker ook in het  interview van Thomas Assheuer met de socialist Bernie Sanders, getypeerd als de strijdvaardige president van vele (linkse) Amerikaanse harten. Met grote inzet brengt hij een beweging op gang van arbeiders, zwarten, blanken, latino’s, moslims, jonge en oude mensen om Trump het hoofd te bieden. Sanders: “Ik denk dat we vooruitgang boeken!”

Alledaagse Wijsheden

“Ideeën zijn besmettelijk, emoties zijn besmettelijk, moed is besmettelijk. Zodra we deze kwaliteiten - of hun tegenpolen - belichamen, brengen we ze over op anderen.”

Rebecca Solnit

“Wat me optimistisch stemt: nog nooit is er in de Amerikaanse geschiedenis een generatie jongeren geweest die opener is en minder vooroordelen heeft dan de onze. Ik heb veel vertrouwen in jonge mensen, dus in zij die zullen bepalen hoe onze economie eruitziet, hoe verschillende rassen samenleven, hoe we het milieu beschermen.”

Bernie Sanders

“Pluk den dag. Dweep en droom niet met de schim van het Verleden en wees niet bang voor het spook van de Toekomst, maar sla de verliefde armen vast om het levende, gloeiende Heden.”, aldus Louis Couperus, gebruikmakend van dichter Horatius’ carpe diem. Ik ken mensen, ZZP-ers, klussers, die in vergaande vorm zo leven. Een karwei verrichten, geld verdienen, geld opmaken, zo veel mogelijk ervan genieten en weer doorgaan. Petje af voor hun levensblijheid en standvastigheid in tijden dat het financieel of qua gezondheid niet mee zit.
Ik leef weinig in het verleden, maar ik trek wel graag lijnen door om betekenis te geven aan mijn ervaringen. Bang voor het spook van de toekomst ben ik ook niet, ik vertrouw de wijsheid van het lot. Pluk ik dan de dag? Ach, op mijn beperkte manier wel en naarmate ik ouder word steeds meer in de eigenlijke zin van de woorden.
Cultureel bezien zijn we het wat verleerd. Hard werken geeft status, burn-outs nemen we op de koop toe. Als ik Rutger Bregman mag geloven is Japan wel het toppunt van het tegengestelde. Terwijl robots daar veel belangrijk werk verzetten is het aantal onzinbanen (nutteloos werk) legio. Vrijwel nergens wordt zo hard gewerkt als in Japan. “Het grootste robotland ter wereld is ook het meest overwerkte land.”
Geïnteresseerd ben ik als ik via Wisanne van ’t Zelfde lees over cultuurhistoricus Roman Krznaric, die het boek ‘Carpe diem. De geschiedenis van een culturele kaping’. De consumentenindustrie is de boosdoener, zij suggereert dat je geluk afhangt van haar producten. Zijn voorstel is om elke dag te beginnen met vijf minuten denken aan de dood. Dan leef je bewuster. Mooi idee, maar alleen als je de dood neutraal kunt benaderen.

Alledaagse Wijsheden

“We zijn opgevoed met de waarde dat wat we zaaien we zullen oogsten. Wij hebben het idee gedumpt dat alles wat we doen zijn eigen beloning is.”

Janet Harris

“Levenskunst is niet te koop, zij behoort aan wie haar toelaat, haar begrijpt, haar voedt en van haar weet te genieten.”

Voltaire

Nu zijn er toch ook in het Westen boeken volgeschreven over Tao, maar de Nederlandse noch de Engelse spellingscontrole accepteert dit concept uit de oosterse filosofie. (Gezegd moet worden dat ze wel overweg kunnen met het begrip taoïsme.) Tao (De Weg) is ongrijpbaar en alomvattend. Een duiding in Wikipedia geeft dat mooi weer: “Tao is de bron van alles én de bestemming van alles, zonder begin en zonder einde.” Een hersenkraker.
Via Michael Singer (vorige twee blogs) stuitte ik op ‘Tao de King’ en zijn uitleg raakte mij. Ik had allang door dat je meer met je hart moet luisteren, dan verstandelijk naar oorzaak en gevolg te zoeken. Het raakt me trouwens gemakkelijk als gesproken wordt over het evenwicht tussen yin & yang, het mannelijke & het vrouwelijke. Het energieloze midden vertegenwoordigt De Weg, waarover het ook gaat, eten, geld, relaties, etc. De wijzer slaat niet uit naar extremer handelen dat energie kost. De krachten zijn in balans, er is geen beweging.
Zonder energie vragende beweging is leven natuurlijk niet mogelijk. In deze visie gaat het erom dat direct weer het onbewogen midden van de innerlijke vrede wordt opgezocht. Singer vergelijkt het adequaat met Tao van het zeilen. Je beweegt je behendig van evenwichtspunt naar evenwichtspunt.
Dat is een dynamisch proces, nooit statisch. Blijf je in een van de extremen hangen, dan leidt dat tot
de ondergang.
Tao spoort je aan tot handelen, zonder te handelen; zolang je het middelpunt niet verlaat, zullen de energieën hun weg vinden. Zo'n uitspraak is een middelpuntvliedende overpeinzing waard.

Alledaagse Wijsheden

“Het taoïsme is eenvoudig en onthecht.
Een filosofie van het individu én van het geheel,
een filosofie van vrijheid en verbondenheid.”

George Burggraaff / Roeland Schweitzer

“De wijze is als de hemel en aarde: 
Niemand is hem bijzonder lief, 
niemand onthoudt hij zijn gunst.”

Wayne Dyer, De levende TAO

“Hoe meer je in balans bent, hoe optimaler je de levenszee kunt bezeilen.”

Michael Singer

“Dat langdurige overbelasting de gezondheid ondergraaft, staat inmiddels wel als een paal boven water.” schrijft Anneke Pek in Psychologie Magazine. Een weinig zeggende uitspraak, maar goed, ze memoreert het om aan te geven dat het pleidooi van de Vlaamse filosofie hoogleraar Ignaas Devisch voor gretig leven hier niet mee botst. Want deze rusteloosheid is in zijn ogen positief, het zet aan om dingen te doen die ons energie geven.
Energie aanboren is ook volgens econoom en spiritueel leraar Michael Singer (vorig blog) essentieel.
Hij koppelt dat niet aan rusteloosheid, maar aan een open hart zonder voorwaarden aan het leven te stellen. Centraal staat in zijn gedachtegang de innerlijke energie. Hij vindt het merkwaardig dat de westerse wetenschap zo weinig aandacht schenkt aan dit fenomeen. De energie buiten onszelf wordt van haver tot grot bestudeerd, alles wordt gedaan om in de buitenwereld zoveel mogelijk energie op te wekken. De binnenwereld komt er karig vanaf.
Elke gedachte, emotie kost energie. Als je mentaal of emotioneel uitgeput bent, geeft eten nauwelijks energie. Ben je verliefd of in een werkflow dan heb je veel energie, terwijl je weinig slaap en voedsel nodig hebt. Er is een innerlijke energiebron waar je uit kunt putten, los van bronnen buiten jezelf. Het lichaam kent er verschillende, het meest vertrouwd zijn we met openen (vrij laten stromen van energie) en sluiten (blokkeren ervan) van het hart. Als het hart vervuld is van grote liefde/enthousiasme, is de energie schier onuitputtelijk.
De oorzaak van het verschil in de filosofieën van beide mannen ligt in de beginaannames. Devisch gaat uit van de basale zinloosheid van het leven, de mens beseft dat er na het sterven niets volgt. Singer omarmt liefde als de ultieme zinvolheid en de basis van voortgaan na het sterven.

Alledaagse Wijsheden

“Zuivere liefde is een energie die niet tastbaar is, maar wel voelbaar. Het is een vibratie die accepterend is voor wat er is. (...) Als er sprake is van vermeende liefde is er een voorwaardelijke acceptatie van wat er is.”

Sun van Meijel

“Voor wie het leven lief heeft, zijn er geen dingen om je voor af te sluiten. Werkelijk niets is het waard om je hart voor op slot te doen.”

Michael Singer

Je kunt deze dagen niet om hem heen: Adriaan van Dis. Zijn nieuwe boek ‘In het buitengebied’ is uit. De reacties lopen van ‘prachtig tijdsbeeld van een veranderend Nederland’ tot ‘koketterie en kitsch’. Uiteraard zegt dat meer over de recensenten dan over het boek. Uit de berichten begrijp ik dat het over de sombere kanten van eenzaamheid gaat. De schrijver spreekt over een innerlijke stem die opriep tot een doodswens. Hij was in gevecht met die ‘Binnenstem’, die hij uiteindelijk een grote schop heeft gegeven en opgeborgen in dit boek.
Michael Singer, stichter van ‘Temple of the Universe’, beschrijft de innerlijke stem uitvoerig. In zijn boek ‘Geluk zonder voorwaarden’ behandelt hij hem als een lastig getetter, dat je maar weinig rust gunt. Als je er geen stokje voor steekt, blijft hij kletsen. Van Dis heeft er een stokje voor gestoken door gebruik te maken van mindfulness. Singer raadt aan om afstand te nemen, de stem gadeslaan.“Niets is belangrijker voor ware groei dan het besef dat jij niet de stem in je hoofd bent, maar degene die deze stem hoort.”
Ik ken de stem, soms een lastpost, maar in het algemeen een geweldig maatje. Hij doet het voorwerk voor projecten (onderzoek, boek), waardoor het werk zelf soepeler verloopt. Hij houdt me dan weg van minder belangrijke zaken. Hij sust plots opkomend angstgevoel. Omgekeerd kan m’n gevoel ook effect hebben op die stem als hij hard oordelend is, zogenaamd naar waarheid. No way dat dát wordt gezegd, heb respect voor de ontwikkelingsweg van anderen.
Als de stem aanzet tot sombere eenzaamheid, dan lijkt me dat de (onbewuste) verbinding met het grotere geheel, de kosmische zingeving verloren is gegaan. Dat kan iedereen overkomen. De stem een flinke schop geven vraagt dan om innerlijke aandacht.

Alledaagse Wijsheden

“Reflectie doe je met het verstand, bezinning met het gevoel. Inzicht krijg je als verstand en gevoel verbonden zijn.”

William Gijsen

“Somber in gedachten sta ik op het stenen pad, terwijl mijn schaduw zich behaaglijk in een bed van bloemen vlijt.”

Carla Pols

Van de Nederlandse bevolking zegt 87% gelukkig te zijn, in de steden is dat 85% en in niet-stedelijke gemeenten 89%. Nu heten dorpelingen gelukkiger te zijn dan mensen in steden. Hoe weinig significant kun je het krijgen?! Ede is gebombardeerd tot de gelukkigste stad, Rotterdam tot de minst gelukkige. Genoemde redenen: veilige woonomgeving, minder werkloosheid. Deze wijsheden zijn gelicht uit de ‘Atlas voor gemeenten’. Met een getal van 1 t/m 10 moesten mensen hun eigen geluksgevoel aangeven. En zo ploeteren we verder in onze cijfermaatschappij.
Opmerkelijk genoeg heb ik bij de verklaringen niets gelezen over hét grote verschil tussen Ede en andere steden. Ede is de meest christelijk godsdienstige stad, afgemeten aan de uitslagen van de Tweede Kamer verkiezingen. Terwijl in het hele land 18% van de stemmen naar een van de drie christelijke partijen ging (CDA, CU, SGP), betrof dat voor Ede 38% (de SGP staat er op de derde plaats). Rotterdam: 9% en ook een stad als Maastricht komt niet verder dan 11%. Onder dorpelingen zijn meer mensen christelijk dan in steden. Als je dan nog bedenkt dat in de landelijke gebieden relatief veel PVV is gestemd, een teken van angst/boosheid, dan kun je dergelijk geluksonderzoek gerust met een flinke korrel zout nemen.
Zouden slimme mensen zichzelf misschien minder gauw gelukkig noemen. Goed mogelijk, want slimme mensen hebben niet zelden met hun verstand hun gevoel weggedrukt. Onder de kop ‘Ben je slimmer dan gemiddeld?’ presenteert het Psychologie Magazine op basis van veel wetenschappelijk onderzoek welke persoonstrekjes wijzen op een hoog IQ. Je bent een avondmens, goed van vertrouwen, in voor nieuwe ervaringen, niet zo zorgvuldig, kan lachen om zwarte humor, piekert nogal eens, waarschijnlijk niet gelovig. Het zo bejubelde IQ is dus ook niet alles. 

Alledaagse Wijsheden

“49% van de Nederlanders denkt slimmer te zijn dan de meeste mensen.”

Onderzoek Maurice de Hond

Vraag interviewer: “Er zijn ook nogal wat dogmatische moslims, toch?” 
Antwoord JS: “Natuurlijk. Dogmatische mensen zitten overal. Zijn atheïsten die er heilig van overtuigd zijn dat God niet bestaat en dat het achterlijk is om in God te geloven dan geen dogmatici?

Jonas Slaats

In de roerige jaren 70 doken ze op: de deelouders. Twee biologische ouders die met één of twee kinderloze vrienden zorg en opvoeding van een kind deelden.  Het werd beschouwd als een aanval op het gezin als hoeksteen van de samenleving. Als ik voorzichtig stelde dat het wellicht een goede manier was om ook aan kinderlozen dagelijkse en financiële verantwoordelijkheid te geven, werd dat geagiteerd weg gewuifd met ‘rust, reinheid, regelmaat’. Het was per definitie slecht voor het kind, terwijl toch in de meeste culturen, waaronder ook wijzelf in het verleden, het grootbrengen van kinderen wordt/werd verdeeld tussen meer mensen.
Tegenwoordig neemt de variatie in ouderschapsconstructies toe. We zijn al gewend aan stiefgezinnen. Het traditionele gezin heeft zijn hoeksteenfunctie verloren. Owen Schneeweiss (HP/De Tijd) vindt dat Sybrand Buma met zijn ‘minister voor familie en gezin’, en herwaardering van de hoeksteengedachte, iets wegheeft van Don Quichot. Even opgezocht: ‘een dwaze held die zich met zijn goede bedoelingen maar onpraktische daden min of meer belachelijk maakt’. De bedoelingen van Buma ken ik niet, maar tegen de stroom in terugzwemmen werkt normaliter slecht.
In deze veranderende cultuur mag op basis van wetenschappelijk voorzichtig aangetoond worden dat meeroudergezinnen niet schadelijk zijn voor het kind. Een staatscommissie ‘Herijking ouderschap’ bepleit de mogelijkheid van het juridisch verdelen van ouderschapsgezag over maximaal vier volwassenen. Nog voor de conceptie moet dan wel een plan van financiële en zorgafspraken aan de rechter voorgelegd worden.
Wat betreft CDA voorman Buma, zijn bedoelingen achter zijn on-Nederlandse idee om kinderen dagelijks op school het volkslied te laten zingen moet hij nog maar eens uitleggen. Nog meer geïnte- resseerd ben ik in zijn bedoelingen achter een krampachtig afwerend, on-Christelijk vluchtelingenbeleid.

Alledaagse Waarnemingen

“Je ziet het over de gehele breedte van de samenleving: ‘emancipatiekramp’. We zijn het leven in hiërarchische verhoudingen ontgroeid en zijn overgevoelig geworden voor alles wat met ongelijkheid en autoriteit te maken heeft. We zijn verkrampt op zoek naar vormvastere manieren.”

Cas Wouters 

“Tegenwoordig stappen kinderen zo vanuit de pubertijd de volwassenheid in. Europa, en met name Nederland, is in dat opzicht koploper. Wat dat betreft lopen we eindelijk eens op de VS voor. Daar bestaat namelijk nog een ver doorgevoerde infantilisering van adolescenten en dat heeft voornamelijk een commerciële reden. Er gaat jaarlijks tweehonderd miljard dollar om in de jeugdcultuur.”

Willem Koops / Oswin Schneeweiss

De een wil een muur zetten om zich van het buurland af te scheiden, de ander wil een cadeau geven aan de wereld door haar toegankelijker te maken, een bijdrage aan de globalisering. In het verleden zou je wellicht denken dat het om China resp. de VS gaat, maar het omgekeerde is waar. President Donald Trump wil Mexico buiten de deur houden, president Xi Jinping plaatst zijn politieke gewicht achter ‘de Nieuwe Zijderoute’.
De oude zijderoute stamt van ruim tweeduizend jaar geleden en werd gebruikt om de Chinese zijde te verhandelen met het Westen, waarvoor paarden, wol en specerijen richting China kwamen. Nu wordt met 1700 projecten en achthonderd miljard euro gestreefd naar een verbetering van toegangswegen en van de welvaart in ontwikkelingslanden op het Euraziatisch continent. Iedereen mag meedoen, ook Trump is uitgenodigd betrokken te raken. Meer dan honderd landen praten in Peking over de Nieuwe Zijderoute.
Hier wordt een mens gelukkig van, zulke samenwerking verstevigt het onderlinge vertrouwen in de wereld. Eveneens gelukkig word ik van mensen die de scheidslijnen tussen godsdiensten doorbreken. Terwijl de ene moslim een terreurdaad pleegt, daarmee veel aandacht krijgt en angst aanwakkert, weet de andere moslim onder moeilijke omstandigheden zeer standvastig de liefde te verbinden aan alle levensbeschouwelijke visies.
De laatste is Mohamed El Bachiri, die zijn verhaal vertelt aan David Van Reybrouck, vastgelegd in het boek: ‘Een Jihad van liefde’. De in het Brusselse Molenbeek opgegroeide El Bachiri, die blij is met zijn Belgische en Marokkaanse cultuur, is bij  de terreuraanslag vorig jaar in Brussel zijn zeer geliefde vrouw Loubna verloren. Ontroerend hoezeer hij door alle wanhoop heen haat mijdt en liefde voorrang geeft. Zulke voorbeelden, beide kosmopolitisch grensoverschrijdend, mogen van mij in de media breed uitgemeten worden.

Alledaagse Wijsheden

“Kosmopolitisme is een cultuur die zich nestelt naast de plaatselijke cultuur, maar haar niet vervangt. (...) Een gemeenschap is een poort, geen vestingmuur.”

“Aangezien ik in de eerste plaats mens ben en daarna pas moslim, is het logisch dat ik humanistische waarden voorop stel.”

“Wat is dit boek? Een gedicht. Een eerbetoon aan Loubna. Een antwoord aan de menselijkheid, niet aan de waanzin. De uitdrukking van pijn, maar ook van veerkracht – door liefde.”

Mohamed El Bachiri

Geluksprofessor Ap Dijksterhuis wordt geïnterviewd door Cathérine van der Linden over zijn boek ‘Wie (niet) reist is gek’. Mooi, iedereen is gek, maar wel op zijn eigen manier. Dat laatste past echter niet bij deze enthousiaste wetenschapper, graag scheert hij iedereen over één kam. Voorbeelden: •Ver van huis ben je creatiever en gelukkiger. •Stress is slecht voor je geheugen, bewustzijn, aandacht. (Hij gaat er vanuit dat reizen stress wegneemt...) •Je krijgt een beter besef dat mensen ten diepste op elkaar lijken. •Je leven lijkt langer. En onvermijdelijk: •Reizen maakt gelukkig.
Ook interviewster Van der Linden ruikt nattigheid, want los van het stuk somt ze op wat er allemaal fout kan gaan. Voor mij geldt dat Dijksterhuis niet de diepte van het mens-zijn ingaat. Onze geest kan oneindig verre en indrukwekkende reizen maken, terwijl het lichaam op dezelfde plek vertoeft. Het feit dat hij Darwin gebruikt als bewijs zegt genoeg: “Het beste voorbeeld uit de historie is de tocht van de Beagle van Darwin. Het bood de voedingsbodem voor de evolutietheorie.” In die theorie gaat het om de materiële evolutie, de geest wordt buiten beschouwing gelaten.
We weten nu dat Dijksterhuis intens van verre reizen houdt, hij kan er zelfs high van worden en dat hij het nodige wetenschappelijke onderzoek bij elkaar heeft gescharreld om iedereen deze reislust aan te praten. Hoe maatschappelijk blij zijn we daarmee? Voor de culturele integratie van volken is het interessant. Maar via de digitale snelweg komen we ook een heel eind. Economen zullen betreuren dat overdadig reizen de nationale economie niet ten goede komt. Juist mooi voor de wereldeconomie, breng vooral geld naar landen waar het echt nodig is. Maar dat kan natuurlijk ook op andere manieren. Wél steekhoudend: verre reizen, zeker op grote schaal, zijn slecht voor het milieu!

Alledaagse Wijsheden

“Geluk is een stuk vrij besteedbaar humeur waarvan mensen te weinig gebruikmaken.”

Paul Witteman 

"De echte ontdekkingsreis bestaat niet uit het zoeken van nieuwe vergezichten, maar uit het hebben van nieuwe ogen." 

Marcel Proust

In mijn blog van 25/10 j.l. vertelde ik over medium Ian Graham en de niet geïncarneerde entiteit/ energie White Bull die door hem heen spreekt. Een aantal van WB’s uitspraken is gebundeld in het boek ‘Er is niets wonderbaarlijks aan een wonder’. Met beeldende vergelijkingen geeft hij adviezen. Een lezenswaardig boek, waaruit ik hier een voorbeeld licht.
WB schetst het bekende gebruik onder kinderen om zonnestralen door een vergrootglas te richten op een stuk papier. Goed gericht op één punt vliegt het papier in brand. Dat resultaat kan volgens WB ook worden bereikt om ongewenste gedachten of emotionele pijn te verwijderen. Daarbij gaat het om het scherp concentreren van je waarnemingsvermogen. Met het transformerende licht van bewustzijn kun je ‘de babbelende geest’ wegbranden. Een kwestie van oefenen, ook met zon en papier lukt het niet altijd.
WB signaleert een verschil tussen jezelf identificeren met je pijn en het observeren ervan. Bij het eerste is het alsof je in een vijver met een stok door de modder roert, waardoor al het water vies wordt en reflectie niet meer mogelijk is. Het observeren vergelijkt hij met het op de bodem zetten van een pomp die de modder wegzuigt. Het water wordt steeds schoner en reflectie is mogelijk. Ik geniet van derge- lijke tot de verbeelding sprekende waardevolle tips. En laat je bij de beoefening vooral niet afleiden door je eigen saboteur (geliefde uitdrukking van WB) die met ontkrachtende zinnetjes werkt zoals: ‘Het is moeilijk’ of ‘Ja, maar...’. Laat die saboteur los, zodat je geest zich kan openen.

Alledaagse Wijsheden

Oplossing als je teveel tijd doorbrengt in je hoofd:
“Terwijl je je door het dagelijks leven beweegt, train jezelf er dan op om een deel van je aandacht
op je hart te richten. Je zult dan de eenvoudige waarheid ontdekken dat het onmogelijk is om tegelijkertijd in je hoofd en in je hart te zijn. (...) Je zult ook ontdekken dat je niet tegelijkertijd in
je hart kunt zijn en kunt oordelen.”

“Waarom zou je met pijn door het leven gaan omdat je te lui bent om de steen uit je schoen te halen?”

White Bull          

“Wie niet in wonderen gelooft, gelooft niet in zijn eigen bestaan.”

Jan Greshof

Geboren in 1943 heb ik vele dodenherdenkingen bewust meegemaakt. Maar de oorlog dus niet. Ik heb ook geen door de oorlog veroorzaakte sterfgevallen in mijn familie. Er werd thuis niet veel over gepraat, dat het voor onze ouders een moeilijke tijd is geweest, was wel duidelijk. Misschien ligt dit ontbreken van directe betrokkenheid en verantwoordelijkheid mede aan de basis van het licht genante gevoel dat ik al jong ervoer en een zwaarder gevoel als ik ruim een halve eeuw later de reacties van commenta- toren lees op een actie van theoloog Rikko Voorberg.
Het is wat gemakkelijk, abstract ook, om te herdenken waar je part nog deel aan had. Moeilijker, maar in mijn ogen vruchtbaarder is het om doden te herdenken die je vanuit het systeem mede hebt veroorzaakt. Waar je niet een geweldige opstand tegen ontketend of gesteund hebt. Gewoon laten gebeuren. Dus ja, ik vind de actie van Voorberg om 4 mei ook de bootvluchtelingen te herdenken, daar aandacht voor te vragen, zeer toe te juichen. Niet alleen op het verleden reflecteren, maar nú met veel ideeën en commentaren komen hoe we dat in de toekomst beter kunnen aanpakken. Zoeken naar creatieve, eigentijdse oplossingen.
Voorberg stelt terecht dat herdenken niet in de breedte moet worden uitgetrokken, zodat het over niets meer gaat, maar dat écht herdenken belangrijk is, “en dan besluiten: dit nooit weer.” Gemakkelijk is dat niet bij de vluchtelingen problematiek, maar nóóit meer een achteloze, de vrijheid van anderen inperkende houding ertegenover aan de dag leggen is beslist essentieel.

Alledaagse Wijsheden

“Ik denk tijdens Dodenherdenking ook aan vluchtelingenkampen in Lesbos en Idomeni, waar ik tijdens een bezoek schrijnende dingen heb gezien. Het thema van 4 en 5 mei is dit jaar 'Geef vrijheid door'. We moeten bereid zijn vrijheid te delen.”

Rikko Voorberg

“Europese beschaving en spiritualiteit moeten de incompleetheid van materialisme en nucleaire macht aanvullen.” 

Flora Lewis

Een vreemde ziekte is de afgelopen jaren in Zweden geconstateerd bij vele honderden vluchtelingen- kinderen die bang zijn voor uitzetting. Ze raken in een coma-achtige toestand. De kinderen zwijgen, zijn volledig passief, geen spierspanning, niet in staat om te eten en te drinken, incontinent en reageren niet op fysieke prikkels of pijn. Ze zijn vooral tussen de 8 en 15 jaar en lijken ineens alle wil om te leven te verliezen. Als er een verblijfsvergunning komt, klaren ze geleidelijk weer op.
Onbegrijpelijk dat alleen Zweden ermee te maken heeft. Na het lezen van het boek van Rodaan Al Galidi (blog 6 april) verbaast het me dat niet ook bij Nederlandse asielzoekers zo’n aandoening voorkomt. De auteur, een verhalenverteller pur sang, schetst het leven in het asielzoekerscentrum, waarin hij negen jaar verbleef. Terwijl er af en toe echt wel te lachen valt om de belevenissen, is het boek doortrokken van een prozaïsche naargeestigheid. Zo’n vijfhonderd mensen in één gebouw, gespannen wachtend op een IND brief met het verlossende woord. Mensen die na jarenlang wachten ‘te moe of te gek’ zijn geworden, gaan via zijn woorden voor je leven. “Zo’n gebouw verandert vanbinnen in een enorm graf, waarin de tijd van een paar honderd mensen begraven ligt.”
Al Galidi constateert dat Nederland voor een asielzoeker gevaarlijk is voor de geest. Je wordt getemd, verliest jezelf in de macht van de ambtenaren. Tijdens het lezen verwachtte ik nog wel een wending, een manier om de periode geestelijk zo goed mogelijk door te komen. De titel van het boek luidt immers: ‘Hoe ik talent voor het leven kreeg’. Misschien interpreteer ik hem fout, maar tot op het laatste woord (‘gek’) heb ik niet begrepen waar deze titel op slaat.

Alledaagse Wijsheden

In Nederland geleerd: “Een nette leugen is beter dan een rommelige waarheid.”  

“Ik denk dat wie de zee begrijpt, nooit een psychiater nodig heeft.”  

Rodaan Al Galidi 

“Life is not about waiting for the storm to pass, but learning how to dance in the rain.”

Author unknown

“In mannenfilms sterft de slechterik, in vrouwenfilms de goede. Vreemd hè!”, meldt Dirk Selis. Zo vreemd is het niet, als de polen masculien en feminien erbij gehaald worden. In mannenfilms wordt de spanning opgevoerd door het najagen van de slechterik. In vrouwenfilms wordt het gevoel geraakt als de goede, liefst tegen de achtergrond van een romantische relatie, overlijdt. Mannen pinken daar geen traan bij weg. Madam de Giardin ging zelfs zover door te stellen dat bij mannen liefde geen gevoel is, maar een idee.
Zo kom ik weer terecht bij mijn stokpaard en bewust. Want ik heb in de Groene Amsterdammer een opwekkend stuk gelezen van Daphne van Paassen, indrukwekkend onderbouwd ook, waardoor ik helemaal in de stemming ben. Zij constateert een stille revolutie, vrouwen nemen in snel tempo prestigieuze beroepen over en drukken daarmee hun stempel op de samenleving. Raak, zoiets moet vanuit de basis komen, niet klagen over het gebrek aan vrouwen aan de top in een mannencultuur die veel vrouwen (en ook mannen) niet blieven. De tandarts, rechter, (dieren)arts, journalist, notaris, apotheker enz. van morgen zijn in meerderheid vrouw. Zij kíezen voor dit werk, beroepen waarin ze in deeltijd kunnen werken.
Daarmee zijn deze vrouwen voorlopers waar de samenleving als geheel heen moet. Werk annex inkomen eerlijker verdelen. Paassen en door haar geïnterviewde deskundigen spreken over een vervrouwelijking of feminisering van de beroepen. Ze zullen misschien duiden op de aantallen, maar echte feminisering betekent dat de cultuur van de beroepen vervrouwelijkt, ook voor mannen. Ik ben daarover minder somber dan Jan Terlouw (hieronder), ik denk dat de vrouwelijkheid niet verloren gaat
en dat in gemengde teams de samenwerking erdoor verbetert.

Alledaagse Wijsheden

“Als we nou maar het beleid konden overlaten aan de jeugd en aan de vrouwen. Dan zou het werkelijk zoveel beter gaan. Maar de jeugd wordt ouder, en vrouwen worden man.”

Jan Terlouw 

“De meester spreekt niet, ze doet. Als haar werk gedaan is, zeggen de mensen: ‘Fantastisch, we hebben het helemaal zelf gedaan.’”

Byron Katie's Tao

Al mijmerend kwam ik terecht bij wat ik zou willen noemen primaire en secundaire angst. Als een leeuw op je afrent, welt er spontaan een primaire angst op. De meeste angsten zijn echter geconstrueerd, daar heb je eerst over nagedacht en de angst hoeft niet uit te komen in de praktijk. Nu heb ik als vele anderen steeds het emotieveld angst tegenover het emotieveld liefde geplaatst. Bij nader inzien vind ik het begrip vertrouwen ook goed passen als tegenhanger. Bij een diep vertrouwen voel je de constructie smelten als sneeuw voor de zon.
MO* correspondent Tom De Herdt werkt, mede gebaseerd op het boek ‘Samen’ van socioloog Richard Sennett, een andere interessante tegenstelling uit, namelijk die tussen sympathie en empathie. De laatste vinden De Herdt en Sennett belangrijk voor een leefbare globalisering. Het identiteitsdenken van vandaag de dag, gekoppeld aan verhevigd nationalisme, is gebouwd op sympathie. De identiteit van ‘mijn land’ veronderstelt een gevoel van elkaar begrijpen, verdwijnen van gevoelens van anders-zijn. In het geval van empathie moet worden gedacht, de relatie met de ander is dan ‘dunner’ en tegelijkertijd dus doordachter. De fijngevoeligheid die voor werkelijke empathie vereist is, komt in dit verhaal niet aan bod.
Dus ik mijmerde verder over de vraag hoe angst zich verhoudt tot sympathie en empathie. Je kijkt naar je innerlijk als ‘de ander’, en angst is ten diepste een ander. Dan blijkt voor angst empathie eveneens het belangrijkste te zijn. Spontane sympathie treedt niet gemakkelijk op, omdat de energie van angst blokkeert. Empathie houdt om te beginnen acceptatie en fijngevoeligheid in, op basis daarvan kan de constructie angst ontleden en afgebroken worden. Langs die weg kom je bij vertrouwen uit.

Alledaagse Doordenkers

“Empathie creëert op de duur een netwerk van relaties tussen verschillende (duidelijk verschillende) autonome mensen, terwijl bij sympathie iedereen opgaat in een nirwana van identiteit.”

Tom De Herdt 

“Alledaagse diplomatie: de kunst om samen te werken met mensen waarmee
je het fundamenteel oneens bent, die je eigenlijk niet zo heel graag ziet en die godbeterd tegengestelde belangen hebben.”

Tom De Herdt / Richard Sennett

Wereldwijd is een ‘March for Science’ gehouden, ter ondersteuning van wetenschappers en het serieus nemen van resultaten van wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld op het gebied van klimaatverandering. In Nederland liepen duizenden mensen mee. Je zou het de seculiere aanpak van belangrijke probleemgebieden kunnen noemen. Een heel andere insteek trekt ons land door via de documentaire Down to Earth. Eerder schreef ik over de totstandkoming ervan (blog 18/10/’16). De filmhuizen zijn afgeladen en nu doen ook bioscopen mee. Terwijl de wetenschap uitgaat van de ratio, logisch oorzaak gevolg vaststellen, staan bij Down to Earth en het daaraan verbonden begrip Keepers of the Earth geloof en intuïtie centraal.
Voor mijzelf is het laatste model overtuigender dan het eerste. Het vaststellen van oorzaken leidt niet tot drastische ingrepen in ons bestedingspatroon, economische groei blijft heilig. Uitbuiting van andere volken om hier zo goedkoop mogelijk te produceren zal door de inzet van de ratio niet snel afnemen. Uitgaande van een diep geloof in verbondenheid tussen mensen, dier, aarde, kosmos en vertrouwend op de intuïtie lijkt mij een veel directere manier om de Westerse vervuiling te stoppen. Letterlijk door te aarden.
Toch schuurde er iets bij het zien van de documentaire. Het gemeenschapsleven wordt zo stressloos
in beeld gebracht, menselijke verhoudingen zijn soepel, vreugdevol, de hechte band in de gemeenschap is voelbaar. Behalve voor wijze medicijnmannen als Nowaten lijken er voor jonge zielen weinig mogelijk- heden om door ervaringen, vallen en opstaan, zelfbewustzijn te ontwikkelen.
Het schuursel weerhoudt me er niet van om opgetogen te zijn over de grote aandacht. Ook al omdat
in het Westen het zelfbewustzijn reeds danig is gegroeid en juist nu de stap gezet moet worden dit in wijsheid te verbinden aan de gemeenschap en het koesteren van de aarde. Á la Nowaten.

Alledaagse Wijsheden

“Soberheid is helaas een belangrijker concept in religies dan in het voortdenderende vooruitgangsdenken van het Westen.”

Jonas Slaats

“We hebben de aarde niet geërfd van onze ouders, maar geleend van onze kinderen.”

Gezegde van inheemse Canadese Haida volk

Twee mensen waarbij de vrolijkheid van hun gezichten afstraalt en dat leest een stuk lekkerder. Het relativeert op een gezonde wijze. Wetenschapper Linda Duits ontwaart een derde feministische golf, waarover ze bevraagd wordt door Amber Dujardin (Trouw). Peter de Vroed legt aan Eefje Oomen (AD) uit dat de vrouw vrij zou moeten krijgen van school of werk als ze ongesteld is. Dat beiden naast lof ook op een flinke weerstand stuiten, was te voorspellen.
Duits wil dat vaders en moeders evenveel verlof krijgen rond de bevalling. Het zou in de wet vastgelegd moeten worden. De Vroed toont aan dat menstruatiepijnen een grote impact hebben op het overgrote deel van de vrouwen. Hij laat met zijn menstruatie-challenge mannen ervaren wat voor soort pijnen dat zijn, Humberto Tan zal er nog wel nachtmerries van hebben. Hoe verhouden deze twee strijdpunten zich tot elkaar?
Feministen verwijten De Vroed dat hij de emancipatie wil terugdraaien. Dat is raar. Waarom moeten vrouwen zich gedragen zonder menstruatiepijnen, aanpassen aan een mannelijk wereldbeeld is al te veel gebeurd. Het gelijke vaderschapsverlof bleek veel moeders een doorn in het oog, terwijl menige man het toejuichte. Ook al raar. Waarom zouden mannen evenveel vrij moeten krijgen voor zo’n voor de vrouw inspannende gebeurtenis? Meer vaderschapsverlof is wel wenselijk om de vader een actieve rol te geven bij de verzorging van het kind.
Bij beide thema’s is aan de orde dat lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen niet voldoende gehonoreerd worden en uiteraard is het juist een vorm van emancipatie als dat wel gebeurt. Zelf blijf ik toch het liefst over de lichaamloze, psychische emancipatie van het vrouwelijke in mens en samenleving spreken, over de gelijkwaardigheid van het vrouwelijke en het mannelijke.

Ideeën van De Vroed en Duits

“Vooral jonge meiden die de pijn nog niet gewend zijn, zitten soms dubbelgeklapt in de schoolbanken. Dus ik vraag me af: wat doen we vrouwen eigenlijk aan?”

“Het zou het ziekteverzuim onder vrouwen juist kunnen terugbrengen. Bovendien: als je vrouwen net die paar dagen rust gunt, zijn ze de rest van de maand energieker, creatiever, productiever.”

Peter de Vroed

“Meer vrouwen aan de top vind ik niet zo interessant. Ik vind het belangrijker om te kijken naar de verdeling tussen werk en zorg, vooral in lageropgeleide gezinnen. Vrouwen die in de supermarkt werken en kinderen krijgen, blijven meteen thuis, want hun werk is stom. Zij worden financieel afhankelijk van hun partner en dat is een groot probleem.”

Linda Duits

Het onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk denken krijgt weinig aandacht in onze Westerse cultuur. In het onderwijs ontstaat gemakkelijk de idee dat het mannelijke denken het enige normale is. Het is het logische, lineaire oorzaak-gevolg denken, wat op deze wijze niet verklaard kan worden heet toeval. Het vrouwelijk denken is associatief, cyclisch, produceert een beeld van het totale moment, alles is met alles verbonden, toeval bestaat niet. De eerste vorm verklaart de opeenvolging van gebeurtenissen, de tweede vorm het samenvallen van gebeurtenissen.
Belangrijke oude Chinese wijsheidstelsels zijn op het vrouwelijke denken gebaseerd. Bekend is de Tarot, minder bekend is de I Tjing, het boek der veranderingen. Het principe van synchroniciteit ligt eraan ten grondslag (blog 9/10/’13). Carl Jung introduceerde de I Tjing in het Westen. Hij stelt dat dit wijsheids- boek nauwer verbonden is met het onderbewustzijn dan met de rationele houding van het bewustzijn. Het levert geen kant en klare resultaten, leurt niet met feiten, maar is toegankelijk voor de mens die streeft naar zelfkennis en wijsheid.
Bij het interpreteren van teksten gaat het om de unieke situatie, uitkomsten zijn niet herhaalbaar. De inzichten leveren de mens een subjectieve waarheid op. Jung noemt het boek bezield, een dialoog is mogelijk. De mens is verbonden met de bovenzinnelijke wereld van ideeën én met de aarde, met de materieel zichtbare wereld. Een machtig samenspel, terwijl de I Tjing niet uit is op macht. Daarmee is zij onaantastbaar.
In onze cultuur is het de kunst het mannelijk en vrouwelijk denken te overstijgen tot androgyn denken. Het samengaan van deze twee tegenpolen levert het meeste op. Maar misschien moet je daarvoor wel verlicht zijn. Dus eerst maar eens naast het mannelijke denken het vrouwelijke denken honoreren.

Alledaagse Wijsheden

“I wonder whether, perhaps without realizing it, we seek out the books we need to read. Or whether books themselves, which are intelligent entities, detect their readers and catch their eye. In the end, every book is the I Ching. You pick it up, open it, and there it is, there you are.”

Andrés Neuman

“We must go down to the very fundamentals of life. For any merely superficial ordering of life that leaves its deepest needs unsatisfied is as ineffectual as if no attempt at order had ever been made.”

I Ching

De auteurs Marion Pauw en Susan Smit staan volop in de belangstelling met hun boek ‘Hotel Hartzeer’. Informatief voor iedereen die aan de kant is gezet, liefdesverdriet heeft. De twee vriendinnen kunnen erover meepraten, ze hebben elkaar getroost in zware tijden van wanhoop, zelfverwijt, woede en wraakgevoel. Met de door hun geraadpleegde deskundigen geven ze adviezen voor alle vormen van liefdesverdriet: “Van je eerste blauwtje tot je meest recente echtscheiding”.
Dat ‘blauwtje’ intrigeert me, waarom verbind ik het begrip direct aan mannelijke energie. OnzeTaal.nl vertelt dat het gaat om iets dat je bij een ander niet voor elkaar krijgt, je krijgt de kous op de kop (ook dát kun je weer opzoeken!). Ja, mannen horen vanouds een huwelijksaanzoek te doen, dus dan kun je een blauwtje lopen, met liefdesverdriet en/of geknakt eergevoel als gevolg.
Een liefdesbreuk kan snoeihard aankomen. In de ellende die gevoeld wordt zijn mensen zich weinig bewust dat ze op een goudmijn zijn gestuit. Dat is begrijpelijk en het proces zou ook verstoord worden als ze zich dat te volle bewust waren. De slachtofferrol wordt makkelijker opgepakt. Ondertussen raak je wel iets essentieels in jezelf op weg naar liefde zijn. Om met Joseph Campbell te spreken, wat je pijn doet, daar zit je evolutiedrang.
Tips van de hartzeer deskundigen: voel de pijn tot op het bot, blijf bij jezelf, laat het verleden los en richt je op de toekomst. Etc. Susan Smit verwoordt haar advies het meest spiritueel. Ga er doorheen, ervaar de val, val diep, je zal de bodem vinden, je eigen bodem, die is oké, licht, veilig. In mijn ogen zit in de wederopstanding erna je innerlijke winst.

Alledaagse Wijsheden

“Verwachting doet mijn hoop varen
Wanhoop doet haar leven.”

Carla Pols 

“To touch the soul of another human being is to walk on holy ground.”

Stephen Covey

Drie vrouwen uiten in Trouw hun kritiek op de wereldwijd dominante economische-groei ideologie die de aarde zo in de problemen brengt. We blijven oplossingen zoeken in nog meer efficiency en technologie, stelt wereldreiziger/auteur Arita Baaijens. Gemeenschappen die in dit proces niet kunnen meekomen, noemen we onderontwikkeld, aldus politicologe Aysem Mert. Jurist/diplomaat Dorine van Norren vindt het evenals de andere twee vrouwen tijd om naar andere culturen te luisteren.
Waarom houden wij ons halsstarrig vast aan een model dat richting de afgrond leidt, vraagt Baaijens zich af. We vinden onze levens bevoorrecht, benijdenswaardig, merkt Mert sarcastisch op. Ze heeft gelijk, het idee dat onze cultuur de beschaafdste is, ligt zeer diep verankerd. Ondertussen breiden in die zogenaamde beschaafde cultuur de psychische ziektes zich razendsnel uit. Van borderline tot burn-out, van adhd tot depressie. De aantallen mensen met dergelijke psychische aandoeningen liegen er niet om.
Deze ontwikkelingen houden verband met de overstap van het ‘wij-principe’ in het gemeenschapleven naar het ‘ik-principe’ in economisch ontwikkelde culturen. Bij de eerste maakt de natuur deel uit van het ‘wij’. Van Norren meldt dat in Bolivia en Equador de rechten van de natuur in de grondwet opgenomen zijn. Terug naar het gemeenschapsleven van vroeger lijkt mij niet de oplossing. Eerder ligt die in het overstijgen van de ‘wij’ — ‘ik’ tegenstelling, het goede van beide behoudend.
Daar zou de systeemverandering waarvoor gepleit wordt handen en voeten aan moeten geven. Voor
de zogenaamd ontwikkelde landen zal dat een grote vermindering van de materiële welvaart met zich meebrengen, gepaard gaande met een aanmerkelijke verbetering van de psychische stabiliteit. Het citaat hieronder volgend zou het kunnen leiden tot the genuine well.

Alledaagse Wijsheden

“Vergeleken met twee eeuwen geleden zijn we weliswaar gezonder en veiliger dan ooit, maar ondertussen zijn we geëvolueerd van the genuine sick naar the worried well.”

Paul Verhaeghe

“Waar de begeerte verdwijnt, is ook de arme rijk. En waar ze regeert, is ook de vorst een slaaf.”

 Friedrich Rückert

Het Volkskrant artikel van Arie Elkhout is door Blendle voorzien van de kop: ‘Het Syrië dilemma: waarom (n)iets doen geen optie is.’ De prijs van niets doen is enorm gezien al het menselijke leed.
De prijs van iets doen, is eveneens enorm. Met het wegwerken van gewelddadige dictators ontstaat
er niet zomaar een evenwichtige democratie. Trump heeft nu kruisraketten op een Syrische luchtmachtbasis laten werpen om verdere gifgasaanvallen te voorkomen. Het is onzeker wat dit voor
de internationale verhoudingen betekent, want met agressieve daden verhevig je wederzijdse agressie. Onmacht alom.
Met dergelijke beschouwingen in het achterhoofd volg ik een boeiende lezing van biologe Saskia Bosman. Uitdrukkelijk betrekt zij spirituele inzichten in haar werk. Anders dan de neo-Darwinistische evolutieleer, waarbij het recht van de sterkste voor een geleidelijke evolutie zou zorgen, spreekt zij
over een nieuwe evolutiesprong die de mensheid verder helpt. Daarvoor moeten we ons zenuwstelsel ‘herbedraden’.
Google haar maar om er meer over te weten te komen. Hier is relevant dat ze het onderwerp transcendente meditatie aansnijdt. Deze is bedoeld om angst en depressie te verminderen, en om welzijn en innerlijke rust te bevorderen. Niet alleen op individueel niveau is dat belangrijk, ook op
lokaal werkt het helend. Via wetenschappelijke methoden is aangetoond (bijvoorbeeld in New York, maar ook hier in Lelystad) dat als een klein percentage van de bevolking gezamenlijk mediteert de criminaliteit in dat gebied afneemt. Aan de Joegoslavische grens zijn in oorlogstijden dergelijke mediteersessie gehouden.
Alles is energie en het is niet moeilijk te bedenken dat het verzachten van die energieën prioriteit nummer één is. Dat is waar we zeker wél aan kunnen werken.

Alledaagse Wijsheden

“De grootste fout van de mens is dat hij zo vaak wil oogsten op plaatsen waar niet gezaaid is.” 

Indira Ghandi

“Wat we zien valt in het niet met wat we niet kunnen zien. (...) Als we uitsluitend op onze vijf zintuigen vertrouwen, ontvangen we een zeer beperkte voorstelling van de werkelijkheid.” 

Roy Martina

In welke wereld ben ik beland?, vraag ik me na zo’n twintig bladzijden lezen af. In Nederland dus en wel in de wereld van de asielzoekers. Het boek: ‘Hoe ik talent voor het leven kreeg’ van Rodaan Al Galidi. Deze uit Irak afkomstige man streek in 1998 als 27-jarige asielzoeker in Nederland neer. Ik begrijp best dat asielzoekers niet met fluwelen handschoenen aangepakt hoeven te worden, maar dit lijkt wel een schrikbewind van ambtenaren van IND, COA en vreemdelingenpolitie. Het is uiteraard zijn verhaal, maar de echtheid is voelbaar.
Al Galidi maakt duidelijk hoe je als afhankelijke partij psychologisch onderdanig gemaakt kan worden. Er vliegt een verwijt naar je hoofd, maar je durft niet uit te leggen dat het anders is gegaan. Bang dat de ander boos wordt, wat al meerdere keren gebeurde en dat is erg, het heeft gevolgen. Het mecha- nisme is in lichtere vorm herkenbaar op veel andere terreinen, zoals in een ziekenhuis waar onderdanig gedrag kan worden aangewakkerd.
Hoe pijnlijk het ook is en hoe wreed het overkomt, om macht los te kunnen laten, moeten we hem eerst leren kennen, zowel in de positie van de machtige als in de positie van de afhankelijke. Dan kan in het bewustzijn het inzicht nestelen dat het uitoefenen van macht om de macht de liefde in de weg staat en dus de innerlijke ontwikkeling schaadt.
Ik heb nog ruim vierhonderd bladzijden te gaan en ik vrees dat de ervaringen, alhoewel prachtig beschreven, steeds zwaarder worden. Zou Al Galidi na zoveel moeizame ervaringen weer terug willen naar Irak? Op deze vraag van Van Dis (DWDD) antwoordde hij: “Nooit, nooit, ook als lijk wil ik het niet.”

Alledaagse Wijsheden

“Als je het karakter van een mens wil leren kennen, moet je hem macht geven.”

Abraham Lincoln

“Waar liefde heerst, daar is geen zucht naar macht. En waar macht domineert, daar ontbreekt liefde. De een is de schaduw van de ander.” 

Carl Jung

“Wie anderen verovert, heeft macht. Wie zichzelf verovert, is sterk.”

Lao-Tse

In WNL op Zondag trad Tweede Kamer voorzitter Khadija Arib op. Zonder tegenkandidaten is met een overtuigende meerderheid aan stemmen haar kamervoorzitterschap verlengd. Zij vervult de baan voortreffelijk. Deze in Marokko geboren moslima heeft twee paspoorten en daar wordt wel eens moeilijk over gedaan. Argument: onvoldoende loyaliteit richting Nederland. De aanwezige oorlogsverslaggever Arnold Karskens probeert haar hierover aan de tand te voelen. Ze wil er niet op ingaan, ze heeft zich te vaak moeten verdedigen.
Nu ben ik ook niet erg voor die dubbele of driedubbele paspoorten. Waarom mogen sommigen op de wereld in twee of drie landen stemmen, terwijl de overgrote meerderheid zich tot één land moet beperken?? Maar mijn reden is niet de vereiste loyaliteit, haar te eisen vind ik een nationalistisch zwaktebod. Nee, ik ben niet zo voor nationalisme, ik sta helemaal achter het initiatief en de acties van Garry Davis (1921-2013), de Amerikaan die een wereldpaspoort ontwierp. Hij gaf na de Tweede Wereldoorlog zijn Amerikaanse burgerschap op, werd statenloos en verklaarde zichzelf tot wereldburger. Vrede zou alleen te bereiken zijn als je de soevereine staten opheft en een wereldregering tot stand brengt.
Hij heeft het niet meer mogen meemaken en ik vrees dat het mij ook niet gaat lukken. Met populisme, vluchtelingenproblematiek, Brexit, Trump, Erdogan etc. lijken we eerder de andere kant uit te gaan. Maar dat is schijn. De veranderingen gingen voorlopig wel iets te snel, maar de onderstroom gaat wel degelijk en ook onvermijdelijk richting een wereldpaspoort voor allen. Davis werd van naïviteit beschuldigd, net als eerdere voorvechters van wereldburgerschap. Voor mij zijn zij actievoerders en zieners op de langere termijn.

Alledaagse Wijsheden

“Live out your imagination, not your history.”

Stephen Covey

“Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis. Want hoewel kennis alles omvat wat we weten en begrijpen, verwijst verbeeldingskracht naar alles wat we nog moeten ontdekken.” 

Albert Einstein

Hij is in de citaten al vaak aan bod gekomen, de Libanese dichter Kahlil Gibran (1883-1931). Niet verwonderlijk, want zijn symboliek om de boodschap van liefde en medemenselijkheid over te dragen spreekt mij erg aan. In het boek ‘Spiegels van de ziel’ staan zijn mooiste verhalen. Ik begrijp goed dat een van de vertalers, Aleid Swierenga, dankbaar is voor de schoonheid van zijn woorden die de kille en zakelijke taal van onze moderne wereld even doen vergeten. Die warme woorden heeft onze taal wel, blijkt uit de vertaling.
“Toen God mij als een kiezel in dit wondere meer liet vallen, verstoorde ik zijn oppervalk met talloze kringen. Doch toen ik de diepte bereikte, verstilde ik volkomen.” Via deze lijnen wordt een levensloop beschreven. Meer zicht op de werking van emoties en een relativering ervan biedt deze vergelijking: “Bomen, aardbevingen en stormen zijn voor de aardbol wat haat, afgunst en boosheid zijn voor het menselijk hart. Ze woeden en gaan tekeer en leggen zich dan neer.” Een aanmoediging om nog eens goed naar dergelijke emoties te kijken.
Met zijn woorden raakt hij ook de duistere kanten aan. Het leven op aarde beschrijft hij als een eiland in een oceaan van verlatenheid, “waarvan de rotsen verwachtingen, de bomen dromen, de bloemen eenzaamheid en de beken dorst zijn.” De boodschap van liefde blijft daarbij recht overeind. Want liefde is in zijn ogen de enige vrijheid ter wereld. “Zij verheft de geest zodanig dat de wetten van de mensheid en de verschijnselen van de natuur haar loop niet kunnen veranderen.”

Alledaagse Wijsheden van Kahlil Gibran

“Wanneer een van jullie valt, valt hij voor hen die achter hem komen, een waarschuwing tegen het struikelblok. Ja, en hij valt ook voor wie voor hem gaan, die hoewel sneller en zekerder van voet, toch het struikelblok niet opzij schoven.”

“Als je je geheimen aan de wind onthult, verwijt de wind dan niet dat hij ze doorvertelt aan de bomen.” 

“Is niet de tijd, evenals de liefde, onverdeeld en niet te meten?”

(vervolg)

Opgebrand thuis zitten, bij het minste geringste vol schieten, tot op het bot vermoeid, bang, huilbuien, zweten, sneller ademen, hyperventilatie – zo omschrijven Sophie Hilbrand en de mensen die door haar geïnterviewd zijn hun burn-out. Eén op de zeven mensen heeft het meegemaakt. En het probleem groeit, maar is het wel een probleem? Psychiater Dirk de Wachter vindt van wel. We leven in een ziek- makende wereld met een grote nadruk op het individuele. “We ontplooien ons zo erg dat we onszelf niet meer terugvinden in de plooien.”
Het verschijnsel treedt op in welvarende gebieden, maar is het daarom een luxeprobleem? Bij bestaans- onzekerheid moet een goed geolied groepsleven voorop staan, vaak met duidelijk hiërarchische verhoudingen tussen man/vrouw, jong/oud, verschillende klassen. Als er eenmaal overvloed is, gaat individu zich innerlijk ontwikkelen. Het is een vanzelfsprekende volgende stap in het evolutieproces van de mens. De Oude Grieken wisten al te melden dat in tijden van weelde zelfontwikkeling een directe drijfveer is voor het bestaan. Geen luxeprobleem dus.
We lopen vast in een versnellende wereld met weinig rustpunten, meent De Wachter. De Westerse mens is geobsedeerd door leukigheid, gelukkig en succesvol moeten zijn. Dat is waar en daarom is de burn-out vaak een zege. Je moet rustpunten zoeken, je moet je innerlijk verkennen, je bent ongelukkig en moet daar iets mee. Niet voor niets komen mindfulness, yoga en andere spirituele hulpmiddelen dan in het vizier.
Uiteindelijk gaat het erom de focus op groepsleven en de focus op het individuele te overstijgen tot nieuwe vormen. Daarvoor moeten beide eerst gekend zijn. Zo bezien zijn we goed bezig. En ja, ook ziekmakend, maar met een positieve connotatie. Evenmin als continu gelukkig, hoeven we continu gezond te zijn. Weerstand en tegenslagen zijn krachtige aanjagers voor de innerlijke evolutie.

Alledaagse Wijsheden

“Bij elke these hoort een antihese. Eenheid wordt geschapen door samensmelten van de tegenstellingen.”

William Gijsen

“Toeschouwer te worden van zijn eigen leven is een manier om aan het lijden ervan te ontkomen.”

Oscar Wilde

“Voortgaan leidt tot volmaaktheid. Schrijd voorwaarts en wees niet bang voor de doornen en de scherpe stenen op ’s levens pad.”

Kahlil Gibran

Helderziend ben ik kennelijk niet, daarvoor moet ik nog wat doorleren. In mijn blog van 16 maart voorspelde ik het politieke veld voor de komende vier jaar en het ziet er nu al naar uit dat het anders gaat lopen. Niet de PvdA schuift aan bij VVD, CDA, D66, maar toch GroenLinks. Natuurlijk kan alles nog richting mijn voorspelling gaan als de voorbesprekingen stranden, maar mijn voorgevoel (waar ik dus niet echt op kan vertrouwen) zegt me dat het deze vier gaat lukken. Daarbij heb ik een fantasiebeeld van een ferme Femke Halsema als minister van Milieu.
Het moge duidelijk zijn, het politieke spel, het compromissige samenwerken is niet echt ‘mijn ding’. Liever blijf ik met wat commentaar aan de zijlijn staan en houd ik mij verder bezig met gevoelens, emoties, relaties. Een symboliek die me dan ook direct raakte is van Albert Camus: “In het midden van de winter stelde ik vast dat er, binnen in mij, een onoverwinnelijke zomer schuil gaat. En dat maakt mij blij. Want het betekent dat er, hoe hard de wereld ook tegen mij duwt, binnen in mij iets krachtigers is, iets beters, dat terugduwt.”
Ik moet denken aan Sophie Hilbrand met haar tv programma ‘Sophie in de mentale kreukels’. Ze heeft in 2012 een burn-out gehad en wil daar alles over weten, vooral ook de oorzaak. In essentie denk ik dat bij een echte burn-out (niet bij wat stress of kortdurende overspannenheid) de onoverwinnelijke zomer zoek is. Alleen in rust kan die teruggevonden worden. Je ‘zelf’ is niet alleen het belangrijkste, maar ook het enige wat je hebt (vrij naar Clark Moustakas). 
                                                              (wordt vervolgd)

Alledaagse Wijsheden

“Aan een fantasiebeeld heb je gedacht voordat je het ziet, terwijl een helderziende waarneming eerst gezien en dan pas overdacht wordt.” 

Ursula Roberts 

“Liefdevolle vriendelijkheid voor jezelf is de sleutel tot verbinding met de ander.”  

Website Maand van de Spiritualiteit

“Je bent Alles — je hebt Niets.”

Carla Pols

“Geloof je daar écht in...??” Dat zinnetje is mij menigmaal op een licht lacherige, licht agressieve wijze toegeworpen. Dat kon de astrologie betreffen of om een goddelijk energieveld gaan. De woorden “Ja, daar geloof ik in.” kreeg ik moeilijk uit m’n keel. Het voelde niet zo, het is geen geloof, ik wéét het. Maar ook dat zei ik niet, het klinkt te definitief, alsof ik iets weet wat anderen niet weten. Dan kun je wel over ‘mijn weten’ gaan praten dat iets anders is dan ‘jouw weten’, maar dan verzand je in een oeverloze discussie.
Het woord ‘geloven’ heeft een vrouwelijke connotatie, een openheid naar alle vormen van geloven. Het woord ‘weten’ een mannelijke, met een soort absolutisme worden andere mogelijkheden afgesloten. Zoals altijd moeten dergelijk polen te overstijgen zijn naar een hogere orde. Een visie daarop kwam ik tegen in het boek ‘De hemel binnen handbereik’ van William Gijsen en Boudewijn Donceel. Zij stellen dat je vertrouwt vanuit een weten uit eigen inzicht; geloven kan bestaan uit vertrouwen op de inzichten van anderen. Dat is de m/v sprong, voortaan zeg ik dus niet: ‘Daar geloof ik in.’, maar: ‘Daar vertrouw ik op.’
Dat kapitalisme een godsdienst is merk je aan het begrip ‘consumentenvertrouwen’. Zo’n in dit verband oneigenlijke gebruik van het begrip dient ervoor om mensen in de kapitalistische kerk te lokken en te houden. Als je je echter te veel consumentenvertrouwen hebt laten aanpraten, ben je veroordeeld tot de schuldenhel, met demonen als incassobureaus, deurwaarders en een grenzeloze boete industrie.
Wil de nieuwe regering daar a.u.b. eens grondig en vooral ook integer naar kijken, en vervolgens tot helende actie overgaan. Een hel is erg on-Nederlands.

Alledaagse Wijsheden

“Hij die gelooft heeft de overtuiging dat het klopt, maar heeft daarvoor niet de ervaring nodig of het zo is, terwijl iemand die vertrouwt uit eigen ervaring weet dat het klopt. (...) Hij die vertrouwt voelt de bevestiging van zijn geloof door het gevoel in de ziel.”

William Gijsen / Boudewijn Donceel

“Als je vertrouwen hebt, hoef je niet de gehele trap te zien om de eerste stap te zetten.”

Martin Luther King

Als Asscher collega Klaver ervan beschuldigt dat hij van klimaat en milieu een prestige object maakt op kosten van de gewone burger schiet ik in de lach. Je inzetten voor klimaat en milieu is toch juist in het beláng van die gewone burger. En als we allemaal wat minder te besteden hebben, is dat dubbele winst voor de aarde. Daarnaast is het ook wel eens gezond om een onderbouwd tegengeluid te horen. Het komt van de bekende geoloog Salle Kroonenberg. Het betreft niet het milieu, maar het klimaat. Hij legt aan journalist Jan van Damme uit dat de stijgende temperatuur niet een gevolg is van menselijk handelen.
In zijn nieuwste boek ‘Spiegelzee’ richt hij zich op de laatste 200.000 jaar, de tijd dat de mens op aarde aanwezig is. (Geen idee hoe je daar uitspraken over kunt doen, maar ik vertrouw hem.) De stand van de zeespiegel blijkt alles te maken te hebben met het klimaat en het als gevolg daarvan smelten of juist aangroeien van de ijskappen. Kouder worden en opwarmen is een astronomisch gegeven, zoals de seizoenen die elkaar opvolgen. Hiermee raakt hij aan mijn basale vertrouwen, dat vooral spiritueel gestut wordt.
Kroonenberg vindt het arrogant om te denken dat wij als mensen aan de thermostaatknop van de aarde kunnen draaien. Er zijn grotere krachten aan het werk. Een kleine knauw krijgt mijn spirituele hart wel als hij vanwege de korte tijd dat de mens op aarde vertoeft (aarde: 4,5 miljard jaar) zegt: ,,De mens is een onbetekenend ongelukje in een onverschillige natuur.'' Waarschijnlijk gekscherend, ik ken de man, hij is geestig en gevoelig. In mijn diepste overtuiging is de mens volstrekt geen ongelukje van die grotere krachten en de natuur al helemaal niet onverschillig. Alles ontwikkelt zich naar eenheid.

Alledaagse Wijsheden

(Waar komt de paniek over het klimaat vandaan?)
“Een politicus wil graag een probleem oplossen, een held zijn: vingertje in de dijk en alles is oké. Daarom luisteren politici naar de alarmverhalen over het klimaat. We hebben het gezien met de
zure regen. Dat was een lokaal probleem en het is opgelost met rookgas ontzwavelaars op energie- centrales.”

“Er zijn problemen met veel meer urgentie. Oorlogen, ziektes, hongersnoden en ondervoeding.
Het klimaat staat wat mij betreft helemaal onderaan die lijst.”

Salle Kroonenberg

Zo, dat hebben we weer gehad. Rutte mag na deze verkiezingen even snel een kabinet formeren van VVD, CDA, D’66 en PvdA. Dijsselbloem kan op zijn plek blijven zitten, zowel in Nederland als in Europa. Het regeringsbeleid hoeft niet veel te veranderen. Dit kabinet maakt de vier jaar vol en daarna is de PvdA weggevaagd. GroenLinks laat met de Partij van de Dieren deze vier jaar geducht van zich horen, met name in het belang van het klimaat, moeder aarde en ontwikkelingswerk. Daarna staan zij in de peilingen bij links bovenaan, de SP lukt het met het verongelijkte pessimisme niet om naar boven te schieten.
In 2020 is de tijd rijp voor GroenLinks om met D66 (wat beschadigd door niet waargemaakte regeer- beloftes), PvdD en de weggevaagde PvdA Liberaal-Links te vormen. Het programma bevat belangrijke vernieuwingen in de verzorgingsstaat, onder andere een basisinkomen waardoor veel regelgeving en betutteling op de schop kan. Liberaal-Links wordt overtuigend de grootste partij en na tien jaar Rutte mag Jesse Klaver, gepokt en gemazeld door vier jaar krachtig opponeren, de door hem zo begeerde positie van minister-president innemen.
Over op de orde van de dag. Waar had ik het over, ach ja, het hart. Ook een heel belangrijk instrument om de politieke arena om te bouwen tot een tempel van wijsheid en vriendelijkheid. Want daar willen we toch heen met de politiek. Creatieve inspiratie komt niet voort uit strijd, maar uit goed luisteren én innerlijke rust, stilte. Dat levert waardevolle inzichten op voor politieke veranderingen. 

Alledaagse Wijsheden

“Het hart is belangrijk bij alles wat we doen, als we ons als soort willen ontwikkelen. Het hart is onontkoombaar. Als we betere burgers willen worden, dan moet het hart bij die ontwikkeling betrokken zijn.”

Maya Angelou

“Uiteindelijk zullen volken beoordeeld worden op de omvang van hun hart, niet op de omvang van hun legers.”

Anthony Douglas Williams

Heerlijk boek ‘The Power of the Heart’ (blog 5/3) waarin hart en gevoel, intuïtie en intentie centraal staan. Bij het hoofdstuk ‘Liefde en Relaties’ staat mijn aandacht helemaal op scherp. Ik heb daar decennia lang zo mijn ideeën over, alhoewel die ideeën in de loop der tijd wel aangevuld of veranderd zijn. Zo niet door dit boek, met het overgrote deel ben ik het eens of klopt het met m’n gevoel. ”Liefde is wat we in essentie zijn. Hoe meer liefde we in ons hart ervaren, hoe meer liefde ons ten deel zal vallen.” (Deepak Chopra). Als een mantra loopt door het hoofdstuk de gedachte dat voor een zinvolle relatie je moet stoppen met zoeken naar ‘de ware’.
Onderzoekster Marci Shimoff onderscheidt vier niveau’s in de liefde. Als eerste ‘Geen Liefde’. Door pijn, angst, verdriet ben je ervan afgescheiden. De tweede is ‘Liefde om de Verkeerde Redenen’. Je wil je innerlijke leegte opvullen, wat in feite geen liefde is. Het dient als pijnstiller. De derde is ‘Liefde om goede Redenen’. Je vindt liefde in een goede relatie of in iets anders dat buiten jezelf ligt. Het vierde, ultieme niveau is ‘Liefde zonder Reden’. Het is een innerlijke staat die niet afhankelijk is van een liefdespartner. Dat geeft vrijheid, ruimte, innerlijke vrede.
Mooi natuurlijk, maar in relaties spiegelen we elkaar op een diep niveau. We worden verliefd op mensen met karaktertrekken die we graag zelf zouden willen hebben, stelt ook Chopra. Dat is in mijn ogen een belangrijk verschil tussen liefde en vriendschap. Bij de laatste klikt het vanwege dezelfde golflengte, bij liefde val je op het zo begeerlijke andere. Daar past energie uitwisseling via seks bij.

Alledaagse Wijsheden

“Als je denkt dat je niet gelukkig kunt zijn zonder levenspartner, is de kans groot dat je een partner aantrekt die niet gelukkig is en een relatie met jou zoekt om een leegte op te vullen in zichzelf.”

Baptist de Pape 

(Na een lange zoektocht naar ‘de ware’) “Het keerpunt kwam toe ik bereid was om tegen mezelf te zeggen: Van nu af aan wil ik de ware voor mezelf zijn. Toen ik voor mezelf de ware werd, maakte het niet meer uit of ik een relatie had of niet.”

Linda Francis 

Happinez, vertegenwoordigd door Anne Wesseling en Lisette Thooft, verrast haar lezers met honderd tips om gelukkig(er) te worden. Het uitgangspunt: Geluk kun je leren! Dat schijnt wetenschappelijk aangetoond te zijn. De mate waarin we gelukkig zijn is voor 10% aangeboren, voor 40% gekoppeld aan omstandigheden en voor 50% hoe we in het leven staan. Nu ben ik niet zo van het verheerlijken van geluk en dergelijke cijfers vertrouw al helemaal niet. Maar goed, een studie van zo’n mega rij adviezen vind ik wel een uitdaging.
Omdat ik al weer een dagje ouder ben, weet ik vrij goed wat mij gelukkig, tevreden maakt. Dus kan ik moeiteloos de tips onderbrengen in de categorieën: 1. dat werkt voor mij, meer geluk; 2. dat werkt niet voor mij, minder geluk; 3. Zegt me weinig, geluksniveau gelijk. Uitkomst: 43 x resp. 34 x resp. 23 x. Wat maar weer bewijst dat niet ieder mens gelijk is. Mijn hoogst scorende geluk bevorderende tip: “Word stil van binnen.” Mijn hoogst scorende geluk tegenwerkende tip: “Hug je gelukkig.” Ik vind die drie zoenen al zo’n moeizaam gebeuren.
Ik ben ook al niet zo van het geluk, omdat ik weet dat ik juist in voor mij ongelukkige levensfasen het meest geleerd heb. Ik wil deze aarde graag verlaten met wat meer door ervaring opgedane wijsheden, dus dat ongeluk maakt me uiteindelijk wel gelukkig. Maar dat was geloof ik niet de bedoeling met deze top honderd, om mensen eerst in het ongeluk te storten. Moet ik nu toch wat bedenken wat mijn geluk bevordert, dan houd ik het op androgyn geluk, waarbij dus innerlijk het mannelijke en vrouwelijke in evenwicht is, of beter: is overstegen naar een nieuw evenwicht. 

Alledaagse Wijsheden

“Het enige obstakel voor geluk is de zoektocht naar geluk.”

Jeff Foster

“Het geluk behoort aan hen die aan zichzelf genoeg hebben.”

Aristoteles

Buma begrijpt het niet. Hij wil iets goeds, maar bewandelt de verkeerde weg. Hij wil het verleden terug, terwijl we naar de toekomst moeten. Hij pleit voor een sociale dienstplicht voor jongeren en onderbouwt dat met jaren 50 argumenten. Sindsdien heeft de verplichte gemeenschapszin meer en meer plaats gemaakt voor individualisme (niet te verwarren met egoïsme!). Hiervoor zijn eigen keuzes belangrijk, plichten als deze werken tegengesteld. De juiste weg is dus het aanwakkeren van intrinsieke keuzes op het gebied van vrijwilligerswerk.
Wat deed het me goed toen mijn aandacht gevestigd werd op het initiatief ‘Young Impact’. Een schot in de roos, deze initiatiefnemers tonen de juiste weg. Een jongerenbeweging waar de inspiratie vanaf spat: “Wij roepen niet dat dingen anders moeten, wij laten zien dat het kan! Nú.” Het is gebaseerd op een groot geloof in samen doen. Er zijn scholenprogramma’s, digitale platformen, feesten, celebration awards. Dit alles om jongeren iets positiefs te laten betekenen voor een ander, de buurt, stad of wereld. Mét anderen, volgens éigen keuzes!! Geïnteresseerd: lees www.youngimpact.nl
Beste Buma, intrinsieke keuzes komen uit het hart. Letterlijk is op die plek ook de energie van enthousiasme en motivatie te vóelen. Die energie moet opgewekt worden en dat gebeurt niet met plichten. Jezus zei al: “Wat je hand ook te doen vindt, doe het met heel je hart.” De Apple coryfee
Steve Jobs gaf het dringende advies: “Heb het lef om je hart en intuïtie te volgen.” Baptist de Pape voegt daaraan toe: “Als je leeft met een geopend hart, stem je jezelf af op waarden als tolerantie, harmonie, samenwerking en respect voor anderen.” Ziedaar Sybrand van Haersma Buma, is dat niet precies het ultieme doel van het waarden betoog van het CDA?!

Alledaagse Wijsheden

“Je zult het hart nooit kunnen ontlopen, daarom kun je maar beter luisteren naar wat het je te zeggen heeft.’

Paulo Coelho

“De taal van het hart bestaat uit gevoelens. Als je je hart volgt, luister je niet naar je hoofd, maar naar wat je voelt dat goed is.”

Baptist de Pape

Een maand geleden schreef ik dat democratie om innerlijk leren vraagt. In het huidige politieke circus wordt dat eens te meer duidelijk. Ik zou van de hoofdrolspelers annex lijstaanvoerders wel eens willen weten hoe grondig ze naar hun eigen bedoelingen kijken, zijn ze zich ervan bewust. Dat vereist eerlijk zelfonderzoek, op een afstandje kijken naar de intenties achter je eigen gedachten, woorden, daden. Dat kun je alleen maar zelf onderzoeken, niemand kan het voor je invullen.
Een mooie uitwerking hiervan vond ik in het boek ‘The Power of the Heart’ van Baptist de Pape die daarvoor achttien spirituele kopstukken interviewde. Bij intenties die gebaseerd zijn op angst krijgen mensen de neiging anderen te manipuleren of te controleren. Intenties vanuit ego, gecombineerd met een gebrekkig zelfgevoel, gaan gepaard gaan met een zucht naar macht. Bij intenties die in liefde wortelen, is er sprake van echt geven om anderen, aldus Gary Zukav.
Niet eenvoudig om dat bij jezelf te achterhalen. Zen-leermeester Thich Nhat Hanh geeft nuttig advies voor deze exercitie. Stel jezelf een viertal vragen. 
1. ‘Ben ik zeker van wat ik doe?’ of ‘Wat doe ik eigenlijk?’ Goed beseffen wat je doet en wat je doel is.
2. ‘Is mijn intentie op dit moment juist?’ Geen verborgen ego agenda, het goede willen voor mensen.
3. ‘Doe ik wat ik doe automatisch of uit gewoonte?’ Daarmee kan het onbewuste bewust gemaakt worden en wordt de bedoeling erachter beter vastgesteld. Dan de cruciale slotvraag:
4. ‘Is mijn intentie gebaseerd op liefdevolle vriendelijkheid en compassie, en heb ik het beste met anderen voor?’
Daarover zou ik vanavond bij de aanvang van het grote Carrédebat dus wel een gloedvol verslagje willen horen van de afzonderlijke lijsttrekkers.

Alledaagse Wijsheden

“Je krijgt wat je bedoelt. (...) De energie van je intentie beïnvloedt de gevolgen van je daden.”

Baptist de Pape

“Uit intentie worden gedachte en daad geboren. Als je intentie oprecht en zuiver is, kan geen mens je raken.”

Patrick Mundus

Het is al weer even geleden dat ik het bericht las. Een Japanner werd wereldkampioen 100 meter hardlopen in de leeftijdsklasse 105+ in ruim 42 seconden. Beslist een melding waard, hoopgevend voor de ouder wordende mens. De man zelf was trouwens niet tevreden, want hij had enkele seconden verloren omdat hij het startschot niet gehoord had. Spontaan schiet ik in de lach. Zo ook bij Fons Jansen: “Als een saaie spreker na dertig minuten zegt, ik hoop daar straks nog uitvoerig op terug te komen, word ik prompt verliefd op de juffrouw van de koffie.” Zulke momenten zijn weldadig voor je gemoed.
Dat humor de stemming verbetert, is bekend, maar het wordt ook van huilen gezegd. In feite logisch, laat die emoties er maar uitkomen, opkroppen is ongezonder. Onderzoekers hebben een groep mensen twee tranentrekkende films te laten bekijken. De niet-huilers behielden na afloop dezelfde gemoeds- toestand, bij de huilers bleek dat na een kleine dip de gemoedstoestand verbeterd was. Boeiend, maar ik zou wel willen weten wat voor een type film ze zagen. Bij het tv programma All You Need Is Love, als de mensen na lange tijd gelieven weer zien, kunnen de tranen over m’n wangen rollen; bij nare beelden met geweld voel ik afschuw zonder enige traan.
Dat huilen en lachen dicht bij elkaar liggen kun je goed merken bij de dood van geliefde medemensen. Het ophalen van herinneringen roept deze vorm van rouwen op. Het gaat niet zelden om hartgrondig huilen en schaterlachen. Je voelt dat die uitdrukking van emoties je in de richting van een evenwicht brengen, juist ook omdat je ze deelt met anderen.

Alledaagse Wijsheden

“Wie kan lachen waar hij wel had kunnen huilen, krijgt weer plezier in het leven.”

Werner Finck

“Acteren is niet moeilijk, je moet vooral kunnen lachen en kunnen huilen als dat nodig is. Als ik bijvoorbeeld moet huilen, denk ik aan mijn seksleven. En als ik moet lachen ook.”

George Burns

De sterrenkundige Govert Schilling meldt enthousiast dat bij een rode dwergster op nog geen 40 lichtjaar (zou dat dichtbij zijn??) zeven aarde-achtige planeten zijn ontdekt en dat er een paar honderd miljard ‘aardes’ in onze Melkweg zijn. Nu had ik toch bijna het lijsttrekkersdebat gemist, zoveel relativering van onze aardse besognes was bij mij ingedaald.
Ik had mij voorgenomen om bij onderwerpen waarvan ik de standpunten wel ken heel bewust op mimiek en uitstraling te letten. Dus heb ik het geluid af en toe uitgezet. Mijn ranking bevatte twee verrassingen. Pechthold eindigde hoger dan ik verwacht had. Veel minder de nette vlot argumenterende burgerman. Er zat meer vriendelijkheid en relativering in zijn uitstraling. Asscher eindigde lager dan mijn verwachting. Minder de betrouwbare bestuurder, zijn gezichtsuitdrukkingen waren vlakker, weinig gedreven. (Deze analyse zegt natuurlijk meer over mij dan over de sprekers.) Maar hoe staat het met hun mannelijkheid?
Graag leg ik mijn publiek uit wat in de huidige tijd voor Nederlandse vrouwen een ideale man is. Ze vallen in groten getale niet meer op macho’s, maar hij mag ook geen watje zijn. Kortom, ze willen een ‘watcho’, oftewel een man met een sterke persoonlijkheid die heel lief, teder, aardig en begripvol is. De androgyne man dus, bij wie het vrouwelijke en het mannelijke verweven zijn. Verwacht bij politici niet veel watcho’s, daarvoor is de politiek toch nog een te mannelijke tak van sport. Maar verstoken van vrouwelijkheid waren Asscher, Buma, Klaver, Pechtold, Roemer nu ook weer niet. Willen ze echter die androgynie verder ontwikkelen, dan raad ik ze aan een voorbeeld nemen aan Obama. Hij heeft het in mijn ogen ver geschopt op dit gebied.

Alledaagse Wijsheden

“Mannen hebben evenzeer het idee van hun gelijk als vrouwen van hun ongelijk.”

E.W. Howe

“Een man moge veel weten. Een vrouw begrijpt alles.”

Gerard Reve

“Hoe meer mannelijke vrijheid de vrouw in zichzelf absorbeert, hoe meer haar vrouwelijke verlangen naar liefde echte liefde wordt.”

Lisette Thooft

Eerder (25/1) schreef ik al hoezeer het begrip ‘zorgmijder’ een negatieve lading heeft. Alsof het wenselijk is dat we met elk (vermeend) wissewasje naar de dokter rennen. Voor sommigen is zorg mijden geen goede zaak, maar in het algemeen is het een gezond verschijnsel en komt het veel voor. Zorgelijker lijkt mij de overconsumptie van zorg, waartoe ook een groep ronduit zorgverslaafden behoort.
Anders dan bij zorgmijders begint ‘nieuwsmijders’ een positieve klank te krijgen. Tot mijn vreugde lees ik in een artikel van Marjon Bolwijn over het ‘Trump-filter’ en het ‘nieuwsdieet’. Nieuwsmijders staan in de belangstelling getuige wetenschappelijk onderzoek. (Wat mij betreft mag ook onderzocht worden waarom zoveel mensen zoveel nieuws kijken. In mijn blog van 23/5/’16 veronderstelde ik dat er ook een behoefte aan tragiek, sensatiedrift aan ten grondslag ligt.) Het aantal nieuwsmijders lijkt toe te nemen. Mediapsycholoog Monique Timmers wijt dat aan de toename van ‘angstaanjagende frames’ en dat maakt onrustig.
Hoogleraar journalistiek Irene Coster Meijer, die met een collega in 26 landen de omvang, motieven en strategieën van nieuwsmijders in kaart brengt, constateert naast degenen die geen interesse hebben in nieuws drie groepen. Allereerst betrokken, politiek bewuste burgers die oneline berichtgeving mijden omdat zij met kliks, likes en delen niet willen bijdragen aan hypes, noch aan het verdienmodel dat eraan vastkleeft. Ten tweede een groep maatschappelijk betrokken mensen die de gemoedsrust niet wil laten bederven door zorgelijke berichten in de media. Zij informeren zich liever door programma’s als Tegen- licht. Een derde groep bestaat uit mensen die zo gedesillusioneerd zijn door alle ellende in de wereld, dat ze besloten hebben nauwelijks nieuws te consumeren.
Ik houd me met gemak aan een door mezelf samengesteld nieuwsdieet en ben erg blij met het
World's Best News platform (www.worldsbestnews.nl) over de vooruitgang in de wereld.

Alledaagse Ervaring

“Ik ben een rustiger en blijer mens geworden sinds ik van mijn nieuwsverslaving af ben. Ik werd moe, misselijk en gedeprimeerd, en voelde mij machteloos van alle ellende in de wereld. Ik kan al die problemen niet oplossen. Wat heeft het dan voor zin er veel over te lezen en mij er druk om te maken? (...) Ik schudde de morele plicht die ik van huis uit had meegekregen om goed geïnformeerd te zijn van mij af. (...) Er is meer ruimte en rust in mijn hoofd voor de creativiteit die ik nodig heb voor mijn werk.”

Henk Pauwels

“Het kapitalisme gaat ten onder aan een overdosis van zichzelf.” Deze uitspraak komt van de bejubelde onheilsprofeet Wolfgang Streeck (socioloog en emeritus directeur van het Keulse Max Planck Instituut) in gesprek met Koen Haegens. Vroeger dacht je dan dat de deur wijd open gaat voor het socialisme, maar dat is nu ook niet het geval. Dus rest ons in de ogen van Streeck chaos en onzekerheid. Waarom? Globalisering stuit op massale tegenstand, gesteund door nieuwe partijen die politieke systemen onbestuurbaar maken. Hij noemt zichzelf een teleurgestelde sociaal-democraat, vol bittere woede over de groeiende ongelijkheid, de arrogantie van de macht en de ondermijning van de democratie die hij waarneemt.
Die arrogantie van de macht vind ik betrekkelijk, sinds zij geketend is aan nationale peilingen die als referenda werken. Maar die groeiende ongelijkheid is evident. Monetaire noodverbanden liggen eraan ten grondslag volgens Streeck: jaren zeventig zeer hoge inflatie, jaren tachtig snel oplopende staats- schulden, jaren negentig hypotheken en creditcards, 2008 economische crisis. De huidige geldinjecties van de centrale banken, ‘financiële doping’ in zijn woorden, houden de patiënt al enkele jaren op de been, maar dat kan niet lang meer duren.
Een ander geluid komt van Mark van de Velde: “Het kapitalisme gaat aan intellectuelen ten onder.” Dankzij het kapitalisme is de klasse van intellectuelen sterk gegroeid. De instroom in het hoger onderwijs heeft een ‘geweldig reservoir van mensen met diploma’s en getuigschriften’ opgeleverd.
Op school al worden jongeren beloond naar intellectuele verdiensten. Dit versterkt het gevoel dat deze mensen extra betaald horen te worden, ook al blijken deze kwaliteiten in de harde werkelijkheid van de markteconomie veel minder waard te zijn.
We wachten gelaten af. Nog wel profiterend van de weelde van de huidige tijd. Ik geloof dat half Nederland op voorjaarsvakantie gaat. 

Alledaags Pessimisme

“De welvaart is opgebouwd zónder diploma’s en wordt afgebouwd mét.”

Frits Erkelens 

Vraag Koen Haegens:
“Wat komt er in plaats van het kapitalisme?”

Antwoord Wolfgang Streeck: 
“Niets! We moeten ons instellen op een zeer lange periode van chaos en onzekerheid. Ik noem dat het interregnum. Dat is best lastig om je voor te stellen, zo'n niet-orde. Maar het is wel zoals de zaken er voor staan. De oude orde is dood, maar van de nieuwe is nog geen spoor te bekennen.
De crisis is het nieuwe normaal.”

Al eerder schreef ik grote moeite te hebben met mediteren, de spirituele techniek waar zoveel goeds aan verbonden wordt. Mijn gedachten blijven doorratelen. Vandaar dat ik aan meditatiepsalmen ben begonnen, zoals ik in 2013 blogte, want dat zorgt bij mij voor meer innerlijke rust, voor leven en gewaarzijn in het moment. Tegen deze achtergrond deed het mij goed in het boek ‘De ontsluiering van je Zielenpad’ (Boudewijn Donceel / William Gijsen) te lezen dat mediteren niet noodzakelijk de kleer- makerszit met handen op de knieën is, iedere gedachte wegdrukkend om zo rust te vinden. Het is iets individueels, iedereen kan het op eigen manier ontwikkelen.
“Mediteren is je richten tot jezelf en tot de Geesteswereld.” Dit doe je om ervaringen te laten bezinken, bewustzijn te activeren, inzichten te krijgen. Je hebt mensen die sterk gevoelsmatig ingesteld zijn, dan is het creëren van een rustige sfeer belangrijk. Hoewel ik meer een denker dan een voeler ben, vind ik de aanwezigheid van mooie natuurbeelden heel rustgevend. Mensen die vooral doeners zijn hebben baat bij automatische handelingen, zoals stofzuigen of klussen, waarbij ze reflecterend bezig kunnen zijn. En zowaar, ik krijg als denker alle begrip van de schrijvers. Dit soort heeft het ‘aartsmoeilijk’ om te mediteren vanuit rust. Ze adviseren deze mensen een gesprek met zichzelf aan te gaan, door middel van vraag en antwoord krijg je de nodige inzichten.
Wat is nu het zo hooggeschatte nut? Oefenen in mediteren leert je een meditatieve levenshouding, waardoor je meer in volle bewustzijn de realiteit ervaart. Je vraagt je automatisch af wat iets met je doet, waarom het gebeurt, wat je eruit moet leren. “Zo leer je de realiteit ook te accepteren.” Een absolute aanrader trouwens, de boeken van Gijsen, waarvan enkele met Donceel.

Alledaagse Wijsheden

“Wijsheid opdoen en toepassen is de enige echte definitie van spiritualiteit.”

Boudewijn Donceel / William Gijsen

“Pas als je loslaat wat niet bij je past, schep je ruimte voor jezelf.”

Patrick Mundus

Het is de week van de euthanasie in de maand van de spiritualiteit. Maar in mijn ogen worden beide nog onvoldoende verbonden. Wat de euthanasie betreft is het is opmerkelijk hoe steeds maar weer de twee tegenpolen afzonderlijk worden uitgediept, terwijl in de reguliere media het geluid van de individuele spiritualiteit weinig doordringt.
Veel wordt geargumenteerd vanuit de groepsgedachte, we moeten blijven leven voor elkaar, je bezorgt gelieven een schuldgevoel. Vanuit die groepsgedachte komt ook de heftige geluiden dat gelieven en samenleving op geestelijk en lichamelijk gebied veel meer moeten doen voor hun hulpbehoevende medemensen.
Daartegenover staan de individualistisch georiënteerde redenaties. Duidelijk erover is Mario Verkuijlen, die in De Correspondent reageert. Voor hem geldt: ongelimiteerd zelfbeschikkingsrecht. “Ik ben toch eigenaar van mijn eigen leven. (...) En van mijn nabestaanden mag ik toch verwachten, dat als ze me liefhebben, ze zich neerleggen bij mijn doodswens?” 
Je herkent hierin enerzijds ‘God, gebod en regels’, en anderzijds ‘IK WIL mijn éigen keuzes maken.’ Deze controverse is te overstijgen als het bestaan van de ziel erkend wordt, wetende dat mensen op zeer verschillende wijzen contact met hun ziel onderhouden. Uiteindelijk is het de ziel die over de dood beslist. Zorgvuldigheid van omstanders is dan noodzakelijk om mensen die dood te gunnen die bij hun zielsontwikkeling past.
Student geneeskunde Thomas Berkhout verwoordt in zijn DC reactie de zorgvuldigheid voortreffelijk. Zie hieronder.

Alledaagse Wijsheid

Over de stervensbegeleider:
“Ik vind dat een essentieel vereiste om de levenden te beschermen. Het is in mijn optiek niet bedoeld om te bepalen wie er wel of niet dood mag. Maar het is om ervoor te zorgen, dat iemand weloverwogen voor dat definitieve, onomkeerbare besluit kiest. Dat iemand er niet toe gedwongen wordt. Dat er geen alternatieven meer zijn om het leven nog zin te geven. Dat iemand duurzaam kan aangeven dat het zijn eigen keuze is, de consequenties overziet, en niet in een opwelling die pillen inneemt, terwijl die daar de volgende dag spijt van zou hebben gehad. (...) Ik vind dat geen betutteling, ik vind het een waarborg, om ervoor te zorgen dat iemand waardig kan sterven.”

Thomas Berkhout

Zou er minder angst en hang naar zekerheid zijn als we het voelen op de eerste plaats zetten? Bewust voelen brengt je letterlijk bij je hart. Denken creëert angst, voelen niet. We denken en peinzen te veel op ons werk, zegt Bart van Elden die daarover praat met arbeidspsycholoog Norbert Nielen. Volgens de laatste komt veel gedrag voort uit het gevoel ‘ik ben niet goed genoeg’. Als je dat niet wilt voelen, ga je gauw aan de slag om iets nuttigs te doen. Een rondje voelen aan het begin van een werkdag lijkt me dan ook productiever dan starten met een vergaderdiscussie. Ook bij pijn of problemen ligt de genezing volgens psychotherapeut John Welwood bij niet vooringenomen zien, voelen, integreren en de waarheid vinden die erin verborgen ligt. Dat levert de echte oplossing en genezing op, geen rondzingende gedachtenconstructies.
Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, spreekt over onze wereld in verwarring. In zijn Machiavelli lezing signaleert hij gescheiden werelden van enerzijds mensen die goed mee kunnen met de snelle veranderingen en anderzijds zij die achterblijven. Hij schetst een taak voor de media, de politiek, het beleid en de wetenschap om veel meer te openen voor anderen. Juist voor die groepen met een grote verantwoordelijkheid lijkt mij een goed ontwikkeld en bewust gevoelsleven essentieel. Daar mag meer aandacht voor komen.
Je vraagt je wel af wat het uiteindelijke doel is voor het gevoelsleven. Daar geeft Krishnamurti antwoord op. Volgens hem is dat een liefdevolle onthechtheid. In staat zijn tot liefhebben en tegelijkertijd aan niemand en niets gebonden zijn: de volstrekte volmaaktheid van het gevoelsleven. Paradijselijk, maar nu weer snel terug naar aarde.

Alledaagse Wijsheden

“We noemen ons homo sapiens, de denkende mens. Dat klopt niet, we zijn voelende wezens, die ook denken.”

Jill Bolte Taylor

“Beseffen wat je voelt is de oorsprong weten van je gevoel, van je ervaring. Dat is wijsheid.”

William Gijsen

“Macht zonder liefde verwordt tot bruutheid. Gevoel zonder mannelijke kracht tot sentimentaliteit.”

Robert A. Johnson

Waarom wil men zo graag alle mensen over één kam scheren? Een vertrouwd gevoel? Je bent niet de enige, dit is ‘normaal’? Ik lees een paar artikelen en ben al gestuit op: •“Achter elk bureau op kantoor schuilen ego en jaloezie.” / •“We ervaren allemaal dezelfde culturele en sociale druk.” / •“Uiteindelijk is elk mens bang voor de dood.” / •“We dragen allemaal een negatieve overtuiging (over onszelf) bij ons, overgehouden uit de kindertijd waarin we nog hulpeloos en afhankelijk waren van onze ouders.” / Na een pessimistische betoog over onze maatschappij: •“Voor iedereen herkenbaar, temeer omdat de angst in het hoekje van ieders bewustzijn aanwezig is: dit gaat niet goed.”
Punt 1: Ik ken innerlijk sterke mensen zonder geldingsdrang, die oprecht blij zijn als collega’s succes boeken, meeleven zonder een sprankje jaloezie. De allersterkste zielen, zoals Mahatma Ghandi, zijn er een duidelijk voorbeeld van.
Punt 2: Draai die maar om en dan mag van mij dat ‘allemaal’. We ervaren allemaal een andere culturele en sociale druk, en die beleven we allemaal anders.
Punt 3: Die heb ik vaker voorbij zien komen. Los nog van de mensen die echt naar de dood verlangen, is het helder dat de kwaliteit van leven aanmerkelijk verhoogd wordt als je de dood volledig accepteert. Er is ook aandacht voor emotioneel goed sterven.  
Punt 4: Oorzaak zou de angst voor afwijzing door de ouders zijn. Maar omdat baby’s niet als blanco blad ter wereld komen, zal er een enorme variatie zijn in de manier waarop kinderen corrigerend gedrag van verzorgers beleven en verwerken.
Punt 5: Er zijn genoeg mensen met een basaal vertrouwen die aan de maatschappelijke ontwikkelingen geen angst koppelen. Gelukkig maar, want van deze mensen moeten de helende krachten komen.

Alledaagse Wijsheden 

“Sommige mensen leven om te leven. Anderen leven om zo laat mogelijk dood te gaan.” 

Auteur onbekend

“Alles is subjectief, daar gaat de hele evolutie om. Alles bestaat alleen maar vanuit je eigen ervaring. Zonder ervaring geen werkelijkheid. Door je een ervaring bewust te worden, beziel je ze.”

William Gijsen 

Zo’n vijfentwintig eeuwen geleden wist Plato al te vertellen dat mensen niet in staat zijn een goede leider te kiezen. Het eigenbelang gaat voor, wat tot chaos leidt, die alleen te lijf gegaan kan worden met tirannie. Het tegendeel dus van democratie. Het klinkt vertrouwd in onze oren, geen stoffige visie uit de oudheid. Vrij Nederland gaf een onderzoeksopdracht onder jongeren (18-25 jaar). Uit de resultaten blijkt dat deze groep in tien jaar tijd verrechtst is, minder vertrouwen in politici heeft, maar óók in de kiezer. Jongeren zijn angstiger geworden.
Omdat jongeren nog steeds massaal in democratie geloven terwijl ze zich niet kunnen vinden in oude structuren, is de slotconclusie dat we snel op zoek moeten gaan naar nieuwe democratische vormen. Daar zijn we nog niet echt mee bezig. In de VS komt een president aan de macht die chaos richting dictatuur zichtbaar maakt. Of de wetgevende macht dat kan beteugelen is nog onduidelijk. Trump wordt regelmatig beschreven als ‘gestoord’. Dat zou betekenen dat we weten wat ‘normaal’ is. Met zo’n differentiatie in karakters weten we dat natuurlijk niet. Helder is wel dat hij iets heeft aangeraakt in velen. Hij schreeuwt zó hard over zijn eigen onzekerheid en gebrek aan zelfwaardering heen, dat velen daarin herkenning vinden en er hoop uit putten.
Dat is dan de makke van de democratie, die in mijn ogen niet opgelost wordt door kennistestjes om te bepalen wie mag stemmen, of meer onderwijs in maatschappijleer. Het ligt veel fundamenteler. Vanuit het onderwijs zou er minder aandacht moeten zijn voor uiterlijk leren, en meer voor zelfkennis en het versterken van zelfwaardering. Innerlijk leren dus. Dat vraagt om een maatschappij die niet steunt op ‘hoog–­laag’ denken, maar op gelijkwaardigheid van mensen en het werk dat zij verrichten.

Alledaagse Wijsheden

“Wereldwijde (mystieke) inzichten leren ons dat voor ieder mens het juiste en gelukkige leven te vinden is door weldoordacht te leven. Verken doorlopend je innerlijk in denken, doen en voelen door (doorlopend daarop) te reflecteren.”

“Zonder bewustzijn dat zichzelf bewust is, is de gedachte dat u en ik de leiding hebben over onszelf, flinterdun. Lijkt dit op navelstaarderij? Onderzoek wijst uit dat de zogenaamde introspectieve denkweg en ervaring, ook wel vergeestelijking genoemd, wezenlijk blijkt.”

Wiebe Kloppenburg

Ruziemaken is gezond, vindt relatietherapeut Roefke Carmiggelt. Je kunt dan je grenzen aangeven, je moet je afvragen wat je wel en niet wil. Bij een goede ruzie ga je naar de kern van je gevoel. Direct dient zich dan de vraag aan: wat is een goede ruzie? Voor Carmiggelt is het allerbelangrijkste dat je elkaar de ruimte geeft om gevoelens te uiten. Als je zegt of suggereert dat het gevoel van de ander fout is, schiet de ruzie haar doel voorbij.
Het valt te lezen in een artikel van Cathelijne Elzes in Happinez. Een spiritueel blad, dus we mogen ook wat spiritueler zijn. Onze taak op aarde is om in bewustzijn te groeien en om te scheppen. Ruziemaken is een vorm van scheppen. In navolging van de begripsvorming van medium William Gijsen zou ik willen stellen: een onbewuste ruzie lost niets op, verergert de situatie, bewust zijn tijdens de ruzie kan het gewenste resultaat bewerkstelligen.
Bij een onbewuste ruzie zet je jezelf in de slachtofferrol, de ander is er schuldig aan. In de woorden van Gijsen, je beseft niet dat oorzaak en gevolg in jezelf huizen. Je raakt tijdens de ruzie verder van elkaar verwijderd, er is geen respect. Wat is bewust zijn dan? Gijsen: “Het is gelijktijdig weten wat, hoe en waarom je iets doet, terwijl je het aan het doen bent.” Je bent zowel volledig betrokken op de situatie als toeschouwer van jezelf. Zelfreflectie van de hoogste graad. Op die manier blijft het respect voor de ander volledig overeind.
Wel denk ik dat als partners qua bewust zijn vergevorderd zijn, ze niet snel zullen ruziemaken. Het zal eerder om een goed gesprek gaan, waarbij je positieve en negatieve gevoelens kunt uitwisselen.

Alledaagse Wijsheden

“Het is goed om te beseffen dat iemand die ruzie zoekt om jouw aandacht vecht.”

Neale Donald Walsch

“In het begin was het ook bij ons rozengeur en maneschijn, maar ook bij ons brak die zekere periode aan dat er gekibbeld werd, frustraties werden uitgesproken en dat er flink geruzied werd. Waarom vrouwen dat doen, weet niemand.” 

Herman Finkers

Sinds jaar en dag krijgen we via wetenschappelijk onderzoek ‘uniforme waarheden’ voorgeschoteld over de opvoeding van onze kinderen. Gisteren las ik bijvoorbeeld dat de verwaarlozing van kinderen door hun ouders een groot maatschappelijk probleem is geworden (Gitty Feddema, AD) en dat succes meer te maken heeft met volharding dan met intelligentie, dus prijs een kind omdat hij zijn best doet (Marilse Eerkens, Psychologie). Gelukkig spreken de vele uniform gepresenteerde waarheden elkaar ook regelmatig tegen, zodat je nog wat keuze hebt.
Natuurlijk kunnen onderzoeksmethoden kritisch bestudeerd worden, maar dat is niet de kern van het probleem. Dat is namelijk dat geluk en succes vooraf een invulling krijgen, alsof beide voor ieder kind hetzelfde betekenen, los van de innerlijke ontwikkeling van kinderen. Sociaal pedagoge Feddema: Ouders moeten zich meer over hun kinderen ontfermen, meer tijd met ze doorbrengen. Overduidelijk dat er genoeg kinderen zijn die dat niet nodig hebben, het remt hun ontwikkeling. Ook baby’s hebben niet dezelfde behoeften.
Eerkens kent het onderzoek op haar gebied. En kennelijk weten zij en de onderzoekers die zij aanhaalt wat succes betekent voor ieder kind. Dat nu is onmogelijk. Ook je buiten de gebaande (school)paden begeven kan voor de innerlijke ontwikkeling essentieel zijn, evenals wat wij ‘falen’ noemen. In feite is de ‘Brief aan mijn dochter’ (14 jaar), gepubliceerd in Libelle, nuttiger. Met 43 adviezen vertelt Marleen Koolmees wat zij belangrijk vindt. Een persoonlijk mening, niet uniform gebracht en mede gebaseerd op eigentijdse waarden en intuïtieve kennis van de ontwikkeling van haar kind. Dochterlief mag er het hare mee doen.
Als in wetenschappelijk onderzoek ook de ontwikkelingsweg van de ziel wordt opgenomen, zouden we een stuk verder komen met gedifferentieerde uitspraken over de wenselijke begeleiding van kinderen.

Alledaagse Wijsheden

“Ware opvoeding heeft alleen maar zelfopvoeding als doel.”

Anna Dix 

“Ouders die al hun aandacht op het kind vestigen ontnemen aan het kind dat deel van vrijheid en eigen leven dat het kind nodig heeft om te ontbloeien.”

Dirk Coster

“Goed en kwaad zijn subjectieve begrippen die afhankelijk zijn van het standpunt dat ingenomen wordt. Goed is wat onze ziel vooruit helpt, slecht is wat onze evolutie tegenhoudt.”

William Gijsen

Een vrolijke oudere man blikt me vanaf de foto tegemoet. Het is de 77-jarige Amerikaanse filosoof Daniel Klein. Het verbaast me niet dat deze blije persoon het boek ‘De wijsheid van een tandeloze glimlach’ heeft geschreven. Lynn de Bruijn interviewt hem. Zijn filosofie komt erop neer dat als je het najagen van grote doelen los kunt laten, dat je dan rustig je ervaringen kunt overdenken en weer kunt spelen. Hij volgt de inzichten van Epicurus die rond 300 v. Chr. leefde. Deze filosoof beschouwde de ouderdom als het hoogtepunt van ons leven.
‘Grote doelen loslaten’ is nog niet zo gemakkelijk in onze mannelijk georiënteerde samenleving. Het ‘druk-druk-druk’ handhaven we graag in het gepensioneerde leven, dan tel je tenminste nog mee.
Maar daaraan is de angst voor de naderende dood verbonden, want dan word je gedwongen die doelen los te laten. Klein pleit voor authentieke ouderdom. Dat houdt in dat je verantwoordelijkheid neemt voor wie je bent en hoe je de wereld ziet. Ik ontwaar hier een beschouwend bewustzijn in, ervaringen een plek geven, niet onbewust doorrennen. Het is volgens Klein een manier om de zin van het leven te ontdekken.
Als voorbeeld van niet authentieke ouderdom vertelt Klein over een bejaarde vriend die een testosteron- behandeling onderging om zijn libido nieuw leven in te blazen. Je voelt direct aan hoe vermoeiend dat is, om kunstmatig jong te moeten blijven. Het andere uiterste ziet Klein in de anticiperende depressie, het verbitterd zijn over de naderende dood. De angst voor later bederft een waardevolle oude dag.
Dat heel wat ouderen in staat zijn van deze levensfase te genieten wordt trouwens ondersteund door
de resultaten van menig gedragsonderzoek, het geluksgevoel neemt bij het ouder worden toe. 

Alledaagse Wijsheden

“Oudere mensen maken zich over het algemeen minder vaak kwaad, gaan beter om met conflicten dan jonge mensen en hebben een hoger emotioneel welbevinden.”

Susanne Scheibe

“Door inspanning komen we tot een conclusie. Door ontspanning komen we tot een inzicht.”

“Je eigen ervaring maakt van geloven weten.”

William Gijsen

Naar 'Het Nationaal Zorgdebat' geluisterd. Nationaal? Waarom denken wij de maximale zorg te kunnen krijgen, opeisen, en komt dat de rest van de wereld niet ook toe? Maar een Wereldwijd Zorgdebat zit er niet in, terwijl wij  hier zelfs doodsbenauwd zijn dat mensen zorg mijden. Ik ken genoeg mensen die dat wel doen, niet met elke kwaal naar een dokter gaan, maar in zo’n debat lijkt dat per definitie nare gevolgen te hebben en extra kosten voor de samenleving. Veel rationalisering om de spreekkamers en ziekenhuizen maar vol te krijgen.
Het betere nieuws: artsen schreven het manifest ‘Samen Dapper voor de Zorg’, ondertekend door 1300 zorgverleners. Ze roepen politieke partijen op om zich helder uit te spreken over de vraag die écht speelt: waar moet géén geld meer naartoe?? Ze willen geen campagnes voor een zorgfonds of minder eigen bijdrage, dat is niet de kern van het probleem. Als de politiek minder geld wil geven aan zorg, wat kan er dan níet meer?? Bijvoorbeeld dure kankermedicijnen om enkele maanden langer te leven zodat meer kwetsbare ouderen geholpen kunnen worden? Bevolkingsonderzoek naar darm- en borstkanker óf meer verzorgers in een verpleeghuis? Bovenal: de controledrift die tot bureaucratie en ongebreidelde zorgwetgeving leidt terugdringen.
In het algemeen ben ik erg voor én­–én, bijvoorbeeld als het bij man-vrouw verschillen om ‘nurture’ 
of ‘nature’ gaat. Maar in de zorg is én–én–én–én... desastreus. Lef van deze hulpverleners, laten we bidden dat politici hier een voorbeeld aan nemen. Zoals in het manifest wordt gesteld, kun je deze keuzes niet aan artsen overlaten, dat leidt tot willekeur. Regeren is in het algemeen belang keuzes maken en bewustwording los van eigenbelang bij mensen stimuleren.

Alledaagse Wijsheden

“De beginselen van rechtvaardigheid worden gekozen achter een sluier van onwetendheid.”
(Onwetendheid is je eigen positie even vergeten, alsof je zelf geen belangen hebt.)

“Het gevoel van rechtvaardigheid is één met liefde voor de mensheid.

John Rawls

Apart, een congres met mensen uit vele landen die duidelijk vergenoegd zijn met elkaars aanwezigheid en het hogelijk eens zijn over: ‘Eigen land éérst!’ Een wereldwijde beweging lijkt te ontstaan. Als je dat doordenkt kan dat tot vele economische oorlogen leiden. We concurreren elkaar zelfvoorzienend de tent uit, ieder land heeft zijn eigen tekorten die tot grote internationale spanningen leiden. Op het congres een en al naïef verheugde gezichten. En ondertussen raast de globaliserende tsunami van internet, milieuproblemen, wetenschappelijke uitwisseling over de grenzen heen, zich niets aantrekkend van de populisten.
In de beweging zit nog een angel, de godsdienstangst/haat. Met zo’n twee miljard christenen en anderhalf miljard moslims op de wereld zijn de partijen aan elkaar gewaagd. Wordt die angst aangewak- kerd, dan liggen naast economische oorlogen ook ingrijpende godsdienstoorlogen op de loer. Alsof het niet genoeg is, wordt in de VS een president geïnstalleerd die omschreven wordt als een narcistische leugenaar en bedrieger, grofgebekte seksist, opgeblazen ego, geldmaniak, autoritaire intimiderende domme schreeuwlelijk en wat dies meer zij. Zij geagiteerde gezicht en mimiek, heel wat bozer dan van die vriendelijke congresgangers, doen de rest.
Ik moet denken aan een van de Pancatantra Sanskrietverhalen uit de 4^e/5^e eeuw na Christus. “Wie verstandig en eerlijk is, mag je rustig benaderen. Voor iemand die verstandig is maar vals, moet je voorzichtig zijn. Bekommer je vol medelijden om diegene die dom en eerlijk is. Wie dom en vals is,
van hem moet men zich heel ver houden.” Een mooi advies, je verre houden van Trump, maar voor menigeen komt hij toch wel erg dichtbij.
Laten we ervoor kiezen om ons vertrouwen te bewaren. Met deze welbewuste keuze op grotere schaal ziet de toekomst er goed uit.

Alledaagse Wijsheden

“Verwachtingen zijn de oorzaak van de duisternis.”
 

“Wijsheid is het vermogen om tegenstellingen te ervaren en daaruit de conclusie te trekken die tegenstellingen opheft.”
 

William Gijsen

“Klasse is een aura van vertrouwen die zekerheid wordt zonder eigenwijs te zijn. Klasse heeft niets te maken met geld. Klasse wordt nooit bang. Het is zelfdiscipline en zelfkennis. Het is de trefzeker- heid die zich aandient als je bewezen hebt dat je het leven aankunt.”

Ann Landers

Psychologische onderzoeksuitkomsten hangen vaak van rijtjes aan elkaar. Bijvoorbeeld onderzoek naar relatiegeluk, waarvan in Magazine Psychologie verslag wordt gedaan. Om te beginnen worden ruwweg drie hechtingsstijlen onderscheiden: •veilige, •angstige (extreem gevoelig voor wat de relatie bedreigt) en •vermijdende (angst voor verlies van onafhankelijkheid). Het zal duidelijk zijn welke relaties hoog/laag scoren op de geluksschaal. Dan heb je nog de Big Five Karaktertrekken die het relatiegeluk beïnvloeden: •Extraversie, •Vriendelijkheid, •Zorgvuldigheid, •Openstaan voor ervaringen, •Neuro- ticisme. Ook niet moeilijk om de betere/mindere combi’s te zien. Tot slot ruziestijlen: •Vermijdend, •Bevestigend (uitpraten, elkaar in de waarde laten), •Temperamentvol, •Vijandig. Zo maak je de geluksschaal compleet.
Heimwee welt in mij op naar het werk van psycholoog/filosoof Erich Fromm (1900-1980). Piet Romeijn vat het samen. Relatiegeluk is veel minder Fromm’s uitgangspunt dan de mogelijkheden van persoon- lijke ontwikkeling. In zijn wereldwijd stuk gelezen boek ‘Liefhebben, een kunst een kunde’ legt hij om te beginnen uit dat hij onder liefde niet verstaat ‘falling in love’ of ‘make love’. Het is ook niet de wens om bemind te worden. Er is een behoefte aan tussenmenselijke binding, vereniging (één worden) met je medemensen, met als paradox in een individualiserende samenleving: “Iedereen wil zichzelf zijn, maar toch niet alleen zijn.” Dat vorm geven is een kunst die verder ontwikkeld kan worden. Fromm graaft dieper in de spirituele betekenis.
Overigens valt ook bij hem een rijtje te ontdekken. Hoofdkenmerk van liefde is •Geven, en daar een grote voldoening in vinden. Andere kenmerken: •Zorg, •Verantwoordelijkheid (antwoorden op de behoefte van de medemens), •Respect (de ander mag zich ontplooien op zijn eigen manier), •Kennis van de ander (zowel intellectueel als liefhebbend), •Accepteren van de sterke en zwakke punten bij jezelf en de ander. Zo bezien is Fromm’s gedachtegoed behoorlijk gemeengoed geworden.

Alledaagse Wijsheden

“Liefde is een daad van vertrouwen en als je weinig vertrouwen hebt, heb je ook weinig liefde.”

“Onvolwassen liefde zegt: 'Ik hou van je omdat ik je nodig heb.' Volwassen liefde zegt: 'Ik heb je nodig omdat ik van je hou.”

“Als een mens slechts één ander mens liefheeft en onverschillig is tegenover de rest van zijn medemensen, dan is zijn liefde geen liefde maar een symbiotische binding of een vernieuwd egoïsme.”

“Zolang iemand gelooft dat zijn ideaal en doel buiten hem liggen, boven de wolken, in het verleden of in de toekomst, zal hij buiten zichzelf gaan en voldoening zoeken waar het niet gevonden kan worden. Hij zal overal naar oplossingen en antwoorden zoeken behalve waar ze gevonden kunnen worden: in zichzelf.”

Erich Fromm

Vaak heb ik bij lezingen mensen hun intuïtie laten testen door ze in zelfgekozen koppels op te delen, met de uitdrukkelijke eis dat een koppel alleen tot stand mag komen tussen mensen die elkaar níet kennen. Vervolgens krijgt een van de twee enkele minuten de tijd om alles over de ander te zeggen wat in hem of haar opkomt. Verleden, liefde, vriendschap, leefvorm, hobby’s....etc. De ander mocht alleen luisteren, geen ‘ja’ knikken of ‘nee’ schudden. Daarna kreeg de ander even lang de tijd voor hetzelfde tegenover haar/zijn koppelgenoot. Na afloop inventariseerde ik hoeveel procent van wat er gezegd was als goed werd ervaren door degenen die geluisterd had.
De percentages lagen doorgaans boven de vijftig procent en niet zelden tussen de tachtig en honderd procent. Mensen konden verbijsterd zijn dat een vreemde dat allemaal ‘wist’. De kracht van intuïtief weten was aan het woord. Als je niet kunt denken en lukraak praat, blijk je opmerkelijk veel op te pikken, energieën die je in woorden omzet. Wij leren dat je niet op je eerste indruk moet afgaan, maar hij bevat waardevolle informatie. Uiteraard moet je er niet klakkeloos op afgaan, hij kan vertroebeld zijn door vooroordelen. We hebben de ratio om dat te checken.
Als de oefening afgelopen was, kregen mensen de tijd om ‘alles samen uit te praten’. Ze waren niet van elkaar los te scheuren, praatten honderduit. Velen hadden ontzag voor hun onbewuste kennis. Ook in het zakenleven zijn deze capaciteiten van groot belang. Ondernemer en columnist Johan Schaberg betoogt dat de meest succesvolle zakenmensen bepaald geen Nobelprijs winnaars zijn, een al te groot intellect is eerder een nadeel. “Een goed ontwikkelde gevoelskant en de bereidheid intuïtieve besluiten te nemen, vaak tegen elke rationele analyse of waarschijnlijkheidsberekening in, zijn zeker net zo belangrijk.”

Alledaagse Wijsheden

“Verwaarloos de eerste indruk niet, hij is een goede, vooral wanneer hij slecht is.”

Talleyrand 

“Zowel kunst als wetenschap zijn gegrond op intuïtie, maar terwijl de kunst de intuïtie door het gevoel (astraal) vertolkt, vertolkt de wetenschap de intuïtie door het verstand (mentaal).”

Koos van der Leeuw

De maand van de spiritualiteit is weer gestart, een mooie manifestatie in een voorthollende wereld. Een stimulans voor stilstaan, om je heen en naar binnen kijken wat er werkelijk gebeurt. De huidige versnel- ling leidt volgens de Duitse socioloog Hartmut Rosa (ook wel onthaastingsgoeroe genoemd) tot vervreemding, het contact met de wereld is verloren gegaan. Burn-out is een gevolg van extreme vervreemding. Een feit is dat we in de afgelopen decennia daar extra veel over horen. Resonantie, een diepe verbondenheid voelen met de wereld, mensen, kunst, natuur, religie, geschiedenis, daar gaat het om, vertelt hij aan Elma Drayer.
Het thema van deze maand is ‘compassie’. Rosita Steenbeek schreef een essay en Niels Matthijsen interviewde haar. Compassie is een gevoel, het begint niet bij het rationele. Ze benadrukt dat compassie niet verward moet worden met empathie. Dat begrijp ik, empathie kan op afstand, is passiever, hoeft niet per se het lijden van de ander te betreffen, compassie is direct voelbaar voor de lijdende ander. Wat ik minder begrijp is dat Steenbeek aan compassie de onontkoombare drang om een einde te maken aan iemands lijden koppelt. Er zijn volgens mij situaties dat je erbij bent, het lijden accepteert, dat de ander de compassie voelt, proeft, ruikt. Noem het een diep doorvoelde resonantie zonder dat het lijden beëindigd kan worden.
Volgens Steenbeek zijn voor compassie ontmoeting met anderen, aanleg, opvoeding en het leed dat je zelf hebt meegemaakt van belang. Ik zou daar aan toe willen voegen de mate waarin je compassie hebt met jezelf, je eigen falen en verdriet. Want als de compassie naar de ander bijvoorbeeld gebaseerd is op schuldgevoel, dan gaat het in wezen over jezelf. Ook schijncompassie voel je, proef je, ruik je.

Alledaagse Wijsheden 

”Ervaringen resoneren in ons, raken ons, vormen ons, veranderen ons, zullen we ons blijvend herinneren. Belevenissen zijn veel oppervlakkiger. Het moderne leven neigt ernaar rijk te zijn aan belevenissen en arm aan ervaringen.”

Hartmut Rosa 

“Compassie is ook iets anders dan medelijden. Bij die emotie zijn de verhoudingen scheef. Iemand wordt dan vooral zielig gevonden. Bij compassie gaat een persoon écht naast de ander staan."

Rosita Steenbeek

“Live your life by a compass, not a clock.”

Stephen Covey

De inkt van het vorige blog is nauwelijks droog of ik krijg HUMO artikel ‘Eén tip: maak de liefde niet té belangrijk’ onder ogen. Biologe en klinisch psychologe Sandra Langeslag verzekert ons dat de liefde controleerbaar is, je kunt zelf die gevoelens versterken of verminderen. Net had ik dus het boek van Marilynne Robinson uit waarin ze een frontale aanval richt op neurowetenschappers met hun hersen- onderzoek. Wat een fraai voorbeeld ervan.
Veel mensen denken volgens Langeslag dat aan onmogelijke, verboden, verbroken liefdes niets te doen is, ‘een koele wreedheid die we moeten ondergaan’. Maar juist door dergelijke ‘wreedheden’ hebben we veel geleerd. Dan is het wijsheid, geen boekenkennis. Met haar onderzoek naar hersengolven toont ze aan dat liefde te vermeerderen resp. verminderen valt door naar een foto van de (ex-)geliefde te kijken en consequent aan positieve resp. negatieve eigenschappen van die persoon te denken. Iedereen met liefdeservaring weet dat en weet tegelijkertijd dat het bij hoog opslaande golven beperkt werkt. (Trouwens, als je een vechtscheiding wilt voorkomen, kun je het beter niet doen.) Iedereen zonder liefdeservaring zal niet geraakt worden en de uitkomst snel vergeten.
Love regulation is de term voor dit onderzoek. Aan proefpersonen is ook gevraagd wat ze doen om gevoelens levend te houden? Sommigen zeiden: niets!, als de gevoelens minder worden moet je het uitmaken. Langeslag vindt dat romantische liefdesideaal prima, “maar onderzoek heeft nu eenmaal uitgewezen dat gevoelens van liefde in een relatie na verloop van tijd afnemen.” Het heilige onderzoek, de onderschatte ervaring.
Ja, romantische liefde mag je relativeren. Maar tegelijkertijd is die liefde een mysterie en een fantasti- sche bron voor innerlijke groei. Vraag maar aan de troubadours die zich een kleine duizend jaar geleden beperkten tot onmogelijke liefdes.

Alledaagse Wijsheden

“Een onmogelijke liefde is de ware liefde.”

Koos van Zomeren 

“Liefde is het sterkste van alle passies. Liefde valt tegelijkertijd het hoofd, het hart en de zintuigen aan.”

Lao Tse

(vervolg)

Boek is uit en nog steeds weinig informatie over ‘politieke hoop’. Maar grote delen heb ik wel smullend gelezen vanwege de ongekende kracht waarmee ze haar maatschappijkritiek onder woorden brengt. Robinson vindt dat in het Westen geloof al ruim een eeuw van tafel wordt geveegd om redenen van naïviteit, nostalgie. Levenservaring is onvoldoende om geluk en medemenselijkheid te kunnen bereiken. De hogere opleiding zet ons ertoe aan om deze verarmde conditie als onvermijdelijk te accepteren. Ze hekelt het gebrek aan respect voor de mens in het algemeen, men lijkt vooral gedreven door minachting voor de mens. Een betere toekomst wordt opgehangen aan de tredmolen van economie en concurrentie.
Dus ja, zoals ik al zei (vorig blog), alleen een hernieuwd geloof kan ons kennelijk redden. Dat zal niet makkelijk zijn. Als ik in de NRC een verslag lees over de rode draden door de partijprogramma’s valt er weinig van te ontdekken. Wij zijn bezorgd dat nieuwe generaties het materieel (sic) en immaterieel slechter krijgen dan wij. De oorzaak wordt gezocht in financiële crisis, (technologische) veranderingen, de ‘ik’ gerichtheid in ons land. Ik denk niet dat CDA of SGP gedurfd heeft te vermelden dat het geloof in God gestimuleerd moet worden. Te veel geloof komt wel aan de orde (PVV) en de ‘nuchtere Nederlander’ van de VVD spreekt boekdelen.
De kracht waarmee Robinson haar visie etaleert, wekt  de indruk van een behoorlijke dosis cultuur- pessimisme. Ik begrijp haar aardse ongenoegens, maar ik mis het diepe, kosmische vertrouwen dat het goed komt, en dat lijkt me bij uitstek een Christelijk, spiritueel vertrouwen. Het neemt niet weg dat we op aarde er alles aan moeten doen om daaraan mee te werken.

Alledaagse Wijsheden 

“Metafysica is in de steek gelaten alsof zij een fout is die beschaafde mensen niet langer maken, een verzetje dat een illusieloze wereld er niet langer op na houdt. Ik heb gezien dat de oorzaak van deze trieste verandering gelegd wordt bij de verlichting, maar volgens mij is deze zeer gebruikelijke visie op de materie gebaseerd op het verkeerd lezen van zeer basale teksten uit die verlichting. Ik heb Lockes Essay al genoemd, zonder meer een christelijke metafysica.”

“Ik deel de verheven visie op ervaring. Ik geloof dat we inderdaad in het theater van Gods glorie woonachtig zijn.”

Marilynne Robinson

In mijn blog van 1 januari vermeldde ik het boek van Marilynne Robinson ‘De gegevenheid der dingen’, wat door een recensent van de Groene Amsterdammer politieke hoop in bange dagen werd genoemd. Het bleek zware filosofische kost te bevatten. Haar uitgangspunt is de theologie, Calvijn noemt ze haar persoonlijke heilige. Een ‘calvinistisch‘ arbeidsethos, hard werken voor brood op de plank, heeft een weinig blijmoedige uitstraling gekregen. Maar uit haar toelichting begrijp ik wel hoezeer hij het goddelijke erin betrok, hoezeer hij talenten en ervaring op de voorgrond plaatste. Geen diplomajacht zoals tegenwoordig.
Tegen de achtergrond van haar Christelijke geloof serveert ze zeer behendig het atheïsme en het neodarwinisme af als ‘basale logische missers’. Absurd in haar ogen dat wetenschappers zo aan de categorie fysiek gehecht zijn dat zij het bestaan van een niet testbaar ‘zelf’ buiten het fysiek van de hand wijzen. De dominante stroming in de neurowetenschap krijgt het dan ook zwaar te verduren. Het mysterie wordt weggesluisd en wat povere hersenfuncties komen ervoor in de plaats. Als ze een voor- beeld geeft van ‘een neurowetenschapper in Europa’, die angst terugbracht tot een helder wit plekje in de hersenen, moet ik grinniken. Ik maak me sterk dat ze het over onze eigen ‘Wij zijn ons brein’ Dick Swaab heeft.
Maar goed, waar blijft onze politieke hoop in bange dagen. Die laatste weet ze haarfijn uit te leggen. Het hedendaagse Amerika is een land van angst en angst is geen christelijke geesteshouding. Daarmee ziet zij het wegdrijven van de christelijke identiteit als belangrijke grond voor de toenemende angst. De hoop lijkt ze vooral te putten uit een hernieuwde, eigentijdse gerichtheid op het goddelijke. Maar laat eerst verder lezen of daar nog wat politieke handvatten bij komen.
                                                                                          Wordt vervolgd

 Alledaagse Wijsheden 

“Het prachtigste wat we kunnen ervaren is het mysterie. Het is de bron van alle ware kunst en wetenschap.”

Albert Einstein

“Zij die God vergeten, de enige verzekering van onze veiligheid, hoe dat woord verder ook gedefinieerd mag worden, kunnen herkend worden aan het feit dat ze irrationeel reageren op irrationele angsten. (...) Niemand echter lijkt tegenwoordig een onvriendelijk woord voor angst over te hebben, hoe onchristelijk deze ongetwijfeld ook is.”

Marilynne Robinson

Aha, mooi zo, witte mannen gaan schreeuwen om meer vrouwelijkheid in de samenleving. Neem nu columnist Theodor Holman in Het Parool. Hij schaamt zich ervoor Nederlander te zijn. We moeten aardiger worden voor elkaar, meer luisteren, af van die racistische witte bubbel, empathischer worden, verbinden, solidair zijn met elkaar... “Witte mannen maken hier de dienst uit en beseffen niet dat hun rol is uitgespeeld. Dat duurt niet lang meer.”
Meer nuance brengt hoogleraar filosofie Ewald Engelen aan in het Parool interview over zijn pamflet
‘De mythe van de gemaakte vrouw’. Het feminisme stelt in zijn ogen weinig meer voor, het heeft zich uitgeleverd aan het neoliberalisme. En daarmee heeft hij zeker een punt, want vrouwen worden gestimuleerd door plafonds te stoten die mannen hebben aangebracht in deze prestatiemaatschappij. Regelmatig val ik over de opdringerige wijze waarop vrouwen worden aangespoord de top te bereiken. Welke top? Die van hun eigen talenten of gebaseerd op status, geld en macht? Terecht vindt Engelen dat de maatschappijveranderende potentie overboord is gezet door wat hij noemt het ‘bovenklasse- feminisme’. Dat resulteert in ‘tamme maatschappijkritiek’.
Grappige bijkomstigheid: beide mannen bieden zich aan als brug resp. voortrekker van de nieuwe beweging. In ander verband deed ik een onderzoekje wat zoal onder m/v emancipatie wordt verstaan. Veel gelijkheid en gelijkwaardigheid, gelijke rechten, gelijkstelling door de wet. Maatschappijverandering kwam enkele malen aan bod, maar ik was vooral gecharmeerd door die ene spirituele duiding die ik tegenkwam. Emancipatie betreft het proces van bevrijding ten dienste van de ziel. Daarmee praat je over volstrekte gelijkwaardigheid van alle mensen en de grote verschillen in de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Laten we dat maar eens goed uitwerken, een mooie kluif voor de psychologie.

Niet alledaagse boude uitspraken

“Geëmancipeerd vinden wij iemand die roept 'drukdrukdruk' te zijn, werkweken van tachtig uur maakt en aan het einde van de week bekaf neerploft. Emancipatie is jezelf ellebogen naar de top, dwars door het glazen plafond heen, richting ceo-positie en dan een Filipijnse nanny nemen. Feminisme anno 2016 betekent, kortom, dat 'machtige vrouwen het recht moeten hebben om net zulke gore klootzakken te zijn als machtige mannen'.”

“Vraag: U presenteert dit in uw pamflet alsof het nu aan de vrouw is om dit op te lossen. Is dat wel eerlijk?”
Engelen: "Ik ben de afgelopen jaren steeds cynischer geworden over mannen die, wat ik dan noem, in de pakken met de dassen in vergaderzaaltjes op dagelijkse basis het dna van de macht reproduceren. (...) Eigenlijk wil ik een geweten schoppen bij bewegingen die een geweten hébben.”

Ewald Engelen

2017 wil ik beginnen met een Indiase groet, waarbij de handpalmen tegen elkaar gehouden worden voor het hart, vergezeld van een lichte buiging: NAMASTÉ  Met deze groet wordt respect getoond, het is een buiging naar de godheid in de ander:

I honor the place in you
in which the entire universe dwells.

I honor the place in you
which is of love, of truth, of light, and of peace.

When you are in that place in you,
and I am in that place in me,

WE ARE ONE

(Ik eer de plaats in u waarin het hele universum aanwezig is. Ik eer de plaats in u die van liefde, waarheid, licht, en vrede is. Wanneer u op die plaats in u bent, en ik ben op die plaats in mij,
ZIJN WIJ EEN)

Deze groet vertegenwoordigt respect op een diep spiritueel niveau. Er komt geen moraal aan te pas, laat staan dat het moraliserend is. Ik kan me wel vinden in de visie van Julien Vandiest, dat God zich oneindig ver voorbij elke godsdienstgod bevindt. “God in godsnaam niet kleineren door hem te zien als belegger in de moraal! Dié aangelegenheid is geheel en al de onze.” Over de waarde van onze mensenwerk moraal hoop ik meer te lezen in Marilynne Robinson’s boek ‘De gegevenheid der dingen; over wat het betekent in onze tijd mens te zijn’. De recensent van de Groene Amsterdammer noemt haar politieke hoop in bange dagen. Daar wil ik dit nieuwe jaar wel mee ingaan, ik kom er nog op terug.

Alledaagse Wijsheden

“Er zijn vele concepten van God, maar met elkaar verklaren ze niet de macht die behoort aan de eenheid van God. God is de kracht die aanwezig is door alle universums.”

Norma J. Milanovich

“Liefde en al wat zij gewint,
Opstandigheid en al wat zij scheppend tot stand brengt,
Vrijheid en al wat zij voortbrengt,
Zijn drie uitingen van God,
En God is de oneindige geest
Achter dit intelligente heelal.”

Kahlil Gibran

“Staar in de spiegel en zie de Schepper.”

RA materiaal