Op zo’n laatste dag van het jaar wil als belangrijkste onderwerp klimaat/milieu wel naar boven komen. Als rijke Westerlingen dragen we weinig bij aan de gezondheid van Moeder Aarde. Zo peinzende welde de gedachte in mij op dat de meest adequate methode wellicht is om ons allemaal, te beginnen met de beleidmakers, een keer de ruimte in te schieten.
Waarom? Astronauten gaan naar boven als wetenschappers en komen terug als mystici (Dan Milman). Zij zijn zeer begaan met Moeder Aarde (zie hieronder de uitspraak van Wubbo Ockels op zijn sterfbed
in 2014). Millman laat plastisch zien hoe je blik en inzicht verruimen als je van een afstand kunt kijken. Stel je bent een piepkleine vlo en je staat op de rug van een olifant, dan zie je een woud van haren. Kon je dan hoog de lucht inspringen, dan zie je dat je op een levend wezen stond. Zo zien astronauten de prachtige Moeder Aarde, zij ademt, leeft.
In plaats van diepe dankbaarheid en mededogen te tonen belasten we de aarde en het luchtruim zeer onverantwoord. Wie van alle volken op aarde zijn nu primitief te noemen?? En ja, ik weet ook niet of er sprake is van massahysterie, dat de aarde best een paar graden warmer kan en het idee dat onze kleinkinderen gevaar lopen mesjogge is (uitspraak invloedrijke klimaatonderzoeker en econoom Richard Tol). Maar intuïtief weet ik wel dat onze dankbaarheid en mededogen jegens Moeder Aarde volstrekt onvoldoende zijn.
En dan bevinden we ons op de valreep van het nieuwe jaar, met goede voornemens en vuurwerk. Laat nu dat laatste ook weer milieuvervuilend zijn. De smog door fijnstof is een gevaar voor onze longen. Goede voornemens op klimaat- en milieugebied liggen voor het oprapen, nu de uitvoering nog.

Alledaagse Wijsheden

Het zijn eind december niet alleen de dagen van liefde, ook dagen van vriendschap. Lyrisch zijn over vriendschap is niet moeilijk, velen zijn je in woorden voorgegaan. Zij is een klavertje vier, brengt geluk; echte vrienden zijn als diamanten, helder, mooi, waardevol, stijlvol; een vriend maakt het makkelijk om in jezelf te geloven; sommige zielen begrijpen elkaar vanaf het moment dat ze elkaar voor het eerst zien. En ga zo maar door.
De andere kant – irritaties, teleurstellingen, geen kritiek durven uiten, de ander niet willen kwetsen, waardoor een deuk in de vriendschap komt – wordt minder in de schijnwerpers geplaatst. Maar moet een vriendschap een leven lang duren? Daarover ben ik zeer verschillende meningen tegengekomen. Het ene uiterste kwam van een al wat oudere vrouw die vier vriendinnen had vanaf haar tienerjaren.
Ze heeft haar hele leven geen nieuwe vrienden willen/kunnen maken, want die wisten niets van je verleden.
Het andere uiterste ligt bij mensen die van vriendschap naar vriendschap dartelen en het geen punt vinden als een contact verbroken wordt of vervliegt. Vaak wordt het wel moeilijk gevonden om een vriendschap te verbreken. Volgens White Bull kunnen twee vriend(inn)en daarbij hulp krijgen van hun Hogere Zelven. Deze vinden het wel mooi geweest en gooien een staaf dynamiet in de vriendschap. De betrokkenen weten dat niet, zijn gekwetst, maken verwijten naar elkaar.
De reden kan zijn dat de band te veilig en vertrouwd werd, dat het de vriend(inn)en hinderde in hun ontwikkeling. De behoefte aan ruimte werd niet uitgesproken om de ander geen pijn te doen. Ik herken dat en het toont aan dat we moeten leren om met tact voor dergelijke gevoelens uit te komen. En ook dat een vriendschap liefdevol beëindigd kan worden en we haar verder meedragen in ons hart.

Alledaagse Wijsheden

“Vriendschap is geboren op het moment als de een tegen de ander zegt: ‘Wat! Jij ook? Ik dacht dat ik de enige was.”

C.S. Lewis

“Weet dat de comfort-zones niet bevorderlijk zijn voor het proces van ontwaken.”

Ian Graham / White Bull

Kerst. Liefde. ‘Ik hou van jou.’ Wordt die liefde met Kerst bedoeld? Nee, want het impliceert sterk dat anderen buitengesloten worden. Dan doen de Vlamingen het in mijn ogen beter: ‘Ik zie u graag’. Dat sluit andere mensen minder uit, terwijl het wel de vertaling van ‘ik hou van jou’ is. Nederlanders vinden de Vlaamse uitdrukking niet zelden wat minnetjes, je kunt tegen zoveel mensen zeggen ‘ik zie u graag’. Ja precies, dat is de kerstgedachte, hoe meer mensen betrokken worden, hoe omvattender de liefde is. Bovendien wordt zij dan minder ontsierd door bezitsdrang en jaloezie.
‘Ik hou van jou’ zeggen we niet zomaar, omdat er een zwaar verwachtingspatroon aan kleeft. Die verwachtingen beperken het vrij uitstromen van liefde, iets wat je letterlijk in je hart kunt voelen. De uitspraak ‘Ik mis je zo’ lijkt een bevestiging van de liefde, maar is een regelrechte claim op de ander.
De woordencombinatie ‘Ik zie u graag’ bevat deze claim veel minder. Dit alles betekent uiteraard niet dat de liefdeservaringen van Belgen heel anders zijn dan die van Nederlanders, maar woorden zijn wel belangrijk.
Emotioneel onthecht zijn is daarmee geen zwakte op liefdesgebied, maar eerder een kracht, omdat de vrijheid van die ander niet in het geding is. Ik heb wel eens gedacht dat je liefde die niet in het cultureel geaccepteerde raamwerk past moet ontkennen, met man en macht wegduwen bij jezelf. Ik was ontroerd toen ik deze uitspraak van Emmanuel las: “Elke poging om de natuurlijke expressie van liefde te beperken, is een ontkenning van de ervaring van vrijheid en dus een ontkenning van de ziel zelf. Liefde uit het hart is nooit verkeerd!” Een liefdevolle Kerst gewenst!

Alledaagse Wijsheden

“De liefde is volstrekt gescheiden van mijn ego; zij bestond al voordat mijn ego in deze wereld zijn opwachting maakte, en zij zal voortbestaan lang nadat mijn ego van het toneel zal zijn verdwenen.”

Robert A Johnson

“Dat is dus liefde, dat je in de blik van de ander wordt wie je bent.”

Lex Bohlmeijer

Een vernieuwing, gepresenteerd als vooruitgang: naasten van personen die zijn overleden of ernstig letsel hebben opgelopen door de fout van een ander, kunnen na 1 januari een vergoeding krijgen voor het leed dat zij ervaren. Een bedrag van 12.500 tot 20.000 euro, te betalen door de persoon die aansprakelijk is voor het ongeval of misdrijf. Smartengeld..., wat een doorgeslagen materialisme dat innerlijke armoede blootlegt. Het lost niets op, je legt je onbehagen bij een ander neer, wat het eigen onmachtgevoel versterkt. De weg van rouwen en vergeven, waarmee je jezelf innerlijk lichter maakt, wordt geblokkeerd. Je blijft hangen in het verhaal van de schuldige.
De officiële naam: ‘affectieschade’. Raar, want de affectie wordt in veel gevallen juist groter, mensen gaan om hun dierbare heen staan. Ingeval van de dood groeit de affectie doorgaans ook via het herbeleven van mooie herinneringen. Daarbij is er het leed, dat niet met geld verzacht kan worden. Anneke Tromp, de weduwe van huisarts Nico Tromp uit Tuitjenhorn die zelfmoord pleegde nadat hij door de Inspectie Gezondheidszorg geschorst was, heeft dat ook ervaren.
Zij vocht voor eerherstel van haar overleden man. Uiteindelijk kreeg ze de hoogste vergoeding die de Inspectie ooit heeft uitgekeerd. “Wat betekent die schadevergoeding voor u?”, vraagt journalist Evelien van Veen. Het bedrag heeft voor Anneke geen enkele betekenis, want er is geen enkel bedrag dat zulk leed kan vergoeden. Ze heeft ook ervaren dat haar gevecht om het eerherstel van haar man een normaal rouwproces in de weg stond. Verder is ze kwaad geweest op de mensen die het proces tegen haar man in gang hebben gezet en ook die woede heeft haar heel lang gehinderd in het rouwproces.
In mijn ogen gelden dergelijke effecten eveneens voor de nieuwe affectieschade. 

Alledaagse Wijsheden 

“Vergeving is geen houding (...) om het gevolg van een verkeerde handeling weg te poetsen. Het is eerder iets om jouw gehechtheid aan de overtuiging dat iets ‘slecht’ kan zijn op te lossen en jou daardoor te bevrijden van de last van het verleden.”

“Overvloed is niet, zoals veel mensen denken, spaargeld op de bank en een volgestouwde diepvries. Overvloed is een staat van Zijn, niet van hebben.” 

Ian Graham / White Bull

Wat is taal toch beeldend. Neem nu: de avond valt. Niet leuk om te vallen. De ochtend valt niet, nee,
de ochtend breekt aan. En dan heeft die ochtendstond ook nog eens goud in de mond. We weten gewoon dat licht onze bestemming is en dat we de duisternis hebben om ons daarvan bewust te worden. De zon breekt door. Dat geldt niet voor de wolken, in een eindeloze rij komen en gaan ze.
Ons eeuwige bewustzijn naast de gedachten die verdwijnen.
Een mens dwaalt wat af, al lezend in een artikel. Daarin las ik dat we, om gelukkig en tevreden te zijn, moeten stoppen met te veel nadenken. ‘Te veel’ is natuurlijk subjectief en de eerste stap lijkt me niet een poging om te stoppen, maar om tijdens het denken als neutrale toeschouwer de langs trekkende gedachtewolken te volgen. Dan kun je gedachten ombuigen en geleidelijk afvoeren als ze onnodig benauwend zijn.
Professor Laurie Santos (Yale University) spreekt in dit verband over rewirements: herbedrading van je brein. Zij verzorgt de collegereeks ‘The Science of Well-Being’, meldt journalist Rosanne Kropman. Dan val ik over Santos’ idee dat de mens zo bedraad is dat we ons slechter voelen door de successen van iemand anders, terwijl we ons niet beter voelen als we iemand zien die armer of lelijker is dan wijzelf. ‘De mens’? Snel herbedraden die mens, richting stop met vergelijken!
Verderop ontdooi ik als ze pleit voor aandacht aan vriendelijkheid en dankbaarheid. Maar die eeuwige nadruk op ons brein, dat apparaat in het hoofd dat verantwoordelijk is, benauwt mij dan weer. We zijn het gewoon zelf, bewustzijn in ontwikkeling. Geen enkel bewustzijn is gelijk aan een ander bewustzijn, terwijl we met z’n allen wel één zijn.

Alledaagse wijsheden

“De wetenschappelijke inzichten over geluk zijn behoorlijk antikapitalistisch, terwijl onze maatschappij zegt: ‘Niet gelukkig? Koop iets.’ Er is wel een correlatie van spullen met geluk,
maar dat is een negatief verband: hoe materialistischer we zijn, hoe minder gelukkig. Een van de redenen waarom spullen je niet zo gelukkig maken als je denkt, is omdat je eraan gewend raakt. 'Hedonistische adaptatie’ heet dat.”

(...) “Een van de tips die ik onze studenten dan ook geef is om hun geld aan ervaringen uit te geven, bijvoorbeeld aan een duur concert of een vakantie. Die ervaringen duren te kort om eraan te kunnen wennen.”

Laurie Santos

Verder in het boek ‘Er is niets wonderbaarlijks aan een wonder’ van Ian Graham stuitte ik op nog een mogelijkheid om het ‘imposter syndroom’ te bestrijden (vorig blog). Stel, je overtuiging is: ‘Ik ben niet goed genoeg’. Maak daar een mantra van, herhaal hem vaak en luister goed naar jezelf. Hoogstwaar- schijnlijk begin je na tientallen keren te denken: ‘Wat een volstrekte onzin.’ Je hebt de leugen ervan gehoord.
Het AD kopte onlangs boven een artikel ‘Spiritualiteit is mainstream geworden’. Het betreft de uitspraak van een winkelier in een Boeddhazaak. In zijn winkel kwamen zo’n vijftien jaar geleden vooral mensen die heel bewust bezig waren met spiritualiteit, nu stapt iedereen binnen. We merken het natuurlijk ook aan de vlucht van mindfulness trainingen en yoga scholen.
In het wetenschappelijk georiënteerde Psychologie Magazine kwam ik ook een mooi voorbeeld tegen. De kop: ‘Meer tussen hemel & aarde’. Zonder schamper-doenerij worden vijf mensen aan het woord gelaten over hun onverklaarbare ervaring die hun leven volstrekt veranderde. De portretten, opgetekend door Patricia van den Heuvel, zijn indrukwekkend.
Susan (29) vertelt over haar verstikkend perfectionisme, waarvan ze door een drankje van een sjamaan verlost werd. Rinus (62) had een bijna-doodervaring, werd aangekomen in een andere dimensie teruggestuurd. Rogier (51) kreeg na een zware periode een verlichtingservaring. Tineke (66) werd door een gebedsgenezer verlost van haar chronische rugklachten. Toen Ties (28) door de Indiase spiritueel leider Amma geknuffeld werd, voelde hij in een paar seconden de zwaarte die hij meetorste van zich afglijden.
Het zijn heel verschillende ervaringen, terwijl de uitkomst steeds om ingrijpende karakterverandering, vreugde en alomvattende liefde draait. Rogier: “Ineens wist ik het: ik bén God.” Dat we allen een deel van die alomvattende liefdesenergie zijn, kan nu dus op een onverwachte plek rustig worden uitsproken.

Alledaagse Wijsheden 

Journalist Willem Schoonen presenteert fraai de feiten: Nederland is overbevolkt, maar niet vol. Overbevolkt: de bevolking is te talrijk in verhouding tot de aanwezige middelen van bestaan (Van Dale). Dat kan omdat we niet alles uit het eigen land hoeven te halen. Vol zijn we echter niet, want grote delen van ons land zijn nog dun bevolkt. Volgens demograaf Joop de Beer zouden er best ruim twee miljoen mensen bij kunnen.
Over naar het ‘imposter syndroom’. Nooit van gehoord totdat ik een artikel van Suus Ruis las. Direct ons aller Wiki geraadpleegd en daar is het vertaald als ‘oplichterssyndroom’. Gretig verder gelezen, want dat was volgens mij niet een begrip dat aansloot bij het verhaal van Ruis. Aha, het gaat om mensen die zichzelf bedriegen, hun eigen prestaties voor zichzelf kleineren of ontkennen. Dat klopt dan wel, alleen al de titel van het artikel spreekt boekdelen: ‘Sorry dat ik besta’.
Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen, ze zijn gauwer bang dat niemand hen aardig vindt. Mannen zijn vaak weer beter in het overschreeuwen van hun prestaties en populariteit. Beide verschijnselen hebben neem ik aan dezelfde wortels: het ‘zelf’ staat centraal en er is onvoldoende zelfliefde. Over- en onderschatting zijn gebaseerd op gedachten, als die voortrazen zijn ze moeilijk
ze te stoppen.
Medium Ian Graham heeft daar een mooie vergelijking en oplossing voor. Zie die gedachten als de zwartste wolk, waar je rustig doorheen kunt vliegen. Train jezelf erop om een deel van de tijd je aandacht op je hart te richten. Het is onmogelijk om tegelijkertijd in hoofd en hart te bivakkeren.
Als je in je hart bent kun je niet oordelen, over jezelf noch over anderen. Evenmin zul je weerstand voelen tegen je omstandigheden op dat moment. Mooier kan het toch niet?! 

Alledaagse Wijsheden

“De chaos en blokkades die jouw gedachten ­– inclusief je angsten en overtuigingen – in jouw leven veroorzaken, verschillen in niets van de chaos en verschrikking die in ons luchtruim zou ontstaan als iedere piloot zou geloven dat de wolken ondoordringbaar waren.”

“Met aandacht gericht op je hart zal het niet lang duren voordat er een sterk gevoel van opluchting door je heen stroomt, als de samentrekking in jouw hart, tengevolge van mentale weerstand, zich oplost.”

Ian Graham / White Bull

De familieband is van alle tijden, waaruit voortvloeit dat er een moreel en juridisch beroep op familie gedaan kan worden om voor elkaar te zorgen. Dit is de mening van Laurens Wijmenga, lid van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie. De vraag is dus of de overheid kinderen mag verplichten om voor hun ouders te zorgen. De zorgplicht die wel voor ouders naar hun minderjarige kinderen geldt, zou uitgebreid moeten worden naar een zorgplicht van volwassen kinderen voor hun hulpbehoevende ouders.
Wijmenga ziet wel in dat naastenliefde niet juridisch afdwingbaar is, maar hij vindt dat de overheid kinderen wel degelijk kan vragen om praktisch en financieel bij te springen. In zijn ogen is het mooi
en rechtvaardig dat kinderen de zorg die ze in hun jeugd hebben ervaren, later teruggeven aan ouders.
Er valt veel tegenin te brengen en dat doen verschillende ethici dan ook. Hij onderschat bijvoorbeeld de complexiteit van veel familiebanden.
Waar ik hem niet over hoor praten: de ouderen zelf. Want het is bekend dat heel wat ouderen juist níet door hun eigen kinderen verzorgd willen worden en zeker niet als het uit dwang gebeurt. Natuurlijk, veel volwassen kinderen hebben deze zorgtaak al vanuit een vanzelfsprekende keuze op zich genomen. Het kan zwaar zijn, maar het hart is erbij betrokken.
Ooit las ik de visie van Chérie Carter-Scott op het verschil tussen ‘kiezen’ en ‘besluiten’. Kiezen bestaat uit het verkennen van je verlangens, wat je innerlijk motiveert en dan overgaan tot actie. Beslissingen zijn het gevolg van een rationele, redelijke afweging van omstandigheden. Keuzes zijn gebaseerd op je hart, je essentie, beslissingen op je hoofd. Voor adequate mantelzorg denk ik dat je toch echt een vrije keuze nodig hebt.

Alledaagse Wijsheden

“Zorgplicht is niet alleen afhankelijk van concrete relaties, ze is ook verbonden met machtsverhou- dingen. Vroeger werd van de ongetrouwde dochter verwacht dat ze haar hulpbehoevende vader
zou bijstaan. Nog altijd krijgen mannen zoiets minder vaak te horen. Zulke verschillen kun je niet zomaar onder het tapijt vegen.”

“Het morele beroep op kinderen vind ik een armoedig antwoord op het gegeven dat we de maat- schappij niet organiseren rond zorg en kwetsbaarheid. We moeten daar veel fundamenteler over nadenken. Nu brengen we alleen noodverbanden aan.”

Marian Verkerk, hoogleraar zorgethiek

Zo langzamerhand voel ik me een ‘gele hesjes deskundige’, ik heb me suf gelezen erover. Dat geeft wel aan dat het me intrigeert. Een artikel van hoogleraar Geert Buelens, deskundig betreffende de jaren zestig, sprak me sterk aan. Als net voor de babyboom uit banjerende studente heb ik aan het slot van mijn studie de opstanden in die periode van dichtbij meegemaakt. Hoe hoogleraren met opstandige studenten mee demonstreerden en hun toga aan hen uitleenden. Want het gezag moest afgebroken worden.
Bij de gele hesjes ligt het anders. Het gaat om het ‘gewone’ volk en niet om een studenten elite. Het gezag wordt niet aangevallen, de roep betreft juist een ‘sterke man’ die voor dit volk opkomt. De Franse Macron heeft daarbij geen schijn van kans, hij is een jonge versie van de actie voerende studenten die indertijd het heft in eigen handen wilden nemen, een verlate babyboomer.
Juist die babyboom generatie heeft, zittend op het pluche, zo goed voor zichzelf gezorgd. Dat doet ze nog steeds via vele hooggeplaatste contacten. Daartegen wordt nu actie gevoerd en dat is rijkelijk laat. Het neoliberalisme, dat ook na de economische crisis stand hield, heeft welig kunnen tieren. En Rutte? Het intrekken van de dividendbelasting ten gunste van grote bedrijven, wat pas ongedaan gemaakt werd toen Unilever niet meer meespeelde, spreekt boekdelen.
Mijn sympathie hebben de gele hesjes zonder geweld en vernielingen. Alhoewel dat laatste, hoe beroerd ook, wel indruk maakt op Macron en de zijnen. Ik werd ook geraakt door de nauwgezette verhalen over het gevecht om iedere maand met het gezin financieel rond te komen, in een samenleving waarin het leven steeds duurder wordt. Om te beginnen moeten we de noodzakelijke klimaatkosten afwentelen op goed lopende bedrijven en vermogende burgers.

Alledaagse Wijsheden

“We zitten aan het eind van een lange golf van neoliberaal economisch beleid. Dit beleid is uitgeblust. We zijn in een lege kamer beland, een periode zonder richting of doel. (...)
De lege kamer wordt een explosieve lege kamer. Vol neo-nationalisme en regressief beleid.”

Allan Larsson, Zweedse oud-minister van Financiën, essay 2017, geciteerd door Caroline de Gruyter 

“Zo lang politici de moed ontberen om de echte ongelijkheid aan te pakken, zal het vuur blijven smeulen. Het gele hesje is ook in dat opzicht uitstekend gekozen: waar het wordt gedragen, heerst net als op een snelweg overduidelijk gevaar.”

Geert Buelens

In een NRC kop viel te lezen: ‘Je ware zelf? Dat bestaat niet’, wetenschappelijk aangetoond. Ik voel direct aan mijn water dat die uitkomst onzin is en ik hoef natuurlijk niet al het fake nieuws te lezen. Het is dan wel prettig als ik later de ingezonden brief van Ted Polderman lees, die kort en helder woorden geeft aan mijn ‘watergevoel’ en uitlegt waarom het onderzoek niet deugt. Hij zegt het sympathieker: de conclusie is voorbarig. Hij signaleert een klassieke wetenschappelijke fout: afwezigheid van bewijs (van ‘je ware zelf’) is bewijs van afwezigheid.
Hij voegt daar fijntjes aan toe dat het bewijs nooit geleverd kan worden, omdat ‘je ware zelf’ zich altijd aan de waarnemende kant bevindt en nooit aan de waarneembare kant. Een wetenschappelijk onderzoek naar ‘je ware zelf’ is dus gedoemd te mislukken. Een scherpe weerlegging en wat mij betreft mag in plaats van ‘je ware zelf’ ook het begrip ‘ziel’ gebruikt worden. Binnen de wetenschap lijdt dat begrip onder dezelfde klassieke fout.
Iets anders. De kolossale letters I AMSTERDAM zijn weggehaald. ‘Doorgeslagen individualisme’ vond in de Amsterdamse gemeenteraad GroenLinks dit statement. Au! Waarom? Ten eerste: ik vind ‘Ik ben’ een krachtige uitspraak, positief individualistisch. Veel kloppender ook dan Descartes’ ‘Ik denk dus ik ben’. Het houdt in dat je er hoe dan ook mag zijn, recht hebt op eigen keuzes, verantwoordelijkheid draagt voor die keuzes én dat ook anderen gunt.
Ten tweede, ik ben dus liberaal ingesteld, mensen hun eigen keuzes laten maken, geen opdringerige adviezen geven. Maar ik ben geen liberaal in de VVD-achtige materiële zin. Voor mij zijn klimaat en milieu veel belangrijker, dus stem ik GroenLinks, niet altijd blij met de betutteling. Vandaar: Au!

Alledaagse Wijsheden  

“De mens draagt de sleutel tot bewustwording in zichzelf. Niet in het fysieke lijf – er is geen chirurg die aan de sleutel kan komen ­– maar in de ziel.”

Jacob Slavenburg

“Onze ziel is nooit ergens bang voor omdat hij is gebaseerd op liefde.”

Ram Dass

Klimaatrechtvaardigheid: de term duikt regelmatig op. Geprotesteerd wordt tegen het feit dat jongeren de lasten van de klimaatproblemen het meest gaan ervaren, terwijl ze ook het meest gaan meebetalen aan noodzakelijke maatregelen. Daarnaast zit je, getuige wetenschapsfilosoof Laurens Landeweerd, met de absurde notie dat in de meest deprimerende voorspellingen over klimaatverandering wordt gezegd dat onze planeet over 150 jaar niet meer geschikt zal zijn voor menselijk leven, terwijl we tegelijkertijd onderzoek doen om 150 jaar te worden.
De gezondheidszorg kent eigen rechtvaardigheden. Neem het eigen-schuld-dikke-bult principe. Alleen omdat we de sport heilig hebben verklaard en het roken duivels, zouden we de topsporter die zwaar geblesseerd raakt wel moeten behandelen en de kettingroker die zijn longen kapot rookte niet? Dat zou een voorbeeld zijn van het uitgangspunt van de zo'n tweeduizend jaar geleden levende Griekse filosoof Epictetus. Hij stelde dat de mens niet in verwarring wordt gebracht door feiten, maar door dogmatische meningen over die feiten.
De zienswijze van jurist en filosoof Martin Buijsen, geïnterviewd door Peter Henk Steenhuis, sprak me direct aan. Wie laat je voorgaan en wie komt onder aan de lijst om de zorgkosten te dempen? Behendig serveert hij de maatschappelijke waarde van mensen als criterium af, evenals de kosteneffectiviteit en 'eigen-schuld'. Hij houdt één criterium over: het leeftijdsargument.
Ik vind het een waarheid als een koe, maar niet iedereen zal dit standpunt toejuichen. Kort en krachtig stelt Buijsen dat de roker van 30 die met roken is gestopt meer recht heeft op donorlongen dan de zeventiger die zijn hele leven heeft gesport. De oudere is ooit jong geweest, zijn dood is geen tragedie. Dat zijn de betere geluiden, daar mag van mij veel meer aandacht voor komen.

Alledaagse Wijsheden

“Van alle argumenten is het leeftijdscriterium nog het minst discriminerend. Ik zeg niet dat de oudere geen recht op medische behandeling heeft. Bij gebrek aan middelen zou hij geen aanspraak mogen maken op een dure, levensverlengende behandeling.”

Martin Buijsen

“Anderen beschuldigen van je eigen tegenslagen is een teken dat er behoefte is aan ontwikkeling. Jezelf beschuldigen toont aan dat de ontwikkeling begonnen is. Jezelf noch anderen beschuldigen toont aan dat de ontwikkeling is voltooid.”

Epictetus

De wereld was in rep en roer. De Chinese arts He Jiankui meldde dat twee meisjes zijn geboren die nu te boek staan als de eerste genetisch gemanipuleerde mensen. Tenminste, als het echt is gebeurd. De arts straalde, zijn collega’s en de rest van de wereld veel minder. De techniek is nog niet betrouwbaar, we kennen de gevolgen op de lange duur niet en waar gaat het heen....
De gedachte dringt zich op dat we in ons seculiere Westen nog sterk beïnvloed zijn door een christelijke moraal. Overtuigde atheïsten heb ik horen zeggen dat het niet aan mensen is om zo in te grijpen in de natuur. Het woord ‘God’ valt nog net niet, maar het primaat van de natuurkrachten komt dicht erbij in de buurt.
Deze christelijke basis van het atheïsme wordt uitvoerig uit de doeken gedaan door de Britse filosoof John Gray in zijn boek ‘Zeven vormen van atheïsme’. Een atheïst: “Iemand die geen behoefte heeft aan het idee dat de wereld door een godheid is geschapen.” Voor de ‘nieuwe atheïsten’, zoals de militante Richard Dawkins en de meeste huidige atheïsten, ervaart hij vooral afkeer.
Hij noemt zichzelf ook atheïst, maar neigt naar het nihilisme en het mystieke atheïsme. Zijn ideeën zetten je aan het denken, zijn verhaal is dan ook op denken gebaseerd. De ondertitel: ‘Een zoektocht om het mens-zijn te begrijpen’. Wonderen ervaren, doorleefd voelen, intuïtief weten komen er niet aan te pas en dat is in mijn ogen juist de essentie voor een levensbeschouwing.
Wat betreft de genetische manipulatie, zoals dat gaat met het nieuws zijn ‘rep en roer’ weer snel weggeëbd. We wachten af welke fundamentele discussies deze claim van He Jiankui nog zal opleveren en hoezeer ze door levensbeschouwingen (waarvan geloof in wetenschap en vooruitgang er één is) worden gekleurd.

Alledaagse Wijsheden

“Door zich eerbiedig te beroepen op de vooruitgang van de mensheid geven hedendaagse militante ongelovigen gehoor aan hetzelfde verlangen naar zin en betekenis, zoals dat te vinden is bij veel wereldreligies. Religie is een poging om betekenis aan gebeurtenissen te geven, niet een theorie die het universum probeert te verklaren.”

“Het boeddhisme kent een dergelijk opperwezen niet en is dus feitelijk een atheïstische religie.
Het gefoeter en gefulmineer van de ‘nieuwe atheïsten’ tegen religie heeft alleen betekenis in
een specifiek christelijke context, en zelfs dan nog binnen een klein aantal richtingen van het christendom.”

John Gray

Wat een heerlijke serie interviews van journalist Fokke Obbema en wat toe te juichen dat de spiritueel nogal behoudende Volkskrant zijn zoektocht naar de zin van ons leven publiceert. De aanleiding is voor Obbema minder leuk geweest, want hij is zich na de ervaring van een hartstilstand vorig jaar deze vraag gaan stellen en op pad gegaan om er mensen over te spreken. In het vorige blog kwam zijn gesprek met oud-diplomaat Korthals Altes aan bod.
Dit keer lees ik over de wederwaardigheden en zienswijze van biologisch psycholoog en hoogleraar ‘Ontwikkelingsstoornissen in de Hersenen’ (UMC Utrecht) Sarah Durston. Deze bijna veertiger van Britse afkomst kreeg vijf jaar geleden een auto-immuunaandoening, waardoor ze haar onderzoek naar adhd-gerelateerde gebieden in de hersenen moest staken. Ze kreeg daarmee de tijd om zich te verdiepen in de essentie van de wetenschap en besefte dat bij het hersenonderzoek fundamentele aspecten van de werkelijkheid ontbraken.
“We zijn bezig de radio uit elkaar te halen om te kijken waar de muziek zit.” Korter kun je de essentie haast niet verwoorden. Ze stuit op het eeuwige discussiepunt van de betekenis van bewustzijn en vrije wil, aspecten waar de materie gerichte blik vanuit de wetenschap maar weinig mee kan beginnen. Daarmee keert ze zich ook tegen hersenonderzoeker Dick Swaab, want wij zijn meer dan ons brein.
En dat 'meer’, ons bewustzijn, kan na de dood verder gaan.
Gelooft ze in God? Geen interessante vraag, maar liefde, wat alle religies willen, kun je ook God noemen. Ik kon het niet méér met haar eens zijn en het staat nota bene ook in de bijbel. ‘God is Liefde’! Er staat niet ‘God heeft liefde’. Wiskundigen kunnen je vertellen dat A = B omgedraaid kan worden tot B = A. Dus ‘Liefde is God’. Toch nog een beetje elementaire wetenschap gebruikt...

Alledaagse Wijsheden

“In de natuurwetenschappen wordt het bewustzijn tot een afgeleide van onze hersenfuncties gereduceerd. In die visie doen onze hersenen iets, gericht op overleven en daarbij krijgen we
ook nog bewustzijn. Dat zou dan verder geen enkel doel dienen. Dat vind ik heel vreemd.”

“Zingeving is iets wat hoort bij mens-zijn. Sterker, ik denk dat het hoort bij bewustzijn, want daar vindt het plaats.”

“Als het waar is dat bewustzijn elementair onderdeel is van onze realiteit dan blijft bewustzijn bestaan, ook al blazen we deze planeet op. Ik sluit niet uit dat ook het collectieve bewustzijn een vrije wil heeft.”

Sarah Durston

Soms lees je een stuk waarvan je elk woord wil onderstrepen. Een heerlijk artikel over de ideeën van de door Fokke Obbema geïnterviewde Edy Korthals Altes. Deze 94-jarige oud-diplomaat wil de wereld veranderen in één die rijker van inhoud is. In de jaren tachtig diende hij als ambassadeur in Madrid zijn ontslag in vanwege de waanzin van de wapenwedloop. Een betere reden zou ik nauwelijks kunnen bedenken.
Hij ging zich inzetten voor een dialoog tussen wereldreligies. Er is een grote mentaliteitsverandering nodig om onze verhouding tot elkaar en tot de natuur “in overeenstemming te brengen met de grondwet van ons leven”. Dat intrigeert me, wat is de grondwet van ons leven? In zijn ogen: wakker worden, bewust worden van de fundamentele relatie met de oergrond van ons bestaan. Die grondwet noemt hij de liefde voor de mens de natuur. In mijn ogen: chapeau, mooi gezegd! De oergrond noemt hij God, maar dat hoeft helemaal niet. Velen herkennen zich in het transcendente, het ultieme wonder. Als je je talenten, die ieder mens heeft, niet richt op de liefde, de medemens, de natuur, heb je het goede pad nog niet gevonden. 
Korthals Altes toont zich bezorgd én hoopvol over de ontwikkelingen. “We zitten op een cruiseschip, stevenen af op een kolossale ijsberg en roepen ondertussen: 'Vooruit!'” Maar aan doemdenken doet hij niet, dankzij zijn overtuiging dat de wereld in God’s handen ligt. Bij jongeren ontwaart hij ‘een nieuwe mens’ die het wonder van mens-zijn ervaart en ernaar leeft.
Al met al heb ik genoten van het verhaal van een bejaarde die naar eigen zeggen politiek geëvolueerd
is van het CDA naar GroenLinks. Het weerspiegelt zijn persoonlijk religieuze instelling en de kracht van zijn liefde voor de natuur.

Alledaagse Wijsheden

“Het schoonste en diepste gevoelen dat wij kunnen ondergaan, is het ervaren van het mystieke.
Het is de kracht van alle ware wetenschap. Wie dit gevoelen onbekend is, wie niet langer in verwondering en verbijstering kan staan, is zo goed als dood.”

Albert Einstein

“Ik heb de waarheid gezien,
ik heb het niet met mijn verstand verzonnen.
Ik heb het gezien, ik heb het gezien,
en het levende beeld daarvan
heeft mijn ziel voor eeuwig vervuld.

Alsof in een dag, in een uur,
alles onmiddellijk geregeld kon worden.
De hoofdzaak is lief te hebben.   

Fjodor Dostojewski

(vervolg)

Hoogsensitief (HS): uitgeput raken van licht en geluid; minimaal een dag rust nodig na een feestje; empathisch zijn; aanvoelen wat er in anderen omgaat; geregeld behoefte om alleen te zijn. Je verantwoordelijk voelen voor het welzijn van anderen, wat kan leiden tot piekeren. Zomaar wat termen die vallen als over hoogsensitieve personen (HSP) wordt gesproken, o.a. door Margreet Vermeulen en Ianthe Sadat.
Opmerkelijk is dat met al deze belangstelling én de schatting dat één op de vijf mensen HS is, de wetenschap het nog behoorlijk laat afweten. Onderzoek ernaar wordt vooral gedaan door hoogsensitieve wetenschappers. Zij verwijten de wetenschap dedain, het wordt vaak weggezet als pseudo-psychologie. Dat terwijl de actievelingen op dit gebied HS als persoonlijkheidskenmerk zouden willen toevoegen aan de bestaande ‘Grote Vijf’: extraversie, verdraagzaamheid, ordelijkheid, emotionele stabiliteit en openheid voor nieuwe ervaringen.
Een vrij willekeurig rijtje, lijkt me, dus HS kan er gerust bij. Gesteld wordt dat HSP zich als kind al anders voelden. Volgens mij is juist het probleem dat ze niet door hebben dat niet iedereen zo gevoelig is. Actrice Liesbeth Kamerling getuigt hiervan. Ze had als veertiger nog nooit van HS gehoord. Toen ze zich erin verdiepte, ging er een wereld voor haar open: ze snapte wat er met haar aan de hand was. Dan kun je maatregelen nemen om er goed mee om te gaan.
Wat al dit psychische leesvoer mij opgeleverd heeft? Een opwekkende conclusie, we zijn goed bezig!
We leven in een tijd van relatieve bestaanszekerheid, we zijn veel minder gebonden aan kerkelijke geboden, waardoor we kunnen toekomen aan het innerlijke leven. Hoe pijnlijk soms ook zijn velen aan de slag met hun innerlijke zuivering. Dat kan niet anders dan de zin van het aardse leven zijn. Om zo
de weg naar liefde vrij te maken.

Alledaagse Ervaringen

“Ik ben heel gevoelig voor sfeer. Een onaardige ober in een restaurant kan maken dat ik weg wil.
Of boodschappen doen. Dat kan bij de ingang al misgaan als een moeder boos is op haar kind.”

“Nu weet ik: ik moet mijn grenzen goed bewaken en mezelf serieus nemen. (...) Ik vind mezelf geen zeikerd meer als mijn hersenen op error gaan wanneer mijn man luidruchtig de besteklade inruimt. Ik zie het zo: mijn voelsprieten staan gewoon scherper afgesteld. (...) Als ik goed voor mezelf zorg kan ik intens genieten, van kleuren, lieve mensen, wandelen met de hond, de bomen in de straat.”

Liesbeth Kamerling

Een duizelingwekkende rij psychische klachten doemen op uit de resultaten van onderzoek. Psychologie Magazine verzamelde ze en deed zelf ook zulk onderzoek. Zij kwam tot de conclusie dat vrijwel iedereen wel eens iets heeft. Dat lijkt me vanzelfsprekend, dat heet: leven. Het was menigmaal echter niet mis: ADHD, psychoses, autisme, zelfmoordneigingen, postnatale depressies, minderwaardigheidsgevoelens. Maar ja, als je vliegangst, spinnenangst, e.d. er ook toe rekent, dan wil het wel hard gaan. Conclusie: “Wie echt nóóit iets heeft, is pas écht uitzonderlijk.”
Bijna de helft van de Nederlanders voldoet in zijn leven wel eens aan de criteria voor een psychische stoornis (onderzoek van Trimbos instituut). Daar zijn bijvoorbeeld autisme, burn-out en eetstoornissen nog niet eens in opgenomen. Jim van Oss, hoogleraar psychiatrie stelt terecht dat als zoveel mensen een stoornis heeft gehad, je je kunt afvragen of je het wel een stoornis moet noemen. Veel mensen voelen zich afwijkend, onbegrepen, ze vertellen niemand over deze klachten, bang om veroordeeld
te worden.
Volgens Van Os is het onderscheid tussen ‘gestoord’ en ‘gezond’ volstrekt achterhaald, iedereen heeft klachten en krachten. We moeten stoppen met die stempels waar mensen zich mee gaan identificeren, weg ermee. Erover praten, niet per se met vrienden of familie, maar juist ook met een hulpverlener,
dat lucht op, het haalt de scherpe kantjes ervan af. Dat praten niet altijd helpt bij het verwerken van trauma’s, lees ik in Vrij Nederland. Verschillende psychiaters pleiten voor een lichaamsgerichte aanpak, ze signaleren dat er bij vakgenoten een gebrek is aan interesse voor de lichamelijke kant van een trauma.
Er valt in de bladen heel wat te lezen over psychische onvolkomenheden. Vreemd trouwens dat hoogsensitiviteit soms een psychische kwaal wordt genoemd en niet een persoonlijkheidskenmerk.
Ook dit onderwerp zat breeduit in mijn psychische leesvoer, daarover later meer.
                                                                                                     Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Een trauma betekent niet zomaar dat je een slechte herinnering hebt. Trauma verandert hoe je de wereld ervaart en waarneemt: getraumatiseerde mensen zien overal gevaar of ze zien niets en voelen zich als zombies.”

“Iemand vasthouden is een van de meest natuurlijke reacties voor mensen die iets akeligs is overkomen. Zolang je lijf bang is aangeraakt te worden door een ander is het vrijwel onmogelijk om je veilig te voelen. Ook wiegen en zingen zijn natuurlijke reacties op stress.”
 

Bessel van der Kolk

Zeer krachtig van de Franse president Macron om ter gelegenheid van de herdenking van het einde
van de eerste Wereldoorlog honderd jaar geleden voor een publiek van wereldleiders het groeiende nationalisme te hekelen. Hij noemt het verraad van patriottisme en van morele waarden. Dat laatste
is me volledig helder, bij patriottisme heb ik een minder goed gevoel.
Wat definities opgezocht. Het nationalisme is een ideologie die het eigen land als uitgangspunt neemt, er wordt gestreefd naar meer invloed. Ja, dat is onderdrukkend naar andere landen. Patriottisme is een gematigde vorm van vaderlandsliefde. Een patriot is iemand die trots is op en toegewijd aan eigen land, bijvoorbeeld door in het leger te willen dienen. Dáár begint het te schuren, dat is ook wat ik voel, het gevaar van loyaliteit waardoor geweld geaccepteerd wordt.
Definities verschillen gradueel. De Gaulle: “Patriottisme is als de liefde voor je eigen volk eerst komt. Nationalisme is als de haat voor mensen die niet tot jouw volk behoren eerst komt.” Wel fors gesteld, Macron zal waarschijnlijk meer aansluiten bij de formulering van de Zweedse schrijver en feminist Ellen Key. Patriottisme weet dat de eer en kracht van een land slechts permanent gewaarborgd kunnen worden door samen te werken met andere landen.
Mijn gevoel ligt nog dwars, ook patriottisme neigt naar uitsluiting. Dan lees ik dat filosofe Hannah Arendt ‘gedachteloosheid’ een van de grootste gevaren van onze tijd noemt, gedachteloos meegaan in een maatschappelijke organisatie. Dat klopt, alhoewel het denken best ná het voelen mag komen.
Hoogleraar publieksfilosofie Marli Huijer pleit voor het uitgebreide denken (tweede citaat hieronder).
Dat sluit juist niet uit, wat nog versterkt wordt door haar mening dat ons denken en spreken wel wat minder antropocentrisch mag worden, minder de mens centraal stellen.

Alledaagse Wijsheden

“Nationalisme is machtshonger getemperd door zelfbedrog.”

George Orwell 

“Een uitgebreide vorm van denken reikt verder dan het vergaren van kennis, het opstellen van logische redeneringen of het zoeken naar efficiëntie. Het is een activiteit waarin niet zozeer de waarheid of het nut wordt gezocht, maar de betekenis van iets. (...) Belangrijk is verder dat je leert denken vanuit de perspectieven van anderen.”

Marli Huijer

Groots nieuws: je leeft gezond en valt af met het vinden van zingeving, met tijd voor geloof of andere vormen van spiritualiteit. Verder: af en toe een wijntje mag. Gelezen in een spiritueel blaadje? Nee, in Elsevier Magazine, gebaseerd op het bestseller boek ‘Het Pioppi dieet’. Ook een originele: zorg voor natuurlijke beweging. De meeste sporten vallen daar dus niet onder.
Adviezen gebaseerd op de leefwijze in het Italiaanse dorp Pioppi, een gebied met kwieke ouderen. Er zijn meer van dergelijke regio’s. Een opsteker voor een meer spirituele levenswijze, het BMI gekoppeld aan levenszin. Dat BMI vind ik niet zo interessant, maar als het helpt om een vredigere samenleving te bevorderen, zet ik mijn scepsis wel even opzij.
Een opsteker is ook als jongeren met frisse ideeën komen. Maurice Hoogendoorn interviewt de 22-jarige filosofiestudent Michiel Bakker, waarvan hij vermoedt dat een oude ziel in hem huist. Bakker, die het boek ‘Een leven bleek niet lang genoeg’ schreef, is gegrepen door Nietzsches ‘God is dood’-gedachte. Hij is geen fan van Nietzsche, maar bewondert zijn moed om in een tijd waarin álles gestoeld was op het Christendom te ontdekken en verkondigen dat God dood is.
De consequenties van de ‘God is dood’-gedachte vindt hij echter dramatisch. Het leek aantrekkelijk: vrijheid. Maar voor velen kan zij een gevangenis worden. De mens is wanhopig op zoek naar identiteit. In zijn roman laat hij God lachen om zijn eigen doodverklaring. Bakker beschouwt God niet als een persoon of relationeel wezen. Hij heeft eerder het besef van iets bovennatuurlijks, aangetrokken tot mystiek en spiritualiteit.
Het zijn geen grote golven, maar ik proef regelmatig de sfeer van een kentering. En eerlijk is eerlijk,
ik had als twintiger nog geen benul van dit soort overwegingen.

Alledaagse Wijsheden

“De mens heeft veel te grote schoenen aangetrokken.”

Michiel Bakker

“Een mens is dán het beruchte holle vat
als hij God in zichzelf volkomen onderschat.”

Carla Pols

(vervolg)

“Geen enkel verdriet komt in de buurt van het verdriet wat ik toen voelde.” Dat is Geerteke’s leven lange tijd na de dood van Bas, een pikzwart gat, ook met fysieke pijn. Een claustrofobisch gevoel, opgesloten zitten in je lichaam, in die duisternis. Ze kon niet meer voelen dat de tijd doorging. De vanzelfsprekendheid van dingen was verdwenen, veel vond ze gek. Alsof ze geen deelnemer meer was, maar het op afstand bekeek. Heel langzaam kwamen er stukjes licht terug.
Ze beschrijft haar rouw haast poëtisch. Nog steeds ervaart ze haar leven als nieuw, een soort transfor- matieproces. De tijd beleeft ze niet meer lineair, maar veel meer circulair, ook door ervaringen met kunst. In feite volgt ze daarmee een spiritueel pad. Ik vraag me dan ook af in hoeverre ze wat gedaan heeft met de uitspraken van de boeddhistische monnik in de film van 2011.
Na de dood van Mark ontmoet Eline de monnik. Aangeslagen en met een lichte verontwaardiging, vraagt ze hem: “Waarom kunnen we niet krijgen wat we willen?” Zijn antwoord is dat je krijgt wat je nodig hebt. Je hebt een eigen wil, maar je hebt nodig wat je ziel wil. Daar kan een groot verschil tussen zitten.
Eline vindt het oneerlijk dat de ziel wel krijgt wat zij wil en zijzelf niet. Ja, het is oneerlijk voor de mind, antwoordt de monnik, maar je ziel zal er vrede mee hebben. Op deze aarde krijgen we de kans om ‘whole human beings’ te zijn. Om verlicht te worden, maar hoe dat werkt weten we niet steeds. Eline toont een weifelend begrip.
Met alle rauwheid klinken Geerteke’s woorden ook accepterend. Ik hoop van harte dat ze uiteindelijk veel liefde en kracht zal putten uit haar ervaringen.

Alledaagse Wijsheden

”Bij verdriet accepteer je zonder zelfmedelijden een pijnlijke kant van het leven, wetend dat het niet in je macht ligt om het te veranderen. Als je echt verdriet hebt zonder depressief te zijn, voel je niet alleen dat je pijn een teken van gezonde groei is, die voorbij zal gaan zonder je hopeloos te voelen, maar ben je bedroefd door uiterlijke omstandigheden. Je dekt je emoties niet af, verbergt ze niet en ze zijn niet misplaatst.”

Eva Pierrakos

“Soms lukt het allemaal niet meer. Geef niet op, ga juist door, omdat je al zo ver gekomen bent.”

Ingspire.nl

“Alles is keuze. Hoe we naar de dingen kijken, goed of slecht, yin of yang, zwart of wit. Het is altijd onze keuze. Keuze is onze kracht.”

Boeddhistische monnik in de film

Een goede bekende belde mij in 2011 op met de vraag of ik in de rol van een wijze vrouw wilde meewerken aan een film waarmee hij bezig was. Het ging wel om een onbetekenend rolletje, vertelde hij er eerlijk bij. Geen punt natuurlijk bij zo’n vleiend aanbod. Toen ik op de set kwam en in gesprek raakte met een van de organisatoren, zei hij: “O, jij speelt dus de rol van die oude vrouw.” Het kan verkeren, maar ja, als je je laat vleien, kun je ook diep dalen.
De film Intens draait van het begin tot het einde om Eline. Zij wordt gespeeld door de actrice Geerteke van Lierop. Deze mooie vrouw, begin dertiger, straalt een energie van gevoeligheid uit. Die gevoelig- heid kon ze goed gebruiken in de film. Ze begint al wanhopig huilend, speelt regelmatig een volstrekte verslagenheid, helemaal van slag af. 
Het verhaal wil dat ze in een zwembad een man ontmoet, die de liefde van haar leven werd. Bij een afspraak komt hij aanlopen, zwaait blij naar haar tijdens het ovesteken en wordt door een vrachtwagen overreden. Door de hele film heen, verspringend in de tijd, loopt haar rouwproces. Heel knap uitgebeeld door de actrice.
Surrealistisch is het haast als ik nu, zoveel jaren later, een gesprek beluister van meesterinterviewer Lex Bohlmeijer met Geerteke. Ze schreef het boek ‘Een zee van glas: Over de dood die het leven dichterbij brengt’. In 2015 kreeg ze een relatie met Bas, die voor haar de liefde van haar leven werd. Een jaar later verdrinkt hij, het water en de boot waren hun beider hobby. De diepe rouw waarover ze vertelt is aangrijpend, zeer doorleefd verwoord. Daarover meer, alsook over de boeddhistische monnik die haar in de film in zijn wijsheden laat delen.
                                            Wordt vervolgd                                                                      

Alledaagse Wijsheden

“Als je leeft verlies je en als je leeft heb je lief. Het is allemaal met elkaar verbonden. Het is zo gek dat wij de dood heel erg wegstoppen en niet aankijken.”

Geerteke van Lierop 

“De dood is een katalysator in ons vervolmakingsproces, omdat die ons doet beseffen dat al het individuele uiteindelijk verdwijnt.”

Georg Hegel

Sanne Blauw behandelt in De Correspondent de obsessie met cijfers. Zij vindt hun rol te groot geworden in de samenleving. We drukken ons erin uit als het gaat om rapporten, targets, BMI, wandelstappen teller, etc. Zelf was ze ook in de ban van meetgekte en zette ze plannen op om af te komen van deze meetstoornis. Het lukte haar, ze is de schijncontrole van cijfers gaan ervaren. We vertrouwen meer op cijfers dan op de mens. “Ik vertrouwde meer op de cijfers dan op mezelf (...) het cijfer werd een doel op zich.” De gezondheidszorg is daarvan een goed voorbeeld. Met haar boek ‘Het best verkochte boek ooit (met deze titel)’ zette ze haar betoog kracht bij.
Haast komisch om een paar dagen later in De Correspondent een artikel van Marc Chavannes te lezen dat drijft op cijfers om in navolging van de regering aan te tonen dat wij mensen minder moeten roken, drinken en snoepen. Grote woorden worden niet geschuwd: ongezondheidsepidemie, genotszonde, bewezen gezondheidsschade, het kwaad indammen. Klinkt nogal godsdienstig.
Echt interessant werd het bij de discussie onder het artikel. Voor- en tegenstanders van overheids- betutteling sloegen elkaar om de oren met cijfers. Meningen die haaks op elkaar stonden werden haaks wetenschappelijk onderbouwd.
Veelzeggend was ook mijn eigen reactie. Ik heb een verfijnde reuk voor onderzoeksonvolkomenheden. Die gebruikte ik steeds als er een cijfermatige onderbouwde mening langskwam die niet de mijne was. Strookte het geschrevene wel met mijn visie, dan liet ik de cijfers ongemoeid. 
Keer op keer blijkt dat meningen, waarbij mensen hun (filosofische) mensbeeld, voelsprieten en levenservaring gebruiken, sterker zijn dan zogenaamde bewijzen. Sanne Blauw levert met haar boek een belangrijke bijdrage aan het bestrijden van onze maatschappelijke meetstoornis.

Alledaagse Wijsheden

“Jullie in Vlaanderen hebben zo van die gezellige wijsheden langs de straat staan: ‘De drank is uw vijand’ en dan honderd meter verder op de pastorij: ‘Maak van uw vijand uw vriend’.”

Fons Jansen 

Eind jaren 70 begon ik te pleiten voor een hogere status van vriendschapsnetwerken, zodat niet alle heil van de hoeksteen gezin werd verwacht. In een tijd waarin echtscheiding sterk toenam is dat geen zware dwarsliggerij. Maar het pleidooi viel lang niet altijd in goede aarde, heel wat kritiek en beschimpingen leverde het op.
In grote delen van de bevolking is in de afgelopen decennia de waardering voor vriendschap flink toegenomen (blog 9/11/’15). Het summum las ik in Filosofie Magazine van deze maand. De redactie vroeg filosoof en jurist Irena Rosenthal om de na zeventig jaar toch wat gedateerde Rechten van de Mens te herformuleren met eigentijdse mensenrechten. Het derde Recht in haar reeks van acht: ‘Recht op vriendschap’. Ontroerend natuurlijk als je ooit op het onderwerp bent afgebrand, maar in mijn ogen volstrekt buiten proporties.
Ze haalt Aristoteles aan. De verheerlijking van vriendschap druipt ervan af en verheerlijken is nooit een goed teken. Het steekt Rosenthal dat het gezin op vele fronten wettelijk beschermd en ontzien wordt (belastingen, schenkingen, erfenis, etc.) Vrienden zijn volgens haar de nieuwe sociale zekerheid, dus die moeten ook beschermd worden.
Nu is een kenmerk van vriendschap dat zij in de positieve zin van het woord vrijblijvend is. Je kunt
er geen recht aan koppelen, dat zou de aard van vriendschap tekort doen. Je vindt elkaar op een golflengte en die golflengte kan in verschillende richtingen veranderen in de loop van het leven. Juist
die vrijheid wordt gewaardeerd en zij gaat niet samen met rechten hebben.
Mijn blog van november 2015 eindigde ik met de constatering dat leren alleen te zijn, eenzaamheid kunnen waarderen, wenselijk is. Deze culturele verandering vind ik bij uitstek passen in de huidige tijd, maar ook daaraan zijn geen mensenrechten te verbinden.

Alledaagse Wijsheden

“Eenzaamheid is een subjectieve ervaring – het is de discrepantie tussen de sociale relaties die iemand zou willen en de sociale relaties die hij of zij heeft.”

Lyn Berger

“Eenzaamheid: beste voedster van wijsheid, gezelligste kameraad, wekt tot leven; isolement doodt.”

Joseph Roux

“Heb je er wel eens echt bij stil gestaan hoe vaak je de gelegenheid hebt gehad jezelf blij te maken, en hoe vaak je die verworpen hebt?”   

Een Cursus in Wonderen

Als ik in Psychologie Magazine een artikel van Anne Pek over narcisme lees, stuiter ik van de ene verbazing in de andere. Hoe ga je met een narcist om, is het onderwerp. Narcisten zijn mensen die je het liefste mijdt, maar het kan zijn dat je niet aan contact ontkomt. Deskundigen geven tips wat dan de beste houding is. 
Psychoanalyticus Ton van Strien adviseert je te slijmen als je iets van een narcist gedaan moet krijgen. ‘Géweldig plan, als je dit toevoegt wordt het nóg beter.’ Of geef hem het gevoel dat jouw idee eigenlijk het zijne was. Lever nooit openlijk kritiek. Beter: jezelf een beetje kleiner maken en je best doen het goede in iemand te zien.
Wel mooi, tenminste als je ervan uitgaat dat de narcist niet kan veranderen. Dat doet de meerderheid van de psychologen, blijkt uit mijn strooptocht door internet. Daar komt bij dat het lastig kan zijn je
aan de charme van een narcist te ontrekken, meent psychiater Lili Sanders. Je mag meedelen in hun grootsheid, maar kan ook zo worden afgedankt.
Psychiater Hjalmar van Marle maakt het met zijn advies nog bonter. Je kunt jezelf wat narcistisch gaan gedragen; overtroeven lukt niet, maar een beetje handig terugmanipuleren kan wel. Narcisten moeten steeds bevestigd worden. Sanders’ slotadvies: ‘Houd maar in je achterhoofd dat narcistisch zijn voor hén ook enorm stressvol is.’
Dat laatste begrijp ik ten volle. Het geschetste gedrag betekent namelijk een volstrekt verlies van persoonlijke vrijheid. Je hebt veel te verliezen, je maakt je continu zorgen over je eigen belangrijkheid. Het zou toch fijn zijn als hulpverleners betere methodes ontwikkelen om deze mensen verder op weg richting zelfreflectie te helpen.

Alledaagse Wijsheden

“Niet met eigenliefde, maar juist met haar tegendeel is egoïsme identiek. De narcistische mens blijkt in diepste grond niet op zichzelf verliefd, maar juist van afkeer en haat jegens zichzelf vervuld te zijn.”  

Erich Fromm

“Op het eerste gezicht heeft een narcist een zeer sterk gevoel van eigenwaarde en straalt zelfvertrouwen uit. Het tegendeel is het geval. Narcisten hebben, meestal onbewust, juist weinig gevoel van eigenwaarde en compenseren dit door zich als beter of belangrijker dan anderen te beschouwen. Dit wordt wel de narcistische paradox genoemd.”

Wikipedia

Leuk, een artikel in Knack over lopen, eens kijken wat Stefanie Van den Broeck erover te melden heeft. Ze neemt je mee naar de cursus Mindful Run, waarvan Hannes Geyskens de instructeur is. Hij volgde een cursus in Nederland, verwachtte veel blabla, maar vond het erg inspirerend en motiverend. Er was ruimte voor rust en meditatie, en je leert allerlei technieken om gezonder te lopen en vooral om lopen leuk te vinden, om te lopen met overgave. Van den Broeck heeft vier loopadviezen, eens kijken hoe die bij mij passen.
1. Laat je loophorloge en iphone thuis. Lopen met muziek is op zich niks mis mee, maar zonder kun je meer genieten van de omgeving en focussen op het lopen zelf. Vertel mij wat, ik heb de iphone zelden bij me en ik weet niet eens wat een loophorloge is.
2. Tel eens je passen, je gaat dan ook beseffen of je grote of kleine stappen neemt, wat een effect heeft op uithouding en prestaties. Dat heb ik ondertussen geprobeerd, maar ben bij 115 gestopt, ik werd er te melig van.
3. Heel belangrijk: ademhaling. Adem door de neus, je verliest dan minder CO2 en die heb je nodig. De cursusdeelnemers krijgen een soort pleister op de mond. Dat gaat me te ver, maar een poosje mond dichthouden lukt prima.
4. Ten slotte de mantra. Een goede manier om je hoofd leeg te maken, storende gedachten verdwijnen. Het moet wel een positieve mantra zijn, niet ‘ik wil afvallen’, maar bijvoorbeeld ‘ik ben een aangenaam persoon’. Als mantra heb ik mijn meditatiepsalmen die ik zing als er geen volk in het vizier is. Zo wandel ik verder, af en toe stappen tellend en met de mond dicht lopend. Toch wat geleerd dus.

Alledaagse Wijsheden

“Mindful is natuurlijk een van dé modewoordjes van dit decennium. Er zijn talloze dingen die je tegenwoordig mindful kunt doen: van eten tot vrijen. En nu dus ook lopen. Volgens Geyskens komt het erop aan bewust in het hier en nu te lopen, zonder te focussen op resultaten of parameters die op je loophorloge verschijnen.”

Stefanie Van den Broeck 

“Mindful Run gebruikt in al haar activiteiten de combinatie van mindfulness, ademhalingstechnieken en hardlopen/wandelen met als resultaat minder stress en meer energie.”

www.mindfulrun.nl

Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft vastgesteld dat voor het eerst iets meer dan helft van de Nederlanders niet bij een religieuze groep is aangesloten. Grote koppen: meer dan de helft niet religieus. Dat is weer een fraai voorbeeld hoe cijfers door woorden verdraaid worden. Ik was verbaasd dat er zo véél religieuze mensen in Nederland zijn, wetende dat velen van hen zich niet tot een bepaalde groep rekenen.
In dit verband spreekt hoogleraar boeddhistische filosofie André van Baak over de vloeibare religieuze identiteit van hedendaagse gelovigen. De grenzen tussen religies worden poreuzer, vallen weg. Mensen mixen inzichten dooreen, er is minder scheiding tussen het natuurlijke en bovennatuurlijke. Onderzoek- ster Joantine Berghuijs heeft deze trend in kaart gebracht via een bredere vraagstelling. Bijna een kwart van de bevolking zou je meervoudig religieus kunnen noemen, acht procent ervan valt helemaal niet in het plaatje ‘gelovig of atheïst’. Verder meldt Berghuijs dat uit onderzoek blijkt dat nieuwe spirituelen meer dan gemiddeld maatschappelijk betrokken zijn.
Volgens theoloog Henk Bakker is ongebonden spiritualiteit alive and kicking. Dat vind ik begrijpelijk. Mensen zijn minder dan vroeger geneigd hun identiteit op te offeren om bij de groep te horen en principes van die groep te omarmen. Overigens denkt theoloog Ruard Ganzevoort dat we de situatie te veel vergelijken met de bloeiende kerkgang in de acttiende en negentiende eeuw. Ervoor was het normaal dat het grootste deel van de bevolking religieus niet zo actief was. Zo bekeken keren we weer terug naar de gewone situatie, vindt hij.
Nu denk ik wel dat we een nieuwe weg zijn ingeslagen met het op grote schaal mixen van oosterse en westerse religieuze ideeën. Dat ligt aan de basis van het mondialiseringproces, integratie op weg naar eenheid in verscheidenheid.

Alledaagse Wijsheden

“We doen ons best het tegendeel te bewijzen, maar het blijft een feit: de mens is net zo goddelijk als de natuur, en net zo oneindig als het oneindige.”

Aldous Huxley

“Datgene wat de wereld schept en ondersteunt mag je God noemen, of voorzienigheid, maar uiteindelijk ben jij het bewijs dat God bestaat, niet andersom. Want voordat je vragen over God kunt stellen, moet jij er zijn om ze te stellen.”

Nisargadatta Maharaj

Een aardverschuiving voor iemand als ik die al bijna een halve eeuw haar best doet het vrouwelijke in de mens een gelijkwaardige plek te geven naast het mannelijke. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) constateert dat in Europa te veel mannen onnodig vroeg sterven. Dat heeft minder te maken met de biologie en meer met traditionele gendernormen; door onderzoek aangetoond! (Gender verwijst naar de gedragscodes in een bepaalde cultuur voor mannen en voor vrouwen.)
Volgens de WHO klampt de man zich graag vast aan zijn rol als kostwinner, omdat het mannelijke macht reproduceert. Dat leidt tot kwalen als slecht slapen, hartproblemen, stress. Ja, onderzoeksuit- komsten gaan met de tijd mee. In de jaren 50 werd wetenschappelijk aangetoond dat kinderen lichamelijk en psychisch te lijden hebben als de moeder niet de hele dag voor hen zorgt. (Deeltijd)baan: uit den boze! Dat nu een eerbiedwaardig instituut als de WHO met de aanbeveling komt om op grote schaal gendergelijkheid te bevorderen, jubel ik uiteraard toe.
Zo draven onderzoeksresultaten achter culturele veranderingen aan. Een tegendraadse uitkomst kan
op forse kritiek rekenen. Bij sommigen zit die culturele tegendraadsheid echter in het DNA, zoals bij Warren Farrell (75). Ooit was hij een vooraanstaande feminist, in de jaren 70 zat hij als enige man in de directie van de National Organization for Women, meldt Marco Visscher. Nu is hij de geestelijke vader van de mannenbeweging. Die is volgens hem nodig, want jongens hebben het zwaar, ze groeien op in een wereld die zich niet om hen bekommert. Dan zou hij in feite blij moeten zijn met de WHO, die er alles aan wil doen om mannen langer en minder stressvol te laten leven. 

Alledaagse Wijsheden

(vervolg)

De zesde en laatste vraag van Woudenberg luidt: is er wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een God? Hij gaat uit van een paar elementaire zaken betreffende wetenschap. Met uitzondering van de wiskunde worden er in de wetenschap geen strikte bewijzen geleverd. Het gaat voor een groot deel om het bepalen van de waarschijnlijkheid van een stelling of theorie. Er kan meer of minder bewijs zijn en dat geeft de plausibiliteit aan.
Neem het bestaan van elektronen. Ze kunnen niet worden waargenomen. Wetenschappers hebben geredeneerd dat als we het bestaan van elektronen postuleren, we een prachtige verklaring geven
van bijvoorbeeld elektrische geleiding. Alternatieve verklaringen zijn minder aantrekkelijk. Deze weten- schappelijke methode kan doorvertaald worden naar het bestaan van God.
Is daar bewijs voor? Zijn er verschijnselen die verklaard kunnen worden door het bestaan van God te postuleren en is die verklaring ook de beste? De ordelijkheid van de fysieke wereld kan wetenschap- pelijk in kaart gebracht worden. De vraag erachter is: waarom is deze hechte orde er, hoe is zij te verklaren? Dan is het redelijk om te postuleren dat die orde een bewijs voor het bestaan van God is. Dit postulaat kan verder aangescherpt worden. Woudenberg is er duidelijk over: het is geen Godsbewijs, want bewijzen vinden we alleen in de wiskunde.
Aan zijn lijst met vragen voeg ik graag nog nummer zeven toe. Is er plaats voor God in de wetenschap, bedrijft God wetenschap? Klip en klaar: ja! God is de creativiteit die door mensen heen stroomt. Zonder God geen wetenschap. Hier is geen rationele denkwijze voor nodig of mogelijk. Wel diep vertrouwen dat verder reikt, omvattender is, een vertrouwen dat ratio en wetenschapsbeoefening overstijgt.

Alledaagse wijsheden

“In de wetenschap zit vrijwel altijd licht tussen een theorie en het bewijs voor die theorie.”

René van Woudenberg

“Eigenlijk spiegelt de Creatieve God zich in zichzelf, een proces dat zich laat beschrijven als een universum aangestuurd door een bewustwordingsdrift.” 

Peter Delahay

“God is de oneindige geest achter dit intelligente heelal.” 

Kahlil Gibran

De NRC stelt voor een essay wedstrijd de vraag centraal: ‘Is er in de wetenschap ruimte voor religie?’ Winnaar is René van Woudenberg, hoogleraar geesteswetenschappen aan de VU, Amsterdam. Briljant! Ik geniet intens van de wijze waarop hij wetenschap en religie met elkaar in verband brengt. Om ten slotte tot de slotsom te komen dat God bestaat, dat het voorlopig de meest verklarende theorie is, uitgewerkt via gangbare wetenschappelijke methodes.
Woudenberg werkt de startvraag uit in zes mogelijke deelvragen. Eerste: is er ruimte in de wetenschap als onderwerp van onderzoek? Ja natuurlijk, er zijn godsdienstwetenschappen, en ook vanuit de sociologie en psychologie wordt dergelijk onderzoek verricht. Tweede: is er in de wetenschap ruimte voor religie-achtige rituelen? Ja natuurlijk, de wetenschap kent ook heiligenverering (Newton, Darwin, Einstein); ge-/verboden; zonden (plagiaat); excommunicatie (Stapel-affaire); rituele bijeenkomsten (Nobelprijs); rituele kleding (toga, bef).
Derde: is er ruimte voor onderzoekers met religieuze overtuiging? Ja natuurlijk, zoals Faraday, Newton, Einstein, en veel hedendaagse wetenschappers. Het is ook wettelijk verboden om mensen te weigeren op grond van hun levensovertuiging. Vierde: laat wetenschap nog wel ruimte voor het bestaan van God? Velen menen van niet, maar noch uit de de evolutietheorie, noch uit de Big Bang theorie kan het niet-bestaan van God worden afgeleid. Dus ja, die ruimte is er.
Vijfde: Laat de wetenschap aan de rationele mens met methodische werkwijze nog wel ruimte om in God te geloven, is dat niet irrationeel? Je gaat er dan vanuit dat het niet rationeel is om te geloven in iets dat niet door wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld. We geloven ook dat liegen moreel verkeerd is en dat is wetenschappelijk niet vast te stellen. En toen werd het echt spannend: vraag zes!

                                                                                                           Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“In de wetenschap gelijken wij op kinderen, die aan de oever der kennis hier en daar een steentje oprapen, terwijl de wijde oceaan van het onbekende zich voor onze ogen uitstrekt.”

Sir Isaac Newton 

“Wetenschap zonder godsdienst is mank. Godsdienst zonder wetenschap is blind.”

Albert Einstein

Dat spreekt me aan, emoties waar geen woord voor is. Silvia Bencivelli bespreekt ‘The Book of Human Emotions’ van cultuurhistorica Tiffany Watt Smith. Zij schreef een encyclopedie over woorden voor emoties die alleen in één of enkele talen bestaan. Van de A van abhiman, Hindi voor de trots die is gekwetst door iemand van wie je houdt, tot de Z van zal, Pools voor het frustrerende gevoel dat je hebt als je iets verliest.
Is zo’n classificatie een zinloze bezigheid? In mijn ogen volstrekt niet. Woorden geven de mogelijkheid van inzicht, jezelf leren kennen, delen met anderen. Woorden kunnen ook keuzes faciliteren. Neem het woord LAT-relatie, dat sinds de jaren 70 in Nederland gebruikt wordt. In andere talen bestaat er geen woord voor, gesproken wordt wel over de typical Dutch LAT-relation. Ons begrip is overgewaaid uit Californië, maar is daar weer losgelaten. Natuurlijk zijn overal LAT-relaties, maar in ons taalgebied kan het een bewustere keuze zijn.
Terug naar de emoties. Bencivelli selecteerde uit het boek een aantal woorden om toe te lichten. Bijvoorbeeld: ‘Iktsuarpok’, het zenuwslopende wachten. Het komt uit de taal van de Inuit in Alaska. Daar wordt het gebruikt voor het gevoel als je op ijzige vlaktes tuurt in de hoop dat er een slee aankomt. Opmerkelijk vind ik het begrip ‘Compersion’, je partner bedriegt je en jij voelt je diep gelukkig. Niet opmerkelijk vanwege de emotie, maar omdat wij er een woord voor blijken te hebben: ‘jaliefgevoel’. Nóóit van gehoord! Het is dus het omgekeerde van jaloezie, de gelukzaligheid wanneer
je partner gelukkig is met een derde. Ten slotte dan ‘Awumbuk’, een sociale kater: gevoel van leegte, soort heimwee als een gast na een logeerpartij de deur achter zich sluit.

Alledaagse Wijsheden

“Hoe helderder u uzelf en uw emoties begrijpt, des te meer gaat u houden van dat wat is.
”

Spinoza

“Ik ben een zuivere kern van bewustzijn, een onbewogen getuige van alle gedachten, emoties, gevoelens en verlangens.”

Ken Wilber

Het begint breder in wetenschappelijke kringen door te dringen dat ‘geluk’ niet de essentie is in het leven, maar ‘zingeving’. Wie zijn leven zinvol vindt kan gelukkig zijn, maar het gaat om de diepere laag eronder. Oorzaken van meer of minder gelukkig zijn worden vaak in het materiële gezocht, financiële middelen, opleiding, baan. Psycholoog en wetenschapsjournalist Joachim Retzbach heeft op basis van een aantal onderzoeken uitgevogeld dat mensen die hun leven zinvol vinden tevredener zijn, gezonder en langer leven.
Wat wordt zoal onder zinvolheid verstaan. Psychologe Tatjana Schnell onderscheidt vier kenmerken. 1. ‘Betekenisvol zijn’, het idee hebben dat wat je doet een verschil maakt. 2. ‘Ergens bijhoren’, het gevoel je plaats te hebben in de wereld. 3. ‘Coherentie’, indruk dat wat in je leven gebeurt klopt, bij elkaar hoort. 4. ‘Oriëntering’, weten voor welke waarden en doelen je staat. Deze factoren verwijzen niet naar het materiële, maar naar gevoel, het innerlijke leven.
In deze wereld is aanpassing aan je sociale omgeving en omstandigheden een belangrijke kwaliteit. Gevolg ervan kan echter zijn dat je voorbij gaat aan wat je in het leven echt zinvol vindt. Dat is voor iedereen wat anders. In relaties kan dit een handicap zijn. Gescheiden mensen vertellen vaak dat ze zichzelf verloren waren. Ze willen letterlijk de zinvolheid van hun leven ervaren.
Hulp verlenen aan anderen kan heel zinvol voelen, maar ook daarbij kun je je eigen behoeften gaan negeren en contact verliezen met je innerlijke leven. Dat leidt uiteindelijk tot frustratie en kwaadheid, meent Sun van Meijel. Het is een onderdrukkende manier van helpen, vindt zij, je wekt de verwachting dat jij in staat bent de problemen van de ander op te lossen. Dat kan je macht geven, maar geen gevoel van zinvolheid. Die kracht ligt in ieder mens zelf.

Alledaagse Wijsheden

“Geluk is fantastisch als je het hebt, maar het kan geen levensdoel zijn. Geluk vervliegt. (...) Eigenlijk ga je zo aan het echte leven voorbij.”

Alexander Batthyány 

“Uit hoeveel bronnen en uit welke precies iemand put, is heel persoonlijk. Iedereen stelt zijn eigen zin van het leven samen uit een waaier van factoren die betekenisvol kunnen zijn.”

Tatjana Schnell

Een oude Happinez kruist m’n pad en daarin kom ik een ontroerend mooi stuk van Charlie Chaplin tegen. Toen hij eind jaren 50 zeventig jaar werd, schreef hij een tekst die me uit het hart gegrepen is. Terugkijkend op zijn leven ontdekte hij dat liefde voor jezelf het leven in een ander perspectief zet, het mooier en lichter maakt.
Hij ziet dat zijn onrust en emotionele lijden signalen zijn dat hij niet in harmonie met zichzelf leeft. Houden van jezelf schept ‘authenticiteit’. ‘Groei’ is niet langer verlangen naar een ander leven, alles is een uitnodiging om je te ontwikkelen. In een fraai verhalende stijl (zie voorbeelden bij Alledaagse Wijsheden) beschrijft hij ook ‘zelfvertrouwen’, ‘eenvoud’, ‘respect’, ‘bescheidenheid’, ‘zijn’, ‘wijsheid van het hart’.
Zelfliefde wordt gemakkelijk verdacht gemaakt, geridiculiseerd als spiritueel begrip of in verband gebracht met narcisme. Chaplin laat met zijn tekst juist de helende werking ervan zien. Het is geen egoïsme, dominantie, gebrek aan inlevingsvermogen, obsessie met de eigen uiterlijke persoonlijkheid. Een wijde verspreiding zou de wereld lichter, vrediger maken.
Hij eindigt dan ook met de betekenis van zelfliefde voor de wereld. “Wanneer we van onszelf gaan houden hoeven we niet langer bang te zijn voor confrontaties met onszelf of met anderen. Zelfs sterren botsen wel eens en daaruit worden weer nieuwe werelden geboren. Nu weet ik: dat is ‘leven’.”
Het woordje ‘Nu’ in de laatste zin is veelzeggend. Deze wijsheid van het hart wordt in de loop van het leven opgebouwd, pas na voldoende ervaringen kun je de lijnen erin ontdekken. Overigens zijn er heel wat 70+ leiders in de wereld voor wie de verworven wijsheid van Chaplin buitengewoon nuttig zou zijn.

Alledaagse Wijsheden

“Toen ik van mezelf begon te houden stopte ik met steeds mijn gelijk te willen halen en sindsdien merk ik steeds vaker dat niets zwart of wit is. Nu weet ik: dat is ‘bescheidenheid’.”

“Toen ik van mezelf begon te houden zag ik in dat mijn gedachten met mij aan de haal kunnen gaan en me een naar gevoel kunnen geven. Maar toen ik mijn hart liet spreken, werd mijn mind een waardevolle bondgenoot. Nu noem ik deze verbinding: ‘wijsheid van het hart.”

Charlie Chaplin

Om nog even bij het vorige blog te blijven: het verband tussen roken en longkanker is een goed voorbeeld. Er zijn meer dan genoeg mensen die een leven lang roken en geen longkanker krijgen. Dat kun je geen uitzonderingen meer noemen. Het is daarmee duidelijk dat het roken niet de finale oorzaak is, daaronder zit een andere kracht die bepalend is of de ene roker wel en de andere roker niet deze ziekte krijgt. Die dieper liggende kracht is in veel gevallen niet-materieel en wat we niet kunnen meten, ontkennen of negeren we in onze cultuur.
Over naar een vrolijker onderwerp: engelenkaarten. Ik kreeg ze ooit voor mijn verjaardag en heb ze in een fraai doosje bewaard. Op elke kaart staat één begrip. Heel af en toe leg ik een paar kaartjes uit. Onlangs wilde ik weten wat ze te zeggen hadden over het mannelijke en het vrouwelijke in de mens,
én over het aardse en kosmische devies. Een vierhoekje dus. Het mannelijke werd purpose, het vrouwelijke patience.
Prachtig! Kenmerk van het mannelijke in de mens is doelgerichtheid, snel naar oplossingen zoeken. Kenmerk van het vrouwelijke is met de stroom meegaan, geduld hebben. Het vrouwelijke is tijdloos, het mannelijke tijdgebonden. Dan het aardse devies: joy, het kosmische devies: integrity. Alweer prachtig! Plezier, vreugde zijn wezenlijk om de aardse werkelijkheid te omarmen, om niet in depressies te vervallen. En integriteit zal vast wel het ultieme kosmische devies zijn.
Alweer zo’n samenloop van omstandigheden die niet te beredeneren valt met onze beperkte hersenen, maar waarvan ons gevoel zegt dat hij bestaat, dat het geen toeval is. Dit beseffend maakt me op zich al blij, daaronder zit een diep vertrouwen in de kosmische werking, dus in de kosmische integriteit.

Alledaagse Wijsheden

“Werkelijke blijdschap is onafhankelijk van omstandigheden die door macht beladen zijn. Dan is er blijdschap los van de omstandigheden. (...) Hoe meer lichten van blijdschap er in je leven branden, des te gemakkelijker is het voor je om alle beperkingen die kenmerkend zijn voor het leven in een materiële wereld te accepteren.”

Sun van Meijel /St. John

“De geest van het dal sterft nooit. Zij is het geheimzinnige vrouwelijke. De poort van het geheimzinnige vrouwelijke is de wortel van hemel en aarde. Eeuwig durend werkt zij moeiteloos.” 

Lao-tse

Hoe bedenk je het, een gedragscode voor wetenschappelijke integriteit met 61 normen. Vijf principes liggen eraan ten grondslag: eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid, verantwoorde- lijkheid. De code is goedgekeurd door alle universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten, en treedt morgen in werking. Socioloog Kees Schuyt toont zich in gesprek met Willem Schoonen verbolgen, de normen zijn veelal te vaag en de mogelijkheid openlaten voor anonieme klachten vindt hij uit den boze.
Volgens Schuyt zijn er drie normen zo oud als de wetenschap zelf. Je mag geen gegevens verzinnen (fabriceren), je mag ze niet veranderen (falsificeren) en je mag zonder verwijzing geen werk van anderen overschrijven (plagiëren). Bij al deze principes mis ik de vraag op een diepere laag: wat wil de wetenschap? Het weten dat nagestreefd wordt, is beperkt. Het gaat lineair over oorzaak en gevolg, wat niet het absolute weten is.
Als dit weten niet haalbaar is, dan is het belangrijk het begrip te vergroten. Sun van Meijel beschouwt begrip als datgene wat gevoelsmatig waar is, zelfs als het niet verklaard kan worden door het verstand. Want heel listig koppelt dat verstand aan de oorzaak–gevolg resultaten: ‘de uitzondering bevestigt de regel’. Maar die uitzonderingen zeggen volgens Van Meijel nu juist dat de gevonden ‘oorzaak’ niet de kracht is, zij zeggen dat er meer is.
In mijn ogen schreeuwt bijvoorbeeld het gezondheidsonderzoek om een analyse van de vele zogenaamde uitzonderingen. Dat betekent dat je aandacht moet hebben voor wat er is en dat is wat anders dan direct zoeken naar een oorzaak. Van Meijel: “Er wordt bij het zoeken naar het waarom en het hoe meestal teveel naar iets gestreefd en dit sluit je vaak af van wat er is. (...) Begrip zal stukje bij beetje groeien als je open bent.”

Alledaagse Wijsheden

“Wat ‘oorzaak’ en ‘gevolg’ wordt genoemd is het resultaat van het isoleren van enkele elementen uit de werkelijkheid en het vervolgens uitzetten van enkele vaste wegen van oorzaak en gevolg. Maar dat is niet wat er in werkelijkheid gebeurt. De hersenen zijn beperkt en kunnen slechts een fractie van alles wat er is begrijpen.”

Sun van Meijel / St. John

Het is wat het is

Het is onzin zegt het verstand
Het is wat het is zegt de liefde

Het is ongeluk zegt de berekening
Het is alleen maar verdriet zegt de angst
Het is uitzichtloos zegt het inzicht
Het is wat het is zegt de liefde

Het is belachelijk zegt de trots
Het is lichtzinnigheid zegt de voorzichtigheid
Het is onmogelijk zegt de ervaring
Het is wat het is zegt de liefde

Erich Fried 
– Vertaling: Remco Campert

Het zal je maar gezegd worden. Ik ben in de eerste plaats een •postmoderne hedonist. Dat kan je overkomen als je een vragenlijst invult, en je waardenprofiel door onderzoeksbureau Motivaction wordt vastgesteld. Gauw de betekenis van het woord ‘hedonist’ opgezocht, want ik kreeg er geen prettige smaak van in de mond. In de leer van de ethiek betekenent het dat genot het hoogste levensdoel is. Daar kan ik me weinig bij voorstellen als ik het lijden leerzaam vindt en innerlijke vrede het hoogste doel.
Dan moet ik het van ‘postmodern’ hebben. Ook de betekenis geraadpleegd: zich afkeren van modernis- tische maatschappijbeelden, het modernisme wordt verweten vooral teleologisch en reductionistisch te zijn. Dat laatste stem ik mee in, het begrip ‘teleologisch’ eerst even uitgepluisd. Het is het zoeken naar de doeleinden achter de dingen. Dat klopt wel.
Met dit Mentality onderzoek worden waarden en leefstijlen gemeten. Op basis daarvan onderscheiden de onderzoekers acht sociale levensinstellingen. Ik vond de vragenlijst niet best, antwoordmogelijkheden ontbraken, aangenomen werd dat iedereen werk had, etc. Die kritische blik krijg je als je je werkleven lang vragenlijsten hebt gecomponeerd. Toch denk ik wel dat de onderzoekers met hun simpele aanpak goed scoren, het vult gemakkelijk in en niet iedereen is een pietje precies.
Op de tweede en derde plaats belandde ik als •postmaterialist resp. •kosmopoliet. Al met al herkende ik toch wel veel in de omschrijvingen. Deze drie profielen vond ik beter bij me passen dan de overige vijf: •traditionele burgerij; •gemaksgeoriënteerden; •opwaarts mobielen; •moderne burgerij (de grootste groep in Nederland );  •nieuwe conservatieven (de kleinste groep in Nederland). Kies maar er maar een uit, puur op de naam. Voor een verdere uitleg: www.motivaction.nl

Alledaagse Wijsheden

(vervolg)

Vooruitgang is voor Van Steenbergen: een rijke samenleving (zoals de onze in 1987) die zich er niet op toelegt nog rijker te worden, maar nieuwe doelen stelt, de ontplooiing van vergeten of nog onontdekte kwaliteiten. Een cultuur die dat mogelijk maakt wenst hij voor de toekomst. Zijn analyse had deels ook in 2018 geschreven kunnen worden. Hieruit blijkt dat het onwaarschijnlijk is dat in 2025 de door Van Steenbergen gewenste vooruitgang heeft plaatsgevonden.
Ook nu nog, drie decennia later, snijdt zijn opmerking hout dat wij nog steeds op dezelfde ouderwetse manier bepaalde middelen inzetten. Het economische denken veranderde niet. En neem de medische technologie. Er worden gigantisch veel middelen ingezet, maar je kunt nauwelijks zeggen dat onze samenleving er gezonder door wordt. De kwalitatieve waarden waar het om gaat, komen erdoor niet dichterbij.
Belangrijke waarden zijn volgens Van Steenbergen autonomie, het zoeken naar de optimale menselijke schaal en naar onderlinge samenhang, integratie, een nieuwe heelheid (‘holisme’). Daarmee samen- hangend komt de cultuur centraal te staan, ethiek en levensbeschouwingen, aandacht voor het geheel. Verder acht hij ontplooiing van kwaliteiten als intuïtie, spiritualiteit, creativiteit, zorgzaamheid van wezenlijk belang. Op weg naar een androgyne cultuur.
Speciaal aandacht schenkt hij aan herleving van de spiritualiteit in een nieuwe vorm. De secularisatie is enerzijds bevrijdend geweest, weg van kerkelijke dogma’s, maar heeft anderzijds ook een zekere verkilling met zich meegebracht. Van verschillende Aziatische culturen kunnen we nog veel leren. Op dit terrein ben ik zeker niet somber. Er is heel wat gaande in de poriën van de samenleving. De spirituele interesse heeft zich verbreed en verdiept. De vraag: ‘waartoe zijn wij op aarde?’ komt luider en luider bovendrijven. En verder geldt: als je doelen stelt, zul je ook geduld moeten betrachten.

Alledaagse Wijsheden

“Waar nu in kranten weekbladen de economische paragraaf en het sociaal-economische nieuws het belangrijkste zijn, zullen in de toekomst culturele vraagstukken veel belangrijker worden. Of zoals econoom Keynes eens gezegd heeft: ‘Wat ik hoop is dat de economie in de toekomst net zo belangrijk wordt als tandartsenij.’”

Bart van Steenbergen

Vorig blog startte ik met de constatering dat de eeuwigheid evident is. Dat uitgangspunt wordt door filosoof Ken Wilber krachtiger verwoord, getuige het eerste citaat hieronder bij Alledaagse Wijsheden. Zo gemakkelijk als het is om de eeuwigheid te voorspellen, tijd bestaat immers niet, zo moeilijk is het om in deze dynamische tijd op aarde de toekomst te voorspellen. Ik stuitte weer eens op een boek uit 1987: ‘Het jaar 2025’. Hoogleraren werden geïnterviewd door Kees Vlaanderen.
Aan econoom Jan Tinbergen wordt gevraagd wat de grote problemen zijn die we in de toekomst dienen op te lossen. Hij noemt als belangrijkste probleem het dreigende oorlogsgevaar, vooral in verband met de tegenstellingen tussen de communistische en niet communistische landen. Het zou alleen opgelost kunnen worden als Amerika en de Sovjet-Unie gaan samenwerken, maar die staan nog zover van elkaar af... Hoe kon je in 1987 voorzien dat twee jaar later de Muur zou vallen?
Econoom Geert Hofstede oppert dat de samenleving mogelijk feminiener wordt door de technische ontwikkeling. De grenzen aan de economische groei zouden een drijvende kracht hierachter kunnen zijn. Ik denk dat in de poriën van de samenleving een dergelijke verschuiving wel is opgetreden, maar in de uitwerkingen die ons via de media bereiken is dat weinig zichtbaar.
De bijdrage van socioloog en toekomstonderzoeker Bart van Steenbergen is markant. Hij onderscheidt enerzijds de doeleinden, waarden die je als samenleving wilt verwezenlijken en anderzijds financiële, technische, wetenschappelijke middelen. Op het laatste terrein zijn we overontwikkeld, omdat het contraproductief gaat werken. De middelen worden doelen, zoals bij economische groei. Op het eerste terrein lopen we achter, vergelijkbaar met wat Van Tinbergen ‘ethisch onderontwikkeld’ noemt.
                                                                                                             Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“De eeuwigheid is eerder zo iets eenvoudigs, zo voor de hand liggend, zo aanwezig en zo duidelijk, dat we alleen maar op een louter empirische manier onze ogen hoeven te openen en dan te kijken.”

Ken Wilber 

“Naarmate de onzekerheid over de toekomst groter is, hebben wij inspirerende toekomstbeelden meer nodig.”

Prof. Polak, nestor van de Nederlandse toekomstwetenschap

Ja, het heelal kent geen afgescheidenheid, het is pure Eenheid en de eeuwigheid is evident. Dat wil nog niet zeggen dat je hier op aarde, in deze wereldse speeltuin, de belevingen van mensen over één kam kunt scheren. Wij spelen immers het spel van afgescheidenheid. En ja hoor, ik stuitte weer eens op zo’n alomvattend standpunt: “Voor beide partijen betekent scheiden lijden – áltijd.” Echtscheidingsadvocaat Ron Cohen is aan het woord.
In een ver verleden heb ik me grondig verdiept in echtscheidingservaringen en ik denk niet dat een aantal uitkomsten van mijn onderzoek in zo’n vier decennia tijd fundamenteel veranderd zijn. Eerder dan meer lijden verwacht ik dat in die periode het lijden is afgenomen, mede omdat echtscheiding gewoner is geworden. In ieder geval waren heel wat gescheiden mensen opgelucht. Met name betrof het vrouwen, die langer dan hun man de problemen in het huwelijk hadden opgemerkt en met zich hadden meegetorst.
Midden jaren tachtig deed ik een tweede onderzoek en analyseerde ik de (voor)oordelen over de gevolgen van echtscheiding op. Ze blijken ook nu nog redelijk actueel te zijn. Bijvoorbeeld: ‘de huwelijkspartners hebben gefaald’, ‘er wordt veel te gemakkelijk gescheiden’, ‘de kinderen zijn altijd de dupe’, enzovoort. Het was niet moeilijk aan de hand van het onderzoeksmateriaal deze oordelen te ontkrachten en/of te nuanceren.
Overigens zegt Cohen zelf tegen journalist Jeroen Schmale dat zijn uitspraken gebaseerd zijn op ‘niet-wetenschappelijk onderbouwd onderbuikgevoel’. Het zal relativerend bedoeld zijn, maar ach, niet met zogenaamde feiten onderbouwde intuïtie kan juist geweldige inzichten opleveren. Het is de kunst om eventuele vertroebeling van de ingevingen op te sporen en weg te werken. En zo spelen we verder in onze wereldse speeltuin.

Alledaagse Wijsheden

“Essentie van het lijden: verwachtingen, vasthouden en het gebrekkige besef dat behalve zuivere Liefde álles onzeker is.”

Auteur onbekend

“Met behulp van mindfulness kun je de aanwezigheid van het lijden in jezelf en in de wereld om je heen herkennen. En met diezelfde energie omarm je het lijden.”

Thich Nhat Han

Wat een verademing, iemand uit de medische wereld die kan omdenken. Het betreft arts en klinisch farmacoloog Anton Loonen. Hij vindt euthanasie bij ondraaglijk lijden armoedige. Maar ondraaglijk lijden vindt hij ook niet te verkiezen. Dus wat moet je dan doen: ondraaglijk lijden verminderen. En wat doet de medische wereld: ondraaglijk lijden vermeerderen.
Volgens Loonen moet de geneeskunde de bakens verzetten. Zij moet zich minder richten op het bestrijden van doodsoorzaken als kanker en meer op het voorkomen van de nare gevolgen van een langer leven. Vanouds stonden infectieziekten met een snelle dood zoals longontsteking als doods- oorzaak op de eerste plaats. Door antibiotica, hygiëne, gezondere levensstijl heeft ons immuunsysteem niet meer de rol van het bestrijden van infectieziektes.
Gevolg: nu doen we medisch aanvallen op ons eigen lichaam, waardoor chronische aandoeningen ontstaan als reuma, artrose, dementie, psychische stoornissen zoals depressie. Daar is een lange lijdensweg aan verbonden. Vroeger stierven mensen veel vaker binnen een paar dagen. Loonen legt wetenschappelijk uit dat het mes aan twee kanten kan snijden: kans op artrose, depressie kleiner, kans op infectieziekte groter. Prijs die je ervoor betaalt: je wordt waarschijnlijk niet hoogbejaard en de dood kan zich aandienen als een dief in de nacht.
Fris nieuw standpunt, maar het blijft natuurlijk seculier. Ik ga ervan uit dat je ziel beslist wanneer zij hier wil vertrekken omdat er niets meer te leren valt. Dus aan die lijdensweg zal ook wel innerlijke groei voor jezelf en omstanders verbonden zijn. Dat neemt niet weg dat de medische wetenschap de waarde van dit nieuwe standpunt wel heel goed mag onderzoeken. Zij is immers bij uitstek een product van die seculiere samenleving.

Alledaagse Wijsheden

“Als je geen zinvol leven hebt, dan staat je wil om te leven op een laag niveau en die is uitermate belangrijk voor het afweren van ziekten. Het zinverlies in deze tijd is een volkskwaal.” 

H.C. Moolenburgh 

“De ziel begrijpt wat het verstand niet kan vatten.”

Neale Donald Walsch

Omstandigheden kunnen zo’n web worden, dat je er voor je gevoel helemaal in vast zit. Een patstelling, je kunt niet links of rechts, vooruit noch achteruit. Maar er moet wel iets gebeuren, innerlijke signalen dwingen je daartoe. In die verwarring ligt de kracht van verandering. Via zelfreflectie kun je uitkomen bij sociale grenzen die je geconstrueerd hebt. Gewoon een gevangenisje voor jezelf gebouwd. Dat inzien én voelen geeft de mogelijkheid om de grenzen te slechten. Daar is moed voor nodig, loslaten is niet gemakkelijk.
Socioloog Karlijn Roex onderzocht chaos in maatschappelijk verband. Onze hang naar orde is te ver is doorgeschoten. Ze raakt daarmee aan de druk van buitenaf om innerlijke grenzen te construeren. We weten als samenleving zo goed  wat verward gedrag is, wie je van straat mag plukken. In feite is het onbegrepen gedrag dat we het stempel verward of kwetsbaar geven. Filosoof Byung-Chul Han spreekt over de ‘vermoeide samenleving’. Ons leven is een prestatieproject geworden in het op hol geslagen kapitalisme. Je buit jezelf uit, Han ziet in zelfuitbuiting een nieuwe crisis. Precies en dat behoort tot de grenzen die je zelf kunt slechten.
Juist als we stoppen met spontaan improviseren krijg je wanorde, zegt Roex. Het zou toch ook een zegen zijn als we de schema’s en protocollen een stuk terugdraaien. We weten dat wel, kijk bijvoorbeeld naar de weerstand ertegen in de medische en onderwijswereld. Ook de literatuur staat bol van het bejubelen van chaos. Desondanks lijkt orde veilig houvast te geven. Individueel en maatschappelijk kunnen we dat valse gevoel van zekerheid te lijf gaan. 

Alledaagse Wijsheden

“Chaos was de wet van de natuur. Orde was de droom van de mens.”

Henry Adams

“In alle chaos is een kosmos, in alle wanorde een geheime orde.”

Carl Jung

Geloof en vertrouwen liggen dicht bij elkaar, maar verschillen wel. Geloof verwijst naar een systeem van ideeën, een religie, vertrouwen is omvattender. In de woorden van Osho is geloof een brug tussen individu en massa, en vertrouwen een brug tussen individu en heelal. Daarmee is geloof niet alleen verbonden met godsdiensten, maar ook met nationalisme.
Journalisten van Trouw reisden door Oost-Europese landen om te onderzoeken waarom zij vaak een andere, nationalistische weg kiezen. De kritiek op het migratiebeleid van West-Europese zwelt daar aan, het zou te coulant zijn. Het Christendom moet weer centraal komen te staan. Geloof wordt wezenlijk geacht, waardoor het land een superieure godsdienst behoeft.
Niet verwonderlijk dus dat Sybrand Buma vanuit christelijk perspectief een streng migratiebeleid verkiest en ook wil dat op scholen het Wilhelmus wordt gezongen. Overigens laten de Oostbloklanden West-Europa niet vallen, er komt te veel welvaart van die kan naar hen toe. Het proces lijkt op puberen. Je afzetten tegen volwassenen om een eigen identiteit te ontwikkelen.
Dat is een goede zaak voor landen die lange tijd onder het juk van machtigen hebben geleefd. Er kan een nieuwe vorm uit groeien die meer biedt dan nu door het Westen wordt vormgegeven. De bevolking is ook mondiger geworden, minder een angstcultuur, en verzet zich tegen corruptie en inperken van de persvrijheid.
De voorzitter van de Europese Unie Claude Juncker sprak in zijn jaarlijkse State of Union de wens uit dat de EU met één stem gaat spreken, zo kan zij anderen haar wil opleggen. Los van het feit dat dit machtstreven niet wenselijk is, zal het ook niet mogelijk zijn. Landen ontwikkelen zich op een eigen manier, met een eigen snelheid, waarbij de onderliggende stroming richting wereldburgerschap gaat.

Alledaagse Wijsheden

“Vertrouwen is het diepgaande begrip dat je slechts een deel bent: een noot in een geweldige symfonie, maar een klein golfje in de oceaan. Vertrouwen betekent het geheel te volgen, met het geheel mee te stromen, in harmonie te zijn met het geheel.”

“Vertrouwen is geen doctrine: je hoeft geen hindoe te zijn, geen moslim, geen Sikh. Vertrouwen is een afspraak tussen het individu en het geheel, en vertrouwen maakt je religieus – niet in de zin van hindoe, moslim, christen – gewoon religieus. Vertrouwen heeft geen naam. Geloof maakt een hindoe, moslim, christen.”

Osho

Wat ronddolend in de bullshitbanen theorie van antropoloog David Graeber, stuit ik op de uitspraak van Hannah Arendt: “De grootheid van de mens ligt erin dingen voort te brengen die het stempel van onvergankelijkheid verdienen.” Schrijfster Patricia Jozef vraagt zich op basis van die gedachte af hoeveel kleine en grote daden voortkomen uit de wens iets achter te laten. Bullshitbanen, die er meer dan genoeg zijn, zullen daar weinig aan bijdragen. De geesteswereld bij monde van Aaron biedt uitkomst, want jezelf zuiveren wordt kosmisch gezien als het ultieme pad van dienstbaarheid. En dat kan ook in bullshitbanen.
Terug naar het streven naar onvergankelijkheid. Volgens de Duitse wetenschapsjournalist Johannes Böhm is Wageningen University klaar voor de voedselrevolutie (360 Magazine/Brand Eins, Hamburg). Dan wil je als Wageninger wel even rechtovereind gaan zitten, zeker als je 45 jaar als student / medewerker op deze universiteit hebt vertoefd. Böhm’s verhaal begint met een klein dipje als hij spreekt over het stadje Wageningen met een bakstenen kerkje, maar dat verdwijnt snel als de lofzang van start gaat. Volgens QS World University Ranking heeft Wageningen de beste landbouwuniversiteit ter wereld.
Benauwend: om de groeiende wereldbevolking te voeden moeten we de komende veertig jaar evenveel voedsel produceren als in de afgelopen achtduidend jaar. Opbouwend: het kán, er is een voorbeeld waaraan we ons kunnen vastklampen: Nederland! Böhm in gesprek met Ernst van den Ende (directeur afdeling plantenwetenschappen) meldt dat de efficiëntie enorm is. Vanuit Wageningen wordt hard gewerkt aan nieuwe doeltreffende technieken.
Het klinkt prachtig, maar als we bovenop het laten groeien en voeden van de wereldbevolking niets doen aan innerlijk zuivering en groei, zijn we eigenlijk verder van huis met z’n allen. Getuige Aaron.

Alledaagse Wijsheden

“Je hoeft je bestaan niet te rechtvaardigen. Je hoeft niet te schrijven of te prediken bijvoorbeeld, om je te rechtvaardigen. Zijn is zijn eigen rechtvaardiging Pas als je dat inziet, begin je je vrijheid te benutten. Zonder dat verg je te veel van jezelf.”

Jane Roberts/Seth

“Hij die in harmonie leeft met zichzelf, leeft in harmonie met het heelal.”

Marcus Aurelius

Stel dat je doel is om gelukkig te zijn en dat je dat permanent bent. Je wordt gelukkig geboren, bent tachtig jaar gelukkig en gaat gelukkig dood... Je weet niet eens dat je gelukkig was. Gelukkig zijn staat en valt bij de ervaring van ongelukkig zijn. Het zijn geen losse polen die te scheiden zijn, ze vormen een onderdeel van hetzelfde proces.
Filosoof Ken Wilber geeft in zijn boek ‘Zonder grenzen’ ruime aandacht aan tegenstellingen. Bij beslissingen gaat het steeds om een grens wel/niet. Zo’n grenslijn schept conflicten, het is een potentiële strijdlijn. Het vluchtelingenvraagstuk is bij uitstek een grensprobleem, grenzen die door mensen op de kaart zijn gezet. Je kan lijnen trekken, maar het gevaar is dat we ze als echt gaan beschouwen.
Het streven naar een wereld met alleen ‘vooruitgang’, slechts toppen, noemt Wilber een kankergezwel. De dalen worden weggeduwd, verborgen. De schaduwkant zie je in onze Westerse wereld met veel psychische klachten. Goed en kwaad zijn door tijden en culturen heen zeer verschillend ingevuld. Ze kunnen door mensen onderscheiden worden (de natuur kent geen tegenstellingen), maar ze zijn niet te scheiden.
Bevrijding is dus niet het negatieve uit de weg ruimen, maar vrij zijn van de tweedeling, er bovenuit stijgen. Belangrijke religieuze richtingen (religie = verbinden) bevatten deze bevrijding als einddoel
(zie teksten onder ‘Algemene Wijsheden’). Het mooie van deze zienswijze is voor mij de eindconclusie van Wilber. Als we de illusie van onze grenzen doorzien, zullen we het universum zien als een organische eenheid. Als we zien dat tegenpolen één zijn, wordt tweedracht eendracht. “Dan zijn we in de positie vrienden te worden met het gehele universum en niet met slechts de helft.” Dat ontroert mij.

Alledaagse Wijsheden

Boeddhistische tekst:

“Valse verbeelding leert dat dingen als licht en schaduw, lang en kort, zwart en wit, verschillend zijn en onderscheiden moeten worden. Maar zij zijn niet onafhankelijk van elkaar van elkaar; zij zijn slechts aspecten van hetzelfde, zij zijn onderdelen van een relatie en niet de werkelijkheid. Omstan- digheden van het leven sluiten elkaar niet uit; in essentie zijn de dingen niet twee, maar één.”

Bagavad Gita:

“Tevreden met het krijgen wat vanzelf komt, voorbij de tweedeling, vrij van afgunst, niet gehecht aan succes of falen, zelfs handelend is hij niet gebonden. Hij wordt gezien als eeuwig vrij, die verafschuwt, nog verlangt, want hij die bevrijd is van de tweedeling, wordt gemakkelijke bevrijd
van conflicten.”

Thomas-evangelie:

“Zij zeiden tot hem: Zullen wij dan, kinderen zijnde, ingaan in het koninkrijk? Jezus zei tot hen:
Als gij de twee één maakt en als gij het binnenste maakt als het buitenste en het buitenste als
het binnenste, en het hoge als het lage, en als gij het mannelijke en het vrouwelijke maakt tot
één enkele, dan zult gij ingaan in het koninkrijk.” 

Filosofie Magazine bevat een boeiende fictionele dialoog van filosofe Martijntje Smits. Ze gebruikt Plato’s Symposium over de liefde, waarbij Socrates vraagtekens plaatst bij de theorieën van sprekers. Het onderwerp dat Smits behandelt is robotliefde, de sprekers zijn gebaseerd op bekende persoonlijk- heden. ‘Liefdesfilosoof Erich’ verwijst naar Erich Fromm en ‘ethicus Kathleen’ naar campagnevoerder tegen seksrobots Kathleen Richardson.
Ingenieur Johan heeft robot Alice gefabriceerd en wil met een documentaire aantonen dat het een probaat middel is tegen eenzaamheid onder ouderen. De ‘oude vrouwtjes’ leefden op in aanwezigheid van Alice. Kathleen heeft geen warme gevoelens kunnen ontwaren. Een machine kan volgens haar niet liefhebben en wederkerigheid van gevoelens is essentieel voor liefde en vriendschap. 
Tegen die eis van wederkerigheid zou ik geageerd hebben. Mijn uitgangspunt is dat we op aarde zijn om het bewustzijn van liefde te vergroten. Dat kan op oneindig veel manieren en zeker ook in het koesteren van een onbeantwoorde liefde. Want wie is er beter af: degene die de liefde voelt of degene die de liefde niet voelt? De eerste toch zeker!
Onvolwassen liefde is wel eens omschreven als houden van iemand omdat je haar/hem nodig hebt. Volwassen liefde is in die visie iemand nodig hebben omdat je van haar/hem houdt. Dat is wel een claim op de ander, waarmee je onvoorwaardelijke liefde in jezelf wegdrukt. Johan zegt schamper: “Moeten we die bejaarde mensen dan maar vertellen dat ze door contemplatie de liefde in zichzelf moeten vinden?” Ja, daarmee kunnen wel stapjes gezet worden in de goede richting van de spirituele liefde, uiteindelijk gericht op het geheel.

Alledaagse Wijsheden

”Leven zonder liefde is als een boom die bloesem noch vrucht draagt. En liefde zonder schoonheid is als de bloemen zonder geur en vruchten zonder zaad. Leven, liefde en schoonheid, drie entiteiten in één, onveranderlijk, onscheidbaar.”

Kahlil Gibran

Al eens eerder heb ik me weinig vleiend uitgelaten over advocaten (24/7/’15) en dat wordt er niet beter op door een discussie tussen drie topadvocaten over het komende proces tegen de verdachte van de moord op Nicky Verstappen. Als deze verdachte ronduit zegt: “Ik heb het gedaan”, is het juridisch minder spannend, vindt een van de advocaten. Een ander zal een verdachte nooit aanraden om direct te bekennen. De disciplines psychologie en filosofie zullen niet tot het vakkenpakket van de rechtenstudent behoren.
Als je daarna een artikel onder ogen krijgt van gedetineerden in een mannengevangenis die een cursus ‘filosofie en humanisme’ volgen, georganiseerd en geleid door het Humanistisch Verbond, is dat een vreemd contrast. Journaliste Lianne Tijhaar mocht een sessie bijwonen. Het onderwerp is ‘eenzaamheid en ergernissen’. Cursusontwikkelaar Hans Scheper legt uit dat het devies van de 16^e eeuwse filosoof Michel de Montaigne was: streef er niet naar dat de wereld over je praat, maar leer met jezelf te praten. Dat vergt oefening. Maar als je het onder de knie hebt, is het een krachtig wapen tegen eenzaamheid en verlies.
In de groep ondervindt deze zienswijze zowel bijval als kritiek en de discussie laait op. De alledaagse ergernissen betreffen de bewakers. Ter vergoelijking merkt een cursist op: “Er zijn hier zo weinig andere dingen om je druk over te maken. Soms moet je gewoon je ei even kwijt.” Tijhaar krijgt de indruk dat de mannen achter de tralies hun grootste troost putten uit een goed gesprek over gedeeld gemis.
Er is uiteraard geen reden om het gevangenisleven te verheerlijken. Maar goede geluiden uit die hoek, geïnitieerd door het Humanistisch Verbond, doen geen kwaad.

Alledaagse Wijsheden

“Ik had eens gelezen dat het belangrijk is je brein vitaal te houden in deze wereld vol mobiele telefoons. Dus heb ik mijn dagen in de politiecel omgezet naar een therapeutische sessie. Het heeft me veranderd. Door alleen te zijn ben ik bewuster gaan denken.”

Ron (gedetineerde)

“Ik ben een Hindoestaan, zoals je ziet. Maar ik doe hier van alles. Ik ga naar kerkdiensten, naar de boeddhistische sessies en ik zit bij de humanisten. (...) De meesten willen hun cel uit, maar ik wil er soms juist in. Dan doe ik even helemaal niks. Geen gezeur aan mijn hoofd.”

Milan (gedetineerde) 

“Wij hebben een geest die op zichzelf gericht kan worden; hij kan zichzelf gezelschap houden; hij heeft de mogelijkheid aan te vallen en te verdedigen, te ontvangen en te geven. Laten we niet bang zijn dat we in deze eenzaamheid door ledigheid en verveling verkommeren.”

Michel de Montaigne  

“Mama en papa volstaan niet. Een kind heeft een dorp nodig.” Zo luidt de kop van het interview van Quack journalisten Katrin Hörnlein en Jeannette Otto met de Zwitserse kinderarts Remo Largo (74).
Dat wil mijn aandacht wel trekken. Enerzijds vind ik beslist dat woongemeenschappen met kinderen en meer dan twee volwassenen gestimuleerd mogen worden. Anderzijds val ik over de stelligheid, terwijl zoveel vaders en moeders een prima klus klaren.
Die stelligheid hoopt zich dramatisch op in het interview. Ik houd nauwelijks bij wat ouders van deze deskundige allemaal móeten, willen ze het goed doen. Veel ongefundeerde statements die voor íedereen zouden gelden. De discussie móet over de ontwikkeling van kinderen gaan, vertelt hij, maar we zijn vooral geneigd te praten over de behoeften van ouders. Ten eerste wordt er ongelofelijk veel over kinderen gepraat, ten tweede zijn de behoeften van ouders van wezenlijk belang voor een goed leefklimaat.
Vaders móeten voldoende tijd en energie opbrengen voor de kinderen en moeders móeten hem daar- voor de noodzakelijke ruimte geven. “Maar veel vaders kunnen niet voldoen aan de verwachtingen van de moeder. En daar gaat het gezin aan kapot.” Een uitspraak van een beroemde auteur/kinderarts... Waar zadelt hij ouders mee op? Gelukkig zijn veel ouders ongevoelig voor dergelijke projecties en zijn ze in staat hun liefdevolle intuïtie voorrang te geven.
Te veel móeten om allemaal te benoemen. Laten deskundigen liever op positieve manier de belangrijke wisselwerking tussen gezin en samenleving ondersteunen. Het gezin is geen eilandje, concurrerend met andere eilandjes, met elkaar zijn ze fundamenteel voor het gehele samenlevingsorganisme. In die zin is het verbindende dorpse karakter al veel groter dan een halve eeuw geleden, toen het gesloten gezin nog hoogtij vierde. Dat zou Largo op zijn leeftijd kunnen weten.

Alledaagse Wijsheden

“De menselijke vooroordelen zijn als kwade honden, die alleen bijten wie bang voor hen is.”

Isolde Kurz

“Slechts de utopie van de toekomst kan het opnemen tegen het pessimisme van de geschiedenis.” 

Elisabeth Badinter

“Puberteit: als je ouders vervelend beginnen te doen.”

Loesje

Sybrand Buma is natuurlijk gewoon een rasechte populist, hoe liefdevol ik ook lees (blog 8/’18). Zeker in de definitie van Maarten van Rossem, die populisme als schaduw onverbrekelijk verbonden ziet aan de democratie. In zijn fictieve ‘Handboel voor de populist’ staat ‘het Volk’ ideologisch centraal. Buma hanteert hiervoor de term ‘gewone mensen’, wier gevoelens hij wil verwoorden. Bij het Volk behoren in Van Rossem’s definitie geen bedreigende anderen, met rare gewoonten, omdat zij geen weet hebben van de historische traditie die het Volk heeft gevormd.
Sinds jaar en dag staat de aandacht die populisten in de pers krijgen me tegen. In de honderden blogs komen ze dan ook nauwelijks aan bod. De naam van het enige PVV-lid Geert Wilders tel ik vijf keer, steeds zijdelings vermeld. Onze nieuwste populist Thierry Baudet (Forum voor Democratie) wordt bij dezen voor het eerst genoemd. Ja, het zijn altijd zeer welbespraakte voormannen, die op de angsten van mensen kunnen inspelen.
Volgens Van Rossem roept Wilders al vele jaren dat het vijf voor twaalf is wat betreft de islamisering van onze samenleving. Daarmee zegt hij zelf in feite ook dat hij weinig van zijn verkiezingsbeloftes heeft waargemaakt. Invloed heeft hij wel, maar dat is vooral een indirecte invloed via politici die bang zijn kiezers te verliezen.
Ik ben het met Van Rossem eens dat een nieuwe ster aan het firmament een goede zaak is. De stemmen worden verdeeld en de invloed vermindert. De media zullen niet snel veranderen, dus dan geldt: hoe meer welbespraakte oproerkraaiers, hoe beter. Vreugdevol is ook het onderzoeksresultaat van politicoloog André Krouwel. Hij stuitte op een ‘populistisch plafond’ van nog geen twintig procent van het electoraat. Dat geeft de burger moed.

Alledaagse Wijsheden

“Het populisme zegt het land terug te willen geven aan Het Volk. Wanneer en hoe die elites het land van het Volk gestolen hebben, wordt nooit duidelijk.”

“Mocht er ooit een prijs worden uitgeloofd voor de meest succesvolle pseudogebeurtenis van de laatste halve eeuw, dan komt Wilders’ film Fitna zeker in aanmerking. Dit dieptreurige, amateuristische knutselwerkje veroorzaakte in 2008 een maandenlange discussie – en niet te vergeten ook weer veel discussie over die discussie. Wilders’ retoriek is, zoals het een populist betaamt, gewelddadig en controversieel, met ‘Kopvoddentax’ (2009) en ‘Willen jullie meer of minder Marokkanen?’ (2014) als bekendste voorbeelden.”


Maarten van Rossem

“Als ik vind dat ik gelijk heb, dan strijd ik voor mijn gelijk.”, zelfkennis uit de mond van een Gooise vastgoedman. Nu is het begin niet zo opzienbarend, er zullen weinig mensen zijn die vinden dat hun eigen standpunten geen hout snijden. Maar om er dan als een pitbull aan te gaan hangen, maakt de communicatie niet gemakkelijker. ‘Liefdevol lezen’ (vorig blog) is uiteraard wel een stuk moeilijker als je denkt veel over een onderwerp te weten, dan als je er weinig van af weet. Van beide had ik onlangs een voorbeeld.
Journaliste Melanie Metz raapt een aantal studies over ‘liefde op het eerste gezicht’ bijeen. Er wordt sterk aan getwijfeld, het zou betekenen dat je brein iemand in één oogopslag geweldig vindt. Ja, als je het via het eeuwige brein definieert, krijg je zulk ongeloof. Maar in het hele stuk is geen enkele onder- zoeker aan het woord die begrijpt dat de energetische vonk dit werk in een fractie van een seconde kan verzetten.
Als dan platte, materialistische verklaringen worden gezocht, proefpersonen die foto’s voorgelegd krijgen van personen van de andere sekse, waarmee tweedimensionaal de aantrekkelijkheid wordt gemeten, is er van mijn liefdevolle lezen weinig over. Liefde op het eerste gezicht omdat we ons voort willen planten, ‘biologische aantrekkingskracht’ zoals bij dieren... En als klap op de vuurpijl de zogenaamde hamvraag of je daarna lang en gelukkig samen blijft. Alsof dat het ultieme doel van een relatie is.
Anders ging het bij een aangrijpend artikel over de pedofiele gevoelens van een hoogbegaafde puber (gericht op 4 à 5-jarige meisjes) en de therapie die hij krijgt. Dat las ik soepel, onbevooroordeeld door, onder de indruk van de inzet van alle betrokkenen.

Alledaagse Wijsheden

“You don’t fall in love with a body, you fall in love with a soul. And once in love with a soul, everything about that body becomes beautiful.”

A.B. 

“People think a soul mate is your perfect fit and that is what everyone wants. But a true soul mate is a mirror, the person shows you everything that’s holding you back, the person that brings you to your own attention so you can change your life.”

Elizabeth Gilbert

De emoties laaiden op toen ik de kop ‘Migratie is een gunst, niet een recht’ las. Hij staat boven een interview met CDA voorman Sybrand Buma, die me vaker op de kast heeft gekregen met zijn uitlatingen. Een uitstekende gelegenheid dus om het principe ‘niet oordelen’ toe te passen. Natuurlijk mag je dan wel kritisch zijn, het betekent dat je je niet door emoties laat overheersen en de ander ermee vastlegt. Het gebruik van de hartsenergie is wezenlijk, een warm gevoel ontwikkelen voor die ander.
Daar trek ik eerst een paar minuten voor uit, niet eens zo moeilijk jegens Buma. Dan lees ik dat de islam te weinig Nederlands is geworden, een Nederlandse imamopleiding zou de oplossing zijn. Rustig bedenk ik dat nationalistisch denken een ongewenste stap terug is. Moeilijker wordt een emotieloze reactie als ik lees dat praten over duurzaamheid een groot risico aan het worden is, omdat het gewone mensen miskent, die hun hypotheek amper kunnen betalen.
Het is vooral moeilijk om de minder fraaie politieke intenties van de ander niet in te vullen als hij regelmatig over ‘gewone mensen’ praat wier gevoel hij wil verwoorden. Bij liefdevol lezen ontwikkel je wel meer vaardigheden om inconsistenties te signaleren, je slaat minder gauw op hol. Zo merk ik op dat Buma enerzijds spreekt over de versterkte tweedeling in de samenleving, de elite versus de gewone mensen. Anderzijds legt hij regelmatig de nadruk op de extreme individualisering die ons teistert. Kenmerk dáárvan is nu juist dat het de variatie onder de bevolking versterkt, er is dus geen sprake van een tweedeling. Het is me niet helemaal gelukt, maar liefdevol lezen bevalt me wel.

Alledaagse Wijsheden

“Heb je wel in de gaten dat als je oordeelt, je altijd oordeelt over je eigen projectie? Het is immers jouw beleving!”

Joanika Ring

“Als je oordeelt, stop je met kijken.”

Wayne Dyer

(vervolg)

Het bleef in m’n hart en hoofd wat doorsudderen, ik besefte dat voor een beter beeld de begrippen aangescherpt moeten worden. Als het waar is dat Vreugde als het doel beschouwd kan worden, dan zal het niet gaan om extatische vreugde of de wat mildere feeststemming. Dat zijn emotionele uitingen die nog bij het groeiproces behoren. En daar past wel de visie van Gibran e.a. bij dat vreugde en verdriet samengaan of elkaar afwisselen.
In de vreugde als doel ligt de andere visie besloten. Het is een vreugde die volledig in balans is. Dat houdt ook een volledige onthechting van aardse zaken in, wat zeker niet wil zeggen dat je afgezonderd dient te leven. Er is sprake van een kosmische verbondenheid, met ‘Al Dat Is’. Hierbij past de gedachte van De Montaigne dat ware wijsheid verbonden is met voortdurende, ongedwongen vreugde. Een dergelijke vreugdebeleving is maar zeer weinigen gegeven en dat is begrijpelijk, als Vreugde een eind- doel is. Mahatma Ghandi is er misschien een voorbeeld van.
Ook de term geluk wordt vaak eenduidig gebruikt, maar wil dat zeggen dat de ervaring van permanent geluk een uitdrukking van wijsheid is? Niet in de ogen van Seth/Jane Roberts. Hij stelt dat het volmaakt gelukkige leven aan de oppervlakte schitterend kan lijken, maar het kan tegelijkertijd wezenlijk ondiep zijn en weinig doen om de persoonlijkheid te ontwikkelen. Dus dan wordt het innerlijke groeiproces juist vertraagd.
Seth zet er een andere term tegenover, namelijk het waarachtig gelukkig bestaan. Dat is in zijn ogen een diep bevredigend leven dat spontane wijsheid en spirituele vreugde inhoudt. En zo is de cirkel weer rond. Ik houd het op Ghandi.

Zo, die knalt er krachtig in, de basale vragen in één klap beantwoord door Esther & Jerry Hicks: “De basis van het leven is Vrijheid; het resultaat van het leven is Groei — en het doel van het leven is Vreugde.” Met alle drie ben ik het eens. Vrijheid is de essentie, hiermee kunnen we innerlijk groeien, wat uiteindelijk leidt tot vreugde. Heerlijk, die eenvoud. Als het doel van het leven vreugde is, hoe vaak heb ik dat begrip dan centraal gesteld in de blogs? Geen enkele keer komt het voor in de titel van de ruim 700 verhaaltjes.... Dat wordt dus nu rechtgezet.
Menig auteur weegt vreugde en verdriet tegen elkaar af. Henri Nouwen betoogde dat vreugde en verdriet nooit van elkaar te scheiden zijn, ze lopen in elkaar over. Hoe dieper je verdriet, hoe meer vreugde je kunt bevatten, volgens Kahlil Gibran. Als of je verdriet of je vreugde overheersend groot wordt, wordt je wereld klein. Ook Jita Elbers is van mening dat de doorbraak van de hoogste vreugde gepaard gaat met de terugval in de ervaring van kleinheid.
Maar niet iedereen stelt dit samengaan voorop. Michel de Montaigne vindt het duidelijkste, zichtbare blijk van ware wijsheid een voortdurende en ongedwongen vreugde. Ruth White voert in dit verband de engelen op. Zij zouden je helpen een ‘meditatieve levenshouding’ te ontwikkelen. Deze treedt op als je in de materie geest gaat zien en in het wereldse vreugde vindt. Erasmus vindt dat zonder vreugde het leven de naam van leven niet verdient.
Kortom, er is heel wat geschreven over het levensdoel Vreugde. Blijf er vooral innerlijk tegenaan kloppen, want volgens Rumi zal de vreugde vanbinnen een raam openen om te kijken wie daar is.  

                                                                                                           Wordt vervolgd        

Alledaagse Wijsheden

“Ik sliep, en droomde dat het leven vreugde was; ik ontwaakte en zag: het leven is plicht; ik werkte en zie: de plicht is vreugde!”

Rabindranath Tagore 

“Je was er altijd en je zult er altijd zijn. Dit is de betekenis van het bestaan en de vreugde. De God die is, is in je, want je bent een deel van alles wat is.”

Jane Roberts/Seth

Waarom heeft die man niet eerder mijn pad gekruist? Volgens Happinez columnist Henk van Straten had dat zeker gemoeten, Alan Watts (1915-1973) zou geheid op je pad komen als je geïnteresseerd bent in oosterse filosofie. Alles wat ik nu van hem lees glijdt moeiteloos naar binnen. “Er is geen denker, er zijn alleen maar gedachten.” Fraai, die uitschakeling van de illusie van het ik en de stap naar de werkelijkheid van de energiestroom van gedachten. Hij noemde zichzelf een ‘spiritueel entertainer’; een heerlijke hang naar humor, ‘het’ niet te serieus nemen.
Terecht schrijft Van Straten een eerbetoon aan Watts, die nog alom gelezen en beluisterd wordt. Hij betoogde dat de stroom, de Tao, stil komt te liggen als je er een kerk met ceremonie, hiërarchie en waarheden omheen bouwt. Als je wel wat regels wil verkondigen, dan met veel humor. Want de werkelijkheid, het leven, is een spel, een prachtige luchtschittering. “Je bent het universum dat zichzelf ervaart, dat verstoppertje met zichzelf speelt.”
Van Straten ervaart bij het lezen altijd een kleine verschuiving in verstand en gevoel, en dat spreekt me aan. “Het is alsof je tegelijkertijd ergens dichterbij en verder bij vandaan bent.” Maar waarom hij de mens Watts, weliswaar liefdevol, geen ‘smetvrije heilige’ noemt, met als redenen dat hij drie keer trouwde, zeven kinderen kreeg en aan overmatig alcoholgebruik overleed, is me een raadsel. Hij voegt eraan toe dat Watts de eerste zou zijn om daarop te wijzen. Als ik de inzichten van Watts goed begrijp, zal hij nooit wat aardse oordelen serieus nemen en zal het begrip ‘heilige’ niet in zijn vocabulaire te vinden zijn. We zijn die stroom van gedachten, de heilige hoort bij een hiërarchische kerk.

Alledaagse Wijsheden

“Proberen om jezelf te definiëren is als proberen je eigen tanden te bijten.”

“We realiseren ons zelden dat onze meest privé gedachten en emoties in feite niet van ons zijn. Want wij denken in termen van taal en beelden die we niet hebben uitgevonden, maar die ons door de samenleving gegeven zijn.”

“De mens lijdt het meest omdat hij serieus neemt wat de goden voor de lol gemaakt hebben.”

Alan Watts

(vervolg)

En toen raakte ik de draad kwijt. Waren in de vorige sets de betekenissen helder, nu is het een tombola van begrijpelijke én onbegrijpelijke manieren om zelfacceptatie te meten. Hoe sterker je het eens bent, hoe meer zelfacceptatie. In dat verband een paar onbegrijpelijke omschrijvingen: •mijn gevoel van eigenwaarde hangt sterk af van hoe ik afsteek ten opzichte van andere mensen; •om me een waardevol persoon te voelen, moeten de mensen die belangrijk voor me zijn van me houden; •ik denk dat goed zijn in veel dingen je in het algemeen een goed mens maakt.
Dat wordt afgewisseld met logische uitspraken, zoals: “Ik voel dat ik een waardevol persoon ben, zelfs wanneer andere mensen me afkeuren.” Ik haak af en ben weer genezen van testen. Maar zelfonderzoek blijft wel een probaat middel voor een positieve levenshouding en kan niet weggeschoven worden als ‘navelstaren’, zoals onlangs in Vrij Nederland weer eens gebeurde. Witte popsterren werd verweten dat hun muziek zich vooral naar binnen keert, terwijl hun zwarte broeders en zusters ageren tegen alledaags onrecht dat ze ervaren. Ook belangrijk, maar overeind blijft: ‘verander de wereld, begin bij jezelf’. In díe volgorde.
Terecht wijst Sarina Wijnen in hetzelfde Psychologie Magazine erop dat tussen weten en voelen een diepe kloof kan gapen. Als je via zelfonderzoek ontdekt waarom je slecht reageert op autoritaire mensen, wil dat niet zomaar zeggen dat je het op gevoelsniveau kan veranderen. Door te intellectuali- seren kun je juist een afstand creëren ten opzichte van je gevoel, aldus psychiater Edel Maex. Dus blijf kalm naar het gevoel kijken, redeneer het niet weg. Ervaar de lichamelijke sensatie die ermee gepaard gaat. Pijnlijk, maar het geeft wel ruimte voor opluchting. Het zijn allemaal oude wijsheden, die soms nog zo moeilijk zijn.

Alledaagse Wijsheden

“De paradox is dat negatieve gedachten en gevoelens pas helen als je er met mildheid naar kijkt. Dat doe je door ze welkom te heten en ze te doorvoelen – zonder ze te veroordelen. (...) Dan ontstaat er ruimte voor opluchting. En in die ruimte vindt de shift van rationeel naar emotioneel weten plaats. Daar is niets magisch of zweverigs aan, het is het gevolg van stoppen en op een milde manier stilstaan bij wat er binnen in je gebeurt.”

Edel Maex

Vroeger deed ik trouw testjes die ik in de media tegenkwam, maar die gewoonte heb ik afgeleerd. Het was te doorzichtig, leverde weinig opzienbarends op. Nu kwam ik in Psychologie Magazine echter een TEST tegen waar ik niet omheen kon. Bijna honderdvijftig vragen plus nog allemaal gecombineerde tussenmetingen. Onderwerpen: 1. luister je naar signalen van lichaam en hoofd?, 2. hoeveel tijd ben je alleen?, 3. zelfacceptatie?, 4. wat heb je nodig om te floreren?, 5. belangrijkste in je leven? Dit alles onder de noemer: zorg je goed voor jezelf? Interessant, dus aan de slag.
Zinvolle testen maken blijft lastig. Zo moet je voor de eerste 33 vragen over lichaam/hoofd signalen je gedrag over de afgelopen week analyseren. Dat kwam me wel goed uit, maar voor hetzelfde geld was het een rampweek. De vragen over voeding en lichaamsbeweging liggen voor de hand. Moeilijker wordt het als je je moet afvragen of je jezelf eraan herinnerde dat sommige dingen in het leven nu eenmaal mislukkeen en dat andere meer moeite kost. Vaak, nooit, iets ertussenin? Ik kies voor nooit, maar dat is niet het ‘goede’ antwoord, daar krijg je geen punten voor.
De vragen over zelfonderzoek naar gevoelens en gedachten zijn adequaat, het zet aan tot reflectie. Verder ligt wat sterk de nadruk op relaties, ik miste het genot van alleen zijn. In de tweede set vragen word ik op mijn wenken bediend. Een hoge score ‘alleen zijn’ wordt beloond met een kalmerende invloed, voer voor je geest, creativiteit. De reeks voordelen wordt afgesloten met de waarschuwing:
‘Sla er niet in door!’ Oef. En nu ben ik nog niet eens op de helft van de test, doorzetten dus maar.

                                                                                                             Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Een gedachte is onschadelijk totdat we erin gaan geloven. Onze gedachten veroorzaken het lijden niet.”

Byron Katie

“Als je jouw zwakte niet kunt herkennen, hoe herken je dan jouw kracht?”

Carla Schenk 

“Min de stilte in uw wezen, zoek de stilte die bezielt;
zij die alle stilte vrezen, hebben nooit hun hart gelezen.”

Scheltema

De Belgische, in New York gevestigde psychotherapeut Esther Perel duikt overal op in de media, nu ook in Happinez. In haar column vertelt ze dat je niet alles moet willen weten van je partner, dat houdt het mysterie overeind. Anders wordt intimiteit verward met toezicht, controle. Opmerkelijk is dat ze denkt dat de meeste lezers vinden dat je alles moet weten over gedrag, gedachten en gevoelens van de ander. Ik betwijfel dat, zulke mensen zal ze wel veel tegenkomen in haar praktijk.
Sarah Domogala interviewt Perel. Ze beschrijft haar als een magische figuur die je blij maakt dat je leeft. Mooi. Het gesprek gaat over haar verfrissende licht op ontrouw. Wat mij betreft had het begrip kritischer bekeken kunnen worden, maar goed, ze zegt zinnige dingen over het loslaten van de concepten ‘dader’ en ‘slachtoffer’.
Waar ik moeite mee heb, is de manier waarop je uiterst pijnlijke ontrouw te boven zou moeten komen. Herrijzen uit de pijn en er iets beters van maken dan je samen had. “In de nasleep van een affaire is het nodig dat de ontrouwe partner erkent hoezeer hij je verwond heeft.” En als je je als ‘overspelige’ niet schuldig voelt over de ervaring, zou je wel spijt moeten betonen over wat je de ander hebt aangedaan.
Als die partner spijt betuigt omdat jij gekwetst was, dan pakt hij/zij je eigen verantwoordelijkheid als zelfstandig, volwassen mens af. Dat is kleinerend. Het waren je eigen verwachtingen, afhankelijkheden. En als je begripvol naar jezelf loskomt van die pijn, is dat je eigen prestatie. Daar groei je van.
Maar prima hoor, Perel’s aandacht voor deze onderwerpen, het houdt de discussie gaande.
Zondagavond 2 september is ze te zien in de laatste Zomergasten van dit jaar. Ik ben benieuwd.

Alledaagse Wijsheden

“Ik ben alleen verantwoordelijk voor wat ik zeg. Ik ben niet verantwoordelijk voor wat jij hoort.” 

Don Miguel Ruiz sr.

“We zetten onszelf vast tussen twee moordenaars: spijt om gisteren en angst voor morgen.”

Fulton Oursler

‘Al bij één glas alcohol per dag ga je eerder dood’, ‘een half uur eerder sterven per glas alcohol’... De alarmerende en tegelijk absurde berichten vlogen ons om de oren. Het is dan wel prettig als er ook mensen zijn die het met goede argumenten ontmaskeren. Dat gebeurde door arts-onderzoeker Vinay Prasad, aangehaald door Sanne Blauw in De Correspondent. Onder andere komen alleen studies aan bod die een verband vinden, en een samenhang is nog geen oorzaak-gevolg relatie. Alcoholgebruik was maar voor korte tijd bijgehouden. Het overlijdensrisico was bij bierdrinkers wel groter, maar nauwelijks bij wijndrinkers. Wel bleek dat hoe lager het inkomen was, hoe hoger dat risico en dat verband lijkt meer te verklaren.
Prasad concludeert: “Een team wetenschappers bewijst dat de menselijke dorst naar bullshitwetenschap en bullshitgezondheidsnieuws onlesbaar is.” Laat nu publicist Leon Heuts net uit de doeken hebben gedaan, aan de hand van geschriften van de Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt, dat er een wezenlijk verschil is tussen een leugen en bullshit. Iemand die liegt is zich nog altijd bewust van de waarheid. Voor de bullshitter of onzinverkoper is de grens tussen waarheid en leugen vervaagd, hij gelooft in een verhaal, wereldbeeld of ideologie. Om dat te slijten gebruikt hij alles wat van pas komt, waaronder ook ware feiten kunnen zijn.
Wie schetst mijn verbazing als ik binnen tien dagen na het vlammende betoog van Sanne Blauw in De Correspondent lees dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat wie vijf kwartier per week fietst ongeveer een half jaar langer leeft. Probeer je dat maar eens voor te stellen. Het is geen leugen, ik neem aan dat de onderzoekers er zelf in geloven. Maar de bullshit druipt er vanaf. Overigens wel sympathiek van schrijfster Thalia Verkade om het fietsen met alle mogelijke middelen te promoten.

Alledaagse Wijsheden

“Trump en Blok verkopen onzin en komen weg met de meest ongelooflijke dingen. Omdat het past in een wereldbeeld is het veel gevaarlijker dan liegen. (...) Juist omdat mensen er hardnekkig aan vasthouden, is bullshit zo link.”

Leon Heuts 

(vervolg)

“Ja tegen jezelf zeggen”, kopt Diederik Huffels in de NRC. Want door met jezelf te trouwen, doe je zelfonderzoek en leer je van jezelf te houden. Dus vier je dat met gasten, ceremonie, ring en taart. Je leest aan de gasten voor aan welke geloften je je gaat houden. Het wordt op die manier serieus en dat zal de innerlijke ontwikkeling ten goede komen. Bovendien kun je nooit meer van een ander houden dan van jezelf, dus omstanders profiteren mee.
Het solohuwelijk is vanuit de VS, Canada, Engeland, Japan deze kant opgekomen. Vooreerst gaat de aandacht voor zo’n uiteraard niet wettelijk huwelijk vooral uit naar vrouwen. Ik denk dat het uitgangs- punt van zelfonderzoek, de kwetsbare opstelling, veel mannen benauwt. Voor veel vrouwen is het de uitdaging om de bescherming van die kwetsbare kant niet bij een geliefde te leggen, maar bij de eigen kracht. Dat getuigt van een androgyne innerlijke ontwikkeling.
Zelf heb ik het huwelijk als instelling nooit zo belangrijk gevonden, dus ook niet het huwelijk met jezelf. Wel is het mijn opperste overtuiging dat werkelijk geluk, gebaseerd op liefde en niet op ego, van binnenuit komt. Verwacht je het geluk van een ander, een geliefde, dan ben je zelf afhankelijk en is die ander onvrij.
Nico de Fijter schrijft in Trouw dat jongeren meer geïnteresseerd raken in pelgrimage, bijvoorbeeld naar Santiago de Compostella. Ook daarbij speelt het spirituele element. De bezinning op het persoonlijke leven heeft een toegevoegde waarde vergeleken met een doorsnee vakantie voor jongeren. Ze zoeken de stilte op, je komt jezelf tegen. Thomas: “De tocht heeft me veel zelfvertrouwen gegeven. (...) En ik weet dat ik heel weinig nodig heb om gelukkig te zijn. Die vrijheid is heel waardevol.”

Alledaagse Wijsheden

(Over de spiritueel toegevoegde waarde voor jongeren van pelgrimtochten)
“Traditioneel religieuze vragen als: Wie is God? Wat is waarheid?, kom je tegenwoordig niet veel meer tegen. Nu gaat het steeds vaker over het eigen leven: Wie ben ik? Wat betekent mijn leven? Hoe voel ik mij verbonden met de rest van de wereld?”

Suzanne van der Beek (proefschrift over pelgrims die de weg naar Santiago lopen)

“Probeer eens gewoon stil te zitten en je liefdevol te voelen – niet naar iets of iemand toe. Blijf in zo’n liefdevolle bui gewoon stil zitten en je zult zien dat het begint te stromen. Dan weet je wat de sleutel is: liefde is stromen.”

Osho

Met dank aan onze minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok. Hij heeft iets gezegd over de onmogelijk- heid van vreedzaam samengaan in een multiculturele samenleving, dat levert altijd geweld op, zit diep in onze genen om met de eigen groep te willen bivakkeren. Nu valt de hele wereld over hem heen en eindelijk, eíndelijk wordt in Nederland breed aan de orde gesteld en toegelicht dat het multicultureel hier heel redelijk gaat, maar natuurlijk altijd beter kan. Dat moet een opoffering van de integere Blok zijn geweest, om dit effect te bereiken. Of zou het hem toch analoog aan de theorie van Luyendijk (vorig blog) minder integer om stemmenwinst gaan?
Een ander markant feit: tegelijkertijd besteden Libelle en NRC aandacht aan zelfonderzoek en zelfliefde, de eerste via een analyse van spirituele intelligentie (SI), de laatste door de overgewaaide trend van solohuwelijken te bespreken. Zijn we misschien toch al een eindje op weg naar androgyne media (blog 3/11/’15)?!
Nienke Pleysier vertelt in Libelle dat het bij SI gaat om verbindend denken, bezieling, creativiteit, intuïtie en inzicht. Dit is de motor die de persoonlijke groei aandrijft, die je helpt het beste uit het leven te halen. Dr Altazar Rossiter, die de bestseller 'SI' schreef, zegt dat de sleutel tot wijsheid 'aanwezigheid' is, durven luisteren naar wat er zich werkelijk in jezelf afspeelt. Dat vraagt om verstilling, want als je steeds in je hoofd zit ben je onbewust.
Deskundige Claire van den Heuvel vertelt dat het ontwikkelen van SI haar vooral ‘leven vanuit vertrouwen’ heeft gebracht, in plaats van leven vanuit wilskracht. Ruimte geven aan jezelf. Hetzelfde geldt voor Rossiter, die daarbij vertelt dat externe systemen minder invloed op hem hebben. Hij geeft de intuïtie een kans, laat het stil worden en luistert.

                                                                        Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Met ‘natuurlijke wijsheid’ bedoel ik een aangeboren eigenschap van weten. Dit weten dient zich op de vreemdste momenten aan en kan lijnrecht ingaan tegen alles wat voor ons logisch is. Niettemin is dit weten relevant. Deze wijsheid ben ik gaan beschouwen als SI. SI is een aangeboren systeem van innerlijke leiding die je voortdurend probeert te bezielen en de weg te wijzen.”

Altazar Rossiter 

“Je bent een deel van het geheel, maar tegelijk het middelpunt van stilte.”

Henrice Vos

“Op het moment dat je jezelf vertrouwt, weet je hoe te leven.”

Goethe

Hij is er een meester in: gitzwarte, goed geschreven verhandelingen over wat allemaal fout gaat. Joris Luyendijk gaat ditmaal helemaal los over de catastrofe die onze democratie, samenleving en planeet te wachten staat. Grote oorzaak achter de politieke en ecologische crises is de almachtige ideologie van de individuele keuzevrijheid. De marktgerichtheid die hiermee heilig is verklaard, ook naar de kiezer toe, maakt forse maatregelen vanuit de politiek niet mogelijk.
Ik bevind mij niet in een van de vier fasen die Luyendijk onder de bevolking waarneemt. De eerste is de ontkenning van het probleem, de wetenschap lost het wel op. Dan komt de woede, onverantwoordelijke media en politici! Vervolgens de bargaining, onderhandelen over een zachte oplossing. En ten slotte de depressie, aanvaarden dat het zo is, dat de mens in naam van keuzevrijheid collectief zelfmoord aan het plegen is.
Ik ontken het probleem niet, vandaar ook mijn vreugde bij het lezen van zo’n artikel. Ik vind dat wij bespottelijk omgaan met de aarde. Woede zal ik niet gauw eraan verbinden, noch zachte duwtjes en zeker geen depressie. Onder mijn standpunt ligt een fundamenteel vertrouwen, intuïtief wetend dat wij mensen echt niet in staat zijn de aarde te verdelgen. Die touwtjes heeft de mensheid niet in handen,
er zijn grotere plannen.
Eigenlijk verdenk ik Luyendijk ook van zo’n vertrouwen. Niet in woorden: een verloren strijd, alleen een behapbare ecologische ramp die de mensheid wakker schudt kan ons redden. Maar zijn uitstraling, zijn lichaamstaal getuigt niet van ferme ongerustheid. Met zijn angstaanjagende woorden/beelden wordt hij trouwens nog overtroffen door Christine Lagarde die in 2013 in een interview over CO2 zei: “Onze kinderen worden gegrild, gefrituurd en geroosterd.”

Alledaagse Wijsheden

“Politieke markt (...) Wie worden er zoal gekozen? Vooral politici die uiteindelijk weinig meer doen dan de ligstoelen op de ecologische Titanic verschuiven.”

“Het akkoord van Parijs is een verzameling goede voornemens, niks meer, en de wereldbevolking explodeert door. Het is bizar: we gaan een keiharde strijd moeten voeren om gewone mensen van zichzelf te redden.”

Joris Luyendijk

“We hebben tweehonderd jaar verkwist door naar het verkeerde portret van onszelf te kijken: Homo Economicus, de eenzame figuur met geld in zijn hand, een rekenmachine in zijn hoofd, de natuur aan zijn voeten en een onverzadigbare begeerte in zijn hart. Het is tijd om onszelf opnieuw uit te vinden, als mensen die opbloeien door de verbinding met elkaar en de verbinding met het levende huis waar we in wonen dat overigens niet van ons alleen is.”

Kate Raworth (in haar boek ‘Doughnut Economics’, 2017)

(vervolg)

Gemakkelijk is het inderdaad niet. Het raakte mij vooral omdat iets wezenlijks aan de orde is. Lievegoed schetst de antroposofische visie van Rudolf Steiner waarbij alles, maar dan ook alles bezield is. Als in de jaren 90 professor Kees Zoeteman, toen nog topambtenaar bij het ministerie van VROM, meldt dat kabouters bestaan, valt de halve landelijke journalistenwereld over hem heen. Zoeteman sprak ook over wezens en wel uit een heel andere ruimtetijd dimensie dan wij ervaren. De hem honende critici kreeg hij niet mee.
Welke wezens werken in de uiterlijke verschijnselen? Vanuit de geestelijke werkelijkheid is dat de kern- vraag. Bij geneeskundige planten bijvoorbeeld gaat het dan om de geestelijke wezens die werkzaam zijn in alle levensprocessen. In oude sprookjes heten ze kabouters of elfen. Deze wezens bestaan, ook al zijn zij voor het fysieke oog onzichtbaar. De biochemie is niet onjuist, maar het is wel een reductie van wat er in werkelijkheid gebeurt.
In de gangbare wetenschap mag je niet vragen naar het wezen van de dingen. Wat is het wezen
van elektriciteit is geen geldige vraag. Je kunt vragen wat de werking is, een methode toepassen,
de essentie blijft buiten zicht. In de geesteswetenschap gaat het nu juist om deze vraag. Lievegoed vertelt dat hij de wezens tot aan de grens van zichtbaarheid heeft gebracht, ze zijn voor hem realiteiten geworden. Hij begon met die wezens te leven.
Begrijp ik het helemaal? Verstandelijk niet, maar op gevoelsniveau, intuïtief volledig. Lievegoed paste er wel voor op dat hij de mensen niet choqueerde. Dat hij al jong een open instelling had, eigen ervaring centraal stelde, blijkt uit het tweede citaat hieronder. Hij had als tiener een nare voorspelling gehad, wat hem lang parten speelde en die decennia later ook uitkwam.

Alledaagse Wijsheden

“Het innerlijk leven, daar gaat het uiteindelijk om. (...) En dat innerlijk leven moet niet gebaseerd zijn op plichtgevoelens, op het idee: ik noem mij antroposoof en dus moet ik mediteren. Het moet op een behoefte gebaseerd zijn.”
 

“Aan de ene kant zie je dat astrologie alles behalve onzin is. Het gaat om een heel oude wetenschap, om een verworden echo van oude mysteriewijsheden. Aan de andere kant zie je hoe funest het kan zijn om kennis te hebben van dingen die in de toekomst gaan gebeuren. Je wordt er geremd door, je verliest je spontaniteit...”
 

Bernard Lievegoed

“Vanuit het denken en voelen zal de wil aangesproken moeten worden om de menselijke techniek harmonieus in te voegen in het wezen van de Aarde.”

Kees Zoeteman  (eerder gebruikt bij blog 10/8/’14)

Je komt zijn naam nog veel tegen. Zorginstellingen, pedagogische centra kregen de naam van de grote kracht achter de Nederlandse antroposofische beweging Bernard Lievegoed (1905-1992). Wat een uitzonderlijke man, die zich niet van de wijs liet brengen door kritiek en aanvallen van buitenaf, rustig uitkwam voor zijn, voor velen ongewone, mening en consequent de ontwikkelingsweg is blijven volgen van het bijeenbrengen van de esoterische tocht van de binnenwereld en de exoterische tocht door de buitenwereld.
Ik stuitte op het boek ‘Het oog van de naald’, waarin Jelle van der Meulen verslag doet van zijn in 1991 drie dagen durende gesprek met deze arts/psychiater, antroposoof, schrijver, hoogleraar, oprichter van vele instituten en nog veel meer. De reguliere waardering voor zijn werk blijkt wel uit het feit dat hij in 1983 de Gouden Ganzeveer van de Koninklijke Nederlandse Uitgevers Bond kreeg uitgereikt voor zijn gehele oeuvre.
Wat betreft het zich met een groot elan staande houden in twee werelden is hij van het kaliber van Johannes Witteveen (1921), voormalig minster van financiën en voorzitter van het IMF, en voorman van de Nederlandse soefi-beweging. Ik heb me altijd wel  meer aangetrokken gevoeld tot de laatste beweging dan tot de antroposofie, maar dat komt ook vanwege de ruziesfeer bij kopstukken, vooral na de dood van grondlegger Rudolf Steiner (1861-1925). Ik herkende hierin het mechanische dat ik ook wel gezien heb bij radicale leden van de vrouwenbeweging. De neuzen staan behoorlijk dezelfde kant op, maar de idealen zijn zo vast verankerd dat men elkaar bevecht op de vierkante millimeter. Ik krijg de indruk dat Lievegoed ook in deze sfeer zijn innerlijke en uiterlijke ontwikkelingsweg trouw is gebleven.
Een wat lange inleiding om het interessante verhaal van Lievegoed over ‘wezens’ kort samengevat weer te geven. Als me dat lukt...

                         Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Wijsheid is gekristalliseerd leed.”

Rudolf Steiner

“Lievegoed had tegenover mensen de houding die voor hem als psychiater en psychotherapeut vanzelfsprekend was: een absolute eerbied voor het innerlijk van ieder mens, ook als die ander volgens gangbare normen ongelijk had.”

Jelle van der Meulen 

“Op een bepaalde manier kun je zeggen: de hogeschool vormde de wetenschappelijke kern van de antroposofische beweging. Bij wetenschap moet je dan echter wel geesteswetenschap denken, dat wil zeggen een wetenschap die alleen beoefend kan worden door mensen die zich serieus inzetten voor een innerlijke geestelijke ontwikkeling als grondslag voor hun denken, voelen en willend handelen in de wereld.”

Bernard Lievegoed

Het wilde leven van gedachten blijft boeiend. Waar komen ze vandaan, hoe houd je ze in de hand? Vragen waarop niet zomaar een antwoord te geven is. Maar zonder achterliggende vraag kun je ze ook oordeelloos gadeslaan. Neem nu angst, niet de spontaan optredende, maar de zelf met gedachten gecreëerde angst. Je vliegt het moment uit, op zoek naar oorzaken in het verleden die de angst reëler maken, afgewisseld met beelden in de toekomst als de angst werkelijkheid is geworden. Geen sprake meer van rustig in het NU vertoeven. Als je niet doorgedraaid opgewonden bent, kun je als toeschouwer bekijken hoe ze komen en gaan. Dat is leerzaam. En ja, angsten koesteren, want dan kunnen ze wegglijden en ben je weer in het moment.
Bij het opbouwen van fictieve angsten worden we een handje geholpen door de medische wetenschap. Een indrukwekkend voorbeeld ervan geeft journalist Joris Zwetsloot. Zijn zo rooskleurig aanstaand vaderschap wordt verstoord door de deelname aan de NIPT-test, waarbij de eerste berichten wat alarmbellen deden rinkelen en hij wekenlang (pas na enkele weken werd de definitieve uitslag verwacht) in de stress schoot. Hoop en onzekerheid, het internet wordt afgestruind op zoek naar houvast.
Het ziet er niet naar uit dat hij het proces bewust aanschouwt heeft. Hij heeft zijn “buik vol van die klotekansen”. Als ten slotte blijkt dat het paar in verwachting is van een gezonde dochter slaat de lichtheid toe. “Alle stress blijkt achteraf voor niets geweest.” Het leerzame aspect heeft hij niet opgemerkt, maar zal er wel zijn. Zou hij bij een volgende zwangerschap weer zo’n test laten doen? Uiteindelijk wel: “De belofte van zekerheid is simpelweg te zoet. Je wilt het toch weten.” En daar beginnen de problemen mee, de verwachting van zekerheid. Ook artsen kunnen die niet geven.

Alledaagse Wijsheden

“We worden ongelukkig van onze gedachten, niet van wat het leven ons geeft.”  

Mo Gawdat 

Quest redacteur Berry Overvelde stelde zich de vraag of charisma aangeboren is of dat je het kunt aanleren. Er is veel onderzoek op dit gebied, maar wat wordt eronder verstaan? Daar zijn de geleerden het niet over eens, het blijft ongrijpbaar. Niet vreemd als de oorsprong in het Christelijke geloof ligt waar het stond voor ‘bovennatuurlijke gaven’.
Mijn definitie zou zijn: een energiek mens met een sterke uitstraling die krachtig een mening vertolkt die mij welgezind is en daarbij haar/zijn vrouwelijke, empathische kant goed ontwikkeld heeft. Daarmee heb ik het tot een persoonlijke ervaring teruggebracht. Weliswaar worden sommigen wereldwijd als charismatisch ervaren, zoals Obama. Zijn opvolger Trump heeft beslist charisma voor velen, maar niet voor mij (en nog een paar anderen).
Er is ook sprake van een man-vrouw verschil. Uit leiderschapsonderzoek blijkt dat vrouwen vaker dan mannen charismatisch gevonden worden. Dat zijn onbekende vrouwen, bij de grote namen wordt het een lange lijst van mannen zoals John F. Kennedy, Nelson Mandela, Bill Clinton. Echtgenote Hillary komt er bekaaid vanaf, charisma van een poffertjespan, vindt Overvelde.
Volgens mij ligt de oorzaak van het m/v-verschil in ons collectief onderbewuste. Zodra het over politiek gaat, kan een vrouw nauwelijks scoren. Haar noodzakelijk mannelijke kant drijft een wig in ons oordeel. Ze zullen niet gauw van charisma verdacht worden: Margaret Thatcher, Angela Merkel, en in Nederland Marga Klompé, Neelie Kroes, Rita Verdonk.
Kun je het leren? Er zijn cursussen charisma, hoe word je een mensenmagneet? Mensen kunnen het ook in hun leven sterk ontwikkelen, door de positie waarin ze terechtgekomen zijn. Maar een belangrijk deel is toch wel aangeboren.

Alledaagse Wijsheden

"Hoe krijg je charisma? Wees er meer mee bezig om anderen een goed gevoel over zichzelf te geven, dan dat je hen een goed gevoel over jou geeft.”

Dan Reiland 

“Er kan geen macht zijn zonder mysterie. Er moet altijd 'iets' zijn dat anderen niet helemaal kunnen doorgronden, wat hen in verwarring brengt, beroert en hun aandacht vasthoudt ...”

Charles de Gaulle

“Charisma is de geur van de ziel.”

Toba Beta

(vervolg)

De Britse psycholoog Richard Wiseman was benieuwd naar de beste grap ter wereld, meldt Quest. Hij verzamelde zo’n 40.000 grappen met beoordeling. Dat leverde en passant ook inzicht op in cultuur- verschillen. Woordgrappen gaan er bij Australiërs, Britten, Ieren, Nieuw-Zeelanders in als koek. Amerikanen en Canadezen lachen gemakkelijk om grappen met een slachtoffer. En wij hier in Europa zijn liefhebbers van absurde grappen. Behoorlijk zware generalisaties dus. Maar nu het onverwachte: het volk dat het meest en gemakkelijkst lacht... de Duitsers. Dat zal een welkome deuk zijn in hun humorloze imago.
Er zijn twee miljoen stemmen uitgebracht. Laten we beginnen met de slechtste grap. Ik vind trouwens dat hij deze toch wel eretitel niet verdient. Je denkt daarbij aan een unieke, ultiem flauwe grap. Deze is echter verre van uniek, hij kan zo ingewisseld worden voor honderden vergelijkbare grappen. De ‘grap’: “Waarom stak de kip de straat over?..... Om aan de overkant te komen.”
Van de leukste grap is de clou moeilijk te vertalen, daarom in het Engels. “Two hunters are out in the woods when one of them collapses. He doesn’t seem to be breathing and his eyes are glazed. The other guy whips out his phone and calls the emergency services. He gasps: ‘My friend is dead! What can I do?’ The operator says: ‘Calm down. I can help. First, let’s make sure he’s dead.’ There is a silence,
then a shot is heard. Back on the phone, the guy says: ‘OK, now what?’”
Teleurgesteld? Bedenk wel dat het wetenschappelijk onderzoek betreft, dat met gemiddelden werkt.
In geen enkel land stond hij bovenaan de lijst, maar gemiddeld scoorde hij het hoogst.

Alledaagse Wijsheden

“Trouw altijd ’s morgens. Als het niet blijkt te werken, heb je niet de hele dag verloren.”   

Mickey Rooney 

“Humor is de zwemgordel op de rivier van het leven.”

Wilhelm Raabe

Wat is een leven zonder grap? Te veel ernst, te weinig relativering. De koning van de droge humor is zonder meer Herman Finkers. Wat is volgens hem het toppunt van geduld?.... “Op de weegschaal blijven staan tot je een ons weegt.” En wat denk je dat hij als groot pluspunt van de auto ziet?....
“Een onmisbaar hulpmiddel bij het zoeken naar een parkeerplaats.” Finkers kan ook uitzonderlijk diepzinnig en maatschappelijk relevant zijn: “Lompheid en wreedheid zijn een dagelijkse werkelijkheid, een werkelijkheid, maar nooit een waarheid. En de werkelijkheid verdwijnt, de waarheid blijft. En het is de dood die de waarheid brengt.” Een nadenkertje, waar hij dan aan toe kan voegen: “Zelfmoord plegen is wel het laatste wat ik zal doen.”
Vrouwenhumor.nl heeft het niet zelden op de man gemunt, wat te verwachten was. Zo heeft volgens deze website God, toen hij de man schiep, aan vrouwen beloofd dat goede en ideale mannen in alle hoeken van de wereld gevonden konden worden. “En toen.... maakte hij de aarde rond.”  Maar de mens is ook doelwit. “Sommige mensen zijn net een pedaalemmer. Als je op hun tenen trapt, gaat gelijk hun klep open.” Terwijl vrouwen graag zichzelf op de hak nemen, weet Robbie Williams het mannelijke en vrouwelijk samen te brengen. “Ik ben competitief in alles. Als iemand me om één of andere reden haat, dan zal ik hem nog verslaan in zelfhaat.”
Volgens Finkers blijven toch de leukste grappen de spontane, niet bedachte grappen. “Maar ja, bedenk ze maar eens.” Blijf lezen, want geloof me of niet, er is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de beste en slechtste grap ter wereld. Dat mag je natuurlijk niet missen.

                                                                                                  Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Als jij ophoudt over mij te liegen, zal ik ophouden met over jou de waarheid te zeggen.“     

Wiet van Broeckhoven

“Humor is een manier om te dansen met de spanningen van tegenstellingen.”

John Welwood

(vervolg)

Sandra Maitri verbindt aan het enneagram passies en deugden. De twee lijken van eenzelfde grootsheid, maar niet in de theorie van deze auteur. Een passie is voor haar geen verheven gedrevenheid, maar een kwaliteit van het hart als het onder invloed staat van de ego-ervaring. Daarmee zijn het belangrijke obstakels op het pad naar transformatie en realisatie. Als die obstakels succesvol weggewerkt worden, dan verandert de passie in een deugd. De laatste toont de effecten van innerlijke realisatie op de ziel.
Een van de passies die Maitri behandelt is woede, die zij beschrijft als in opstand komen tegen de werkelijkheid, oppositionele vijandigheid tegen wat is. Het gaat niet zelden om politiek en spiritueel correcte mensen die verdringen wat daar niet mee overeenstemt. Door de overmatige zelfbeheersing raken ze innerlijk van de kook. Woede is dan een dwingende poging om zaken in overeenstemming te brengen met het innerlijk beeld hoe het zou moeten zijn.
Als die innerlijke dialoog stopt, ervaren we rust en stilte in plaats van rumoer. Dat kan eerst aanvoelen als alleen zijn, maar het verandert in de ervaring van een grenzeloos één-zijn. Dat voert ons naar de bijpassende deugd: sereniteit, een staat van vrede, kalmte, helderheid. Om daar te komen moet de passie woede wel doorgrond en doorwerkt zijn. Andere koppels van passies met bijbehorende deugden zijn: afgunst en gelijkmoedigheid; gulzigheid en soberheid; hebzucht en niet-gehechtheid; lust en onschuld.
Overigens heb ik het boek weer nauwelijks kunnen uitlezen. Na de eerste hoofdstukken steeg allengs het Freud-gehalte. Al tijden lijd ik aan een Freud-allergie die wordt gecompenseerd door een Jung- sympathie. De laatste treedt in het boek echter weinig op de voorgrond. Des te bijzonderder is het dat ik er in die eerste voor mij zo belangrijke hoofdstukken (vorig blog) geen last van had.

Alledaagse Wijsheden

“Sereniteit is geen mentale houding, maar de natuurlijke uitdrukking van heelheid in een mens die zich volkomen op zijn gemak voelt met zichzelf en volledig op eigen benen staat.”

Óscar Ichazo

“De innerlijke reis vereist heel hard werken en een ijzeren discipline, aangezien het onder ogen zien van onszelf recht tegen de draad van onze conditionering ingaat en, in ieder geval in het begin, nooit makkelijk is.”

Sandra Maitri

Boek mee, avondzon, heerlijk in de uiterwaarden gaan lezen. Gisteravond had ik geen nieuw of geleend boek voorhanden, dus de boekenkast ingedoken op zoek naar een in het verleden nauwelijks gelezen boek. Spontaan trek ik als eerste Sandra Maitri ‘Het enneagram van passies en deugden’ eruit. Ik herinner me dat ik de taal te zwaar, te ontoegankelijk vond, dus daarom niet verder heb gelezen. Ik zoek verder en staar twijfelend naar een vijftal mogelijke boeken. Iets in m’n hoofd zegt: ‘Gewoon het boek nemen dat je als eerste pakte.’
Ach ja, waarom niet. Met uitzicht op de Rijn slaat direct de allereerste zin in het ‘Woord vooraf’ erin als een bom. Een doodsimpele zin, maar op dat moment voor mij een aanjager om anders te kijken. “Doordat we zozeer opgaan in de details van het leven, vergeten we dat deze in feite de buitenste laag vormen van ons werkelijke leven”,  aldus voorwoordschrijver A.H. Almaas. Natuurlijk, daar was ik mee bezig! Betekenis geven aan, malen over een aantal dagelijkse details, terwijl dieper liggende lagen meer inzicht geven in mezelf en mijn aanpak van het ‘maalterrein’.
Geïntrigeerd lees ik verder. De tekst is toegankelijker dan ik jaren geleden concludeerde, ik lees met geestdrift de toch nog wat zware bewoordingen. Quess what, enkele hoofdstukken verder krijg ik haast letterlijk een antwoord op mijn probleemgebied, wat er in dit verband onder diepere lagen schuilgaat, hoe dat te transformeren is. Precies wat ik op dat moment nodig had en niet een paar jaar eerder. Synchroniciteit (blog 19/10/’13) van de bovenste plank!
Maar goed, daarvoor is het natuurlijk ook het enneagram (blogs 29 t/m 31 aug. ’16). Over ‘passies en deugden’ later meer.

                        Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Naarmate onze egostructuur zich ontwikkelt, neemt de toegang tot de volheid van onze natuur geleidelijk af.”

“De mens slaapt. Dit is de onderliggende teneur van alle spirituele tradities. Realisatie wordt vaak ontwaken genoemd

Sandra Maitri

“Er zijn duizenden dingen die de mens weerhouden te ontwaken, die hem in de macht van zijn dromen gevangen houden. Om bewust te handelen met de bedoeling te ontwaken, is het noodzakelijk kennis te hebben van de aard van de krachten die de mens in een toestand van slaap houden.”

G.I. Gurdjieff

Heeft wetenschap, zoals onze kennis van het DNA, invloed op wat jij belangrijk vindt in het leven? Deze vraag stelt bioloog Thomas Oudman aan de lezers van De Correspondent. Hiskias Keizer reageert dat kennis het inzicht oplevert dat we niks weten, wetenschap levert geen wijsheid op. Duizenden jaren geleden wisten de Chinezen dat al. Een hartgrondig ‘nee’ op Oudman’s vraag geldt ook voor mij. Maar ik zie wel dat mensen zich in beslissingen laten leiden wat hun genen of DNA te zeggen hebben. Zoals bij een horoscoop en met de achterliggende pretentie verschilt de wetenschap eigenlijk nauwelijks van de astrologie.
Thomas Oudman en zijn medeauteur van het boek ‘De ontsnapping van de natuur’ Theunis Piersma stellen vast dat het zeker is dat wetenschap geen zekerheid biedt. Wetenschap kan ons niet vertellen wat waarde heeft, dat moeten we zelf doen door elkaar te laten voelen wat we zelf voelen. Dat brengt mij bij het vraagstuk van de privacy van dode mensen. Joost de Vries stelt in De Groene Amsterdammer dat dode mensen veel gegund is, maar geen privacy. Wilde Anne Faber wel dat de gruwelijkheden van haar dood zo breed uitgemeten werden in de media, waren de slachtoffers van Anders Breivik wel blij met een film over de hel op Utoya?
Daar haakt de wetenschap af, zelfs als ze in hun onderzoek het leven na de dood zouden betrekken.
Of de media-aandacht en de film terecht zijn, kun je alleen zelf voelend beoordelen en met elkaar uitwisselen. Mijn gevoel zegt me dat deze zaken meer met rust gelaten moeten worden. Ik leef als volstrekte buitenstaander niet werkelijk mee, details opgedrongen krijgen in kranten voelt ongemak- kelijk, beschamend. Overslaan? Ja, maar soms kun je er met de koppen nauwelijks omheen.

Alledaagse Wijsheden

“Door heel precies en langdurig de wereld in onszelf en om ons heen te bestuderen, komen wetenschappers op nieuwe ideeën. Zo kan wetenschap ons inspireren tot nieuwe verhalen, aanwijzingen geven, levens redden. Maar met wetenschap alleen komen we er niet. Want wetenschappers snappen het nooit helemaal, die gekkies. Gelukkig niet.”

Thomas Oudman & Theunis Piersma

Luisteren met je hart kan gevoed worden door mystici. Twee die mijn raken, beiden uit de 13e eeuw, zijn de Perzische Rumi (blog 11/7/’17) en de Duitse meester Eckhart. Beiden spreken over goddelijkheid en liefde, en inspireren daarbij om zelf te ervaren. Van laatstgenoemde redigeerde Jacques Benoit een bloemlezing. Hij constateert dat Eckhart verrassende overeenkomsten vertoont met Oosterse mystiek en daarmee een bruggenbouwer kan zijn tussen Oost en West.
Eckehart geeft in zijn preken grote aandacht aan het Ene, waarmee hij niet God maar de godheid bedoelt. Een duiding die boven het persoonlijke uitgaat. God heeft daarmee ook geen eigenschappen, zoals goedheid of rechtvaardigheid. “Hoe meer men van God kent, hoe meer men zal beamen, dat men van wat hij is steeds minder kan benamen.” Dat is eveneens een essentie van innerlijke stilte, die leegte valt niet in woorden te vatten, het is ieders eigen ervaring.
Overal kunnen we ons bezinnen op de God in ons, niets kan ons die innerlijk stilte ontnemen. Dat geldt ook voor de liefde. Zij kent vele vormen. Het wezen ervan huist in de wil. Hoe sterker iemand wil, hoe groter de liefde is. Een ander heeft daar geen besef van, het hoeft niet geuit te worden. Die wilskracht ligt “verborgen in de ziel, waar God in de grond ervan schuilgaat.”
Rumi begaf zich ook regelmatig op het terrein van de liefde. Afscheid nemen beschouwt hij als alleen voor hen die met hun ogen liefhebben. “Voor hen die met hun hart en ziel liefhebben is er niet zoiets als afscheiding.” Vanuit die innerlijke stilte kun je tot een intense liefde komen, los van uiterlijke vormen. Aan de basis daarvan ligt het Godsvertrouwen.

Alledaagse Wijsheden

“ Als het enige gebed dat je ooit zegt in je gehele leven ‘dank je’ is, dan is dat genoeg.”

“En plotseling weet je dat het tijd is om iets nieuws te starten en om op de magie van het begin te vertrouwen.”

Meester Eckhart

“Wat je zoekt, zoekt jou.”

“De tuin van liefde is oneindig groen en
draagt veel vruchten, sommige verdrietig, andere blij.
Liefde staat achter elke vorm, zonder herfst, zonder lente, altijd fris.”

Rumi

Mooi werk. Ingebouwd in de hele mikmak van wetenschappelijke vereisten – onderzoek, professoren aan het woord, bronnenlijst, etc. – wordt ‘bewezen’ dat we gezonder zijn als we liefdevol, nieuwsgierig, dankbaar zijn. Een goede ontwikkelingen van dit soort harteigenschappen, waarbij emoties de motor voor je handelen zijn, is essentieel. Mensen die overwegend vanuit hun hart leven zijn het allerbeste af, aldus psychologe Serena Haridas.
Ze heeft lef. Aan nieuwsgierigheid voegt zij levenslust, hoop en spiritualiteit toe. Met name die laatste wordt niet vaak genoemd als het om mentaal welzijn gaat, maar is wel begrijpelijk. Spirituele mensen hebben ideeën over de zin en doel van het leven, gedragen zich ernaar en vinden er troost in, menen verschillende onderzoekers. Het wordt feitelijk gepresenteerd, nog beter te behappen zou het zijn als dat met emoties gebeurde.
Dat laatste poneert neurowetenschapster Tali Sharot. Met emoties overtuig je sneller dan met feiten.
Als je mensen effectief wilt beïnvloeden, moet je aansluiting zoeken bij hun emoties. Ook begrijpelijk, want mensen reageren niet op ‘kale feiten’. Het moet in je straatje passen en zogenaamde feiten kun je gemakkelijk wegrationaliseren als dat niet het geval is.
Ten slotte goed om de visie van jurist Olivier De Schutter te lezen. Het ‘onduurzame’ voedselsysteem moet helemaal op de schop. We moeten af van het idee dat ons voedsel zo goedkoop mogelijk moet zijn en verpakt in plastic over de hele wereld gesleept kan worden. Hij zette een denktank op om een nieuw duurzaam wereldwijd voedselsysteem te ontwerpen. Zijn doel: de kloof tussen alle partijen overbruggen en een holistische visie voor een nieuw Europees voedsel- en landbouwbeleid presenteren. Daar ben ik benieuwd naar!

Alledaagse Wijsheden

“Wil degene die de waarheid heeft hem weer inleveren.”  

“Die afzetmarkt, daar bedoelen ze toch de lagelonenlanden mee.”

“Marktwerking. — Wanneer stappen we over op menswerking?”

Loesje

Prachtige, krachtige zwanen, water, velden, een en al natuur. Posters met teksten: “Zwaanzinnig!!! Barcelona retour € 89 — Nú heel Europa in de aanbieding — Betrouwbaar KLM”. De eerste gouden Loeki werd in 1995 zelfs uitgereikt voor deze ‘geniale reclamespot’.
Er is geen wet die luchtvaartreclame verbiedt. Ook hoeft niet, zoals bij roken, gemeld te worden dat vliegen dodelijk is voor alle mensen die de uitstoot moeten inademen. Erger, het is dodelijk voor de aarde als geheel. En die prachtige natuur mag officieel een symbool zijn om zichzelf om zeep te helpen. Hoe inconsequent kun je zijn?! Waanzinig!!
Het doet me altijd goed als er aandacht is voor de destructiviteit van het vliegfenomeen. Zoals nu een artikel van Jelmer Mommers in De Correspondent: “Toen ik deze cijfers onder ogen zag, besloot ik veel minder te vliegen”. Hier enkele cijfers:
•Boeing voorziet een verdubbeling van de luchtvaart tot 2036; •De luchtvaartsector zal in 2050 goed zijn voor 1/5 van alle CO2-uitstoot; •Luchtvaartmaatschappijen krijgen ruim 80% van hun ‘uitstoot- rechten’ gratis en het deel dat ze moeten bijkopen is spotgoedkoop; •Op kerosine wordt geen belasting geheven, wat de schatkist jaarlijks ruim 2 miljard kost.
De vervuiler betaalt dus niet, overheden blijven economische belangen boven leefbaarheid stellen. Conclusie van Mommers: wij burgers zijn op onszelf aangewezen. Minder vliegen! Zeer waar en wat me ook deugd doet is dat voor zaterdag 23 juni a.s. om 13.00 uur een ‘Landelijk Protest Luchtvaartgroei’
is georganiseerd. In Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Zwolle, Maastricht en Eelde gaan mensen de straat op. Het verzet moet in de loop van de tijd aanzwellen tot zo’n enorme omvang dat politici met economische drogredenen er niet meer omheen kunnen.

Alledaagse Wijsheden

“Het spijt me. Ook als je hoopt op een technologische doorbraak, moet ik je teleurstellen. Zolang vervuiling gratis is, heeft de luchtvaart geen enkele prikkel om in radicale innovatie te investeren.
De sector praat graag over de toegenomen efficiëntie van vliegtuigen, maar groeit tegelijkertijd zo hard dat elke uitgespaarde druppel kerosine alsnog wordt verbrand.”

“De luchtvaart kunnen we niet langer negeren als we ons leefbare klimaat willen behouden. De internationale gemeenschap doet dat vooralsnog wel, grosso modo. Die blijft de luchtvaart als uitzondering behandelen. In de beleidsplannen die landen opstelden in het kader van het klimaat- akkoord van Parijs blijft de sector ongenoemd. Geen land wil de uitstoot van vliegtuigen op zijn conto – en dus telt niemand die mee.” 

“‘Schiphollen’ is inmiddels in de Van Dale opgenomen: ‘misleiden door manipulatie, leugens, het verdraaien van feiten, enz.” 

Jelmer Mommers

Opeens besefte ik welke voordelen het ook kan hebben, twee onberekenbare wereldleiders. Juist dat lopen over ongebaande paden kan op wereldniveau vrede en veiligheid bevorderen. Kim (Noord-Korea) en Trump (VS) hebben elkaar de hand geschut, praten beiden over de geweldige relatie die ze samen hebben én ze maken afspraken over nucleaire ontwapening.
Dienen ze nu de Nobelprijs voor de Vrede te ontvangen? Ik zou nog even wachten, want een mens houdt toch tegelijkertijd haar hart vast voor een grillige Trump-tweet, die het effect teniet doet of de situatie verslechtert na deze jubelzang van beide heren. Maar laten we het vooral van de positieve kant bekijken, verstarde verhoudingen zijn doorbroken. Om ze nu ‘De helden van de vrede’ te noemen (het boek dat ik momenteel aan het lezen ben), gaat voorlopig te ver. Daarvoor zijn naast bemoedigende doorbraken ook betrouwbaarheid en stabiliteit vereist.
In het genoemde boek komen veel Nobelprijswinnaars voor de Vrede aan het woord, teksten uit de acceptatiespeeches die zij in de vorige eeuw als winnaar uitspraken. Boeiend leesvoer. Regelmatig wordt ook aan de orde gesteld dat vrede samenhangt met de innerlijke vrede van ieder van ons, geen mens uitgezonderd. Zo betoogt De Dalai Lama in 1989 dat als we in de eigen gemeenschap in vrede leven,
als we voor anderen liefde en vriendelijkheid voelen, kan die gedeeld worden met naburige leefgemeen- schappen.
Dan wordt de vrede van de grond af opgebouwd en dat is een betrouwbaar fundament. Hiervan getuigt ook Albert Schweitzer in 1952. Instituten die zijn opgericht om de vrede in stand te houden kunnen pas effectief zijn wanneer het ideaal van vrede wordt geboren in de geest van de mensen.

Alledaagse Wijsheden

“Maar veel belangrijker dan welke door de politiek bepaalde ontwapening van legers en vloten dan ook is de ‘ontwapening’ van het innerlijk van de mens, het ontstaan – in feite – van medeleven in de mensenziel.”

Fridtjof Nansen (1922) 

“Medeleven is belangrijker dan intellect voor het oproepen van de liefde die het werken voor de vrede nodig heeft, en intuïtie kan vaak een veel krachtiger zoeklicht zijn dan de koele rede. We moeten denken, hard denken, maar als we geen medeleven kennen voor we ook maar beginnen te denken, is de kans dat we over theorieën gaan ruziën heel groot.”

Betty Williams (1976)

“Ons wordt niet gevraagd welke utopie dan ook te onderschrijven of te geloven in een perfecte wereld die net om de hoek ligt. Ons wordt gevraagd geduld te hebben met een noodzakelijkerwijs langzame, tastende vooruitgang op de weg voorwaarts, om klaar te staan voor elke volgende stap zodra die praktisch uitvoerbaar is. Ons wordt gevraagd onszelf uit te rusten met moed, de bereidheid hard te werken en grote vrijgevige idealen te koesteren.”

Emily Greene Balch (1946)

De Eenvoud en het Ware zijn onafscheidelijk. Als ik in die combinatie waardevolle woorden ontwaar, stroomt er pure vreugde door mijn gemoed. (Deze zin blinkt niet uit in eenvoud...) Het overkwam me bij het lezen van de eerste alinea van het boek ‘De vrijheid om te verliezen’ van Maurice Knegtel. Hij haalt een van de belangrijkste inzichten aan van de Boeddha. De oorzaak van onze pijn en onvrede ligt in ons willen en weten. Hij koppelt daaraan als spiritueel handwerk: doorzien van mijn weten en het ontspannen van mijn willen.
Met ‘weten’ wordt in dit verband niet op kennis gedoeld, maar op wat we in ons bewustzijn van de werkelijkheid maken, wat we denken te weten. Betekenisgeving lijkt me een begrip dat de lading goed dekt. ‘Willen’ slaat op vasthouden, toeëigenen, controleren, wat we (niet) willen. Neem een probleem, laten we zeggen dat je weinig erkenning ondervindt voor het werk dat je verzet. Onderzoek hoe je aan dit oordeel gekomen bent, hoe het tot stand kwam. Doorzie je het eenmaal, dan kun je de onvrede loslaten. Als het willen zich ontspant, laat je de greep op je leven los. Het mag zich zonder pijn ontwikkelen.
De woorden zijn eenvoudig, maar voor de westerse mens niet gemakkelijk om naar te leven. Knegtel maakt zich sterk om boeddhistische inzichten toegankelijk te maken voor het alledaagse bestaan van de westerse mens, los van kloosters en andere religieuze instituten. Daarvoor kent hij grote waarde toe aan de overgave die als een bevrijding gevoeld kan worden. Het gaat er niet om dat je je bewustzijn bedwingt met ander bewustzijn. Dan kunnen piekeren, peinzen, redeneren niet tot rust komen. De werkelijkheid wordt onbevangen toegelaten. Kleine stapjes in die richting zijn al waardevol, oefening baart kunst.

Alledaagse Wijsheden

“Vergankelijkheid is de kern van het boeddhistische onderricht en de verhouding tot die vergankelijkheid is de kern van de boeddhistische praktijk.”

Maurice Knegtel

“Sometimes we need to stop analyzing the past, stop planning the future, stop figuring out precisely how we feel, stop deciding exactly what we want, and just see what happens.”

Auteur onbekend

“Volledige overgave is in al haar eenvoud een van de sterkste en machtigste krachten ter wereld.”

Sogyal Rinpoche

(vervolg)

Volgens Boutellier hebben wij hier relatief vreedzame verhoudingen. Nederland heeft waarschijnlijk betere schokdempers dan veel andere landen. De grootste demper is markant genoeg de onverschillig- heid: leven en laten leven. Dit wordt nog versterkt door de individualisering. Het ziet ernaar uit dat de polarisatie afneemt, er treedt een soort acceptatie op van die immigratiesamenleving. ‘Het is zoals het is.’ In een kwart eeuw is het percentage mensen dat vindt dat er te veel migranten zijn gezakt van 43% naar 31%.
Overigens brengen individualisering en het ‘leven en laten leven’ principe ook met zich mee dat we af wilden van dedominante verhalen, uniform denken over hoe mensen moeten leven. Bijvoorbeeld op levensbeschouwelijke terrein: “Ieder kan zijn eigen God kiezen of denken het zelf te zijn.” Een nog niet gemakkelijk te hanteren gevolg van de verzelfstandigingsgolf is dat allerlei besturen beleid kunnen voeren waarvoor geen verantwoording afgelegd wordt. Waar is het extra geld voor onderwijs, zorg gebleven? Wantoestanden bij woningbouwcorporaties. Het betekent dat innerlijke waarden lang niet altijd mee geëvolueerd zijn met de individualisering.
Er zijn nog steeds problemen met Marokkaanse en Antilliaanse jongeren op het gebied van onderwijs, criminaliteit, werkloosheid, maar er wordt dynamischer mee omgegaan, minder geagiteerd op gereageerd. Boutellier prijst de Nederlandse samenleving voor de ongelooflijke prestatie om over een periode van een halve eeuw zich te ontwikkelen tot een migratiesamenleving. De Verenigde Staten hebben daar veel langer over gedaan.
Pluimen op de Nederlandse hoed. Hoe terecht dat is, is moeilijk vast te stellen, het hangt van ieders interpretatie af. Maar ik weet wel dat zo’n positieve én genuanceerde beschouwing ons meer in de goede richting helpt dan aanhoudende kritiek.

Alledaagse Wijsheden

“We zijn een Facebooksamenleving geworden: dit ben ik, op deze wijze ben ik bereid me te verhouden tot het geheel. Dat maakt me niet pessimistisch. Er gaat ook een interessante nieuwe dynamiek van uit. Er is een grotere bereidheid initiatieven te nemen. Burgers nemen deel, er is een enorme activiteit dankzij de nieuwe mogelijkheden van de netwerksamenleving.”

“Er is een onmiskenbaar verlangen naar De Grote Oplossing, een groot leider, of het nieuwe grote verhaal waar Bas Heijne iedere week om vraagt, een nieuwe utopische verbeelding. Ik geloof meer in het samenkomen van een heleboel oplossingen. Ik denk dat het de kunst is momenten te grijpen en de samenleving dynamisch te houden.”

Hans Boutellier

In 1932 zwanger afgestudeerd als eerste Nederlandse sociologe, een leven lang zich ingezet voor achtergestelde groepen (vrouwen, allochtonen, lage inkomens gezinnen, ouderen, etc): Hilda Verwey-Jonker (1908-2004). Ik ontmoet haar midden jaren zeventig en besef ten volle hoe uitzonderlijk haar levenspad is in de eerste helft van de vorige eeuw. Een getrouwde betaald werkende moeder.... Ze promoveerde, deed baanbrekend onderzoek en kreeg belangrijke functies. Zo werkt dat dan in een cultuur. Een enkeling mag onbekritiseerd tegen heersende waarden (het heilige moederschap) ingaan, maar vooral niet te veel. 
In 1993 werd een instituut opgericht, waar onafhankelijk onderzoek wordt verricht naar actuele maatschappelijke vraagstukken. Dat het de naam Verwey-Jonker kreeg, is meer dan terecht. Ik stuit op een interview van Marc Chavannes met Hans Boutellier, de wetenschappelijk directeur van dit instituut. Zijn genuanceerde visie is verfrissend, wars van oubollige teksten met betrekking tot het allochtonen- vraagstuk die ik daarvoor verorberde. De WRR deed een duitje in het zakje  (‘Nederland heeft moeite de sterk toegenomen diversiteit te verwerken’) en Martin Sommer knalt daar de vraag overheen naar een WRR rapport om immigratie te beperken.
Boutellier blijft er rustig onder. Hij legt uit dat de integratie van mensen met een migratieachtergrond in Nederland steeds beter gaat. Hij ontkent de problemen niet. De vraag is ook niet of die er zijn, maar hoe wil je ze aanpakken: polariserend of inclusief. “Diversiteit productief maken, dat is de opgave. Als je dat voor elkaar krijgt, heb je als land de beste papieren voor de toekomst.” Precies, de klok kan niet worden teruggedraaid, groeiende diversiteit is een gegeven.

                                                                                Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“We vluchten voor de toekomst, omdat we vooral willen behouden wat we in het verleden hadden.”

Philipp Blom

“Als rijke mensen niet delen, komen arme mensen het halen.”

Sander Schimmelpenninck

Hoe kun je positief blijven in een sfeer van negativisme? Goeie vraag en Neale Donald Walsch weet het antwoord. Hij luidt het in met de mededeling dat het heel gemakkelijk is. Dat wil een mens wel nieuws- gierig maken. Oplossing: einde maken aan de oordeelsvorming, niet langer naar de schijn oordelen, er bovenuit stijgen door in dankbaarheid op te gaan. Laat hij nu gelijk hebben, in feite best eenvoudig en je voelt je direct een stuk beter. Probeer maar.
Ik haal dit uit zijn boek ‘Gelukkiger dan God’, wat ik een typisch Walsche onzintitel vind. Maar dat geeft niet, de adviezen die ik er her en der uitpik zijn nuttig, ook al heb je sommige al x keer gehoord. “Werk niet tegen wat je tegenwerkt, werk het uit.” Daar alles energie is, gedachten, emoties, gedragspatronen, God, is tegenwerken een energievretende energie, dikwijls met het tegendeel van wat je beoogde als resultaat.
Walsch besteedt graag aandacht aan de illusie waarin we leven. Die maakt ons leven opwindend met een eindeloos aantal mogelijkheden. Besef dat maar, want als je dat niet bewust bent, zul je ze ook niet zoeken. “Je moet met de illusie leven, niet in de illusie.”, is zijn advies. (Aangepast uit de bijbel gelicht: “Je moet in de wereld zijn, maar niet van de wereld.”)
Ten slotte vind ik zijn definitie van verslaving mooi. Hij heeft overigens geen goed woord ervoor over: het creëert onrust, ellende, pijn, leed. Dan nu de definitie: “Je bent verslaafd aan een persoon, een plaats of een ervaring als de afwezigheid ervan maakt dat jij je geluksgevoel kwijtraakt.” Waarmee ook maar gezegd wil zijn dat het blijvende geluk niet van buiten komt, maar in jezelf huist.

Alledaagse Wijsheden

“Alle grote waarheden zijn ooit als Godslastering begonnen.”

George Bernard Shaw

“De ziel hunkert ernaar om zichzelf te ervaren zoals ze zichzelf kent.”

Neale Donald Walsch

Is het een seksuele revolutie of evolutie? Dat was een discussiepunt in de jaren 60 van de vorige eeuw. Mijn keuze valt op revolutie, omdat zij schoksgewijze lag ingebed in revolutionaire vernieuwingsideeën op veel andere terreinen, zoals arbeidsverdeling en opvoeding van kinderen. Tussen 1965 en 1975 vond een ingrijpende wijziging van waarden plaats, soms honderdtachtig graden gedraaid (de gehuwde vrouw mag niet buitenshuis werken, naar: de gehuwde vrouw moet haar eigen geld verdienen). De gemeenschappelijke noemer was de aanzet tot individualisering.
In deze tijd zou ik niet willen spreken over een seksuele revolutie. Er is veel gaande op dit gebied, door internet is er ook een grote versnelling in gekomen, die voor mij onder de term evolutie valt. Ik ben het dan ook niet eens met Colin van Heezik, die de huidige in zijn ogen radicale transformatie op het gebied van liefde en seks als een ware revolutie bestempelt.
Hij spreekt over een dating revolutie die een nieuw tijdperk van vrije liefde in gang zette. Losse relaties en vrije liefde zijn echter al zo oud als de mensheid. En het gaat mijns inziens wat ver om te zeggen dat veel jonge mensen niet meer in het sprookje van de relatie voor het leven geloven. Meest vernieuwend  van de opgesomde verschijnselen vind ik de #MeToo beweging. Wereldwijd proberen we verandering in de seksuele moraal vorm te geven.
Terecht verbindt Van Heezik aan het najagen van geluk de vraag of we eigenlijk wel weten waar we gelukkig van worden. Daar valt uiteraard geen antwoord op te geven dat voor iedereen geldt. Maar ik denk dat de beleving van eenheid wel dichtbij komt en dat spirituele terrein laat Van Heezik geheel buiten beschouwing.

Alledaagse Wijsheden

“De liefde is niet onbeperkt maakbaar. We willen de beste partner(s) voor seks en liefde, met een minimale investering en een zo laag mogelijk risico. De dating industrie profiteert daarvan, geeft ons de illusie dat het kan, en zo krijgen de bedrijven in Silicon Valley nog meer greep op ons leven.

“‘Vrijheid maakt niet lichter, maar zwaarder’, schrijft filosoof en ooggetuige Pascal Bruckner over de eerste seksuele revolutie. Volgens hem is dat een van de voornaamste lessen. ‘Vrijheid lost problemen niet op, maar vermenigvuldigt paradoxen.’”

Colin van Heezik

Een betere vertegenwoordiger van het geloof in rede, Verlichting, humanisme en getallen dan de Harvard psycholoog Steven Pinker heb ik lang niet meer gehoord. Een geloof zou hij het zelf niet noemen, het is bewezen. “Gezondheid, welvaart, onderwijs, levensverwachting, vrede, democratie, veiligheid – het gaat allemaal al heel lang de goede kant op. Verlichting werkt!” In zijn materiële visie ziet hij de run op geestelijke verlichting over het hoofd.
Dat terwijl de markt voor mediteren, mindfulness, yoga, feng shui, reiki, etc. enorm groeit. Het humanisme heeft geen nieuwe geestelijk fundament gebracht na het instorten van traditionele religieuze dogma’s. Het individualisme kon zijn slag slaan en van daaruit zoeken mensen naar een nieuwe geestelijke inhoud en identiteit. Opmerkelijk genoeg staat dit vaak ten dienste van de prestatiemaatschappij.
Het politieke liberalisme heeft zijn plicht verzaakt, vindt Oxford-hoogleraar Jan Zielonka. Het staart zich blind op financiële markten, groot-ondernemers, etc., waarbij maatschappelijke thema’s als moraal en Europese (des)integratie nauwelijks aan bod komen. Autoritaire groepen en regimes wenden zich af van Europa. Zij pessimistische slotconclusie heeft een optimistische ondertoon: “I expect life to be much harder in the coming years before it becomes any better.”
Psychoanalyticus Paul Verhaeghe brengt wat samenhang in deze ideeën. De religieuze identiteit heeft plaatsgemaakt voor een neoliberale identiteit. De laatste verplicht mensen tot steeds meer, waardoor ze zichzelf voorbij hollen en ziek worden. Die ziektes worden niet beschouwd als maatschappelijk maar als individueel probleem. Dat levert de hoos aan bewegingen op die ook het lijf weer centraal gaan stellen. “Dat individuen daaraan een identiteit ontlenen, is een zeer goede zaak. Het zal hen helpen om een gezondere identiteit te ontwikkelen.” Dat geloof ik ook, maar Verhaeghe’s slotwoord (hieronder) in zijn gesprek met Guido Mingels is minder opbeurend.

Alledaagse Wijsheden

“We hebben meditatie nodig omdat we massaal de verkeerde richting uitwandelen, maar zetten het in als middel om nog verder te kunnen gaan. Je kunt dan wel zeggen dat mindfulness nog altijd beter is dan een kalmeermiddel, maar fundamenteel zal er niets veranderen.”

Paul Verhaeghe

“Liberalisme betekent niet plankgas voor ondernemers mits ze geen hoofddoek dragen, maar de traditie van denkers als Karl Popper of Isaiah Berlin. Waarin nationalisme het resultaat van gewonde trots is (Berlin): niet een hoger doel, maar het gevolg van mensen die zich geknecht voelen.”

Jan Zielonka

“Er moet een schok door Europa! (...) In India spreekt men 29 talen en toch heeft men daar een democratie. En als het om voetbal of wetenschap of toerisme gaat is er allang één Europa.”

Ulrike Guérot

Wat stoeien we toch zenuwachtig met het begrip ‘normaal’. Wordt het ons te heet onder de voeten, dan spreken we over paranormaal. Wiki meldt dat ‘paranormale verschijnselen vermeende bovennatuurlijke verschijnselen zijn, die wetenschappelijk niet verklaard zouden kunnen worden’. Proef de angst die uit het begrip ‘vermeende’ klinkt, ervaar de onkunde van het begrip ‘boven’natuurlijk. Uiteraard kunnen de bedoelde verschijnselen wetenschappelijk onderzocht worden, zoals dat met creativiteit of verliefdheid gebeurt, maar veel wetenschappers vinden een onderwerp met een buitenaardse lading beangstigend (wat niet zelden uitmondt in de classificatie ‘onzin’).
Wiki voegt eraan toe dat de verschijnselen niet met de normale zintuigen waargenomen worden. Dus mensen die ervaringen hebben op dit gebied beschikken over ‘niet normale’ zintuigen. (Wellicht zijn alle honden ‘paranormaal’!) Dit spastische klimaat zorgt ervoor dat er vaak weinig begrip is voor de gaven van baby’s en jonge kinderen. Hun waarnemingen zijn doorgaans nog nauw verbonden met de werkelijkheid waar ze vandaan komen, niet weggeschoven door een eigen ontwikkelde identiteit en culturele normen.
Ik weet dat er ook ouders zijn die open staan voor de gaven van hun jonge kind – bijvoorbeeld wat betreft herinneringen uit vorige levens of contacten met overledenen –, ouders die bewust een weg zoeken om er goed mee om te gaan. Maar nog al te vaak worden deze kinderen niet serieus genomen, men praat over probleemkinderen en erger nog, er wordt een toevlucht gezocht in pillen. Wat zou het een zegen zijn als er op dit vlak veel meer kennis is, meer wetenschappelijk onderzoek waarbij de verschijnselen onbevooroordeeld ten tonele worden gevoerd. Kortom een reguliere acceptatie, zodat
we kunnen leren van de boodschap die kleine kinderen nog bewust bij zich dragen, maar waarvoor ze slechts een beperkte woordenschat hebben.

Alledaagse Wijsheden

“Zoals er een zichtbare wereld bestaat, bestaat er ook een onzichtbare. Sommige mensen hebben het vermogen om die te zien, anderen het vermogen om die te voelen, en velen het vermogen om hem te vermoeden."

Benazir

“Mysterie creëert Verwondering; en deze verwondering is de basis voor het menselijk verlangen om te begrijpen.”

Neil Armstrong

Geloof ik in astrologie? Nee, want dan zou ik varen op kennis van anderen. Vertrouw ik erop? Ja, want dat is gebaseerd op eigen ervaring. (Blog 22/3/’17) Van toekomstvoorspellingen houd ik me verre, ik wil het via karaktertrekken kunnen checken. Een fraai aanvulsel op mijn kennis kreeg ik via een analyse van psychotherapeut Manfred van Doorn. Hij beschrijft de archetypen (‘Jung: onbewuste, universele ideeënpatronen’) die bij ieder sterrenbeeld behoren. Hoewel hij terecht meldt dat zijn visie niet volledig voor het eigen zonneteken geldt, herken ik mezelf toch bovenmatig in zijn beschrijving van VISSEN en nauwelijks in de erop volgende RAM. Ja, mij zon staat in Vissen.
Dat de twee Vissen het Yin-Yang teken verbinden, dat zowel een hemelse als aardse richting kent, is me op het lijf geschreven. Het is de rode draad door mijn levenswerk. Het dromerige verlangen naar de oorsprong in verleden en toekomst is me ook bekend. Meest opmerkelijk vind ik hoe Van Doorn de fundamentele onthechting in alle soorten relaties beschrijft, wat aan de schaduwkant als bindingsangst beschreven kan worden.
Wat me vanwege die onthechting minder aanspreekt is de constatering dat iedereen een karmische groep zoekt tussen mensen waar je wat mee kunt of altijd het gevoel heeft ‘Oops, wrong planet’. Ik ben volstrekt geen groepsmens, dus ook niet op zoek, en ik leef op een gewéldige planeet. Wel herken ik dat sociale relaties gemakkelijk worden aangegaan en ruimhartig onderhouden, om dan opeens te worden afgebroken. Dat kan als pijnlijk ervaren worden. Omstanders denken dat iets blijvend is, terwijl het voor Vissen alweer weg is.
En ja, een vissentype is gevoelig. Dat ik niet overgevoelig ten onder ben gegaan, heb ik te danken aan mijn ascendant Maagd, die me gedecideerd op de been houdt.

Alledaagse Wijsheden

“Het oerbeeld Vissen wordt geplaatst in de overgang van winter naar lente. Het leven bevindt zich nog in een droomstadium. De natuur is zwanger van nieuw leven zonder het zelf te weten. Vissen
is verbonden met de oergrond van het bestaan, het oceanische bewustzijn waaruit de schepping is voortgekomen.”
 

“In het vissenbeeld komen de mythologieën samen: het stromende van het taoïsme, de grote cycli van het hindoeïsme, de onthechting van boeddhisme en het grote lijden van het joods-christelijke geloof en ook Islam. In dit gebied bevindt zich de spanning tussen de boeddhistische zelfverlossing versus christelijke genade; het boeddhisme tracht te ontsnappen aan het lijden, het christendom koestert dit.”
 

Manfred van Doorn

Als afgestudeerd agrarisch sociologe aan de Landbouwhogeschool van Wageningen en een 38-jarig beroepsleven via de vakgroep agrarische sociologie van de inmiddels omgedoopte Wageningen Universiteit, zou je toch iets van de landbouw moeten weten. Nou, ik niet hoor, ik weet nauwelijks dat radijsjes niet in bosjes de grond uitkomen (waar gebeurde standaardgrap over de onnozele student).
Ik ben dan ook enorm onder de indruk als ik in Maarten! het verhaal lees van Ed Croonenberg dat ons landje als exporteur van landbouwproducten een grootmacht als Brazilië naar de kroon stijgt en na de VS de tweede voedselexporteur ter wereld is.
Croonenberg spreekt over een wonder van bijbelse proporties (Jezus toverde bij tekorten gewoon meer voedsel), maar de trots weet hij ook adequaat de grond in te boren. We zijn een van de rijkste landen ter wereld (logisch met zo’n grote export) én het minst duurzame land van Europa (logisch met zeven stuks vee – kippen, varkens, koeien – per hoofd van de bevolking en zulke mestoverschotten). Als je dan ook weet dat we door de import ten bate van de productie in het buitenland veel milieuschade en ellende veroorzaken, zakt de trots wel heel diep weg.
Laat ik weer naar mijn eigen stekkie gaan. Zo bezien wordt de Nederlandse landbouw gekenmerkt door een overdosis mannelijkheid. Het aandeel biologische landbouw, een vrouwelijk zorgende werkwijze, is bijvoorbeeld in Nederland het laagst van Europa. Dat kan veranderen, daarin kan androgyn evenwicht gevonden worden. Sterk vind ik nog wel dat Nederland nu kennisland bij uitstek is geworden om de milieuschade te verminderen en daar slaan we munt uit. Ook als we een meer vrouwelijke kant uitgaan, laat de handelsgeest ons niet los.

Alledaagse Weetjes

“De Nederlandse landbouw beschikt over grote logistieke kwaliteiten en uitstekend georganiseerde ketens. Tulpen die vannacht gesneden worden, zijn morgen te koop in Tokyo.”

“De grootschalige veeteelt is alleen mogelijk dankzij grootschalige import die resulteert in een heleboel viezigheid in water, bodem en lucht. Nederland is simpelweg te klein om al het veevoer zelf te produceren en aldus de kringloop te sluiten. Kringlooplandbouw is daarom een politiek praatje voor de vaak.”

“Het bedrijf Plantlab in Den Bosch heeft een teeltsysteem ontwikkeld dat verticaal kan worden gebruikt en waar helemaal geen zonlicht meer aan te pas komt. De planten worden alleen beschenen met licht in de golflengtes die ze daadwerkelijk aanwenden voor hun fotosynthese.
Dat bespaart enorm veel energie. Door in een gesloten systeem de omstandigheden volledig te controleren is bovendien 90 procent minder water nodig, en zijn bestrijdingsmiddelen overbodig.”

Ed Croonenberg

Een minuscuul zwart puntje beweegt zich ijverig over de bladzijde van mij boek. Het is kleiner dan de zwarte punt in de boektekst. Een wonder, er zit dus leven in dat puntje. Omslachtig probeer ik de bladzijde zo om te draaien dat het puntje er geen last van heeft. En zeker niet erdoor doodgedrukt wordt. Moeilijk. En dan... vliegt het puntje weg. Het wonder is compleet.
Leven, hoe kostbaar, hoe onvoorspelbaar. Op alle mogelijke manieren proberen wij het voorspelbaar te maken. Weer iets nieuws: een test op erfelijke aandoeningen vóór de zwangerschap. 1 op de 600 baby’s wordt geboren met een ernstige erfelijke ziekte. Er is een kans van 1 op de 150 dat beide ouders dragers zijn van dezelfde ziekte. In dat geval heeft het kind 25% kans de ziekte te krijgen. Dat woud van getallen wordt bij het nieuws over ons uitgestrooid.
Weet je het van tevoren, dan kun je via reageerbuisbevruchting kijken welk kindje de ziekte niet heeft. Waarom ril ik als dit alles door medische enthousiastelingen gemeld wordt. Misschien omdat weer de zoveelste onmogelijke keuze aangeboden wordt. Maar vooral denk ik vanwege de gladheid waarmee het leven vorm gegeven zou moeten worden. Dat levert geen ware vreugde op, dat is streven naar opper- vlakkig succes.
In een van mijn Jonas Magazine columns uit de jaren 90 zag ik al de mogelijke voordelen van de tsunami aan medische kanspercentages. Je kunt ervan leren om krachtiger op eigen benen te gaan staan, om het eigen innerlijk te vertrouwen. Niet aanhollen achter deze percentages, laconiek durven zeggen: ‘Nou én, dan heb ik een gén...’ Dat houdt de geest open en de verwondering levend.

Alledaagse Wijsheden

“Kijk terug, zie wat je doorleefde en wat je doorstond. Kijk met verwondering: je bent zoveel sterker dan je ooit voor mogelijk had gehouden.”

Hans Stolp 

“Het schoonste en diepste gevoelen dat wij kunnen ondergaan, is het ervaren van het mystieke.
Het is de kracht van alle ware wetenschap. Wie dit gevoelen onbekend is, wie niet langer in verwondering en verbijstering kan staan, is zo goed als dood.”

Albert Einstein

“Blijf je verwonderen. Laat je overdonderen. Zie in het dagelijkse het bijzondere.”

Huub van der Lubbe

Vrij bijzonder dat het songfestival zoveel mensen in hun nationalistische hart beroert. Ten eerste is
een liedjesfestijn onbelangrijk en los daarvan kan een ruim Hollands hart ook de ‘eer’ aan minder gefortuneerde naties gunnen. Maar nee hoor, ook ik, die mezelf graag wereldburger noem, veer blij op als Waylon via de halve finale door mag naar de finale.
Direct erna wordt in ‘Pauw’ uitbundig verheugd gereageerd op Waylon’s uitverkiezing. Wat mij al opgevallen was – onder de tien genoemde gelukkigen zijn relatief veel acts van mannen – wordt door Gerard Joling adequaat toegelicht. Vrouwen stemmen graag op mannen en mannen stemmen niet op vrouwen. Ook niet op de allermooiste vraagt Pauw zich af. Nee, zegt Joling resoluut, maar ze vinden het wel een lekker ding.
Ik herken dit verschil tussen (generaliserend gesproken!) mannen en vrouwen bij lezingen. Als ik voor mannen prettige grappen maak ten koste van vrouwen lachen de laatsten om het hardst, eventueel begeleid door een klapsalvo. Omgekeerd overheerst de diepe lach van mannen zeker niet, alhoewel ze heus wel om zichzelf kunnen grinniken. Vrouwen houden van humor waarbij ze zelf in de maling worden genomen.
Dit is het oerinstinct van vrouwen: mannen beschermen. Volgens Elisabeth Badinter (blog 5/8/’15) komt dat omdat in de oertijd de noodzaak van vrouwen op aarde door de voortplanting helder was. Wat mannen daaraan bijdroegen was onbekend. De psychologisch onderbedeelde soort trek je omhoog om te kunnen samenwerken.
Daar kan Waylon vanavond mooi van profiteren met vier dansende mannen om hem heen. Maar ik ga toch eens uitzoeken welke deelnemer ik de overwinning meer gun dan ons welvarende landje. Heel wat gegadigden doemen op, Albanië misschien?

Alledaagse Wijsheden 

De zon overheerst, heerlijk die lichaamsvriendelijke temperaturen. ‘s Avonds een boek lezen op een bankje aan de Rijn is dan een groot genot. Eerder meldde ik al dat ik gemotiveerder non-fictie verorber dan verzonnen verhalen. Onlangs kwam ik een uitspraak van schrijver/journalist Peter Buwalda tegen die me aanzette om toch weer het fictiepad te betreden: “Of een schrijver nou romans schrijft of thrillers, hij heeft maar één opdracht: de lezer naar de volgende pagina lullen.” Laat ik die gedachte eens toetsen.
Mijn eerste boek draagt het predicaat ‘literaire thriller’. Ik vrees dat de literaire pretentie iedere vaart uit het boek haalde, waardoor er van thrillergevoel weinig overbleef. Ik werd naar de volgende bladzijde geluld door uitvoerige omschrijvingen over te slaan en er zelf vaart in te brengen. Als de te verwachten moord dan ook nog eindeloos op zich laat wachten en je als lezer volstrekt in de verkeerde richting gelaveerd wordt, is de spanningsboog nihil.
Het tweede boek, half zo dik met een dubbel aantal verdachte personen en een direct heldere moord, was slechts een thriller en voldeed veel beter aan Buwalda’s lul-theorie. Alle gegevens om de moord op te lossen worden op tafel gelegd en dat de Poirot-achtige hoofdpersoon je uiteindelijk toch verrast met de oplossing maakt het verhaal compleet. Lekker om op de dijk te lezen, maar dat ik nu denk ‘dat moet ik vaker doen’, nee. De interessante boodschap ontbreekt.
Tot slot ga ik vanavond nog wel de misdaadroman ‘Zeik’ van Herman Brusselmans lezen. Zoals dat boek op de achterflap bejubeld wordt, is haast ongewoon. ‘Schitterende opbouw’ door een ‘grootmeester’ die de lezer ‘uren op het randje van zijn stoel nagelt’. We zullen zien.

Alledaagse Wijsheden

“Boeken zijn als spiegels: je ziet er alleen in wat al in jezelf bestond.”

Christopher Paolini

“Als je een boek niet steeds opnieuw met plezier kunt lezen, heeft lezen geen zin.”

Oscar Wilde

Heel wat theorieën over dromen en hun betekenis zijn in de loop der tijd ontwikkeld, geen enkele houdt als alleenheerser stand. Een van de ideeën is dat mensen die twee nachten niet dromen last krijgen van prikkelbaarheid, na drie nachten hallucinaties en na een week een geestelijke inzinking. Maar hoe helpen we mensen aan dromen om van die berg pillen af te komen?
Wil je meer met je dromen doen, stelde psycho-therapeute Sarah Schellekens eind vorige eeuw, dan moet je je vast voornemen om je droom te herinneren en dírect na de droom hem gedetailleerd opschrijven. Daarna kun je het uitwerken onder andere door bij elk onderdeel je associaties te schrijven en te noteren wat je de dag ervoor beleefd hebt. Je kunt ook nog een dialoog aangaan met figuren die je niet kunt plaatsen en de droom tekenen. Maar welke boodschap het uiteindelijk oplevert, is toch weer je eigen inschatting.
“Elke droom waar je niets mee doet is als het ware een ongeopende brief.”, stelde dromendeskundige Carl Jung ooit. Als je dat in de huidige tijd vertaalt naar e-mails, dan verliest het idee zijn betekenis. Heel wat ongeopende mails zijn een zegen voor je gemoedsrust. Ik vraag me ook af of je elke droom moet analyseren om de achterliggende boodschap te ontcijferen. Ik hoorde eens dat je ook kan dromen, vooral moeizame, tamelijk heftige dromen, die niets met jezelf te maken hebben. Je bent dan bezig om vastgelopen energieën elders te ontwarren.
Dat spreekt me aan, een mooie vorm van vrijwilligerswerk. Weliswaar geen glorieuze nachtrust met lucide dromen, maar al slapend help je de wereld vooruit. En je hoeft je alleen maar in gedachten kosmisch aan te melden, daarna word je op je wenken bediend.

Alledaagse Wijsheden

“Bewustzijn houdt zich bezig met moraal en logica, de droom niet.”

Sarah Schellekens

“De ziel is de kracht die mens en natuur leven inblaast. (...) Door dromen, mythen en religieuze symbolen beseffen we diep in ons binnenste dat er tussen de ziel en de natuur een sterke band bestaat.”  

Jane Hope

Het verbaasde me begin jaren vijftig al als kind. Natuurlijk heel erg, de Holocaust, maar vooral herinner ik me ook die kinderlijke verbazing. Hoe kun je nu zomaar een willekeurige groep mensen haten? Ik geloof niet dat ik er veel op doorgevraagd heb om ook maar een beetje te begrijpen wat erachter stak. Het was me ook al snel duidelijk dat het over was, dat elke antisemitische uitspraak of daad van Jodenhaat (sociaal) zwaar gestraft werd. We waren het eens, dit mocht nooit meer gebeuren. Althans, dat gevoel hield ik eraan over.
Nu, vele decennia later, regent het berichten over antisemitisme in West-Europa, van uitspraken tot en met moorden. De sluimerende Jodenhaat is agressiever geworden. Er wordt veel geanalyseerd over de oorzaken, waaruit de lezer een eigen standpunt kan distilleren. Dat doe ik ook wel, maar die basale kinderlijke verbazing is nog niet weggenomen.
Dan lees ik het stuk ‘Kan boeddhisme de wereld redden’ van Tim van Steen. Hij laat Robert Wright aan het woord die het boek ‘Waarom boeddhisme werkt’ schreef. Aangepast aan de heersende westerse filosofie over wetenschap toont Wright aan dat mensen elkaar beter zullen behandelen. Meditatie zuivert je blik op de wereld, problemen kunnen we oplossen door iedereen op een heldere manier naar zichzelf en anderen te laten kijken. De verve waarmee hij het uitlegt, doet me direct beseffen dat elke schooldag beginnen met een half uur meditatie een probaat middel zou zijn tegen de haat jegens specifieke groepen.
Meditatie filtert het ruis van de wereld, en dat kunnen we in een tijd van gejaagde informatie en nepnieuws goed gebruiken. Naast een wetenschappelijke aanpak pleit Wright voor een gevoelsmatige onderbouwing. “Meditatie kan mensen gelukkiger maken en bovendien is dat geluk echt iets waard.”

Alledaagse Wijsheden

“In de jaren 1930 dachten Duitsers dat de Joden 30% uitmaakten van de bevolking. In werkelijkheid was het 4%. Zulke overdreven cijfers zie je nu ook over moslims. Het grote verschil is dat het overheidsapparaat in Duitsland daar toen aan meewerkte: het was de overheid die de haat tegen de Joden aanjoeg. Ik heb de indruk dat we nu in Europa voldoende sterke democratische instellingen hebben om ons voor zoiets te behoeden. Voorlopig toch.”

Ludo Abicht

“Het westerse boeddhisme legt meer de nadruk op meditatie in plaats van op het bovennatuurlijke. Ik probeer het zo wetenschappelijk mogelijk te houden. (...) ik bekijk het boeddhisme door de bril van de moderne filosofie en psychologie. Het gaat over hoe de menselijke geest in elkaar zit.”

Robert Wright

Dan heb je al heel wat geschreven en word je toch weer verrast door nieuwe woorden. Ze schijnen warempel in de Van Dale te staan. Lynn Berger schrijft erover in haar verhandeling over de effecten van de gezinsgrootte. ‘Brus’, eindelijk een woord voor broers én zussen. Als beginnend gezinssocioloog was ik jaloers op het Duitse Geschwester, zoveel gemakkelijker.
En dan het ‘enigst kind’. Vanuit je onderwijzende omgeving kon je flink op je vingers getikt worden als je dit zei. Het werd erin gehamerd, het is ‘enig kind’, dat kent geen overtreffende trap. En nu staat het als informeel taalgebruik in Van Dale. Met de bijbehorende voordelen, want het begrip enig kind kan de indruk wekken dat het om een erg leuk kind gaat. En als je zegt dat enige kinderen een groep vormen, wat bedoel je dan, eniggeboren of enkele kinderen?
Lynn Berger doet een verwoede poging om te achterhalen of er wetenschappelijk zinnige samenhangen zijn gevonden tussen de gezinssamenstelling en je karakterontwikkeling. Begin jaren 70 volgde ik ook een poos die onderzoeksuitkomsten. Ik denk dat toen bij mij wortel heeft geschoten dat veel weten- schappelijke onderzoek met een flinke korrel zout genomen moeten worden. Ze spraken elkaar behoorlijk tegen, er viel geen lijn in te ontdekken.
Het is ook ondoenlijk om met ruim zeven miljard ervaringsdeskundigen om je heen (toentertijd een kleine vier miljard) met generaliserende waarheden te komen. Waarom ik trouwens als tweede in het gezin geboren ben, heb ik altijd geweten. Voordat ik erin dook, wou ik eerst weten hoe mijn oudere zus behandeld werd. Toen dat oké was, ging ik. À propos, het is niet wetenschappelijk bewezen dat deze handelwijze gebruikelijk is.

Alledaagse Wijsheden

“The family is one of nature’s masterpieces.”

George Santayana 

“Je kiest je familie niet. Ze zijn God’s gift aan jou, zoals jij dat bent voor hen.”

Desmond Tutu

Als donorschap aan bod komt, word ik ongemakkelijk. Veel verder dan ‘het voelt niet goed voor mij’ kom ik niet. Heb ik dan geen redenen? Jawel, maar ze zijn spiritueel onderbouwd. Geen enkel probleem als het over liefde en relaties gaat, met het grootste gemak omzeil ik alle spirituele termen. Maar bij dit onderwerp kan ik niet om de ziel heen, de laatste levensmomenten (hersendood en het hart klopt nog) die waardevolle informatie kunnen  bevatten voor de zielsontwikkeling. Je ziel die rustig afscheid wil nemen van het ‘huis’ waarvan zij gebruik mocht maken.
Het deed me goed het artikel van Inez van Oord te lezen: ‘Hoe heilig is je lichaam?’. De titel geeft al aan dat zij haar inzichten niet stellend brengt, maar vragend. Het kan aan mij liggen, maar ik heb Pia Dijkstra nooit in vragende termen over de mogelijkheid van een onderbroken zielsontwikkeling horen spreken. Natuurlijk wil je in het algemeen graag een ander mens helpen, maar met je eigen lichaam wordt dat een ander verhaal. En welke energie wordt overgebracht naar die ander? Voor velen is het lichaam niet zomaar een ding.
Hersendood is een afspraak om orgaandonatie mogelijk te maken. Na die hersendood kunnen vrouwen nog een gezond kind baren, blijkt in de praktijk. Spiritueel raadsvrouw Marieke de Vrij vertelt dat de stervende steeds ijler wordt, wat omstanders intuïtief weten en daarom stilte verkiezen. Het voelt voor haar alsof artsen met kolossale schoenen er doorheen stampen. “De makkelijkste manier om natuurlijk te sterven is bij ultieme ontspanning.”
Hoe dan ook, er heerst grote onwetendheid over de werkelijke processen bij het sterven. Dat brengt Van Oord tot de slotconclusie: ‘Dring niemand een mening op’.

Alledaagse Wijsheden

“’Uit een lijk worden geen organen gehaald. Zonder zuurstof neemt de kwaliteit snel af en dan zijn de organen onbruikbaar.’ Dus als donor ben je dood, maar net niet helemaal.”

Inez van Oord, startend met de uitspraak van een chirurg 

“Het is ook verwarrend. Ging mijn geliefde dood in mijn bijzijn of gebeurde dat eigenlijk later in de operatiekamer toen de organen eruit gingen? Het redden van een leven lijkt dan belangrijker dan het stervensproces van de donor.”

Inez van Oord

Het beste idee in de psychologie is volgens nobelprijswinnaar Daniel Kahneman de stellingname van Kurt Lewin. Wil je wenselijke gedragsverandering bereiken, onderzoek de ‘drijvende krachten’ (kennis van de voordelen van het nieuwe gedrag) en de ‘remmende krachten’ (omstandigheden die mensen weerhouden te veranderen). De drijvende krachten vergroten (bijvoorveeld meer informatie over ziektes) werkt niet, de remmende krachten (bijvoorbeeld een te druk leven) dienen verminderd te worden.
Veel onderzoekers trekken zich hier niets van aan. We kunnen maar beter wat immuniteit opbouwen tegen uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Dit wordt meesterlijk geïllustreerd door Joep van Deudekom en Rob Urgert in het tv programma De Kwis. Satirisch gesproken doen ze vreselijk hun best om te leven naar berichten over gezond gedrag. Op de eerste mooie warme dag in het jaar weten zij langs in de media belande onderzoeksuitkomsten tot de conclusie te komen dat dus alle kinderen dood gaan.
Verbranden door de zon; huidkanker, oogproblemen; door zonnebrandcrème stervende koralen; tekenbeten; veel zitten (dodelijker dan roken!); vroege dood avondmensen; gevaren alcohol en sinaasappelsap; leukemie bij transformatiehuisjes; nekklachten, blindheid, slaapproblemen door de tablet; dik worden/diabetes en dalend IQ door slaaptekort; minder fietsen en gymmen — al deze ellende passeert de revue. De absurditeit blijft hangen.
Voer voor journalisten en epidemiologen. De laatsten onderzoeken het verband tussen de verspreiding en frequentie van ziekten, en van factoren waardoor ze veroorzaakt zouden kunnen worden. Daar wringt de schoen! Onderzoekers bedenken slechts materiële, makkelijk meetbare factoren als oorzaken. Over samenhangen met het innerlijke leven van mensen horen we nauwelijks. Gevolg: schijnverbanden (blog 21/6/’15) vliegen je om de oren.
Journalisten, doe je werk, trap niet onkritisch in deze gammele gedragsbeïnvloeding. Dat is toch het minste wat we van jullie kunnen verwachten.

Alledaagse Wijsheden

“Een ziekte kan een waarschuwing zijn
die zich niet langer in de wind liet slaan.”

Carla Pols 

“Als je een vredige vreugde voelt, dan ben je dicht bij de waarheid.”

Rumi

Het is weer raak (vgl. vorig blok). Ik draag hem een warm hart toe, maar ben het niet eens met zijn stellingname. Alhoewel, ik weet niet eens hoe authentiek dat warme hart is. Het kan wel meedeinen met de massa zijn. Alom wordt David Van Reybrouck door Correspondent lezers geroemd om zijn gevoeligheid en dat vormt een blokkade voor andere ervaringen. Verder ben ik het met hem, anders dan bij Joke Hermsen, wel héél grondig oneens. Daar komt nog bij dat hij de neoliberale mens (wie?) vakkundig aan het spit rijgt als gemakzuchtig, spijtloos creatuur. En daar gaat zijn verhaal over:
een ode aan de spijt.
Van Reybrouck vindt dat we onze handen te veel in onschuld wassen, spijt schiet erbij in. Het is klei aan onze laarzen is, het loopt lomp. Met dat laatste ben ik het eens, maar dat is nu juist een reden om géén spijt te hebben zonder je aandeel in wat gebeurd is te onderschatten. Zelfbevraging betekent dat we van onze fouten leren, niet dat we onze energie verliezen aan spijt.
Over energie gesproken, heel wat mensen zouden graag meer energie willen hebben. Adviezen liggen
in de sfeer van rustig aan doen, niet jachtig eten, leven, pauzes inlassen. Daar ligt volgens mij de oplossing niet. Pauzes met een onrustig innerlijk leven (veel spijt bijvoorbeeld!) zullen geen extra energie opleveren, maar juist kosten.
Psychologen (in dit geval Richard Ryan en Edward Deci) zijn ook sterk in het formuleren van basis- behoeften: autonomie, verbondenheid, bekwaamheid. Voed je ze, dan stijgt je energieniveau. Ga dat maar eens innerlijk stressig doen en je energie glipt tussen de vingers weg. Energievreters zijn innerlijke destructieve processen, constructieve gedachten en liefdevolle gevoelens leveren energie op.

Alledaagse Wijsheden

“Loslaten is achterom kijken zonder spijt, vooruit kijken zonder verwachtingen en het leven ervaren in het hier en nu.”

 Justbeyou.nl

Zou ik geleidelijk aan milder worden? Steeds vaker merk ik dat ik iemand een warm hart toedraag, terwijl ik me niet herken in de ideeën van die ander. Susan Smit interviewt filosofe en schrijfster Joke Hermsen. Door de kop van het artikel – ‘Ernst is de grondtoon van mijn bestaan’ – word ik direct al geraakt, omdat ik het voor mij niet geldt. De grondtoon van mijn bestaan is humor, maar zeker niet lichtheid. (Terwijl ik dit neerschrijf, denk ik verbaasd: ‘Het is nog waar ook.’ Het stond er opeens, daar kwam geen denkwerk aan te pas.) Het lijkt misschien tegenstrijdig, voor mij is dat het niet. Aardse humor in het dagelijks leven, heerlijk, en verder grinnik wat af om mijn grapjes met de geesteswereld. Dat geeft energie. Maar ik neem het leven zeker niet licht op en dat kost dan weer energie. Overeind blijft dat ik humor als de grondtoon ervaar.
Joke Hermsen weet niet of er een onzichtbare organiserende kracht is in de kosmos. Ze vindt dit ook het enige antwoord dat ons past, een uitroepteken past ons minder goed dan het vraagteken. Ja, atheïsten die zeggen ‘er is niets!’ kunnen beter overstappen op het vraagteken. En ja, mensen die zeggen: ‘mijn God is beter dan de jouwe!’ kunnen ook wel een paar vraagtekens gebruiken. Maar
wat als mensen ervaringen hebben met een organiserende, goddelijke kracht? De uitspraak dat een vraagteken ons (= álle mensen) beter past, is dan in feite ook weer een stellingname met een uitroepteken.
Ik ga maar eens een boek van haar lezen, misschien ontdek ik meer raakpunten. Eén kwam er wel uit het interview naar voren. Ze heeft een diep verlangen naar begrijpen, verklaren. Daar lijd ik ook aan,
ik wil zelfs begrijpen waarom ik alles altijd wil begrijpen.

Alledaagse Wijsheden

“Ik zou mensen willen stimuleren om meer tijd te nemen om de grote levensvragen van zichzelf en anderen te onderzoeken. Ik pleit voor meer bevlogenheid en verbondenheid. De betere toekomst ligt niet ver weg van ons. Ze houdt zich als mogelijkheid verscholen in het heden. Alleen door rust en reflectie krijgen we deze in het oog.”

Joke Hermsen

“Als ik jou was, zou ik doen wat bij je past.
Zoals ik zou doen wat bij mij past, als ik mezelf was.”

Carla Pols

De Brit George Monbiot staat roemvol geprezen in de schijnwerpers. Deze bioloog en journalist houdt een vurig pleidooi voor het verhaal. Mensen zijn in beweging te krijgen met een pakkend verhaal, niet met de opsomming van feiten. Ik zou het niet meer met hem eens kunnen zijn, feiten zijn vergankelijk, spreken het gemoed niet aan. Ze worden opzij gelegd als ze niet stroken met het eigen verhaal.
Monbiot: stap af van het kapitalistische neoliberale verhaal dat vooral tot eenzaamheid en psychische klachten heeft geleid en biedt mensen een aanstekelijk verhaal dat hoop geeft. Voor hem in dat gebaseerd op samenhorigheid en saamhorigheidspolitiek.
Nu is de roep om een verhaal dat de wereld zal verbeteren niet nieuw, futuroloog Rolf Jansen maakte eind vorige eeuw zo'n verhaal al zichtbaar (blogs 11/12 juli ’15). Daar ging ik graag in mee, maar bij Monbiot haak ik af. Waarom? Het strookt niet met mijn basis verhaal. Hij wil naar compassie tussen mensen en een genereuze, inclusieve politiek. Prachtig, maar hoe?
Hij verwerpt het individualisme dat hij gelijkschakelt met isolement, wat al fundamenteel indruist tegen mijn verhaal, en onderbouwt zijn betoog met stofjes in de hersenen die de mens zeer sociaal maken (feit?). Een diepere zingeving ontbreekt. Het verhaal sluit aan bij het basisverhaal dat wij aardse mensen als enigen in het universum intelligentie bezitten. Daar gaat het voor mij mank, Monbiot legt ook niet uit hoe compassie vorm gegeven kan worden.
Een oude yogi vertelde eens dat compassie het vermogen is om in je (goddelijke) centrum te blijven.
Je innerlijk geluk blijft overeind terwijl je aanwezig, beschikbaar bent voor de pijn van de ander. Je resoneert niet mee, maar je helpt die ander om die pijn te ontladen en de gelegenheid te geven weer
in zijn centrum te komen.

Alledaagse Wijsheden

“Compassie voelen is het kenmerk van degenen die hun eigen leed verwerkt hebben en niet meer getriggerd worden door het leed van anderen. Ze hoeven niets meer te vergelijken of te bewijzen,
ze staan met een open hart vol empathie naast de ander en zeggen: Goh dat moet moeilijk voor je zijn... wat rot voor je... is er iets waarmee ik je kan helpen?”

Yoors 

“Grootsheid is dat ik zonder externe reden van binnen vol kan zijn. (...) Als je stil durft te worden, zul je merken dat je helemaal niets van buiten af nodig hebt om de vreugde van het ‘zijn’ te kunnen ervaren.”

Rini Corten / Chahat

Het duurt niet lang meer en dan is hij uitgeheind. Annemiek Schrijver is in gesprek met filosoof Hein Stufkens. Zo wordt hij aangekondigd, maar bovenal is hij ook een begaafd dichter (twee korte voorbeelden: blogs 25/8/’13 en 9/4/’18). Hij werd onlangs 70 jaar en met al zijn inzichten over leven en dood viel hij toch in een diep gat. Ja, hij weet dat geboorte en dood illusies zijn, dat hij niet zijn lichaam is, dat alleen de vorm verandert. Hij onderwijst dat ook tijdens zijn cursussen. Zijn niveau van inzicht in de illusie waarin we gevangen zitten is goed ontwikkeld.
Maar er is een ander niveau, dat van gehechtheid, emoties, het besef dat het laatste traject begonnen is, in veel opzichten bedenken dat het eindig is. Dat raakte hem op een existentieel niveau. Het betekent volgens Stufkens dat je moet ontmantelen, alle mantels, identiteiten die je aangetrokken hebt moeten weg, zoals wat moet er gebeuren met mijn nu nog bloeiende spirituele centrum. In een tekst voor de grafzerk verwoordt hij dat als uiteindelijk uitge’hein’d zijn. Dit proces is vooral lastig, meent hij, als je denkt dat je alles bent, want dan verdwijnt alles ook met de dood. Maar je mag vertrekken, weg uit een plek waar je neurotisch wordt.
Mooi verwoord, zonder dat ik het zwarte gat herken met mijn 75 levensjaren. De ontmanteling spreekt me erg aan. Dat is voor mij een proces dat zich vanzelf heeft ingezet, zonder een bewust wilsbesluit. Hein heeft de gave om mensen te raken, met gedichten en teksten, ook al betreft het niet hun eigen levenservaring. Wat dat is? Het komt op mij over als een uitstraling van innerlijke waarachtigheid.

Alledaagse Wijsheden

“Vertrouw het leven door alles heen.”

Hein Stufkens 

“Je wordt geboren met niets. Je gaat dood met niets. Dus wat heb je verloren? Niets!” 

Monty Python

Mij is wel eens gesuggereerd om behalve non-fictie ook fictie boeken te schrijven. Aan mijn water voelde ik dat mijn bedrading daar niet geschikt voor is. En ik weet dat zeker als ik Renate Dorrestein, fictie schrijfster in optima forma, beluister die haar personages met de rug tegen de muur duwt en dan samen met hen gaat kijken hoe ze eruit komen. Dan duizelt het mij, ik moet voordat de eerste letter op papier staat eerst de structuur van het boek op orde hebben.
Het betekent voor fictie schrijvers dus dat er langs de verhaallijn heel wat emoties, vreugde, ellende door je heen gaan, energieën die je moet kunnen hanteren. Met mijn aanpak blijf ik meer op een afstand van de tekst. Dit is duidelijk een verschil tussen vrouwelijk en mannelijk schrijven. Renate geniet trouwens erg van de zoektocht met haar personages. De banden verdiepen zich wat een heel intens proces is. Ze voelt zich dan niet zozeer comfortabel, wel stralend.
Het is een mooi interview dat Lex Bohlmeijer had met Renate Dorrestein. Haar veronderstelling dat mensen met scheppende beroepen heel gemakkelijk in God kunnen geloven, omdat ze zo vaak de ervaring hebben dat er iets gebeurt wat we niet zelf doen, is interessant. Ik kan dat meevoelen, een boek schrijven en weten dat je het niet alleen deed (blog 30/5/’13).
Toen Renate bekend maakte dat ze ongeneeslijke ziek is en niet lang meer te leven heeft, kreeg ze
van lezers via kaartjes etc. een terechte golf van warmte over zich heen. Haar verhalen hebben veel betekend voor mensen. Het vereist moed om zo intens de duistere kanten van het leven te belichten. Ook de onbevangenheid tegenover haar naderende dood maakt haar tot een moedige vrouw.

Alledaagse Wijsheden

“Zodra het je lukt het leven te omhelzen, wordt er vanzelf liefde gegenereerd. Liefde, passie en levenskracht. Het is vast die kracht en geen andere die maakt dat je je met jezelf kunt verzoenen, je getob, je gemier, je successen, je pech. (...) Je verzoenen met jezelf is de enige weg die er is.”

“Als je lacht ben je meer dan ooit in staat om niet één kant aan de zaak te zien. Dan kun je nuanceren en ben je uit de gevarenzone. Lachen is een vorm van overgave.”

 
Renate Dorrestein 

Er is weer een stap gezet richting uniform mensbeeld. Te zware mensen mogen niet meer in de erewacht staan tijdens de dodenherdenking op de Haagse  Waalsdorpervlakte. Het oogt niet mooi en
de overalls zijn niet groot genoeg. Bij dit trieste bericht, moet ik opeens lachen als ik lees dat de lijvige getroffenen nu ingezet worden voor de catering. Navrante humor daar in Den Haag, gauw naar iets vrolijkers.
De huisvesting van ouderen is een heikel punt. Aan de ene kant willen we dat ouderen langer thuis blijven wonen, aan de andere kant levert dat eenzaamheid op, gebrek aan zorg en wonen in te grote, niet rollator vriendelijke huizen. Woonexperimenten tot nu toe waren niet speciaal voor ouderen. Dat heeft nu in Zwolle wel vorm gekregen in de Knarrenhof.
Hier wonen sinds kort 60-plussers die het sociale leven omarmen en ervoor tekenen (contractueel!)
dat ze ‘naboarschap’, dus burenzorg, serieus vorm zullen geven. Bij ziekte, invullen van belastingen, computerzaken, etc. en ook in hobbyclubs, zoals wandelen, bridgen. De woningen zijn gebouwd in hofjes en ook in een rolstoel valt er goed te wonen. Het initiatief heeft via de Stichting Knarrenhof succes. In ruim vijftig gemeenten wordt getracht deze hofjes van de grond te krijgen. Vooral vanuit
de grote steden melden mensen zich aan om er te wonen.
We begrijpen allemaal dat deze onderlinge zorg een weldaad is voor onze vergrijzende samenleving.
Dat neemt niet weg dat het jaren kan duren voor de bureaucratische rompslomp achter de rug is. Gezien de urgentie mag je van de overheid een zeer actieve houding verwachten om deze beweging
te ondersteunen. Voorlopig heb ik alleen nog maar gelezen dat minister Hugo de Jonge de Knarrenhof een goed voorbeeld noemt. Nu gaat het echter om daden!!

Alledaagse Schoonheid

“In het dal van de ziel
stromen traan en glimlach samen –
zo wordt vrede verwekt.”

“Dag broeder van mensen, zuster, reisgenoot,
dag hoeder, gekuste uit de dood
gewekt en gewaaid als een pluis naar het plein
om tussen de stenen een klaproos te zijn.”

Hein Stufkens

Meer betrokken zijn bij het leven en tegelijkertijd minder gehecht eraan zijn (laatste ‘algemene wijsheid’ vorig blog) — dit citaat van Ram Dass spreekt mij enorm aan. Geen gemakkelijke levenshouding, want allerlei cultureel bepaalde oordelen fietsen er doorheen. Het lijkt me ook geen motto om in de eerste helft van je leven na te streven. Overigens lijkt het erop dat Ram Dass zelf het vroeg op de agenda had staan. Als dertiger liet hij de universiteit voor wat zij was, reisde naar India en hield zich terug in de VS bezig met het verspreiden van de boodschap van spirituele groei.
Maya Angelou geeft op andere wijze uitdrukking aan deze levenshouding: “Je bent alleen vrij als je je realiseert dat je nergens toe behoort.” Langs de rol van moeder, vriend, etc. kun je niet geclaimd worden, waardoor je meer betrokken kunt zijn bij het leven als geheel. De Amerikaanse onderzoeks- hoogleraar Brené Brown is het grondig oneens met Angelou, maar vreemd genoeg ontkracht ze dat in haar toelichting. “De mens is van kop tot teen uitgerust om verbindingen te leggen.” Natuurlijk, dat zal Angelou niet ontkennen. Brown vervolgt: “Verbondenheid is voor mij de kracht die stroomt tussen ons en ieder ander individu hier op aarde.” Ja, en hoe kun je dat nu beter vorm geven dan nergens toe te behoren?!
In feite sluit Ram Dass hier weer bij aan met zijn stelling dat het spel niet gaat over iemand worden, maar dat het erom gaat niemand te worden. En alle mooie woorden zet hij vrolijk op zijn kop (of juist niet?) door te betogen dat alle spirituele praktijken illusies zijn, gecreëerd door illusionisten, om de illusie te ontvluchten.

Alledaagse Wijsheden

“As long as you have certain desires about how it ought to be you can’t see how it is.”

“Soul’s love. That’s what souls do. Egos don’t, but souls do. Become a soul, look around, and you’ll be amazed – all the beings around you are souls. Be one, see one.”

Ram Dass

Dorthe Nors laat in haar boek ‘Spiegel, spiegel, schouder’ hoofdpersoon Sonja de vraag stellen: “Hoe kun je deelnemen aan het leven en het gelijk op een afstandje beschouwen.?” Boeiende vraag, laten we hem op het gebied van emoties bekijken. In mijn ogen zijn twee manieren effectief. In een vloeiende beweging je emoties toelaten, herkennen, opslaan en duiden. Weer lichtgeraaktheid, waar stoot ik me aan, wat doet pijn van binnen, waarom, etc. Emotioneel betrokken en tegelijkertijd op afstand analyserend.
Een andere manier, bij meer heftig emotionele omstandigheden, dompel je je onder in de ervaring en voelt op het bot wat er gaande is in jezelf. Op zo’n moment heb je die emoties niet, je bént haar. Als
dat wegebt, wat het altijd doet, bekijk je grondig hoe de uitbarsting in elkaar stak, welke delen in jezelf aangesproken werden en hoe dat uitwerkte.
Het kan zowel om emoties gaan die prettig voelen als om emoties die als vervelend of ronduit naar ervaren worden. Het is een goede manier om jezelf te leren kennen en je te handhaven in verschillende situaties. Jeffrey Briant vindt dat ouders hun kinderen moeten leren in contact te blijven met hun emoties. Dat is een basis om eerlijk tegen mensen te spreken. Dergelijke integriteit is volgens hem misschien wel de hoogste morele waarde die je ze kunt bijbrengen. Maar ja, als je zelf als ouder niet in contact bent met je emoties wordt dat wel moeilijk.
Ten diepste kan Ram Dass gelijk hebben als hij zegt dat alles verandert als we vaststellen dat we getuige zijn van het verhaal en niet de acteur. Als je je daarvan continu bewust bent, dan wordt echte deelname aan het leven wel moeilijk. Het lijkt me meer de kennis vanuit het onderbewuste.

Alledaagse Wijsheden

“We moeten een onderscheid maken tussen angst en schrik. Als we schrikken, weten we waarvoor we bang zijn. (...) Als we angstig zijn, weten we echter niet waarvoor. Angst is onbestemd en duidt op de verdringing van een emotie. Ons denken vervangt dan het voelen.”

William Gijsen

“Het verschil tussen het oprecht uiten van je emoties en er een drama van maken, blijft een kleine uitdaging.”

Johanna Blok

“Our journey is about being more deeply involved in life and yet, less attached to it.”  

Ram Dass

Vanuit het theater ‘Spant' in Bussum vertolken Jenny Arean, Tante Leen, Johnny Jordaan, Willy Alberti, Frits Lambrechts en Piet Römer liedjes van Louis Davids. Dat is uiteraard een ouder programma, vier van de zes zangers zijn inmiddels overleden. De opname is van 1970, bijna een halve eeuw geleden.
Ik wou die liedjes wel weer eens horen. Davids (1883-1939) was een uitzonderlijk talent, geliefd bij
het grote publiek.
Dus toen het op de televisie uitgezonden werd, zat ik klaar. Wat me opviel, behalve de prachtige presentatie van de zes zangers: de reacties van het publiek! Voor zover ik het kon zien zaten er vooral 60-plussers in ze zaal. Na elk liedje werd er geklapt. Het was een braaf, stijfjes klappen, zo hoort het (alhoewel enkelen helemaal niet klapten). Maar de lichaamstaal straalde bij verreweg de meesten geen enkel enthousiasme uit.
Terwijl de artiesten zeer bevlogen waren, was uitbundigheid tijdens het meezingen nauwelijks te bekennen. De energie van leven onder zware 'zo hoort het' regels, van geketende levensvreugde spatte van het scherm af. Toen was geluk heel gewoon??
Ik ken het oudere theaterpubliek van vandaag vrij goed en dat oogt duidelijk meer ontspannen. Wellicht klagen ouderen tegenwoordig meer dan vroeger (religieuze regel: je moet dankbaar zijn) en zijn we nu regelmatig pijnlijk hard via twitter e.d., maar de secularisatie heeft ook de vrije levenslust bevorderd.
Op naar de volgende fase, een individuele spiritualiteit. Met meer liefde kunnen de scherpe randjes van het individualisme en het vrij zijn van godsdienstige regels verminderd worden.

Alledaagse Wijsheden

“De spirituele reis is individueel, hoogst persoonlijk. Zij kan niet worden georganiseerd of geregeld. Het is niet waar dat iedereen één pad zou moeten volgen. Luister naar je eigen waarheid.”

“Liefde zijn, in plaats van liefde nemen en geven, is het enige dat voor stabiliteit zorgt.”

Ram Dass

(vervolg)

Ben ik over de streep? Ja! en Nee! Het is een verhelderend boek voor mensen die open staan voor de algemene denkbeelden over Akasha-kronieken (AK). Het werd me ook duidelijk waarom iedereen die bewust is en zich wil verbinden met het licht, kan leren readen. Goed werkende technieken zijn bekend en Howe vermeldt uitvoerig de hare. Dat ze het niet verwonderlijk vindt dat de kronieken vergeleken zijn met een ‘kosmisch internet’ verbaasde me. De AK bieden zuivere informatie zonder nepberichten. Misschien staat haar begrip ‘kosmisch’ daar garant voor.
Niet over de streep wat betreft mijzelf de technieken eigen maken. Enkele decennia terug, toen ik net op de hoogte was van de AK, had ik nog zo’n droombeeld van lekker de hele dag in het bad zitten en maar lezen, lezen, lezen. Je krijgt veel meer ware inzichten dan bij wetenschappelijk onderzoek. Maar
ik voelde toen wel en nu weer dat het mijn pad niet is. De technieken vind ik ook minder simpel dan ze door Howe gepresenteerd worden.
Via de kronieken wil je mensen ‘helen’, welk begrip verbonden is met ‘heil’. Door de waarheid te horen over jezelf in een sfeer van gekend en geliefd zijn, is dat een eerste stap in het helingsproces. Eigen ervaringen verduidelijken de waarde van zo’n zuiver zicht, niet gehinderd door tijdelijke normen. Een goede reader in Nederland vind ik Annelies van Doorn in Zuidlaren (meer informatie: google); enkele malen per jaar verricht ze haar werk ook in Utrecht. Ze heeft me verschillende keren versteld doen staan met inzichten over mijn levensloop, hobbels die ik wil(de) oplossen en de weg die ik wil gaan.

Alledaagse Wijsheden

“The soul always knows what to do to heal itself. The challenge is to silence the mind.”

Caroline Myss

“Healing takes courage and we all have courage, even if we have to dig a little to find it.”

Tori Ames

“Healing may not be so much about getting better, as about letting go everything that isn’t you – 
all of the expectations, all of the beliefs – and becoming who you are.”

Rachel Naomi Remen

Wat een prachtige, simpele omschrijving van God geeft schrijfster Esther Gerritsen in haar ‘tien geboden gesprek’ met Arjan Visser. “God is de ruimte die tussen ons in bestaat, een beetje zoals het wit tussen de regels...” God als het Al, de Leegte, het Zuivere, de Verbinding ligt in die ene zin besloten. Verderop haalt ze Gouden Kalf winnaar Issaka Sawadogo aan die God bedankte als ‘the greatest creator of us all’. Daarmee krijgt ook de onmetelijk kosmische scheppingskracht woorden.
Ik moest aan deze parels denken toen ik het boek van Linda Howe (‘De Akasha Kronieken; het archief van de ziel’) begon te lezen. Zij beschrijft hoe ze opgroeide met het godsbegrip van de ‘oude man met baard op een wolk’ en hoe dat in één klap veranderde door een diep religieus moment van intense liefde en volstrekte verbondenheid. In dat ene moment ervoer ze de energie-schenkende kracht met uiterst subtiele gevoeligheid en tedere compassie. Adieu baardige man op wolk.
Toen ik 21 maart over de Akasha-kronieken blogte, vond ik dat ik me er maar eens wat meer in moest verdiepen, met name hoe je die kronieken kunt lezen. Howe is een van de meest deskundigen op dit gebied, zij is ook de oprichtster en directrice van ‘The Center for Akasha Studies’. Dat ze heel wat sceptici op haar pad heeft getroffen, geloof ik graag. Dit zijn inzichten die menige scepticus met man en macht wil bestrijden.
Ze belooft veel bij de start. Misvattingen en angsten verdwijnen als sneeuw voor de zon, een verhoogd bewustzijn komt ervoor in de plaats. Ik ben benieuwd of ze mij over de streep weet te trekken.

                                                                                                              Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

(Gebod VII: Gij zult niet stelen.) “Niet stelen is veel bijzonderder dan wél stelen. Bezit is namelijk totaal oneerlijk verdeeld. Als puber vond ik het bijna rechtvaardig om iets te pikken van iemand die veel rijker was dan ik. Maar waarom is het nou zo moeilijk om tevreden te zijn met wat je hebt?”

Esther Gerritsen

“Er was een paradoxale beleving van onbeperkte orde waarin uitbundige vreugde, diepe stilte, nauwkeurig gewaarzijn en eerbied voor het moment samenvloeiden en waarin al wat is, wat ooit geweest is en wat ooit zal zijn besloten lagen — als het ware tegelijk gebeurden. Dit was een God die het waard was gekend te worden!”

Linda Howe

Paul Polman, topman van Unilever, heeft z’n soortgenoten verslagen. Het verschil in salaris tussen de hoogste baas en de gemiddelde werknemer van een bedrijf is bij hem het grootst. Hij verdient 292 keer meer dan de gemiddelde werknemer, zijn inkomen per dag is evenveel als het jaarinkomen van die werknemer.
Paul Polman..... heb ik die in een blog niet eens bejubeld. Snel opgezocht, ja hoor, hij was de opsteker van de eerste dag van 2014. Over geld heb ik het daar niet, maar vooral over goede doelen. ‘De groene ambassadeur van Nederland’, ‘kindersterfte in Afrika terugdringen’, etc. Ik denk dat ik automatisch heb ingevuld dat zo’n man de loonkloof met zijn medewerkers laag zou houden. Ik ben een kei in ‘invullen’. We mogen ook niet uitsluiten dat Polman zijn kapitaal inzet voor goede doelen. Ik schiet wel in de lach als ik de ‘Alledaagse Wijsheid’ van Plato lees (bij die blog): “Wie rijk wil zijn, moet niet zijn vermogen vermeerderen, maar zijn hebzucht verminderen.”
A propos, ik heb al vaak genoeg over geluksgetallen geschreven. Maar toch, als ik nu weer lees dat bijna negentig procent van de Nederlanders gelukkig is, dan schiet door me heen dat het vaak om een angstig geluk zal gaan en niet om een stabiel vervullend innerlijk geluk. Anders werden er niet zoveel pillen geslikt, zou er niet zoveel op boze partijen worden gestemd, en zouden asielzoekers vaker vriendelijk toegelaten worden. Anders werd er veel meer geleefd volgens de wijsheden van Plato en Krishnamurti (hieronder). Ook dit is natuurlijk een invulling.
Met het geluksrecept van Rianne van der Molen ben ik het van harte eens: “Zeg niet 'I love you', maar
'I love'.“  Dat kan stabiel vervullend zijn zonder angst voor verlies.

Alledaagse Wijsheden

“Zolang wij voor ons psychisch welzijn intellectueel of emotioneel afhankelijk zijn van de ander, dan schept deze afhankelijkheid onvermijdelijk angst en daaruit komt verdriet voort.”

Krishnamurti

“We geloven dat nederigheid de beste manier is om dankbaar te zijn voor de goede dingen in het bestaan.”

Garrett Gee

We zijn weer ingelicht over gemeenten. Romana Abels geeft in Trouw een fraai overzicht van belangrijke trends in de programma’s van de politieke partijen voor de gemeenteraadsverkiezingen. •Glasvezel staat bovenaan in de wensen top tien, een supersnel internet. Onverwacht voor mij en het blijkt dan ook dat veel burgers daar helemaal niet op zitten te wachten. Een leuk hebbedingetje voor politici dus.
Hoog op de ranglijst staan ook de •extra brede fietspaden en ja, daar doe je de burger een plezier mee. •Extra bankjes voor vergrijzende wandelenaars vind ik ook roerend. Dan nog: •mantelzorg, •toerisme, •natuurbegraafplaatsen, •huuragenten, •taken overnemen, •gratis parkeren en het kon niet uitblijven: •Zwarte Piet.
Ik heb zonet gestemd, moeilijk was het niet. De stemwijzer vertelt mij zoals gewoonlijk dat GroenLinks voor mij de beste keuze is en je mag toch aannemen dat zo’n wijzer wijs is. De sleepwet vereiste enig denkwerk. ‘TEGEN sleepwet’ stuit bij mij op oneens, hartgrondig ‘nee’. Dat gezeur over privacy en het opdringerige: ‘Je hebt wél iets te verbergen’ ben ik helemaal beu. Alles, maar dan ook álles, is altijd bekend. Uit het kosmisch energetische archief Akasha-kronieken kunnen heel wat mensen informatie putten (blog 25/12/’13). Privacy is dus een non-issue.
Tegelijkertijd zeg ik ook krachtig ‘nee’ tegen ‘VOOR sleepwet’. Die overtrokken hang naar veiligheid in
een tijdspanne waarin we relatief veilig leven werkt op zich juist angst en onveiligheid in de hand. Terreurdaden worden breed uitgemeten wat door zo’n sleepwet aangemoedigd wordt. Een kwestie van selffulfilling prophecy.
Maar omdat ik ook mordicus tegen het referendum ben, dus overtuigd ‘nee’ ertegen zeg, was de keuze toch niet moeilijk. Wel stemmen voor de gemeenteraad en het referendum links laten liggen (ook niet blanco stemmen natuurlijk) is een goed signaal naar de politiek. En nu genieten van het lentegevoel!

Alledaags Out of the Box denken

“Privacy — Ik heb niets te verbergen, maar dat hoeven ze niet te weten.”

“Soms vraag ik op straat de weg naar mijn huis om nieuwe routes te ontdekken.”

Loesje

Voortbouwend op het vorige blog, de aangehaalde strijdkreten in NewScientist zijn gelicht uit een artikel van Kayt Sukel (‘De strijd tegen dementie’). Hij geeft een indrukwekkend, maar voor mij onbegrijpelijk beeld van wat er met de hersencellen allemaal kan gebeuren. Waarom de ziekte steeds vaker voorkomt is mij wel helder: mensen leven langer, vrouwen krijgen het dus ook vaker dan mannen. En wij de rokers die er alles aan doen om dementie te voorkomen het leven maar zuur maken... Zo blijven we in compartimenten denken.
Als ik dan lees wat je ertegen kunt doen, ben je mij echt kwijt. Sociale contacten onderhouden, gezond dieet, regelmatig bewegen, goede slaapgewoonten, intellectuele uitdagingen aangaan. (‘Niet roken’, wat in dit soort rijtjes doorgaans bovenaan staat, hebben ze hier maar weggelaten...) ‘Wandel, lees en praat’ en daar vroeg mee starten, is het advies. Zo obligaat, zo eigentijds oppervlakkig, zo het innerlijke leven en de geest negerend.
Over dit afhaken bij een opeenstapeling van feiten heeft de Britse neurowetenschapper Tali Sharot in een gesprek met Milou van Hintum zinnige inzichten te melden. Zij is van mening dat je mensen niet overtuigt met jouw eigen gelijk, maar met informatie die hen op een emotioneel niveau aanspreekt. Probeer te begrijpen wat die ander motiveert en speel daarop in. Emoties zijn geen negatieve onderbuikgevoelens, ze werken snel.
Volgens Sharot zijn hoger opgeleiden het moeilijkst van gedachten te veranderen. Vertel mij wat, ik heb zo'n 45 jaar op de universiteit gestudeerd/gewerkt. Zelf heb ik ook de werkzame kracht van emotie ervaren. Grondige wijzigingen in mijn denken kwamen tot stand via emotioneel geladen ervaringen.
Ja, die emotie verdient wel een herwaardering als het om denk- en gedragsverandering gaat.

Alledaagse Wijsheden

In de reguliere wetenschap bestaat de neiging om dementie te bespreken in oorlogstaal. We voeren ‘strijd’ ertegen, beschouwen het als ‘belangrijke plaag’ met ‘verwoestende’ uitwerking, een ziekte die 60-plussers het meest ‘vrezen’ en daar hebben ze ‘alle reden toe’, de verhalen van mensen die ermee te maken hebben (gehad) zijn ‘onrustbarend’. (NewScientist) Dat wil de angst wel aanwakkeren, zeker als de vele mogelijke oorzaken ruim aandacht krijgen. Die angst zal, vermoed ik, geen positieve uitwerking hebben op het uitblijven van dementie.
Een andere taal kwam ik tegen in een interview van Anna Myrthe Korteweg, wier moeder Hanneke (72) zes jaar geleden de diagnose Alzheimer kreeg. Zij interviewde haar ouders en voegde er eigen ervarin- gen aan toe. Ik was direct geïnteresseerd en geraakt. Hanneke Korteweg had midden jaren 90 met vele anderen meegewerkt aan het door mij geredigeerde boek ‘Spiritualiteit en Wetenschap’. Zij maakte zich sterk voor het wonder van het leven, de werkelijke inspiratie, wat je het diepste raakt, dat is je weten- schappelijke onderzoeksveld.
Hanneke, van oorsprong psycholoog en boeddhist, praat realistisch over ‘een rotgevoel’, maar direct laat ze zien hoe belangrijk acceptatie is. Je moet het niet ontkennen of er de pest in hebben. Yoga is voor haar een steun. Anna Myrte ervaart veel rust door die acceptatie en de openheid van haar ouders naar de buitenwereld.
Echtgenoot Hans vertelt even realistisch dat ze langs de afgrond gaan, dat er geen houvast is. Maar ook constateert hij dat ze minder psycholoog geworden is, maar meer en meer een wijze vrouw, levend in het hier en nu. Hij besluit: “Ze kent geen gelukkig einde. En tegelijkertijd ook wel: hoewel het zwaar is en pijn doet, zijn we nog nooit zo gelukkig geweest samen.”

Alledaagse Wijsheden

“Ik heb me tijdens mijn psychologiestudie er regelmatig over verbaasd dat het zo stilzwijgend en algemeen geaccepteerd was om over het gedrag van mensen te praten en daarbij jezelf buiten beschouwing te laten. (...) Dergelijke uit het hoofd te leren informatie ervoer ik als saai en levenloos.”

“Het denken dat wij gewoon vinden, is eigenlijk machtsdenken. Altijd ligt er aan de basis de bedoeling om het wonder van het leven te ontkennen en te doen alsof je kunt weten wat de toekomst brengt, zodat je die in de hand kunt houden.”

Hanneke Korteweg 

Op de vraag van Elles de Bruin of het beter zou zijn als politici zich bekeerden tot het soefisme en regelmatig mediteerden antwoordt oud-minister van Financiën en oud-voorzitter van het IMF Johan Witteveen (1921) vol overtuiging ‘JA’. Het is heilzamer, beter voor het land, politici zullen meer harmonische beslissingen nemen. Volledig eens, maar ik denk ook dat Krishnamurti gelijk heeft dat streven naar macht de identificatie is met iets groters, een partij, een land, een ras. Groepsgeest wordt daardoor een vloek.
Zou het fijn zijn als iedereen het soefisme beleefde, met regelmaat mediteren en de adem beheersen? Uiteraard geeft Witteveen ook hierop een bevestigend antwoord. Je houdt daarmee de gevoelens in toom, boosheid zal zich niet gemakkelijk aandienen. Je bent in staat het goddelijke in te ademen. Maar je moet er geen claim van maken naar anderen, geen bekeerdrift aan de dag leggen. Je mag de boodschap bekendmaken, maar mensen moeten het zelf kunnen ontdekken. Totale oprechtheid straalt de man uit.
Nu ik de driekwart eeuw bereikt heb, kan ik ook meegaan met zijn gedachte dat het mooie van ouder worden is dat je meer innerlijk leeft, daar de stilte ervaart. Je kijkt het nieuws, hoort nare dingen, maar je laat je er niet door beheersen. Zoals Jack Kornfield zegt, je voelt je vertrouwder met de paradoxen en dubbelzinnigheden, de schandalen en schoonheden van het leven.
Het verwarmende van ouder worden vind ik ook het gegroeide bewustzijn van de kleine dingen en ervaringen. Je kijkt anders om je heen, de relativerende glimlach verschijnt gemakkelijker op je gezicht, je kunt de bezieling van alles beter voelen. Johan Witteveen heeft dit zich al jong eigen gemaakt, maar als het zich op oudere leeftijd ontwikkelt, is het ook een groot, geruststellend goed.

Alledaagse Wijsheden

“Ouder worden is eigenlijk best vernieuwend.”

Loesje

“Er is nooit een laatste einde. Er is altijd een nieuw begin.”

Joop Piëete  

“Voel je niet eenzaam, het hele universum is in je.”

Rumi

Sterauteur van De Correspondent, Rutger Bregman, heeft weer eens uitgepakt met een alomvattend artikel over het essentie van al onze politieke debatten. Hij plaats twee filosofen tegenover elkaar. Enerzijds Thomas Hobbes (1588-1679), de pessimist die geloofde dat de mens van nature slecht is, waarvoor een beschavingsoffensief nodig is. Anderzijds Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), die de mens van nature als goed omschrijft, maar juist door de beschaving verpest. Dan stelt Bregman zich de vraag: ‘Wie had gelijk?’
Vervolgens dendert hij met zoveel bewijsmateriaal door de geschiedenis der mensheid dat je niet anders kan dan gevoelsmatig je eigen standpunt te bepalen. Hobbes heeft een gewelddadig gitzwart beeld van de oermens, nog niet in toom gehouden door de beschaving. De komst van de landbouw twaalfduizend jaar geleden had van bloeddorstige kannibalen religieus en politiek te besturen mensen gemaakt. Rousseau gaat ervan uit dat rondtrekkende jagers en verzamelaars vreedzaam en gezond leefden en dat het juist misging met de komst van de landbouw. Toen gingen mensen bezit claimen, eigen grond, en was de wereld niet meer van alle levende wezens.
Ik ga Bregman’s imposante relaas niet herhalen, maar wel zijn eindconclusie. We hebben ons hart meestal op de juiste plaats, bovenal verlangen mensen naar vriendschap, verbinding en vertrouwen. Dáárop dient onze economie, democratie en onderwijs ingericht te worden. Dat uitgangspunt is in mijn ogen zeer eigentijds. De innerlijke ontwikkeling van de mensheid in al die duizenden jaren krijgt er geen plaats in. We leven in een lerend universum en dat betekent volgens mij dat Hobbes, Rousseau, noch Bregman gelijk hebben, omdat ze uitgaan van één universele grondhouding van de mensheid. Ik verwacht nog prachtige veranderingen in de doorsnee aard van de mensheid. En ik glimlach bij zoveel grootspraak van Hobbes, Rousseau, Bregman en mezelf.

Alledaagse Wijsheden

“De belangrijkste beslissing die we kunnen maken is of we geloven in een vredig of een vijandig universum.”

Albert Einstein

“Je bent pas vrij als je je realiseert dat je nergens bij hoort - dat je overal bij hoort - op geen enkele plek.”

Maya Angelou

Dat maakt me vrolijk, wetenschappers met hun handen in het haar omdat ze ontdekken dat ze de zon misschien niet goed begrijpen. “Als we de zon verkeerd begrijpen, begrijpen we alles verkeerd”, aldus natuurkundige Sarbani Basu. Wat is er loos? Er zit een gat in de zon, een hoeveelheid massa met de omvang van vijftienhonderd keer de aarde is zoek. Het zal ons toch maar gebeuren... Ik wist trouwens als kind al waar de zon, behalve voor warmte, etc., toe diende. Na je dood glipt je ziel de zon in, het is dus de opvangplaats voor zielen.
Geen idee waarom ik dat dacht, het had niets met religie te maken. Het zielsbegrip zit me kennelijk hoog, in de blogs tot nu toe komt het ruim honderdveertig keer langs. De Noorse literatuurweten- schapper Ole Martin Hoystad beschouwt de ziel als een uitvinding die we nu eenmaal nodig hebben (Filosofie Magazine, Carolien van Welij). Waarom willen wij tegenwoordig de ziel zo graag ontkennen? Hoystad geeft een plausibel antwoord. De historische last van de ziel is die van hemel en hel wat enorme angsten oproept.
Terwijl ik zelf nooit een heldere definitie om de ziel heen heb gebouwd, spreekt die van Hoystad me wel aan. Hij ziet haar als middel om de chaos van het innerlijke leven – impulsen, driften, gevoelens, gedachten, verlangens, wensen, een wil  – te ordenen en vormen. Die ziel moet steeds opnieuw uitgevonden worden. Zorgen voor de ziel is hard werken, ken jezelf. “Vergeet wat je buurman over je denkt, dat doet er niet toe.”
Nietzsche blijkt te pleiten voor een nieuwe ziel, een ziel zonder schuld, zonder schaamte. Een ziel die zelfverzekerd is. Dat vind ik mooi, een zonnige ziel.

Alledaagse Wijsheden

“Je leert jezelf niet kennen door Facebook-comments  van andere mensen. Negeer het! Lees het niet! Wees niet aanwezig op internet, maar wees online met jezelf. Je moet bevriend zijn met jezelf. Je kunt geen respect van anderen verwachten als je geen respect voor jezelf hebt. Wees een vriend voor je eigen ziel.”

“Het cultiveren van de ziel is niet alleen maar een kwestie van klassieke concerten bezoeken. Het gaat erom jezelf vorm te geven als een kunstwerk; het is levenskunst.”

Ole Martin Hoystad

Het wil niet vlotten met ‘Steeds Leuker’ (blog 26/2). Had ik vorige keer slechts de eerste vier bladzijden gelezen, nu ben ik nog maar zes bladzijden verder. Dat krijg je als je in de weerstand schiet, dan leg je zo’n boek maar even opzij. Ging het vorige keer om een bijkomstigheid wat betreft de inhoud van het boek, nu lijk ik te struikelen over een fundament. Een eerste belangrijke stap naar een leuker leven is volgens Hermus je doelen helder maken.
Het probleem zit wellicht in de oppervlakkigheid van het begrip ‘leuk’. Ik ken een aantal niet-leuke perioden in mijn leven en daar ben ik toch blij mee! Zeer leerzaam! (Als midden zeventiger kun je dat overzien.) En laat ik ondertussen ook onbewust een van mijn doelen min of meer gerealiseerd hebben. Dat doel had ik als jonge vrouw nooit kunnen formuleren.
Sterker nog, toen ik 50 was vertelde zingevingastroloog Peter Delahay mij wat een essentieel levensdoel van mij was. Het zei me niet veel, ik begreep het niet, liet het langs me afglijden. Twintig jaar later, bij een opruiming van papieren, kwam ik dat gesprek weer tegen. Verbijsterend, het klopte helemaal en ja, ik was op de goede weg. Dus met terugwerkende kracht heb ik het doel helder voor ogen gekregen en ik vind het geweldig hoe het zich intrinsiek heeft ontvouwd.
Hermus beweert dat je er zeker van wilt zijn dat je broedt op zaken die het leven leuker maken, niet op dingen die ellende veroorzaken. Ik geef toe dat ik niet richting ellende gebroed heb, maar ik had die ellende zeker niet willen missen. Dankbaarheid overheerst. Ik heb ook niet zoveel op met permanent (groeiend) geluk. Maar goed, toch maar weer verder lezen.

Alledaagse Wijsheden

“De meeste mensen zijn bang voor lijden. Maar lijden is als de modder die de lotusbloem van geluk laat groeien. Zonder modder geen lotusbloem. (...) De kunst van gelukkig zijn is in wezen dezelfde als de kunst van het lijden.”

Thich Nhat Hanh

“Geef je geluk water laat het bloeien en sla het op voor gebruik in slechtere tijden.”

Zuster Chan Duc

Vijftig jaar geleden toonde Desmond Morris aan dat aangeboren altruïsme een van de sterkste eigen- schappen in van het mensenras (vorig blog). In de halve eeuw erna was sprake van veel verwarring en eigenbelang. Individualisering breidde zich uit tot in de haarvaten van de samenleving. Jammer? Nee! Het is nodig in een tijdperk van globalisering. En net als in je persoonlijke leven is chaos een geweldig uitgangspunt om tot positieve vernieuwing te komen.
Stimulerend om dan te lezen over het project van Anne Walraven (1986). Als twintiger wilde ze weten hoe de wereld in elkaar zit en wat de rol van jongeren is bij de grote uitdagingen van tegenwoordig. Daarvoor reisde ze door de wereld om een vijftiental ondernemers, activisten, visionairs, CEO’s te interviewen. Het werd haar duidelijk dat we in een overgangsfase leven, een bewustzijnsverandering staat voor de deur. Het fundament van een mondiale beschaving is het diepe besef van verbonden zijn met alles en iedereen.
Een chaosfase, waarin ook het eigenbelang nog welig tiert, biedt kansen doordat macht en mogelijk- heden herverdeeld worden. Haar eigen generatie is opgegroeid in deze chaosfase zonder de vanzelfsprekende zekerheden van weleer. Deze generatie moet meer stem krijgen, daar leven nieuwe perspectieven, een andere manier van denken.
Anne concludeert dat de echte verandering niet uit technologieën of politieke verdragen moet komen, maar uit ons mens zijn moet komen. We evolueren naar een Homo Empathicus. De mens is van nature onbaatzuchtig, verschillende onderzoekers ondersteunen haar uitgangspunt. “In deze periode keren we terug naar ons oorspronkelijke zelf.”
Ik zou dat geen ‘terugkeren’ willen noemen, maar vooruitgaan naar een nieuwe vorm van ons zelf, waarin de verworvenheden van individualisering, jezelf kennen en zelf verantwoordelijkheid nemen,
een basis vormen voor die alomvattende verbondenheid.

Alledaagse Wijsheden

“Juist door het lijden in de wereld te accepteren, kunnen we vanuit een gevoel van vrede bijdragen aan het nieuwe pad dat we moeten bewandelen.”

Paul Gilding 

“Klimaatverandering is een symptoom van een veel grotere crisis in de mensheid zelf. Alles is met elkaar verbonden en de economische, klimaat- en voedselcrises van de afgelopen tijd zijn onderdeel van de evolutie die we nu doormaken. Volgens deskundigen staat we aan het begin van een tijdperk van supermondialisering, waarin tegelijk lokale aspecten een steeds belangrijker rol spelen.”

Anne Walraven

Blijde herkenning van vervlogen tijden overviel me toen ik het interview van Jan Stevens (HUMO) met de 90-jarige zoöloog Desmond Morris las. Met zijn boek ‘De Naakte Aap’ heeft hij een onuitwisbare indruk gemaakt, niet voor niets prijkt deze bestseller uit 1968 op de best verkochte boeken top 100 aller tijden. De humor waarmee hij het menselijke ras ontleedde sprak aan, de mens werd geanalyseerd als een vreemde diersoort. Uiteraard was er ook kritiek, bijvoorbeeld van feministen. Morris signaleert een groot psychologisch verschil tussen mannen en vrouwen. Dat was eind jaren 60 voor heel wat feministen not done. 
Morris’ bedoeling was om met De Naakte Aap het vertekende beeld van de mens te corrigeren. Als je het nieuws als maatgevend neemt, denk je al gauw dat de mens intrinsiek slecht is. Hij laat zien dat aangeboren altruïsme, zorgen voor anderen, een van de sterkste eigenschappen is van het ras mens. De rol van de mens in de klimaatverandering relativeert hij en hij ziet nog erg veel gelukkige gezinnen. Morris noemt zichzelf een optimistische, constructieve rebel.
Hij heeft ook een advies hoe je stokoud kan worden, door uit te leggen hoe je het niet wordt. Mensen die bezeten zijn door gezonde voeding maken weinig kans. “Ze gaan dood aan schrik en nervositeit, want angst en stress verminderen de efficiënte werking van ons immuunsysteem.” Hij verlevendigt het verhaal met de zwaar rokende, vet etende, goedkope rode wijn drinkende Jeanne Calment die in 1997 met haar 121 jaar de langst levende mens ter wereld was. Op zijn indringende vraag wat toch haar geheim was, antwoordde ze: “Je reste calme.”

Alledaagse Wijsheden

“Mannen moeten uit de politiek geweerd worden. Ze zijn nog steeds jagers, nemen risico’s en hebben last van hun ego. (...) Mannen nemen risico’s, vrouwen zijn voorzichtiger en redelijker.”
 

“Ik ben een uitgesproken optimist. De mens beschikt over een inventief stel hersenen en zoekt altijd oplossingen voor de problemen waarmee hij geconfronteerd wordt. Geen enkel zoogdier is even innovatief als wij.”
 

Desmond Morris

Wat begint dat boek ráár, het tegenovergestelde van spiritueel. In de maand van de spiritualiteit is het Beste Spirituele Boek van 2018 bekendgemaakt: ‘Steeds leuker’ van Jelle Hermus. Dat heb ik direct verwachtingsvol aangeschaft. Ik heb pas vier bladzijden gelezen, dus geen overkoepelende mening, maar dat begin.... Hermus omschrijft zijn leven al in de derde zin als een vaatwasser: “bijna alleen maar voordelen, vrijwel geen nadelen”. Als hij onverhoopt toch wat kommetjes met de hand moet afwassen, voelt hij frustratie. “Wat een ellende!”
Om te beginnen zie ik vooral nadelen aan de vaatwasser en nauwelijks voordelen. Wat je met de hand kan doen is milieuvriendelijker dan met een machine. In- en uitladen kost ook tijd en regelmatig mis je servies. Maar belangrijker, afwassen is een rustgevende, spirituele bezigheid. Meditatief. Al eerder uitte ik een lofzang op het water (23/8/’17). Water langs je handen voelen stromen, heerlijk! Intuïtie krijgt de kans om mee te stromen is mijn ervaring. Waarom heeft afwassen toch zo’n slecht imago, terwijl voor douchen het omgekeerde geldt?
Laat ik eens de psycholoog uithangen en er een theorietje tegenaan gooien. In onze cultuur hoor je kinderen op te voeden, ze moeten leren karweitjes te verzetten in huis. Afwassen leent zich daar al snel toe, het is niet te zwaar, want kinderarbeid is uit den bozen. Jongens laten afwassen werd zelfs het emancipatiesymbool. Het is het kind eigen om te willen spelen, rondhangen, enzovoort, het wil ook leren om zélf te beslissen. De dwang, dat hij/zij móet afwassen, heeft zich in het DNA genesteld als iets dramatisch, het is een natuurlijke aversie geworden. De vaatwasser diende zich aan als ultieme redder.
Einde theorie. Laat ik maar eens doorlezen, Hermus’ levensvisie kan zomaar nog heel mooi worden.

Alledaags Wel & Wee

“Afwas, ik wou dat je af was.”

Diana 

“Doe maar net alsof je thuis bent.
De afwas staat in de keuken.”

Vrouwenhumor

“Ik heb mijn leven geoptimaliseerd op vrijheid, blijheid en betekenis. Ik broed elke dag op nieuwe kleine stappen om mijn leven steeds een beetje leuker te maken. En al dat gebroed heeft geleid tot een vaatwasserig leven vol met voordelen. (...) Een leven dat net zo rustgevend ronkt als een draaiende vaatwasser.”

Jelle Hermus

Eens in de zoveel tijd bezoek ik het Kröller-Müller museum. Vaak verbaas ik me erover wat onder ‘kunst’ valt en dit keer nam ik me voor mijn innerlijke reactie nauwlettend te onderzoeken. Kunst wordt immers omschreven als een ambacht dat bedoeld is om de zintuigen te prikkelen, om wat in het gemoed leeft zodanig tot uiting te brengen dat het kan ontroeren. Dat het begrip tijd- en cultuurgebonden is en de beleving subjectief, daar is iedereen het wel over eens.
Dus ik hield de vraag vast: waardoor word ik geraakt en waarom? Bij de portretgroep van Charley Toorop moet ik lachen, prachtig die serieuze koppen, maar ontroerd, nee dat niet. Natuurlijk is dat wel het geval bij Van Gogh (blog 4/10/’14), maar niet bij het zware, vooral zwarte werk. Mijn hart schoot open  bij zijn ‘stilleven met de akkerbloemen’, niet eerder gezien. En ‘Boerderij’ (1876) van Bart van der Leck maakte ook grote indruk.
De kernbegrippen voor wat ik als kunst ervaar zijn licht en levenskracht. Maar als we het over schoonheid en ontroering hebben, werd ik verreweg het meest geraakt door mijn tocht door en wandeling op de Veluwe. Die pracht roept zo’n geestdrift op en het gevoel min of meer te versmelten met deze lichtgevende weidsheid.
De avond heb ik gevuld met de musical VAMOS! Een verhaal met de strekking van een keukenmeiden- roman, maar met prachtig spel, groepsdans en decors. Heel ingenieus, het straalde die levenskracht uit. Dat wordt dan weer kleinkunst genoemd, maar in mijn beleving is het groots. Ik besef dat ik bij kunst vaak het gevoel heb: wat knap gedaan/gemaakt door die ander(en). Bij de natuur kan ik juist het onderscheid verliezen tussen mezelf en het andere.

Alledaagse Wijsheden

“Kunst is schoonheid en waarheid. De waarheid is niet altijd schoon.”

Georges van Acker

“Als de wereld begrijpelijk was, zou er geen kunst bestaan.”

Albert Camus

Het was de week van de leugen. Minister van Buitenlandse zaken Halbe Zijlstra heeft op een partij- congres in 2016 met schwung beweerd dat hij, weggestopt in een zaaltje, Poetin in 2006 duidelijk heeft horen zeggen dat hij zijn rijk wou uitbreiden. Hij waarschuwde voor een dreigende oorlog met Rusland. Wat bleek: gelogen, hij was niet in dat zaaltje.
Je zeker stellen dat ontmaskering onmogelijk is, professioneel liegen, is niet gemakkelijk. Want niet alleen de inhoud van je boodschap telt, ook je lichaamstaal speelt een belangrijke rol. Bij wetenschap- pelijk onderzoek werden aan proefpersonen tien genummerde kaarten aangeboden. Opdracht: trek een kaart, de onderzoeker vraagt of het een bepaald nummer is en handelt alle nummers af. Je moet elke keer ‘nee’ zeggen, ook als het juiste nummer wordt gemeld. Negen van de tien keer kon worden vastgesteld bij welke kaart was gelogen.
Lichaamstaalexpert Denise Dechamps vertelt wat duidelijke signalen van ongemak, stress zijn: met de platte hand in de nek wrijven en een verhoogde knipperfrequentie. Als een persoon vertelt dat er niet genoeg budget is, dan duiden ze op de waarheid die ongemakkelijk is. Maar als de persoon beweert dat er een groot vertrouwen is in het nieuwe management, dan zal het om een leugen gaan. Non-verbaal wordt stress uitgebeeld.
Ik denk dat daar nog een factor bij komt, namelijk de intentie achter de woorden. Dat Zijlstra volstrekt geen stress verbeeldde bij zijn uitlatingen kon wel eens betekenen dat hij er heilig van overtuigd was, hoe primitief ook, dat zijn boodschap in landsbelang was. Conclusies trekken op basis van lichaams- gebaren, zonder de innerlijke kracht erachter te kennen, wordt dan hachelijk.

Alledaagse Wijsheden

“De waarheid liegt er niet om.”

Mwah 

“Als de leugen de lift neemt en de waarheid de trap, zal de leugen sneller zijn. Maar weet wel dat de waarheid eraan komt.”

Sef-quotes

Schrijver/dichter Willem Jan Otten bekeerde zich in 1998 tot het christendom en liet zich dopen in een rooms-katholiek kerkje. Een jaar later vertelt hij erover aan Francois Stienen voor Jonas Magazine. Hij was opgevoed in wat hij later een ‘atheïstisch Montessori-nest’ noemde en maakte lange tijd deel uit van ‘de atheïstisch columnistische kerk van de Handelsbladse rede’. De negatieve reacties op zijn overstap naar het katholicisme zijn ongekend fel. Als hij boeddhist was geworden, was er volgens hem waarschijnlijk geen vuiltje aan de lucht geweest.
Dat laatste intrigeert me. Toen ik hoorde dat Gerard Reve tot het katholicisme bekeerd was, keek ik ook vreemd op. Maar dat was midden jaren zestig, toen ik nog tussen atheïsme en agnosticisme zweefde. Nu ben ik gevoelsmatig volstrekt gelovig op een qua ideeën bijeengeraapte wijze. Wat mijn hart raakt gaat mee, zonder enige neiging me bij een groep aan te sluiten. Moest ik toch kiezen, dan zou het boeddhisme ook hoger scoren dan het katholicisme. Bijbelse uitspraken hebben mijn hart kennelijk minder bereikt.
Dat lukt de door Lindsay Kyte voor Academy Magazine geïnterviewde Thupten Jinpa wel. Hij is een vertegenwoordiger van de ‘Boeddhistische Renaissance’ met als missie ons aller vermogen tot compassie te bevorderen. Hij doelt daarbij op de bezorgdheid die opwelt bij het lijden van anderen en de motivatie om dat te verlichten. Zulk medeleven zorgt er voor dat we in staat zijn begripvol, geduldig en vriendelijk te reageren. Mooi, dat kunnen we zeker gebruiken.
Mijn kanttekening is wel dat een mens er beter niet in kan doorschieten, waardoor de eigen innerlijke ontwikkeling geblokkeerd wordt. Maar dat zal hij met me eens zijn, want elders stelt hij dat zelf- compassie belangrijk is, dezelfde compassie die we aan anderen willen geven, ook aan onszelf geven.

Alledaagse Wijsheden

“Ik weet dat je al redenerend nooit tot het geloof komt. (...) De gedachte van wat werkelijk de waarde van het leven is, is volledig afhankelijk van je geloof.”

Willem Jan Otten 

“Mijn religie is heel simpel. Mijn religie is vriendelijkheid. (...) Ik denk dat de enige ware godsdienst het bezitten van een goed hart is.”

Dalai Lama

“Als er één godsdienst is die een antwoord zou kunnen hebben op de behoeften van de moderne wetenschap, dan zou dat het boeddhisme zijn .”

Albert Einstein

Voor vakkenvuller bij een supermarkt zou ik totaal ongeschikt zijn. Dat vullen gaat wel goed, maar leeghalen hoort ook bij het werk. Prima producten die een dag over de houdbaarheidsdatum zijn weggooien zou me enorm tegen de borst stuiten. Ik weet dat meer mensen aan deze extreme gevoeligheid lijden, ook thuis eten weggooien is welhaast onmogelijk. De hongerwinter wordt er al gauw als verklaring bijgehaald, maar daar heb ik toch niet veel van gemerkt. Ik denk dat het dieper gaat, terug naar vorige levens.
Niet te bevatten, een derde van al het voedsel ter wereld wordt weggegooid. Heerlijk om dan te lezen over jonge mensen die dit probleem aanpakken. Selma Seldik vertelt over haar inzet om zogenaamd onbruikbaar voedsel te verwerken. Met twee anderen bedacht ze een plan om meer circulair te denken en daarmee minder weg te gooien. Zo werd Instock geboren met drie vaste vestigingen in Amsterdam, Den Haag en Utrecht.
In Instock restaurants wordt gekookt met onverkochte producten van Albert Heijn en andere producen- ten. Die worden ’s ochtends opgehaald waarna in het restaurant zo mooi mogelijke gerechten worden bereid. Seldik: “We hebben altijd gezorgd dat de gerechten tiptop waren, om te bewijzen dat verspild voedsel hoogwaardig van kwaliteit is.” Deze mensen zijn naar eigen zeggen op grote schaal bezig met het redden van eten.
Ik heb er niet echt de leeftijd meer voor, anders zou ik graag meedoen. Eigenlijk vind ik het ook echt iets voor Wageningen, ik sta te popelen om klant te worden. Er zijn vast meer dan genoeg (studerende) jongeren die hiervoor te porren zijn. We hebben aan de Wageningse universiteit niet voor niets studierichtingen waarbij gezonde voeding in een gezonde maatschappij centraal staan.

Alledaagse Weetjes

“Het Amsterdamse Instock is genomineerd voor een internationale prijs vanwege hun strijd tegen voedselverspilling. (...)  Sinds juni 2014 heeft Instock 300.000 kilo voedsel, zoals groente en fruit met schoonheidsfoutjes en oud brood dat anders weggegooid zou worden, gebruikt om mee te koken.”

Het Parool, 4 januari 2018

“Zonder dat je erbij stilstaat, gooien wij jaarlijks per persoon 41 kilo eten in de afvalbak. Daarom maakten wij een kookboek dat je helpt om thuis minder te verspillen. Aan de hand van acht conserveringstechnieken (inmaken in zoet en zoetzuur, fermenteren, vriezen, pekelen, roken, drogen en confijten in vet) laat Instant Cooking zien hoe je van overgebleven producten unieke gerechten creëert.”

www.instock.nl

De in 1986 mede door Frits Philips opgerichte Caux Round Table (CRT) heeft zeven principes geïntro- duceerd “voor een sociaal, rechtvaardig, ethisch verantwoord en eerlijk kapitalisme dat het leven van individuen en gemeenschappen verrijkt.” Dat belooft wat, dus gretig lees ik het artikel van Jacques Geluk over moreel kapitalisme. Hij interviewde de Amerikaan Steve Young, uitvoerend directeur van de CRT, die er boeken over schreef. Moreel kapitalisme ter vervanging van het harde kapitalisme dat alleen maar draait om winst maken ongeacht de consequenties.
De inzichten stoelen op cultuur-overschrijdende Japanse en Chinese principes van onbaatzuchtigheid. Young verbindt morele aspiraties met praktische richtlijnen voor bedrijven, waardoor ze winstgevend én ethisch verantwoord kunnen opereren. Moreel kapitalisme komt op kleine schaal al voor, veelal nog niet perfect, zoals in Singapore. Veel is daar gereguleerd en het belang van persoonlijke eigenschappen, zelfdiscipline en opleiding wordt sterk benadrukt. Iedereen is ervan doordrongen dat alle mensen voor de gemeenschap verantwoordelijk zijn en omgekeerd.
De bedrijfskundige ins en outs zijn me op basis van dit artikel niet direct duidelijk, maar de intenties en opgeroepen sfeer zijn in mijn ogen zeer spiritueel. Schrijfster Susan Smit ontwierp een spirituele ladder waarmee ze bekende Nederlanders toetst. De tredes: 1. sceptisch; 2. nuchter; 3. open minded;
4. overtuigd; 5. zweverig. Wat voor mensen van toepassing is, kun je lijkt me ook wel op ideeënstelsels projecteren. Ik zet de inzichten van Young en de zijnen dan vol overtuiging op trede vier.

Alledaagse Wijsheden

“Het kapitalisme is een psychologisch probleem gevormd door leegte, angst, onzekerheid en een wanhopige behoefte jezelf te overtuigen dat je veilig bent, overal naar toe kunt en je geen zorgen hoeft te maken over anderen. (...) De uitdaging voor vrije mensen in een vrije samenleving is door hun individuele karakter, toewijding en overtuiging verleidingen te kunnen ontstijgen. Zij staan erboven, zijn niet bang, hoeven niet per se veel maar wel genoeg te verdienen.”

Steve Young

“Twee woorden die je leven voorgoed zullen veranderen: DOE HET. (...) Je hebt geen reden nodig voor alles wat je in je leven doet. Doe het omdat je het wil doen. Omdat het leuk is. Omdat het je gelukkig maakt.”

Susan Smit

Hij is wereldberoemd, de 86-jarige Amerikaanse psychotherapeut Irvin Yalom. Dominique Haijtema interviewt hem voor Happinez. Via zijn foto maakt hij een sympathieke, doorleefde indruk op mij. Hij vertelt dat het leven een zoektocht naar de waarheid is en dat het zijn missie is om mensen inzicht in zichzelf te laten krijgen, een soort ontwaken. Eigentijds verwoordt hij daarmee het oud-Griekse ‘Ken uzelf’, heel spiritueel in mijn ogen.
Dan val ik in wat verbazingen. Hij behoort tot degenen die waarheden voor álle mensen kent. “Doods- angst speelt zo’n belangrijke rol. Iedereen heeft er last van.” Als je die angst onderdrukt, krijg je psychische symptomen. Dat standpunt is mij te gemakkelijk, bovendien denk ik genoeg psychisch gezonde mensen te kennen zonder wezenlijke doodsangst.
Liefde voor mensen voelen, je geliefd weten acht Yalom het allerbelangrijkste voor íedereen. Zoveel mogelijk in contact met anderen leven is zijn advies. Maar mensen die in hun kracht staan, welbewust hun weg kiezen tegen de stroom in, zullen zich denk ik niet steeds geliefd weten. Hun persoonlijke zingeving is echter de belangrijkste drijfveer.
En dan zijn uitspraak dat spijt hebben zinvol is, dan kun je de toekomst een positieve wending geven. Maar met de gemoedstoestand spijt verlies je energie, de les koesteren die een ervaring je geleerd heeft, geeft energie.
Het verbaasde me niet toen ik aan het slot las dat Yalom een overtuigde atheïst is, hij heeft niets met het concept God. “Ik geloof niet dat er iets na de dood is.” Ik moest glimlachen. Ik heb wel iets met de dimensie na de dood en ik verwacht dat hij, aldaar beland, bejubeld zal worden om het consequent volgen van zijn spirituele missie in een taal die veel mensen in deze tijd verstaan.

Alledaagse Wijsheden

“There are two parallel tasks in spiritual life. One is to discover selflessness, the other is to develop a healthy sense of self. Both sides of that apparent paradox must be fulfilled for us to awaken.”

Jack Kornfield

“God is de scheppende kracht op zoek naar inzicht.”

William Gijsen

Niets doen is geen optie. Het leven bestaat grotendeels uit praten/lezen over het tv mirakel ‘De Luizenmoeder’. Dus ik doe mee. Niet dat ik met mijn ruime schoolplein ervaring via (klein)kinderen een ‘hysterisch feest van de herkenning’ ervaar, zoals José Rozenbroek, ook zag ik het schoolplein niet als een ‘intimerende krabbenmand’ voor fulltime werkende vrouwen met een ‘dodelijke animositeit tussen vrouwen’. Het is ook maar net waar je aandacht naar uitgaat.
En dat is nu precies wat mij intrigeert in de serie. Mensen herkennen de typetjes in anderen, voelen zich soms ongemakkelijk en worden dus zelf ook angesproken. Daarmee krijg je een fraaie handreiking voor zelfonderzoek. Zo vind ik het type ‘Juf Ank’ ontroerend, het ‘schoolhoofd Anton’ aandoenlijk, geen enkel ongemak. Maar bij de types ‘moeder Hannah’ en ‘concierge Volkert’ voel ik mij niet echt lekker. Hoe kan dat, wetende dat het voor iedere kijker anders zal liggen. Bij Hannah ervaar ik een permanente slacht- offerige rol en daar ben ik licht allergisch voor. De uitstraling van Volkert is me te steriel heilig. Werk aan de winkel dus om deze allergieën verder te onderzoeken.
Tegen José Rozenbroek zou ik nog willen zeggen dat haar schoolplein ervaringen begrijpelijk zijn tegen de achtergrond van het feit dat zij zich zelf denigrerend uitspreekt over in deeltijd en niet betaald werkende moeders. Ze komt in haar artikel in de NRC met met het advies: ‘Moeders trek elkaar niet omlaag’. Als ze daar zelf mee begint, zal ze merken dat ze zichzelf ook niet omlaag getrokken voelt.
Het is maar waar je aandacht naar uitgaat.
Hoe dan ook, drie maal chapeau voor Ilse Warringa en de haren. Het is een fenomenale prestatie!

Alledaagse Wijsheden

“Ik heb een hekel aan passiviteit. Woede kan ik snel oproepen, een verrukkelijke bron om vanuit te spelen. Ergens in mij zit een groot, explosief vat. Maar zo'n juf Ank, die zo lekker direct en on-sensitief dingen kan zeggen, met van die koude ogen... Dat zou ik zelf nooit durven.”

“Als er een tweede seizoen komt, hoop ik dat meer wordt gerepeteerd op de tekst, op het ritme, op de muzikaliteit van de scènes. Als een scène goed en muzikaal geschreven is, hoef je amper meer te spelen. Gewoon de tekst zeggen.”

Ilse Warringa in gesprek met Gijs Groenteman

(vervolg)

De schrijver heeft de hele wereld over gereisd om te onderzoeken of globalisering leidt tot het naar elkaar toegroeien van waarden. Onder gewone deugden verstaat hij het normale, alledaagse. Ze zijn reflexmatig, niet rationeel verantwoord. Voorbeelden: vertrouwen, vergevingsgezindheid, tolerant, veerkracht. Ze zijn over de hele wereld terug te vinden. Levenslang zijn ze in strijd met gewone ondeugden, zoals hebzucht, haat, afgunst, machtswellust. Gewone deugden gelden voor het lokale leven, ze worden niet universeel beleefd.
In termen van gewone mensen is er sprake van wij en zij, in termen van mensenrechten is er alleen wij. Ik ben het met Ignatieff eens dat mensen geneigd zijn de ‘eigen mensen’, dicht bij huis, anders te behandelen dan vreemdelingen. Als Hugo Borst de zorg voor ouderen onvoldoende vindt, ligt de basis bij zijn moeder. Vervolgens schrijft hij een manifest dat niet verder komt dan Nederland. Maar eeuwen geleden was hij niet verder gekomen dan de eigen kleine gemeenschap. Lokale gerichtheid is van alle tijden, maar verandering, het vergroten van de scope, is onmiskenbaar en kan in de komende eeuwen doorgaan.
“Wat heeft het grootste gezag: mensenrechten, mondiale ethiek of gewone deugden?” vroeg Ignatieff zich af en kwam tot het inzicht dat overal het primaat van het lokale heerst. Maar wat de ethiek betreft stelt hij ook vast dat er een gestage uitbreiding is van het publiek waarvoor we ons denken te moeten verantwoorden. #Metoo, zijn boek lag al in de winkels, is er een goed voorbeeld van. Dat moet volgens mij betekenen dat universele ethiek en plaatselijke moraal naar elkaar toegroeien. Dat het een ingrijpend proces is met veel vallen en opstaan, daar ben ik van doordrongen.

Alledaagse Wijsheden

“Het mensenrechten universalisme veracht medelijden omdat het willekeurig, emotioneel en zeer persoonlijk is. Toch is het mogelijk dat er meer is bereikt om slachtoffers te redden met puur medelijden dan met de taal van rechten.”

Michael Ignatieff

“Een Europa waar geen plaats is voor de vreemdeling zal uiteindelijk een Europa zijn waar geen plaats is voor mensen. Dát zou de werelddominantie van het barbarendom betekenen.” 

Arnon Grunberg 

“Grenzen? Ik heb er nooit een gezien, maar ik heb gehoord dat er mensen zijn die ze hebben.”  

Thor Heyerdahl - ontdekkingsreiziger (1914-2002)

Prachtige portretten, lieflijk en ruig, doorbrekend licht, indringende ogen – de mensen gaan leven. Ze stralen een boodschap van rust, kracht en schoonheid uit. Fotograaf Francesco Mastalia interviewde en fotografeerde ruim honderd bekende Amerikaanse yogi’s. Hij begon zijn interview met de fysieke aspecten van yoga, maar kwam steeds weer uit bij de grote levensvragen. Dat het licht zo’n grote betekenis krijgt bij de foto’s is een bewuste keuze, want yogi’s zijn op zoek naar het innerlijke licht, de energie die verborgen ligt in de ziel. Dat licht wilde hij in de foto’s laten schijnen en dat is ontroerend goed gelukt.
De vijf yogi’s die in het Yoga Magazine verbeeld worden hebben verschillende kernboodschappen. Het goddelijke is in alles, vertelt een yogi, als zij op haar naam mediteert, vóelt ze het. Een ander ervaart yoga als thuiskomen, die stille plek waar je thuishoort. Yoga geeft houvast in de storm. Een derde yogi wil leven in liefde, elk moment van de dag. Even idealistisch is de yogi die de raad geeft vriendelijk, respectvol en meelevend te zijn tegenover alle levende wezens, want zo draag je het meest bij aan wereldvrede en zelfkennis.
Ten slotte komt een vijfde yogi met een opmerkelijke levenswijsheid. Je wijdt je leven aan je ouders, je kinderen en je vrienden met pure toewijding, je geeft alles wat je hebt aan mensen die je liefhebt. Dat voelt als uitsluiting. Deze yogi voldoet aan het beeld wat Michael Ignatieff omschrijft in zijn boek ‘Gewone deugden’. Dicht bij huis, bij je gevoel werken deugden anders, dan als je het over algemene mensenrechten hebt. Hij denkt dat de mensheid daar niet in kan veranderen en dat het altijd zo is geweest. Daar ben ik het niet mee eens.
                                                Wordt vervolgd 

Alledaagse Wijsheden

“Spirituele oefening is revolutionair. Het stelt ons in staat buiten onze persoonlijke identiteit, cultuur en religie te treden. Om meer direct het grote mysterie te ervaren, de geweldige muziek van het leven.”

Jack Kornfield

“Kijken doe je met je ogen, zien met je ziel.”

Jeroen Krabbé

Annemiek Leclaire stort zich op ontploetering. Deze journaliste is op zoek naar wijsheid die in praktische leefregels vertaald kan worden. Een basale wijsheid lijkt mij: blijf bij jezelf, laat je geen leefregels opdringen. Dat is niet gemakkelijk, want het stikt van de leefregels. Leclaire doelt op de verplichting
van zelfontwikkeling, die een oneindige reeks ‘moetjes’ met zich meebrengt, uitmondend in stress, overspannen zijn, etc. Dit jaar wil ze in het teken stellen van ‘minder moeten en meer leven’. Ik ben benieuwd, je voelt de prestatiedruk erachter branden.
In het stuk viel mijn oog vooral op het gedicht dat de 85-jarige Jorge Luís Borges kort voor zijn dood (1986) schreef. Prachtig verhaald, maar eigenlijk triest qua strekking. Als hij zijn leven over zou kunnen doen, wil hij meer fouten maken, dwazer zijn, weinig dingen serieus nemen, minder hygiënisch zijn, meer risico’s nemen. Zo volgen nog ruim tien andere wensen voor dat nieuwe leven. Triest vind ik het afstand nemen van de stroom die je geleefd hebt, met overtuiging neem ik aan, want dat lijkt me te passen bij deze briljante schrijver.
Hij heeft voor Leclaire wel een fraaie leefregel. ‘Want, voor het geval je het nog niet weet,’ schrijft Borges, ‘dat is waar het leven van gemaakt is: momenten.’ Het doet me denken aan de discussie of licht uit deeltjes of uit golven bestaat. Borges geeft met zijn ‘momenten’ een deeltjesantwoord wat het leven betreft, als ik over de levensstroom praat, zijn dat golven. Net als in de natuurkunde zijn beide tegengesteld lijkende uitgangspunten juist.
Dan nog de leefregel die Borges aan ‘momenten’ koppelt: ‘Mis niet het nu’! De mijne zou zijn: ‘Laat je leiden door de stroom’. Beide nuttig denk ik.

Alledaagse Wijsheden

“So, plant your own gardens and decorate your own soul, instead of waiting for someone to bring you flowers.”

Jorge Luís Borges

I said: “What about my eyes?” 
God said: "Keep them on the road."
I said: “What about my passion?”
He said: "Keep it burning."
I said: “What about my heart?”
He said: "Tell me what you hold inside it."
I said: “Pain and sorrow.”
He said: "Stay with it, 

The wound is the place where the light enters you."

Rumi  (Perzische dichter)

Kunst en wetenschap zijn lang als eenheid erkend, maar hier in West-Europa zijn ze van hun natuurlijke band ontdaan. Kunst wordt verbeeld via het intuïtieve, het gevoel, wetenschap via het rationele, het verstand. Daarmee vertegenwoordigen ze het vrouwelijke en het mannelijke in mens en samenleving. Neem de kleding. Op de universiteiten is het veelal een grauwe massa, het gaat immers om de hersenen. In de kunstwereld tref je exotische kleuren aan. Het vrouwelijke werkt met kleding op het gemoed, die kleren dienen fraai te zijn.
Niet vreemd dus dat wetenschappelijke rapporten zo bloedsaai kunnen zijn, vergeven van voetnoten, aanhalingen en moeilijke woorden. Dat nu stelt de bekende hoogleraar Beatrice de Graaf aan de orde. Geweldig, want mensen luisteren naar haar welbespraakte analyses. Ze mist de schoonheid in de wetenschap, ze komt vooral zeeslangenproza tegen waar niemand warm van wordt. “Waarom springen we niet meer op de bres voor schoonheid in de wetenschap?” Eens gaf ze college in een kapel waarin een glas-in-lood raam Vrouwe Wijsheid uitbeeldde. Dat vond ze zo prachtig, daarbij voelde ze de grootste vervoering.
Als ze ook nog vertelt dat ware wijsheid oneindig veel grootser en mysterieuzer is dan een mensenbrein ooit kan bevatten – let wel: in de NRC! –, dan is de cirkel rond en mijn dag gemaakt. Je gaat dat pas zien, vindt ze, als je stilvalt en niet meer denkt in termen van productie en kwantiteit. Dichter bij het spirituele kun je vanuit de academische wereld niet komen. Er is alle reden voor om kunst en wetenschap weer te verbinden en vooral ook te integreren.

Alledaagse Wijsheden

“Wie nooit iets van die hartstoscht voor het schone en mooie in te wetenschap voelt, kan beter stoppen. In de woorden van schrijfster Marylinne Robinson: het gaat niet om die ‘joyless urgency’, maar om ‘exploration of the glorious mind’.”

Beatrice de Graaf

“Begrip komt als de geest heel stil is, al duurt het maar een seconde.”

“Zonder de waardering van schoonheid en zonder het gevoelige bewustzijn ervan, is er geen liefde.”

Krishnamurti

Tijdens mijn reizen langs de Schotse westkust heb ik verschillendende keren de verrassende schoonheid kunnen ervaren die een intens verstilde sfeer creëert. Gedachtenstromen vertragen, geen gepieker. Marja de Boer schrijft over zulke ervaringen in Happinez. “Van binnen voel je een vredige rust. De tijd verglijdt.” Haar artikel gaat over de Keltische druïden-beweging. Daar had ik nog weinig over gelezen, maar het klikte direct tussen mij en de druïderij.
Ten eerste spreekt me aan dat het geen religie, filosofie of levenswijze is, maar een spiritueel pad. Christenen, atheïsten, boeddhisten, allen kunnen het pad volgen. Voorop staat de liefde voor de natuur, van dieren en planten leren om vanuit een dieper niveau van bewustzijn te leven. Een aantal decennia terug zou ik er niets van begrepen hebben, te veel verankerd in het haastige maatschappelijke leven. Overigens zonderen druïden zich niet af in de natuur, ze draaien vanuit hun professie gewoon mee in de samenleving.
Wat bij mij nog het meeste resoneerde was een uitspraak van psycholoog, therapeut en druïde voorman Philip Car-Gomm. “Je bent niet zozeer het resultaat van je verleden, maar van je toekomst. Het beeld, het ontwerp, dat wat je hebt te brengen, draag je bij je. Zoals een eikel de belofte van een eik in zich draagt.” Het pad van de druïden helpt je om de obstakels in je hoofd en hart op te ruimen, zodat die toekomst zich kan ontvouwen.
Toch zal ik niet gauw deelnemen aan zo’n beweging. Ik kan begrijpen dat groepsrituelen dienstbaar zijn aan het ervaren van verbinding met de natuur. Maar juist in een levensfase waarin de druïde visie me erg aanspreekt, groeit ook mijn gevoeligheid voor de schoonheid van het kluizenaarschap.

Alledaagse Wijsheden

“Druïde zijn gaat over het vinden van je unieke, spirituele pad. Dat klinkt misschien hoogdravend, vaak zijn het juist de kleine gebeurtenissen die op je doorwerken. Neem een citaat, muziekfragment of een vraag van iemand. Opeens merk je dat het je in verbinding brengt met een dieper verlangen in jezelf. Daar ontwikkelen we gevoeligheid voor en willen we naar luisteren.”

“Het pad van de mens - zo is ook een van de overtuigingen binnen de druïderij - gaat over het vergaren van wijsheid. Het doel is ontwikkeling. Rijping.”

Philip Carr-Gomm

“We zoeken geen betekenis. We zoeken ervaringen, waardoor we ons springlevend voelen en die resoneren met ons diepste gevoel van zijn.” 

Joseph Cambell

Lynn Berger werpt zich in De Correspondent op de ‘obsessie’. Zij constateert dat het tegenwoordig in de mode is om een obsessie te hebben. Hoe ze aan een positieve wending voor dit begrip komt? Bekende schrijvers, kunstenaars, zakenlieden antwoorden op de vraag hoe ze het zo veer konden brengen: ‘Je moet geobsedeerd zijn.’ Nu denk ik gewoon dat ze met een overtreffende trap kracht willen bijzetten aan het woord passie en de negatieve lading van obsessief bezig zijn wel grappig vinden. Ze zijn gewoon blij met hun zogenaamde obsessie.
Hoe ik ook zoek, ik kan alleen maar negatieve ladingen ontwaren, ook in het taalgebruik. Een obsessie voor seks, voor economische groei, voor eindeloos medisch behandelen, etc., steeds is het negatief bedoeld. Ja, Van Dale heeft gelijk, je kunt aan niets anders meer denken. En nee, ik geloof niet dat we in een tijdperk terecht zijn gekomen, waarin het hebben van een obsessie wordt toegejuicht. We signaleren een groeiende obsessie voor bijvoorbeeld de soaciale media. Maar zeker niet als een gezond verschijnsel. Dit voorbeeld geeft ook duidelijk aan wat er achter een obsessie zit: angst! (in dit geval de angst om er niet bij te horen.)
Passie is gebaseerd op liefde voor het vak, voor de bezigheden, voor wat dan ook. Zij heeft te maken met overtuiging, dit móet ik doen en dit wíl ik doen, er is geen andere weg. Zelf gebruik ik graag het begrip gedrevenheid, je wordt voortgedreven. Die drijfkracht komt niet van buitenaf, zoals van een obsessie wel wordt gezegd, maar van binnenuit. Het is geen bewuste keuze, maar een onbewust gevoel. De ziel laat van zich ‘horen’. Dat vraagt om goed luisteren zonder al te veel vooropgezette ideeën over wat maatschappelijk goed valt.

Alledaagse Wijsheden

“De grootste obsessie is het oordeel over jezelf.”

Robert Frost

“Een valse noot zingen is onbelangrijk, maar zingen zonder passie is onvergeeflijk.”

Ludwig van Beethoven

Er komt weer een nieuwe glossy op de markt: Nieuwheilig.nu. Het is opgezet door mensen die willen uitzoeken wat heilig is. Dat is niet gemakkelijk, je moet het eerst nog eens worden over de definitie. Van wikipedia leer ik dat heilig te maken heeft met heel(heid). Dat spreekt me zeker aan, maar het valt niet te koppelen aan het begrip ‘nieuw’. Heelheid is van alle tijden, godsdiensten, levensbeschouwingen. Heilig wordt ook in verband gebracht met een voorbeeldfunctie, bijzondere leraar, wonderdoener, middelaar tussen godheid en mens. Dat lijkt me dan weer zo hiërarchisch, dus ik zet mij zoektocht voort.
Ik kom begrippen tegen als rein, volmaakt, onaantastbaar. Prachtig, maar niet nieuw. Dus op naar de website nieuwheilig.nu. Ik stuit daar op een interview met gast-hoofdredacteur Janneke Stegeman. In 2016 was zij de eerste vrouwelijke ‘Theoloog des vaderlands’. Zij vindt heiligheid belangrijk, omdat het laat zien hoe bijzonder het gewone leven is. Dat vind ik al mooi, het trekt het begrip uit het verhevene. Ook koppelt zij het aan de persoonlijke ervaring, een plek in het bos, bepaalde contacten. Wat voor jou heilig is, hoeft dat voor mij niet te zijn.
Ze streeft naar een reflectie op heiligheid zonder de verplichte beleefdheid naar een heilige traditie. Het chaotische, incomplete en heilige liggen dicht bij elkaar. Het heilige, verbonden aan het alledaagse met alle imperfectie, is toegankelijk voor ons allemaal. Ik ken dat diepe gevoel pas op latere leeftijd, hoe bijzonder het gewone is. Stegeman is er min of meer op uit om het heilige te ontheiligen, het moet er niet alleen in de kerk zijn voor priesters of dominees. Met deze waardevolle insteek vind ik dat ze gerust mag spreken over ‘nieuwheilig’.

Alledaagse Wijsheden

”Ik vind het een heel spannende rol om gast-hoofdredacteur te zijn van Nieuwheilig.nu. Het heilige roept aan de ene kant heel veel bij me op. Heilig is voor mij iets waar je tegelijkertijd kippenvel van krijgt, dus een soort angst, maar waar je ook een soort vreugde ervaart.”

“Voor mij is het niet zozeer dat heilig iets is wat buiten de werkelijkheid staat, maar gaat het juist om dingen die eigenlijk voor je voeten liggen en die bijzonder zijn, maar die je misschien niet eens meer opvallen. Dat vind ik een hele leuke en spannende zoektocht.”

Janneke Stegeman

Over zingeving gesproken, ik word op mijn wenken bediend en raak in een opperbeste stemming. In mijn Harari reeks (start: 7/11/’17) kom ik tot de conclusie dat Yuval Harari het omgekeerde wil bereiken van wat hij zegt (blog 29/12/’17). Zou dat zo zijn, dan is hij daarin nu al geslaagd, of beter: op de goede weg. In 360 magazine vertelt Nelly Bowles over de twijfels van Silicon Valley kopstukken over de zin van hun werk. Wordt de wereld wel beter van onze uitvindingen? En masse trekken deze ‘techies’ zich voor bezinning terug in een voormalig hippiehotel.
Uitgangspunt: het enorme succes van internet heeft dan wel op grote schaal verbinding mogelijk gemaakt (overigens in mijn ogen een zeer positieve prestatie in een wereld waarin grenzen moeten vervagen), maar mensen niet geholpen om met zichzelf in contact te komen. Welkom techies in de wereld van de spiritueel geïnteresseerden! In het hotel worden programma’s gepresenteerd over depressies; internetverslaving; de virtuele werkelijkheid in relatie tot spiritualiteit. De zielenpijn van de techies wordt grondig aangepakt.
In afwachting van de sessie ‘Connect to your Inner-Net’ (mooi!) wordt er zuurdesem-roggebrood gegeten, koude kombucha gedronken (gezond!) en besproken dat Silicon Valley in contact gebracht moet worden met zichzelf (zeer waar!). “Iedereen heeft een ziel, het gaat erom die te vinden.”, vertelt een aanwezige. Twijfels komen op tafel. “De beslissingen die wij nemen hebben invloed op meer dan een miljard mensen...” Het Inner-Net-Schema bevat mindful wandelen, mindful eten, oefeningen in compassie en zelfcompassie, nadenken over de integratie van werk en leven, en tot slot yoga.
Gewerkt wordt aan het gevoelsleven van de deelnemers. Wat een geweldige cultuurverandering.
Opdat het vooral ook moge doorklinken in de omgang met technische ontwikkelingen.

Alledaagse Wijsheden

“Gevoel maakt geen denkfouten.”

MindfulCentrum.nl 

“De grondstof voor de accu van uw iPhone wordt in ieder geval door kleine kinderen met de blote handen uit de Congolese grond gehaald. Van dat profitariaat moeten we af.”

Philip Blom

(vervolg)

Een oude spirituele wijsheid: wat je gelooft, ervaar je. Geen wonder dat Albert zich gedragen voelt door zijn intense verbondenheid met dieren, planten, voorouders. En dat hij bepaalde dieren niet zal doden om zich niet de toorn van de natuurgeesten (malasei) op de hals te halen. En als je gelooft dat er een straffende God is met vele geboden en jijzelf zondig geboren bent, dan ervaar je dát met de bijbehorende angsten.
Geen wonder dus als je gelooft te leven in een onbezielde ruimte, afhankelijk van een willekeurig (nood)lot, zonder zingeving, dat de pillen ter verdoving van het gebrek aan vervulling niet aan te slepen zijn. Dat geldt zeker voor oudere generaties, mensen die uit de druk-druk-druk hectiek in de laatste levensfase beland zijn. Wat extra bezoekjes zullen onvoldoende helpen, de zinloosheid breekt je op.
Het afgelopen decennium is in Nederland het aantal mensen met een depressie met zo’n twintig procent gestegen.
Hoe buigen we dit om? Arita Baaijens pleit voor ‘rewilden’ van de menselijke geest. Zeker nuttig. Ze legt het verder niet uit, maar ik stel me erbij voor dat het instinct weer bewust ervaren gaat worden. We willen niet terug naar de primitieve levensstaat, maar we kunnen wel onze instincten beter gebruiken zonder de destructieve kanten ervan. Voor die laatste zijn we bang en roepen ons verstand te hulp in een poging de instincten om zeep te helpen. Maar juist die instincten liggen aan de basis van het gevoel van verbondenheid en vervulling.
Het instinctieve weten komt uiteraard ook planeet aarde ten goede. Dus ja, op een niet-destructieve wijze vormgegeven zijn we gebaat bij een mate van rewilden.

Alledaagse Wijsheden

“Het uitzicht van de innerlijke rust wordt altijd verstoord door de misthoorn van het verstand.”

Erwin Boersma

“Alleen voelend Leven, natuurlijk Leven, kan de vervulling brengen zonder welke ‘het leven’ inderdaad maar een trieste zaak is; een leven dat alleen uit wil en verstand bestaat, is onvruchtbaar.”

Eva Pierrakos

“Om de plek van de mens in de onbevattelijke kosmos te bepalen verzint elke cultuur, ook de onze, verhalen en mythen. De verhalen zijn verzonnen, de gevolgen niet.” Een uitspraak in Happinez van de Nederlandse ontdekkingsreiziger en bioloog Arita Baaijens. Gevolgen voor bewoners van Bosavi Papoea-Nieuw-Guinea zijn dat zij in een bezield bos wonen en praten met met vogels die boodschappen doorgeven. Baaijens heeft het zelf ervaren, “een waanzinnige ervaring, met niets te vergelijken”. Gevolgen van westerse verhalen zijn welvaart en een groeieconomie vanwaaruit aan de natuur geen rechten worden toegekend.
Baaijens ervaart de uitbundigheid en overdaad van de natuur in Bosavi. Bewoner Albert leidt haar rond, en vertelt haar de verhalen over natuurwezens en voorouders die in het bos leven. Deze verhalen houden het bos levend. Ze ervaart dat kennis bij Albert belichaamd weten is, zijn universum is meer dan bij ons een continuüm, bestaat niet uit losse onderdelen, is ook sensueler. Natuurlijk zijn Nomadisch levende samenlevingen, net als de onze, niet perfect, stelt Baaijens, maar zij bedachten hun eigen oplossingen voor de uitdagingen van hun leefomgeving.
Een indrukwekkend verhaal over de diepe verbondenheid met de natuur. Albert woont alleen, zijn kinderen wonen bij zijn familie, zijn vrouw is in het kraambed overleden. Is hij eenzaam? Nee, zeker niet, want de vogels, zijn ‘gevederde vrienden’, zingen zijn naam, zijn vrouw en andere doden praten met hem. Onze verhalen hebben als gevolg dat mensen gemiddeld veel langer leven, en op oudere leeftijd vaak depressief en eenzaam zijn, waarvoor bergen pillen worden aangeleverd. Hoe kunnen we die verhalen ombuigen en het goede behouden?
                                                             Wordt vervolgd

Alledaagse Wijsheden

“Wie de ontstaansgeschiedenis van Alberts grot wil ontkrachten met het argument dat mythes of natuurwezens op fantasie berusten, heeft er niets van begrepen. Mythes zijn per definitie onwaar, hun werkelijke functie is het on­verklaarbare vertalen naar een beeld dat het menselijk bestaan glans verleent en het mysterie intact laat. Dat hebben mijn Papoeavrienden in Bosavi heel goed begrepen.”
 

“Van mijn reizen leerde ik dat mens en natuur niet wezenlijk van elkaar verschillen. Het maakt eigenlijk niet uit of een berg of bos nu wel of niet denkt: wat ertoe doet, is wat een mens gelooft. Stilstaan en voelen hoe de aarde draait, weten waar je vandaan komt, een relatie aangaan met de dingen om je heen helpt een mens om zijn plek te vinden in systemen die de menselijke maat ontstijgen.”
 

Arita Baaijens

Weinig is zoveel in overdrachtelijke zin beschreven als het licht. Niet verwonderlijk, spiritueel staan liefde en licht op een lijn. Door de duisternis van moeilijke levensperioden licht vinden, duidt op innerlijke transformatie. De wereld ziet er anders uit, omdat je van de duisternis hebt geleerd. Menigeen zal dergelijke perioden in het leven herkennen.
Licht is het blijvende, duister het vergankelijke. Martin Luther King heeft het plastisch uitgedrukt. Duisternis kan geen duisternis verdrijven, alleen licht kan dat. Haat kan geen haat verdrijven, alleen liefde kan dat. Licht en liefde zijn daarmee van oudsher belangrijke religieuze en spirituele symbolen.
Verlichting is in alles de straling van de eeuwigheid herkennen, onafhankelijk of deze zaken in de tijdgeest als goed of kwaad worden beschouwd.
Opmerkelijk dat met zo’n lange bestaansgeschidenis in de 18^e eeuw de term verlichting gekoppeld werd aan een westerse intellectuele stroming, waarbij het verstand vereerd wordt, ten koste van het hart en de intuïtie. Er zijn wetenschappers die wel aan de oorspronkelijke betekenis aandacht schenken, zoals de Amerikaanse filosoof Douglas Berger. Hij bestudeert het boeddhisme, transformatie is daarbij een belangrijk begrip. Volgens deze leer heeft de mens geen vaste identiteit, zij verandert voortdurend, een dynamisch zelf. Verlichting is in het Indiase boeddhisme “een lichtgevende mentale staat, waarin je open staat voor de wereld, en daarmee ook de wereld verlicht.”
Mooi, maar als je zoveel overdrachtelijks hebt gelezen over licht, dat aan het einde van de tunnel altijd aanwezig is, is een concrete waarneming ook prettig. Die komt van Wiet van Broeckhoven: “De kans is erg groot dat het licht aan het einde van de tunnel de koplichten zijn van een aankomende trein.”

Alledaagse Wijsheden

“Wie het licht niet ver-draagt
went aan de schemering
en vervolgens aan het donker.”

Carla Pols

“Er is een licht dat voorbij alle dingen op aarde schijnt, voorbij de hoogste, de allerhoogste hemel. Dat is een licht dat in uw hart schijnt.”

Chandogya Upanishad

“Er is slechts één grote oorspronkelijke gedachte, Die gedachte, Liefde genoemd, is de Schepper en aard van al wat is, met licht als instrument, waarmee het grote wandkleed van ons wereldtoneel geweven is.”  

Aaron

Het is weer het jaargetijde van de rijtjes voorspellingen. Uit spirituele hoek komt mij weinig vrolijks ter ore en deze mensen zouden toch bij uitstek moeten weten dat ze met hun negatieve energie bijdragen aan selfulfilling prophecy. Het vluchtelingenvraagstuk verslechtert; economische zeepbellen spatten uiteen; ouderen gaan meer klagen, meer op 50+ Krol stemmen; Friesland wil zich afscheiden. (Dat laatste is wel zeer onwaarschijnlijk als armste provincie van Nederland, het is niet het relatief rijke Spaanse Catalonië.)
De in 2011 overleden alchemistisch georiënteerde Andre Molenaar deed voorspellingen voor onder meer 2018. De wereld stevent af op een financiële crisis wat in november duidelijk wordt. Uit een rapport in april zal blijken dat de milieuproblemen onomkeerbaar zijn. In de zomer kunnen we een kabinetscrisis verwachten. De vrijheid van de Nederlander wordt ingeperkt en de gezondheidstoestand loopt terug. Egoïsme wordt de hoofdtoon. Ook weinig verheffend dus.
Geef mij maar de verwachte trends die de Belgische Iris De Feijter voor het blad Weekend bij elkaar sprokkelde. Om te beginnen spreekt mij de dit jaar verwachte tegenbeweging tegen de welig tierende voedseldogma’s erg aan. Voorts wordt papa hét nieuwe rolmodel in de mode, de man van morgen zit midden in een emacipatieproces. Er komt een nieuwe aandacht voor focus op de werkvloer, niet steeds door mailtjes etc. gestoord worden.
Ten slotte een inspirerende startende trend: in 2018 opent in een buitenwijk van Almere het eerste zelfvoorzienende dorp. Andere landen, zoals België, Duitsland, Noorwegen zullen volgen, en daarna de rest van de wereld. De bewoners zijn veelal jonge gezinnen die duurzaam willen wonen, dicht bij de natuur, zelf energie opwekken, eigen voedsel kweken, eigen water zuiveren, afval recyclen. Ook wel ReGen Villages genoemd, afgeleid van regeneratief. “Van ego naar eco”, kijk, daarmee kan ik 2018 in!

Alledaagse Wijsheden

“Als je denkt dat alles tegenzit, denk dan opnieuw.”

Shuang

“Voorspellen is erg moeilijk, vooral als het om de toekomst gaat.”

Niels Bohr

Ja, dat weten we, er is niets nieuws onder de zon. Maar nader beschouwd ontkennen we het vaak ook. En al die ongelofelijke ontdekkingen dan die mensen hebben gedaan... Is het internet niet nieuw?! Nee, alle voorwaarden ervoor waren al aanwezig, het bestond dus al, wel is het manifest gemaakt. Het bestond als een mogelijkheid die zichtbaar, tastbaar, werkbaar werd. Eva Pierrakos legt het met behulp van haar gids helder uit.
In een tijd van goede voornemens is dit een belangrijk inzicht om de eeuwige vraag ‘hoe maak je ze waar?’ te lijf te gaan. Het voornemen zelf is een sterk creatieve kracht en wat zit dan het slagen in de weg? Het is vooral je eigen geloof in de beperktheid van het leven, stelt Pierrakos. Je denkt of zegt bij voorbaat dat het niet gaat lukken, om je te beschermen tegen kritiek en afkeuring. Laat het afhanke- lijke kind in je los en voel je sterk vanuit je eigen kern.
Onze minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge heeft ook goede voornemens, las ik in de Volkskrant. Hij wil de ouderenzorg verbeteren en de eenzaamheid onder ouderen stoppen. Zijn uitgangspunt dat geen doelen stellen veel erger is dan er een niet halen, valt toe te juichen. Maar of hem dat gaat lukken via het intensiveren van huisbezoeken (“Gewoon erop af, alle deuren langs.”) is de vraag. Daar heeft hij zelf ook wel oog voor, een bezoekje doorbreekt niet zomaar de eenzaamheid. Als je toenemende eenzaamheid onder ouderen écht wilt stoppen, dat merkbaar en meetbaar wilt maken, zul je het meer moeten zoeken in het bevorderen van de innerlijke ontwikkeling. Zelf verantwoordelijk- heid nemen, geloof in eigen krachten stimuleren.

Alledaagse Wijsheden

“Je kunt niet creëren wat je je niet kunt voorstellen.”

“Naarmate je anderen hun bestaansrecht geeft, of dat je gelegen komt of niet, zul je werkelijk je eigen rechten vinden. (...) Als je op het verkeerde niveau wilt blijven winnen, kun je niet winnen.
Als je op dat niveau kunt verliezen, dan win je. Dan kom je onvermijdelijk bij de kern van jezelf, waarin elke kracht ligt die je je maar kunt voorstellen.”

Eva Pierrakos