Je hoort een zeer bekende naam en schrikt op van de datum van overlijden die erbij genoemd wordt:
zó lang geleden al, meer dan een halve eeuw?! Dat was 18 september 1961 en het betreft de Zweed Dag Hammarskjöld, secretaris generaal van de Verenigde Naties. Met vijftien anderen is hij die dag met het vliegtuig neergestort, waarvan nooit is aangetoond of het een ongeluk of een terreurdaad was. Deze man heeft zich zodanig ingezet voor het bevorderen van vrede in de wereld dat hij als enige postuum de Nobelprijs voor de Vrede kreeg nog in datzelfde jaar.
Langs deze weg stuit ik ten derde male op de zin van het bestaan. Hammarskjöld werkte en worstelde daarmee. “Ik verlang het absurde: dat het leven zin heeft. Ik vecht voor het onmogelijke: dat mijn leven zin krijgt.” Die zin probeerde hij te vinden in zijn rol als vredesmissionaris. Dat het geen veilig werk was, wist hij. Zijn stelling: “Als we allemaal aan de veilige kant blijven, scheppen we een wereld van uiterste onveiligheid.” Een samenvatting van de hele filosofie van de mensenrechten achtte hij ‘vrijheid van angst’. Het is vandaag de dag nog zeer actueel.
Hammarskjöld wordt ook wel een mysticus genoemd. Vrijheid staat voor hem centraal in de liefde. Als de liefde van de minnaar gerijpt is tot een stralend licht, bevrijdt hij zich van afhankelijkheid van zijn geliefde. Het wezenskenmerk van dat stralende licht bestaat uit de ontbinding van het eigen ik in licht. Daarmee zal ook de geliefde voltooid worden, omdat zij vrij wordt van haar minnaar. De man zelf is zijn leven lang vrijgezel gebleven.

Alledaagse Wijsheden

“Het streven naar vrede en vooruitgang zal niet in een paar jaar eindigen in een overwinning of nederlaag. Het nastreven van vrede en vooruitgang, met de probeersels en fouten, de successen en tegenslagen, kan nooit worden versoepeld en nooit worden opgegeven.”

“God sterft niet uit als wij ophouden in God te geloven, maar wij houden op te leven als we niet meer verlicht worden door die dagelijkse, wondere ervaring van de levensbron, die alle begrip te boven gaat.”

“Een druppel kunst is beter dan een zee van weten.”

Dag Hammarskjöld

Weer komt het op mijn pad. Het tegengaan van leegte, een pleidooi tegen decadentie en cynisme. Dit keer betreft het een cabaretier, Tim Fransen, met lof afgestudeerd in de psychologie en filosofie. In zijn voorstelling ‘Het failliet van de moderne tijd’ snijdt hij de zin van het bestaan aan. Dat belooft wat, alhoewel met juichende recensies in Volkskrant en NRC moet je maar afwachten, ze zijn daar niet zo van het zinvolle bestaan.
Het interview met Fransen is zwaar op de hand, wat de titel natuurlijk al deed vermoeden. De jongeman (27) wil te diep graven, maar blijft desondanks toch aan de oppervlakte hangen. Een voorbeeld: “Een echte daad van onbaatzuchtigheid zie je maar zelden.” Anders gaan kijken, zou ik zeggen, dan zie je het in veelvoud. Zijn mensbeeld houdt in dat we voornamelijk bezig zijn om psychologisch te overleven, we proberen goed genoeg te zijn door de ogen van anderen. Ja, dat is zeker leeg, egocentrisch, maar dat kan veel voller worden, vergeef me de oubollige gemeenplaats, naarmate je ouder wordt. Een ervaring van velen, is mijn observatie.
Dan een klapper: “Liefdesrelaties en vriendschap zijn eigenlijk troostende verbonden tegen de zinloosheid van het bestaan.” Dat is pas echt wankel, troost via anderen in een zinloos bestaan. Toch denk ik dat het in potentie in deze wetenschappelijke cabaretier aanwezig is, de zin van het bestaan gaat er nog uitrollen. Hij gaat nog de tijd tegemoet dat hij zijn wens om alleen te zijn niet als een tekortkoming beschouwt. Ondertussen is hij al wijselijk afgestapt van Nietzsche als inspirator. Om meer te begrijpen van de zin van het bestaan raad ik deze psycholoog met klem aan Carl Gustav Jung te lezen. Dat kan veel verhelderen over de weg naar binnen.

Alledaagse Wijsheden

“De sleutel tot iemands geluk en tevredenheid ligt diep in de mens zelf, in zijn eigen hart.”

Dingenus van Ruller 

“Een soort ‘wedergeboorte’, waarbij een Godsbesef ontwaakt dat niets te maken heeft met oude dogma’s en beelden, maar met het besef dat God overal is, ‘tot zelf de kleinste partikeltjes van een elektron of van een kern van een atoom’.”

Marcel Messing

“Hoe bewuster een mens in deze onmetelijke evolutie wordt, hoe onzelfzuchtiger hij wordt en hoe meer liefde kan opbloeien. Want het is die éne les die de mens op aarde dient te leren: de liefde voor het Al.”

Marcel Messing

‘Sunny side of spirit’, vanavond negen uur NPO 3! Sunny Bergman verdiept zich met deze documentaire in een vergelijk tussen culturen, waarbij ze wil onderzoeken of spiritualiteit kan bijdragen aan psychische gezondheid. De Gelderlander en nrc.next publiceren erover, de eerste kopt: ‘Depressies bestaan niet in Ghana’. Dat is voor het Westen wel een lonkend vooruitzicht, wat afraken van die pillenmanie.
Bergman kwam zelf enige tijd geleden in een burn-out terecht. Langs die weg is ze in contact gekomen met meditatie en mindfulness, en begon ze vraagtekens te plaatsen bij onze westerse psychische gezondheidszorg. Wat kunnen wij leren van andere culturen? Voor haar onderzoek trok zij naar Brazilië, Ghana en Taiwan. Daar kwam ze veel gebruiken tegen die hier als magie of bijgeloof worden bestempeld.
Wat haar opviel was dat je niet als individu een geestelijk probleem had, maar als groep, wat door
de gemeenschap opgelost dient te worden. In het Westen hangt het begrip ‘geestesziek’ samen met onze obsessie met normaal zijn, in andere culturen wordt de weerbarstigheid van het leven meer geaccepteerd. Geestelijke problemen worden daar gezien als iets wat erbij hoort, een mogelijkheid
tot groei.
“Wij doen alsof we cultureel superieur zijn, maar je zou het ook spiritueel verschraald kunnen noemen.”, aldus Bergman. Dat betekent overigens niet dat ze alle gebruiken in die landen omarmt, evenmin dat we hier in het Westen klakkeloos alles moeten binnenhalen, want dat leidt tot spiritueel consumentisme.
Een stappenplan voor de oplossing zegt ze niet te hebben. Maar als je de verhalen goed leest valt er wel uit te distilleren dat de Westerse individualisering haar goede kanten heeft, maar uitloopt in zinloosheid met aanverwante ‘geestesziektes’ als aan de spirituele kant van het bestaan niet méér inhoud gegeven wordt. 

Alledaagse Wijsheden

“Geestelijke gezondheid is enkel wat in het referentiekader van conventionele gedachten zit.”

Erich Fromm

“Contact leggen met je voorouders om een depressie te genezen? Het mag zweverig klinken, maar het kent een langere traditie dan ons pilletje prozac.”

“Mindfulness, mediteren, dat is niets anders dan observatie van je eigen geest. Je bent je meer bewust van je gedachtes, waardoor je meer afstand tot die gedachtes krijgt. Daar is niets zweverigs aan, het is juist vrij analytisch.”

Sunny Bergman

“Wanneer je denkt dat je in een depressie zit en dat niets goeds hieruit kan voortkomen, denk dan opnieuw. Als je denkt dat je leven instort en dat je er nooit meer bovenop komt, denk dan opnieuw. Je kunt jezelf leren dit te doen.” 

Neale Donald Walsch

Beste Jeroen,

Vergeef me dat ik je zo amicaal aanspreek, maar het zou zomaar kunnen dat je aan de Universiteit van Wageningen nog colleges van mij hebt gevolgd. Als dat het geval is, vind ik het jammer dat ik je niet wat beter heb voorgelicht over oorlogsvluchtelingen, onze welvaartsstaat en de huisvestingssituatie in ons land.
In een brief van Rutger Bregman aan Mark Rutte las ik dat jij in Het Financieel Dagblad hebt verklaard dat de vluchtelingen onze welvaartsstaat komen opblazen. Is het niet in je opgekomen dat die vluchtelingen iets heel anders komen doen, namelijk de welvaart wat eerlijker verdelen over de wereld? Wat geeft ons het recht om met een paar medewesterlingen te genieten van een overdadige welvaart, terwijl elders op de wereld honger en oorlog is? Alleen het eenvoudige feit dat onze wieg op de goede plek stond?
Ook verklaarde je dat we niet genoeg woningen hebben om die vluchtelingen op te vangen. We wonen allebei in Wageningen en graag leid ik je een keer rond door ons mooie Rijnstadje. Dan zal ik je tonen hoeveel universiteitspanden leeg staan en hoeveel grote huizen bewoond worden door één of twee personen, inclusief mijn eigen huis. Van sommigen van deze mensen weet ik dat ze ook een huis in het buitenland hebben.
Verder meldde je dat we niet genoeg middelen hebben om de vluchtelingen een fatsoenlijk onderkomen te bieden. Het kan je toch niet ontgaan zijn dat de financiële mogelijkheden in dit land de pan uit rijzen. Als ik dat niet genoeg duidelijk heb gemaakt tijdens de sociologie colleges, moet het toch duidelijk geworden zijn uit de economie colleges. Of dachten je docenten dat deze krankzinnig scheve verdeling normaal was?

Waarde Jeroen, beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Kom met kracht terug op je woorden, toon je een echte sociaal democraat, zodat je jezelf weer recht in de ogen kunt kijken. 

Hartelijke groet, Iteke Weeda

Rust, Reinheid, Regelmaat, de slogan van de jaren vijftig. Die Reinheid is ondertussen wel veranderd. Zaten we midden vorige eeuw nog één keer per week in bad met broer of zus, en wasten we vitale delen vaker met een washandje aan de wastafel, tegenwoordig is dagelijks douchen vanzelfsprekend geworden.
‘Moet je per se douchen?’ luidt de kop van een artikel in Trouw. Het antwoord is ‘nee!’. Argumenten: kostbaar water wordt over de balk gegooid en minder vaak douchen levert minder huidproblemen op. Douche-gel en schrobben met zeep vergroten de huidproblemen. Van douchen wordt je huid droger, hoe heter het water, hoe sterker dat geldt. Het hete water lost het huidvet in de opperhuid op, daardoor verdampt er water uit de huid. Sla gerust een paar keer per week over en meer mooie adviezen die goed zijn voor het milieu, de eigen gezondheid en portemonnee.
Hoe kan het toch dat in het kielzog van eet- en anti-rookadviezen, de risico’s van veel douchen geen plaats krijgen? Hup, we gooien dat dagelijkse douchen eruit! Ik maak me trouwens sterk dat dure crèmes om de huid te reinigen niet zelden ook schadelijke bijwerkingen hebben voor de huid. Ze worden gepropageerd om jong te ogen, maar ik heb niet de indruk dat mannen, die deze crèmes niet gebruiken, significant sneller verouderen.
We zijn doorgeschoten. Dat gevoel bevangt me ook wel eens als ik een supermarkt in loop. Een paradijs aan kleur en vers, veelal netjes in blik en plastik. Een weelde die gewoon geworden is. Mark Rutte trachtte deze week de volksangst te beteugelen met de mededeling dat we de opvang van vluchtelingen gaan versoberen. Laten we liever maar eens beginnen met ons eigen gedrag te versoberen. 

Alledaagse Wijsheden

“In onze tijd is eenvoud zeer zeldzaam.”

Publius Ovidius Naso  (43 v. Chr. ­– 17 n. Chr.) 

“Er zou nooit meer honger zijn
als ieder de grond van zijn hart zou ontginnen.”

Carla Pols

Terrorismedeskundige Beatrice de Graaf is geïnterviewd voor De Correspondent. Haar heldere verhaal is gedrapeerd rond elf stellingen. De achtste: “Terrorisme komt, maar verdwijnt ook altijd weer. Altijd.”
Ze onderbouwt deze stelling met de golftheorie en daarin zag ik direct de connectie met de maatschap- pelijke ontwikkelingen die ik regelmatig gekoppeld heb aan veranderende relaties en man-vrouw verhoudingen.
Sinds de opkomst van de moderne staat eind 19e eeuw zijn er vier golven van terrorisme geweest. De eerste: anarchistisch terrorisme tussen 1880 en 1918. Dat is ook de periode waarin gemeenschappen uiteenvielen, huwelijk en gezin zich losmaakten van de familie en het huwelijk gebaseerd op liefde en vrije keuze terrein won. De tweede golf: dekolonisatieterrorisme tussen 1930 en 1960. Het losmaken van ondergeschikte staten valt ook te herkennen bij de versterkte positie van het gezin als hoeksteen van de samenleving. Betutteling door de oudere generatie werd afgewezen.
De derde golf, het revolutionaire verzet, wordt gesitueerd tussen 1960 en 1990. Dit is bij uitstek de periode waarin individuele ontplooiing werd nagestreefd, zowel op het werk als in relaties. De vrouwen- beweging, werknemersraden etc. vlogen als paddenstoelen uit de grond. Momenteel zijn we al zo’n vijftien jaar beland in de vierde golf van religieus geweld. Deze hangt samen met de noodzaak van integratie van culturen en acceptatie van de wereldwijde diversiteit, een klus die vanzelfsprekend met grote botsingen gepaard gaat.
De Graaf stelt dat de golftheorie een ‘enge, maar tegelijkertijd ook wel weer geruststellende theorie is’. Dat lijkt me een juiste constatering. Er is ook geen weg terug, deze vernieuwing hoort erbij. Een vijfde terrorismegolf wordt niet voorspeld, maar ik vermoed dat de basis daarvan de verbinding met de kosmische werkelijkheid zal zijn, waarbij radicale atheïsten het achterhoedegevecht aanwakkeren.

Alledaagse Wijsheden

“Voor iedere generatie terroristen die je uitschakelt, krijg je een meedogenlozere terug,”

“Terrorismebestrijding draait om beeldvorming.”

“De beste terreurbestrijder is een wijkagent.”

Beatrice de Graaf

Heel wat analyses over de huidige gevoelens van bedreiging heb ik tot me genomen. Ik krijg de behoefte om eronder, erachter te kijken, andere concepten, niet de bekende context van naïef versus agressief. Daarvoor ga ik te rade bij de man die volgens eigen zeggen veelvuldig met God spreekt: Neale Donald Walsch. De agenda van het lichaam houdt volgens hem in: overleven, gevoed en gelaafd worden, een veilig dak boven je hoofd, genot voelen. Dat is precies wat ons nu bezighoudt, hoe dat te bereiken. Maar dit is niet de agenda van de ziel, meent Walsch, die weet dat overleven, veiligheid en genot niet nagestreefd hoeven te worden. De ziel hoeft er niet naar op zoek te gaan, want het zijn inherente kwaliteiten van de ziel.
Zo’n inzicht maakt een stuk relaxter, wat bijdraagt aan een minder krampachtige, meer adequate hantering van de situatie. Het is belangrijk om vanuit een verhoogd bewustzijn te leven. Walsch verstaat daaronder het opmerken van het moment. Niet doordraven zoals we nu zoveel zien. “Het gaat over stoppen, bekijken, luisteren, voelen, ten volste ervaren wat er gebeurt. (...) Wat doe ik? Hoe doe
ik dit? Waarom doe ik dit?”
Dat de roep om herstellen van grenzen regelmatig klinkt, getuigt eerder van een verlaagd dan van een verhoogd bewustzijn. Walsch is van mening dat sociale evolutie getoond wordt door een beweging naar eenheid, niet door een beweging naar afgescheidenheid. “Seperatisme is een illusie.” Als dat doordringt, kunnen we de angsten ook beter hanteren. We weten dan dat angst en liefde verbonden zijn. “De waarheid is dat er alleen liefde is. Zelfs angst is op liefde gebaseerd en als angst op de juiste manier gebruikt wordt, drukt hij liefde uit.” Dat is een houding van waaruit echt onderhandeld kan worden.

Alledaagse Wijsheden 

“Het verschil tussen liefde en behoeftebevrediging: liefde laat los, behoeftebevrediging wil vasthouden.”

“Een glimlach is een raam naar de ziel. Lachen is de deur.”

Neale Donald Walsch

Op mijn vraag hoeveel onbeslapen bedden, matrassen er in Nederland zullen zijn in huizen, hotels, vakantiehuisjes etc. antwoordt mijn vriend spontaan vijf miljoen. Zelf dacht ik spontaan aan twee miljoen, maar bij nadere beschouwing denk dat het er zelfs nog meer zijn dan vijf miljoen. In NU.nl
las ik dat vorig jaar ruim zestien miljoen zakenmensen overnachtten in Nederland en als je daar de toeristen bij optelt kom je op een veelvoud ervan.
We kunnen wat aan in dit landje. Maar in datzelfde land overwegen we om vluchtelingen die recht hebben op noodopvang op straat te laten slapen. Een overvloed aan lege kantoren (alleen al in Wageningen stralen de lege universiteitsgebouwen me tegemoet), een groot overschot aan bedden, matrassen en we zouden zwaar getroffen mensen, die jarenlang tussen bommen en doden leefden, de straat opsturen? Je wordt toch helemaal naar bij de gedachte.
Een van de argumenten: die lege kantoren zijn niet zomaar geschikt, de voorzieningen zijn er niet op ingesteld. Nee, is de straat daar dan wel op ingesteld?? Het is nog niet besloten, maar alleen al de gedachte eraan betekent dat we in dit rijke, goed georganiseerde land diep kunnen afzakken met onze morele standaarden.
We spreken over opvang in de regio, een illusie als de omstandigheden aldaar onderzocht worden. Maar het minste wat we kunnen doen is veel menskracht en middelen ter beschikking stellen om daar te helpen. Natuurlijk moet die vijf miljard daarvoor gebruikt worden, in plaats van wat douceurtjes voor alle Nederlanders.
De economische radicalisering richting materieel eigenbelang is een basis voor geweldpleging, met als krachtige stimulans het opzwiepen van de angst.

Alledaagse Wijsheden

“Angst is de belangrijkste bron van bijgeloof en één van de belangrijkste bronnen van wreedheid. Angst overwinnen is het begin van wijsheid.”

Bertrand Russell

“Angst verandert niets aan het verdriet van gisteren en lost de problemen van morgen niet op. Het enige dat angst doet is je vandaag verlammen.”

Corrie ten Boom

“Stel je zelf bloot aan je diepste angst; En daarna, heeft angst geen macht meer; En de angst voor vrijheid slinkt en verdwijnt; Je bent vrij.”

Jim Morrison 

In De Groene Amsterdammer staat een fraaie briefwisseling tussen Yvonne Zonderop en Stephan Sanders. ‘Geloofsbrieven voor weifelaars.’ Beide journalisten bevinden zich in een zoektocht naar de betekenis van het geloof. Met vallen en opstaan verloopt de tocht, de tijdgeest is een struikelblok om
bij de religieuze beleving te komen. Sanders: “... ik vond het gewoon niet intelligent genoeg, geloven, als bijdetijdse filosofie- en politicologiestudent.” Als je behoort tot Ons Soort Mensen voelt ‘je gelovig tonen’ als ‘uit de kast komen’.
Zonderop denkt dat ons woord ‘geloof’ ook niet meehelpt. Faith is volgens haar een beter begrip, omdat daarmee geloof, hoop en liefde in een woord samenkomen. Die worstelende zoektocht van beiden maakte indruk op mij, omdat ik zelf bij mijn weten nooit geworsteld heb op dit gebied. Tot eind in de veertig was ik ‘ietsist’ onder de naam ‘de kracht van de natuur’. Het woord ‘God’ reserveerde ik voor mensen die een dergelijk houvast nodig hadden. Door persoonlijke ervaringen, belevingen was ik vanaf die periode direct ten diepste van overtuigd dat er sprake was van God of van een Goddelijke energie. Dat had niets met de behoefte aan houvast te maken.
De 19^e eeuwse Franse schrijver John Petit–Sean noemt atheïsme zelfmoord van de ziel. Dat klopt in zoverre dat het bestaan van de ziel wordt ontkend. Hoogleraar ‘Religie en zorg’ Hans Schilderman betoogt dat de teloorgang van levensovertuigingen een leegte achterlaat. In die leegte kunnen populisme en fundamentalisme welig tieren. Zelf heb ik steeds gedacht dat deze teloorgang een tussenfase is, af van de godsdienstdogma’s, op naar de individuele zoektocht à la Sanders en Zonderop. Het gaat wel traag, maar misschien ontstaat ergens in het komende decennium deze vernieuwing door een ‘uit de kast’ explosie.

Alledaagse Wijsheden

“Ook nog naar AA-bijeenkomsten geweest, waar ze je vragen je over te geven aan een ‘Higher Power’. Dat was daar en toen onmogelijk voor mij, ik kon de woorden niet uit mijn strot krijgen. Fysiek onmogelijk. Maar ik zeg nu ‘God’ en hoef dat woord niet door te spoelen met twee of drie flessen wijn.”

Stephan Sanders

“Tussen hoop en optimisme zit een essentieel verschil. Optimisme is een houding waartoe je zelf besluit. (...) Hoop werkt anders; het is een gemoedstoestand, niet een besluit. Hoop wordt gewekt.”

Yvonne Zonderop

“Terwijl populisme de leegte van verloren overtuigingen vult met morele angst voor de waarden en normen van vreemdelingen, kenmerkt fundamentalisme zich door morele overmoed in de claim dat zij voor de ontstane leegte het verplichte alternatief biedt.”

Hans Schilderman

De Amerikaanse hoogleraar Barry Eichengreen beëindigt een interview met de woorden: „De vluchtelingencrisis heeft voor Europa mogelijk grotere consequenties dan de val van de Muur. Jullie hebben nog maar een begin gezien van wat er gaat komen. Dit is een eerste regendruppel in een
grote storm.” 
Dat zou zo kunnen zijn, des te meer inzet is noodzakelijk. Des te meer ook luisteren naar de angsten die onder mensen leven. Dreigen en woede zijn vormen van angst. We leren niet veel, laat staan dat we iets oplossen, als we terug dreigen (óók angst) of verwoed straffen uitdelen. Mensen hun zegje laten doen, echt luisteren en reageren, is de weg naar een oplossing.
Angst kan het beste tegemoet getreden worden met vertrouwen. “Wir schaffen das.” Geen naïef vertrouwen dat het vanzelf wel goed komt, dat we als we iedereen toelaten er ook wel uitkomen, maar een diepere vorm van vertrouwen die rust uitstraalt. Daarmee bereikt Angela Merkel veel, in ieder geval meer dan Eurocommissaris Frans Timmermans. Hij verklaarde niet zo optimistisch te zijn over de Europese samenwerking. “Het zou ook kunnen stranden.” Dat is een uitdrukking van angst op dit moment. Dat mag gevoeld worden en dat ebt wel weer weg (wat trouwens ook leek te gebeuren verder in het gesprek), maar vanuit een vooraanstaande positie kan het beter niet geuit worden in het openbaar. Merkel straalt ook meer dan vertegenwoordigers van ons eigen CDA uit dat als wij dit niet gezamenlijk menswaardig oplossen onze (Christelijke) waarden op het spel staan en dat culturele klimaat kan niet verkwanseld worden.
Ik denk gewoon dat Merkel profetische woorden sprak, de einduitkomst kennend: “Wir schaffen das!” Eeuwenlang zullen het gevleugelde woorden blijven.

Alledaagse Wijsheden

“Wij moeten voortdurend dijken van moed opwerpen tegen de stormvloeden van de angst.”  

Martin Luther King 

“Angst klopt aan de deur, vertrouwen deed open en zag... niemand.”

Chinees gezegde

Rond 1980 kon ik nog goede sier maken met de voorspelling dat vriendschapsnetwerken steeds belangrijker zouden worden. Dat werd provocerend gevonden, alsof ik de heilige hoeksteen gezin de nek wou omdraaien. Ik zag de bui echter al hangen. Echtscheidingen namen toe, bejaardenhuizen namen af. De eenzaamheid op de oude dag had alles te maken met een verheerlijking van huwelijk en gezin, en het ontbreken van de capaciteit om zelfstandig vriendschappen te onderhouden. Het waren kennissen, die je gemakkelijk verloor als je partner overleed.
Tegenwoordig hoef je niet meer aan te komen met zo’n voorspelling. De status van vriendschap is in de tussenliggende tijd enorm gestegen. Geen behoefte aan een partner? Dat mag! Maar zeg niet dat je geen behoefte hebt aan vrienden, dan word je in een gesticht gestopt. Als je mensen vraagt wat ze onder vriendschap verstaan, krijg je fraaie omschrijvingen. Onwankelbaar op één prijkt: ‘Vertrouwen’. Gevolgd door: ‘alles kunnen vertellen’, ‘dag en nacht met je problemen kunnen binnenvallen’. Ik zeg altijd: doe het eens een paar nachten, kijken of het je vrienden zijn.
Als we massaal iets goed vinden, dan moet het natuurlijk ook goed voor de gezondheid zijn. De wetenschap helpt een handje. In een artikel in ‘De Standaard’ las ik: “Onderzoek na onderzoek toont aan dat goede vrienden hebben onze overlevingskansen verhoogt. Weinig vrienden hebben is even schadelijk als 15 sigaretten per dag of alcoholisme.” Komische vergelijking en weer wordt gesuggereerd dat ieder mens gelijk is.
Wil ik weer provocerend overkomen, dan kan ik beter gaan verkondigen dat we moeten leren alleen te zijn, eenzaamheid te waarderen. En daar is ook veel voor te zeggen.

Alledaagse Wijsheden

“Ik kan niet treuren om het verlies van een liefde of een vriendschap, zonder te peinzen dat je alleen verliest wat je niet echt hebt gehad.”

Jorge Luis Borges

“Ik heb drie stoelen in mijn huis: een voor de eenzaamheid, een voor de vriendschap en een voor gezelschap.”

Henry Thoreau

Wat kun je als mens verdragen op de vroege ochtend? Een hoofdredacteur van de Quote500 die stralend vertelt dat de allerrijksten tien procent rijker zijn geworden? Een minister die op steeds meer snelwegen de stikstofvriendelijke maximale snelheid van 130 km per uur gaat invoeren? Een ING die kampioen is met uitgeven van geld voor milieuonvriendelijke energiebronnen? Een plaatsgenoot die zich aangaande coco’s en wetgeving door de ING liet chanteren? Een virusprofessor die vindt dat ouderen zich moeten laten griepprikken, want anders ga je te vroeg dood (terwijl je allang een respectabele leeftijd hebt bereikt)?
Nee, dat red je niet lang, gauw op zoek naar vrolijk nieuws. Raak: de Gezondheidsraad heeft met zijn adviezen rekening gehouden met de gezondheid van het milieu. Chapeau, daar drinken we een glaasje op! Hooguit één, vindt de raad. Wat een vreugdeloze bedoeling. Ik zie zo’n feestje al voor me. Voor de drank blijft niet veel meer over dan water en thee: proost! Geen kaas, worst, bitterballen etc, maar wel één handje noten en wat rauwe groenten. Al helemaal geen rokertje, we krijgen al genoeg foute stoffen binnen door hard rijdende auto’s.
Advies áán de Gezondheidsraad: vertel mensen dat zelfonderzoek naar wat bij je lichaam en psyche past essentieel is. Vertel dat bij onderzoek uitgegaan wordt van bestaande aannames, zonder out of the box te denken. Uitkomsten tonen op basis daarvan de gemiddelde Nederlander, die niet bestaat. Ieder mens is anders, ieder lichaam reageert anders en zeker ook iedere psyche. Relativeer je boodschap met de mededeling dat de kans groot is dat over vijf jaar weer veranderingen in de adviezen komen. Daarna mag je bedillerig wat algemeenheden spuien over wat goed is voor de gemiddelde Nederlander.

Alledaagse Wijsheden

“Er zijn geen mensen die hun gezondheid eerder verliezen dan zij die de meeste moeite doen om haar te bewaren.”

Michel Eyquem de Montaigne (16^e eeuw) 

"Ziekte is geen kracht om iemand uit het leven te trekken. Het is juist een uitnodiging om in het centrum van je leven te gaan staan."

Pat Rodegast/Judith Stanton 

“Twee kanten van de schutting: • bewustzijn — stoffelijke werkelijkheid; • geest — materie;
• ziel — wetenschap; • transcendente zelf — natuur; • god — dingen.

William Arntz e.a.  (in: What the Bleep do we (k)now!?) 

“Mannen zijn vaker gelukkig dan vrouwen” kopt het CBS. Factcheck: niet onderzocht! Op basis van de gepresenteerde cijfers kun je wel zeggen: “Iets meer mannen (69%) dan vrouwen (64%) zeggen (bijna) altijd gelukkig te zijn.” En dat is een heel andere boodschap. Het lijkt me trouwens een typisch geval van sociaal wenselijke beantwoording, zo onrealistisch veel mensen die (bijna) altijd gelukkig zijn. Dat geldt ook voor de tevredenheid alom, slechts drie procent is echt ontevreden met het leven. Maar los daarvan, de resultaten bevallen mij wel. Zoveel geluk en tevredenheid, dat willen we vast wel met anderen delen. Een opstekertje, want journaals en media zijn niet erg royaal met goed nieuws, betoogt Rutger Bregman gloedvol in De Correspondent. Als je daarop afgaat, denk je al gauw dat we in een land propvol met opgewonden schreeuwers en ontevreden klagers wonen die niets voor anderen over hebben.
Nu kun je toch ook weer niet zeggen dat slecht nieuws in de media overheerst. Er zijn veel landelijke bladen, van Libelle&Margriet tot en met Happinez, die vol zitten met goed nieuws. Probleem is dat ze niet serieus genomen worden, weggezet als onbelangrijk, vrouwenbladen. Dat brengt me bij mijn stokpaardje. Slecht nieuws media zijn in essentie mannelijk en goed nieuws media vrouwelijk. In ons ‘collectief onderbewuste’ (Jung) ligt het beeld dat het mannelijke superieur is aan het vrouwelijke nog tamelijk sterk verankerd. Beíde soorten media presenteren echter een eenzijdige werkelijkheid. In Libelle etc. zijn kritiek, nare beelden, machtspelletjes taboe, in journaals etc. moet niet te veel warme menselijkheid aan de orde komen. Wat we dus nodig hebben is de ontwikkeling van androgyne media, waarin beide invalshoeken geïntegreerd aanwezig zijn.

Alledaagse Wijsheden 

“Als je naar het journaal kijkt en je denkt dat dat de wereld is, dan heb je een probleem. Dat is namelijk niet de wereld, dat is het journaal.”  

Theo Maassen

“We zijn geen slachtoffers van de wereld die we zien. We zijn slachtoffers van de manier waarop we de wereld zien. In werkelijkheid zijn er geen slachtoffers.”

Shirley MacLaine

Met haar meningen kon ze me redelijk op de kast krijgen. Filosofe en publiciste Stine Jensen hoorde met haar rationele kijk helemaal bij het mannelijke denkwereldje, maar het klonk zo kil. Dat gevoel is in één klap omgeslagen in waardering door een interview in het Filosofie Magazine. Volgens Jensen is haar denken warmer en doorleefder geworden. Het draait minder om logisch kloppende gedachten, meer om empathie en verbinding.
Ingrijpende levenservaringen leidden ertoe dat ze niet meer toe kon met de cognitieve aanpak en denkwijzen, en zich ging verdiepen in de Oosterse filosofie. Van analyses op basis van argumenten en ratio stapte ze over op de onmiddellijke ervaring, intuïtie, holistisch denken. Bovenal het beléven van wat je leert, ervaren dat je niet je gedachten bent, maar dat je ze tijdelijk hebt. Het observeren van je eigen gedachten en emoties ervoer Jensen als een bevrijding. Ze vertelt dat ze autonomer is gaan denken, minder angstig en behaagziek. Het is waar, dit euvel kleeft vaak aan de universitaire status, erbij willen/moeten horen.
Mensen die langs individuele weg, dus niet via sekten of dogmatische stelsels, de betekenis van spirituele inzichten hebben ontdekt, zullen daar niet snel meer afstand van doen. Daarom mogen we verwachten dat spirituele visies zich steeds dieper zullen nestelen in onze Westerse cultuur. In de NRC mag al een positief artikel geplaatst worden over ‘mindful e-mailen’, wel pas als de coach bezweert dat mindfulness niet zweverig is en goed voor de productiviteit!!
Jensen komt deze maand uit met het boek: “Go East! Een filosofe op zoek naar spiritualiteit”. Een boek uit het hart, niet uit het hoofd, volgens haar eigen zeggen. Ik ga het lezen.

Alledaagse Wijsheden

“Van non-dualisme had ik nog nooit gehoord. Van dualisme natuurlijk des te meer: de scheiding tussen lichaam en geest die Descartes introduceerde. Het betekent denken in termen van eenheid in plaats van in tegenstellingen, zoals we dat in het Westen gewend zijn.”

“Verlichting in westerse zin, zoals wij die te danken hebben aan Kants essay “Was ist Aufklärung?”, betekent onmondigheid achterlaten en je verstand gebruiken. Die definitie staat voor autonomie en het primaat van de ratio. De non-dualistische opvatting van verlichting die ik nu leerde kennen, laat het primaat van het denken juist los.”

“Voorheen was het (denken) vooral gericht op de vraag of een bepaalde argumentatie wel klopte. Nu denk ik vaker: wat wil iemand die iets zegt of schrijft eigenlijk met de wereld, wat heeft diegene met ons voor, hoe legt diegene verbindingen?”

Stine Jensen

Geweldig, de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) doet ook een duit in het anti-vleeszakje. Ik geloof niet zo in die één-op-één onderzoeksuitkomsten, “van bewerkt vlees kun je darmkanker krijgen”, de samenhangen zijn veel complexer. Maar als ze een goed doel dienen, zul je mij niet horen mekkeren over foute aannames, schijnverbanden en verkeerde onderzoekstechnieken. De natuur is er enorm bij gebaat als veel mensen hun gedrag richten naar dit resultaat.
En dat zullen ze, want de angst voor de dood is wijdverspreid. In het geval van vlees werkt het mee, maar vaak werkt die angst juist tegen een evenwichtige samenleving. De extreem hoge kosten van de gezondheidszorg is er een voorbeeld van. In een mooi Correspondent interview van Lex Bohlmeijer met dominee Ruben van Zwieten komt dit aspect zijdelings aan de orde. Als we onze eindigheid niet accepteren, oneindig willen doorbehandelen, kosten voor de samenleving, rijzen die kosten de pan uit. Van Zwieten stimuleert projecten waardoor het bewustzijn moet groeien dat je je sterfelijkheid beter kunt omarmen. Op een fundamenteel niveau moet de discussie de diepte ingaan en niet blijven hangen bij ‘strijden tegen de dood’.
Dat brengt me bij de kwestie van orgaandonatie. Heel simpel vindt Pia Dijkstra (D66) het. Volgens haar initiatiefwetsvoorstel is iedereen automatisch donor, tenzij je bezwaar aantekent. Er wordt veel reclame voor donorschap gemaakt en steevast staat er dan een gelukkig jong kind op het pamflet of neemt de professor een blij ogende tiener mee naar DWDD die vertelt hoe dankbaar hij is voor het nieuwe orgaan. Begrijpelijk, maar over het gesleep met organen bestemd voor ouderen hoor je weinig. Juist dát zou ter discussie moeten staan, zijn we daarmee wel op de goede weg??

Alledaagse Wijsheden

“Men kan het niveau van beschaving van een land meten aan de manier waarop dat land met zijn dieren omgaat.”

Mahatma Ghandi 

Het dreigen met ziektes om je levensbeschouwing aan de mens te brengen is geloof ik universeel.
Of je nu traditioneel Christelijk bent en met zondigheid en de straf van God zwaait, dan wel zwaar spiritueel en de onbalans van de totale energiehuishouding aansprakelijk maakt, dan wel diepgelovig wetenschappelijk en met zware bewijzen mensen schuldig verklaart en tot ander gedrag aanzet.
Het zit kennelijk in de mens, ziekte intrigeert.

Drs H. Van Praag

Op een Festival der Vooruitgang, dat De Correspondent organiseerde, kun je vooruitstrevende sprekers verwachten. En die waren er ook. Met name de Duitse visionair Ulrike Guérot maakte indruk op mij met haar lezing ‘Utopisch Europa’. Mijn hart is direct al gestolen als de lezing toegelicht wordt met de zin: ‘Waarom Europa vrouwelijker zou moeten worden.’ De vrouwelijke visie moet geïntegreerd worden in de mannelijke constructie. Op weg naar een ‘Global Welt Gesellschaft’ (Kant) zou de Europese Republiek een goede tussenstap zijn. Dus niet de Verenigde Staten van Europa, wat George Washington indertijd voorspelde, maar wel regio’s. Staten verwijzen naar grenzen, een kenmerk van vrouwelijkheid is grensloosheid die samen gaat met vrijheid.
Gaan we niet juist de andere kant op in deze vluchtelingencrisis, waarbij gemoederen hoog oplopen, standpunten keihard bevochten worden en menigeen de mond vol heeft van ‘grenzen sluiten’? Dat we op dit moment in een licht ontvlambare situatie verkeren kan niet ontkend worden. Maar tegelijkertijd zien we ook dat regeringsleiders, gesteund door plaatselijke bestuurders, noodgedwongen tot overeen- stemming moeten komen. Als dat niet gebeurt “begint Europa uit elkaar te vallen”, meent de Sloveense premier Cerrar. Bondskanselier Merkel spreekt over “een lakmoestest voor de EU”. Uitgaande van Europese waarden wordt uiteindelijk gezamenlijk gesteld “dat een humanitaire tragedie voorkomen moet worden”.
Hoe moeilijk het ook is om de bevolking op één lijn te krijgen, hoeveel botsingen er nog gaan komen, met een metablik in de toekomst valt te verwachten dat Europa meer als eenheid zal gaan opereren.
Er móeten oplossingen komen en langs die weg kan een klimaat geschapen worden ten gunste van een Europese Republiek.
Wil je een klein steentje bijdragen, teken dan de petitie op www.european-republic.eu!

Alledaagse Wijsheden 

“Nobody in Europe will be abandoned. Nobody in Europe will be excluded. Europe only succeeds if we work together.”

“The euro is our common fate and Europe is our common future.”

Angela Merkel

“Ik blijf optimistisch. Wat we in Europa en in de rest van de wereld hebben gezien is dat vrijheid een veel sterkere aantrekkingskracht heeft dan radicaal fundamentalisme.” 

Gijs de Vries

“De stemming onder consumenten is in oktober aanzienlijk verbeterd ten opzichte van september en gestegen tot het hoogste niveau in ruim acht jaar tijd.” jubelt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Nee, ze meten niet onze stemming, dat psychologische begrip wordt gebruikt om het allemaal positief, minder hebberig te laten klinken. Met de woningmarkt gaat het goed, we verhuizen meer; groeiende bestedingen, we geven meer uit; er worden meer leningen afgesloten. Mijn stemming daalt naar een nulpunt als ik dat lees, terwijl op een andere bladzijde staat dat Nederland niet weet hoe de vluchtelingen ondergebracht moeten worden.
Wellicht heeft het zogenaamde ‘groeiende consumentenvertrouwen’ ook iets te maken met de uitgaven voor asielzoekers en dat zou tenminste nuttig zijn. In de bouw is dat inzicht al doorgedrongen. Maar de euforie richt zich daar niet op. Het gaat om ‘Wij Nederlanders’. Maar alsjeblieft, wij moeten juist mínder consumeren, wij zijn slaaf van onze consumptiedrift. Bijvoorbeeld onze voedings-, diëten-, medische- en farmaceutische industrieën, die alle veel willen verdienen, houden elkaar in een houdgreep en buiten ondertussen de aarde uit.
Dat lijkt Leon de Winter in zijn Telegraaf column dan een niet achterlijke beschaving te vinden. In zijn ogen is de EU gedoemd ten onder te gaan als zij haar eigen grenzen niet bewaakt. De Winter: “Om grenzeloos en vrij te durven denken moet je achter je eigen, verdedigbare grenzen veilig zijn en niet bang hoeven te zijn voor de dodelijke gevolgen van achterlijke tradities.” ‘Vrij denken’? We hebben zo onze eigen onvrijheden wat het denken betreft. En laten we ons vooral ook menselijk voelen en onze overdreven welvaart delen. ‘Grenzeloos denken achter je eigen verdedigbare grenzen’? Heeft De Winter nooit van internet gehoord waarmee de grenzen onomkeerbaar zijn opgeheven??

Alledaagse Wijsheden

“Wij hebben meer voedsel dan de rest van de wereld en meer diëten om te beletten dat we het opeten.”

Lauren Bacall

“... het milieuactivistische argument voor beperking van de groei is niet te verklaren als een pragmatische reactie op bekende feiten. Het verraadt passie, een wil om te geloven, waarbij de feiten van ondergeschikt belang zijn. (...) Het ecologische denken staat of valt als geloof, niet als wetenschap.”

Robert & Edward Skidelsky

Er zijn mensen die zwaardere eisen stellen aan zelfrealisatie (slot vorig blog). Therapeut, liefdesauteur en veelvuldig Oprah gast Daphne Kingma stelt dat zelfliefde vooraf gaat aan liefde voor anderen. Tien kwaliteiten van de ziel moeten ontwikkeld worden om werkelijk te kunnen liefhebben en de relatie naar een hoger niveau te trekken. Zet je schrap, dat zijn:
•Zelfbewustzijn; •Levendigheid; •Realisme; •Eerlijkheid; •Edelmoedigheid;
•Inlevingsvermogen; •Vergevensgezindheid; •Dankzegging; •Toewijding; •Vreugde.
Ik zou zeggen: geef jezelf voor elk onderdeel een rapportcijfer, bereken het gemiddelde en je weet wat je te doen staat.
Zelfliefde is welhaast het tegenovergestelde van narcisme. Voor de narcistische persoon is liefde moeilijk. De wereld draait om hemzelf en zijn behoeften. Hij gaat ervan uit dat alle anderen net zo zijn als hijzelf, zonder zich bewust te zijn van het unieke van die ander. (Dat is precies ook de reden waarom ik de uitspraak “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.” moreel twijfelachtig vind, getuigend van weinig inlevingsvermogen; blog 17-6-’13) Deze overdadige zelffocus, een overdreven nadruk op de eigen behoeftebevrediging blokkeert liefde.
In mijn ogen zijn liefdesrelaties ten diepste bedoeld om ‘heel’ te worden, de mannelijke en de vrouwelijke energieën te laten samenvloeien. Voor Kingma is dat het niveau van onbewuste emotionele behoeften: “Het helen van alles wat in de weg staat van onze capaciteit om je ‘heel’ te voelen.” Omdat er bij ons mensen doorgaans innerlijk veel in de weg staat, is de liefdesrelatie voor menigeen een moeizaam, pijnlijk en soms ook eenzaam proces. Maar wel de weg naar evenwicht.

Alledaagse Wijsheden

“I’ve learned that you can keep going long after you think you can’t.”

Daphne Kingma

“Als ik verliefd ben op iemand en hem begin te zien als mijn vreugdebron raak ik mezelf kwijt. Ik moet mezelf er dan voortdurend aan herinneren dat die bron van vreugde binnenin mij aanwezig was, dat ik alleen maar in staat ben buiten mijzelf liefde te ervaren omdat het binnenin mij zit.”

Shakti Gawain &  Laurel King

Waarom zou je makkelijk doen als het ook moeilijk kan? Normaal gebruik ik graag de omgekeerde stelling, maar ach, een keer gewichtig doen met ongewone ideeën en begrippen is ook wel eens leuk. Die neiging krijg je bij het lezen van de visie van Deepak Chopra, die ik deels met m’n hersenen begrijp en de rest doet mijn hart. Hij schreef het boek met bovengenoemde titel, met als toevoeging ‘De onbegrensde kracht van het zinvolle toeval’.
Dat de fysieke wereld van objecten en materie uit informatie bestaat, die verpakt is in energie die in verschillende frequenties trilt, is geloof ik wel redelijk bekend. We zien de wereld natuurlijk niet als een enorm web van energie, omdat die energie te snel trilt. We weten ook dat wetenschappers inzichten hebben gegeven in de mechanismen van het lichaam, maar niemand kan een experiment bedenken naar de herkomst van de gedachte. Ergo: intentie, verbeelding, betekenis, doel etc. hebben niets te maken met de hersenen. “Ze regelen hun activiteit via de hersenen, maar zijn eigenschappen van het niet-plaatsgebonden domein, dat zich buiten ruimte en tijd bevindt.”
Deze niet-plaatsgebonden intelligentie regelt ook de lichaamsfuncties waar je niet bij na hoeft te denken, zoals een hoeveelheid bloed naar je hart pompen. “Het plaatsgebonden ‘ik’ zorgt voor de intentie en het niet-plaatsgebonden ‘ik’ regelt de details op synchronische wijze.” Mensen die zelfrealisatie bereiken, herstellen hun verbondenheid met de niet-plaatsgebonden geest. Ze willen
niet manipuleren of overheersen, ze zijn niet gevoelig voor kritiek of vleierij, minderwaardigheids-
en superioriteitsgevoelens zijn hen vreemd.
Dat is dan toch weer een mooi slot, zo kun je zelf nagaan hoe het staat met je zelfrealisatie. 

Alledaagse Wijsheden

“Het lichaam is een soort lokaal adres voor non-lokale informatie.”

“Jouw wensdromen dienen niet op gespannen voet te staan met de plannen van het universum; het is belangrijk dat niet te vergeten. Wensen dat je de loterij wint kan je besef van afgescheidenheid van het universum vergroten.”

Deepak Chopra

Zweden, het walhalla van feminisme, lange vaderschapsverloven, kindvriendelijke werktijden, etc.
Maar ook een land waarin de culturele notie dat er geen verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen een heilig dictaat is. ‘Nurture’ wint het van ‘nature’, praten over mannelijkheid en vrouwelijkheid is politiek incorrect. Hierdoor valt ook niet te bediscussiëren dat beroepen met hoog aanzien en inkomen vaak helemaal niet aantrekkelijk zijn voor vrouwen. ‘Gebrek aan ambitie’ wordt dat dan genoemd, maar het is gewoon een andere beroepsvoorkeur. De maatschappelijke hoog-laag ladder is mannelijk gedefinieerd.
In een HUMO interview van Mark Schaevers met de Zweedse Katrine Marcal lees ik dat zij de economie pure mannelijkheid verwijt. Mag dat in Zweden? In haar boek ‘Machonomics’ (de Duitse titel, een betere dan de Nederlandse: ‘Je houdt het niet voor mogelijk’) richt zij haar pijlen op de mannelijke ‘homo economicus’, een onafhankelijk, altijd rationeel individu dat zich geheel door eigenbelang laat leiden en elke situatie in zijn voordeel weet te keren. Het is een model dat zekerheid lijkt te geven die in werke- lijkheid niet bestaat.
Terecht vergelijkt Marcal het ingewikkelde woordgebruik van economen met gewoonten in de Katholieke kerk. De economie geeft een ‘godsdienstige’ betekenis aan het leven zoals dat vroeger via de religie gebeurde. Wat wil Marcal dan? Niet de economische man vervangen door de economische vrouw, wel een nieuw vertrekpunt. Een economie die middel is om een sociale visie te vertalen, die ons helpt onze angsten en hebzucht te overstijgen in plaats van die te exploiteren.
De laatste tijd bereiken ons steeds meer geluiden in die richting. Wanneer gaan de Marcals, Klavers, Pikettys en vele anderen samenwerken om met de nieuwe beweging echt voet aan de grond te krijgen en mainstream te worden in berichtgevingsland?? 

Alledaagse Wijsheden

“Culturen, samenlevingen, individuen, seksen en instituties hebben alle deelgenomen aan het onderdrukken van het vrouwelijke principe.”

Norma Milanovich & Shirley McCune

“Door de eeuwen heen hebben godsdienststelsels gewerkt in de richting van gelijkschakeling van het ongelijke; in de richting van uniformiteit van gedrag; in de richting van gehoorzaamheid aan kerkelijk gezag. Terwijl alles afhangt van de ware innerlijke gesteldheid en de vrije uitdrukking dáárvan in woord en daad.”

J. W. Kaiser

Het vluchtelingenvraagstuk eist krantenpapier en via krantenverzameling Blendle kun je veel gezichts- punten tot je nemen. Soms rijzen de haren je te berge, maar de geluiden over snelle integratie zijn opbouwend. De lofzang die ik af en toe lees op Angela Merkel deel ik. Haar opstelling getuigt van waar leiderschap. De huidige angstaanvallen, door sommige politici aangewakkerd, komen voort uit een soort collectief egocentrisme in welvaartslanden.
Van veel kanten wordt bepleit de opvang in de regio, direct omliggende landen, te verbeteren. Een goede zaak, maar bedenk dat we in Nederland ook regio’s hebben. Een van de meest creatieve oplos- singen die ik las, kwam van een vrouw die bepleitte om de postcodes te gebruiken om vluchtelingen onder te brengen en snel te laten integreren; per postcode één vluchteling. Natuurlijk, de haken en ogen begrijp ik, maar dat is een kwestie van sleutelen aan zo’n plan om het te vervolmaken. Het positieve: alle Nederlanders krijgen een verantwoordelijkheid, het buurtgevoel wordt versterkt, samen helpen bij de integratie en het inlevingsvermogen vergroten jegens deze mensen die gevlucht zijn voor oorlogsgeweld.
Bizar was een artikel in De Telegraaf. Op flamboyante wijze wordt verteld hoe een journaliste een Syrisch gezin vond dat gedropt was in de buurt van het Telegraafgebouw. Ik zal het verhaal niet kopiëren, maar als het ‘ge-factcheckt’ zou worden, zou het waarschijnlijk in de categorie ‘gedeeltelijk waar’ of ‘onwaar’ vallen. Ze eindigt met de constatering “dat Nederland echt aan zijn taks zit en dat er morgen ook een vluchteling in uw tuin kan staan.” Haast komisch wordt het als je verderop in de krant een verhaal leest waarin door een deskundige wordt betoogd dat we op weg zijn naar ‘een eeuwig leven’ (tot duizend jaar oud!), aangevuld met tips om dat proces te versnellen. Over taks gesproken...

Alledaagse Wijsheden 

“Een mens die in crisis verkeert, vertrouwt vaak niet meer op een gesprek, omdat de belangrijkste voorwaarde daartoe – het vertrouwen – verloren is gegaan.”

Martin Buber

“Weet dat wanneer het denken niet met het hart is verbonden, het ego regeert.”

Norma Milanovich 

Hoorde ik het goed, een vertegenwoordiger van het wetenschappelijke bureau van de VVD die meent dat vluchtelingen die veilig in Turkije zijn aangekomen als ze verder trekken de status van ‘economische vluchteling’ dienen te krijgen? Zo ja, dan kun je in lachen of huilen uitbarsten, en je afvragen wat het wetenschappelijke gehalte van deze zienswijze is. Wat ik zeker goed gehoord heb is de visie van Halbe Zijlstra, fractieleider van de VVD, en daar past alleen maar huilen bij.
Hij is van mening dat onze welvaartsstaat en voorzieningen gevaar lopen door de toestroom van vluchtelingen. De zorgkosten lopen op, de woningmarkt loopt vast. Als korte termijn tunnelblik politicus ziet hij niet dat dit juist dé kans is voor een grondige hervorming van de nu verziekte woningmarkt voor alle mensen in Nederland. Herverdeling van ruimte, andere eisen aan woonoppervlak, ouderen laten doorstromen naar kleinere woningen. Evenzo de zorgkosten, weg met de bureaucratie, terugdringen dure tussenlagen, meer ‘handen aan het bed’.
Dat vluchtelingen die een verblijfsvergunning in Nederland krijgen daar een belangrijke rol in kunnen spelen, ontgaat hem geloof ik ook. Zijlstra heeft haast, spreekt over crisis, onorthodoxe methoden, een paar tientjes leefgeld, containerwoningen. Wetten moeten veranderd worden. Kan dat wel zo snel? Zijlstra: “Het is gelukt de aankoop van een Rembrandt in 2 weken door het parlement heen te jassen. Dan moet spoed nu ook lukken.'' Mind me, doeken van Rembrandt op één lijn zetten met de opvang van vluchtelingen.
Ik had het boek net dichtgeslagen, een boek naar mijn hart, ‘De Mythe van het Economisme’ van Jesse Klaver. Het was duidelijk, Zijlstra had een bedroevend staaltje economisme tentoongespreid. Geen visie, geen doorwrochte idealen, geen morele standaarden, alleen de rekensommen van de welvaartsstaat.

Alledaagse Wijsheden

“In het economisme kennen we van alles de prijs, maar zijn we vergeten wat de waarde is.”
 

“Een politieke cultuur die in het teken staat van angst en cynisme is niet onschuldig, ze doet iets met kiezers: ze zaait cynisme en angst onder mensen.”

Jesse Klaver

Het was me even ontgaan, de 4,0 trend. Industrie, werken, liefde, etc., van alles wordt voorzien van 4.0. Ik begrijp dat het gaat om maatschappelijke ontwikkelingen die in vieren worden gehakt. Die tijdspanne hoeft niet gelijk te zijn. Zo beslaat ‘werken’ 1 t/m 4 ruim twee eeuwen en ‘feministen’ ruim een eeuw. Die verplichte vierdeling zal er voor gezorgd hebben dat in het laatste geval de strijd van vrouwen voor vrouwenrechten midden 19de eeuw in de VS, die de positie van vrouwen vergeleken met die van slaven, geen aandacht krijgt.
Ik noem mezelf al zo’n veertig jaar feministe en heb daar mijn eigen definitie voor, namelijk dat de onderwaardering van vrouwelijke waarden en kwaliteiten wereldwijd verdwijnt. Ik heb allang gemerkt dat met mijn uitleg veel vrouwen en ook heel wat mannen feminist zijn. Maar ik val ermee niet in de vierdeling van Maxime Smit. Bij 1.0 staan stemrecht en gelijkheid van man en vrouw centraal, bij 2.0 seksualiteit en vrije keuze voor moederschap, bij 3.0 betreft het uiterlijk en gender, en bij 4.0 de sociale media en popsterren.
“Popsterren zijn de nieuwe feministen, sociale media spelen een gigantische rol, feminisme moet nog steeds iets zijn van álle vrouwen.”, aldus Smit. Prachtig vind ik vrouwen als Beyoncé die de feministe weer krachtig op de kaart zetten. Prachtig ook vrouwen die op vele andere terreinen zich met hart en ziel inzetten, zoals godsdiensthistorica Annine van der Meer die de verbannen vrouwelijke kant van
God zichtbaar maakt. Beide vrouwen gebruiken ook hun mannelijke kwaliteiten, zoals de Paus zich regelmatig van zijn vrouwelijke kant laat zien. De wereld kan deze ontwikkeling goed gebruiken.

Alledaagse Wijsheden

“Om dezelfde reden waarom de vrouw er bekaaid afkwam, werd ook de gnosis verketterd. Weten van binnen uit tast alle structuren aan.”

Jacob Slavenburg
 

“De witte vaders vertelden ons: ‘Ik denk, dus ik ben.’ En de Zwarte moeder binnen ieder van ons fluistert in onze dromen: ‘Ik voel, daarom kan ik vrij zijn.’”

Audre Lorde

Dit kopt het Nieuwsblad van het Noorden. Als Nederlander weet je dan dat het oké is. Los van culturele aannames zou je ‘zweverig’ als een goede eigenschap kunnen beschouwen, getuigend van een helikopterview. Niet vastgeklonken aan de aarde, maar de zaak breder overziende. De gevoelswaarde van woorden is echter indringender dan een neutrale analyse. Bij deze kop hoort een verhaal over het succesvolle tijdschrift Happinez, waarin yoga, boeddhisme, meditatie e.d. een centrale plaats krijgen naast mooie foto’s en gebruiksartikelen. Wijsheid en schoonheid verenigd. Het wordt vooral gelezen door vrouwen op zoek naar zingeving. Het gevoel wordt geraakt.
Zo’n blad is niet geschikt voor iemand die het ‘heel redelijk’ vindt om niet in God te geloven. Dat betreft de Franse socioloog Emmanuel Todd, die vandaag in Buitenhof zijn zegje mocht doen. Hij onderscheidt gelovers en niet-gelovers, en noemt zijn standpunt een redelijke hypothese. Nu is het kenmerk van een hypothese dat het een geloof is, dat nog bewezen moet worden. Dus het bestaan van God ontkennen is een geloof. Opvallend is dat Todd via de rede het Godsbestaan wil benaderen, terwijl juist het gevoel een basis moet vormen voor die rede.
Zijn stellingnamen zijn interessant. Sinds jaren 60 heeft de religie sterk aan structuur ingeboet. Dat vertegenwoordigt onderbewust een leegheid in de bevolking. Er is een zondebok nodig en zo creëer je ruimte voor islamofobie en antisemitisme. Er is in zijn ogen geen bewijs dat een maatschappij in vrede kan leven zonder enig metafysisch geloof. Als hij dan ook nog de ‘Je suis Charlie’ demonstraties in januari massa-hysterie noemt (volledig eens) en sterk anti-euro is (volledig oneens) laat hij mij in verwarring achter. Zoveel tegenstrijdigheden....

Alledaagse Wijsheden

“De natuur heeft ons gecreëerd met de capaciteit om God te kennen en te ervaren.”

Alice Walker

“Waarom zou ‘God’ een zelfstandig naamwoord moeten zijn? Waarom geen werkwoord... het meest actieve en dynamische van alles.”

Mary Daly

Dus daarboven in de hemel
zien wij elkander weer.
Daar drinken wij een glaasje
met onze Lieve Heer.
Ook hij die nooit geloofde
heft daar met ons het glas.
En kan dan maar niet geloven
dat hij ooit op aarde was.

Herman Finkers

Het duikt regelmatig op als een significante samenhang tussen verschijnselen wordt gevonden die voor het grote publiek toegankelijk gemaakt moet worden: het ‘we-toontje’. De kop van een NRC stuk: “Nadenken over onze oude dag maakt ons bang”. Hoezo ‘ons’, hoor ik daar ook bij? Ik kan me niet herinneren dat het me ooit bang maakte. “We willen heel graag zelf meer beslissen over ons pensioen.” Daar heb ik nooit last van gehad, ik vond het logisch en gemakkelijk dat het voor de groep geregeld werd.
Overigens begrijp ik het verhaal niet. Mensen zouden bijvoorbeeld denken: “Kunnen we niet eerst wat meer krijgen, als we nog fit zijn en willen reizen, en later wat minder?” We weten toch niet tot wanneer we fit zijn, noch wanneer we dood gaan. Wat nou als mensen eerst een flink deel van hun pensioengeld wegreizen en vervolgens honderd jaar worden? Een gezamenlijke pensioenregeling is een sociaal systeem en geen persoonlijke gok hoe je het meest kan profiteren in een ongewisse toekomst. “Over je eigen geld wil je controle.” Ik heb dat pensioengeld nooit als ‘mijn eigen geld’ beschouwd, maar meer als een verzekering vanuit de samenleving.
“Onze onzekerheid creëert angst.” lees ik. De angst om naar de toekomst te kijken wordt gestaafd met neurologisch onderzoek onder twintigers. Denken aan: ‘sparen voor als ik oud ben’ geeft dezelfde hersenreactie als bij de gedachte: ‘geld geven aan een onbekende’. Het bewijst voor mij juist niet die angst, maar het realistische feit dat je als toekomstige oudere nog een vreemde voor jezelf als twintiger bent. Erg gezond, houden zo! Er is zelfs uitgevonden dat het ‘helpt’ als je jongeren een gemanipuleerde foto van zichzelf als zeventigjarige laat zien, dan willen ze eerder sparen. Dat vind ik pas echt doorgeschoten bedilzucht. 

Alledaagse Wijsheden

“Angst is een gevolg van het feit dat het ego zichzelf wil beschermen.”

Deepak Chopra

“Geen mens is sterk genoeg om de plichten van vandaag te dragen, met daar bovenop gestapeld de angsten van morgen.”    

Theodor L. Cuyler                                     

“De natuur is een monster; De mens is een dwerg.” schalt Freek de Jonge mijn kamer in. Ik begrijp dat het om de verwoestende kracht van water gaat. Wat een onzin, de natuur is een wonder en de mens is gewoon een onderdeel ervan. Je zou kunnen zeggen dat de mens een monster is om de natuur zo te misbruiken, dat andere natuurgenoten het moeilijker hebben. Maar ik denk niet graag in termen van monsters.
De mensheid onderscheidt zich van de rest van de natuur door het vermogen van zelfreflectie, meldt de Amerikaanse psychiater Irvin Yalom in het blad MO*. Daaruit zou de grootsheid van haar geest blijken. Dat klopt, maar de hele natuur is groots en dieren, planten hebben weer andere grootsheden die eruit springen. Zo kan ik in diepe bewondering naar een zwerm vogels kijken waarbij er nooit een door botsing dood neervalt.
Yalom koppelt een gebrek aan zelfkennis aan angst. Onbegrip jegens jezelf, je levenslot roept primitieve instincten van geweld op. Wat kunnen we met dat inzicht in een tijd dat populisten de angst voor vluchtelingen opzwiepen? Yalom pleit voor zelfoverstijging. “Daarbij overstijg je je eigen doelen en wensen en integreer je de verlangens en wensen van de ander in jezelf.” Ik denk wel dat als populisten dieper in zichzelf duiken, de eigen existentiële angsten bewust worden en liefdevol benaderen, ze ander gedrag zouden vertonen.
De zienswijze van de Duits-Amerikaanse psycholoog Erich Fromm is verhelderend. Een van de belangrijkste stappen voor de menselijke ontwikkeling is de omschakeling van een psychologie van gebrek naar een psychologie van overvloed. “Een psychologie van gebrek verwekt angst, afgunst, egoïsme. Een psychologie van overvloed verwekt initiatief, geloof in het leven, solidariteit.” Dát kunnen we vandaag de dag goed gebruiken, laten psychologen en psychiaters mensen daar massaal in trainen.

Alledaagse Wijsheden  

“Het meeste verdriet op deze aarde brengen mensen zichzelf toe.”

Boeddha

“Angst is een vorm van geweld tegen je innerlijk. Dat geweld kan op zijn beurt weer nieuwe angst veroorzaken. Je kunt je bevrijden uit de sfeer van angst en geweld door overgave – erkenning en aanvaarding ervan.”

Sun van Meijel

Half juli schreef ik over ‘geinige berichten’, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Nog een paar. “Veel stress op het werk is net zo schadelijk voor je gezondheid als passief roken.” De vergelijking van deze Harvard Business School onderzoekers rammelt aan alle kanten. “Te veel internetten verlaagt immuunsysteem”, hebben ze bij de universiteiten van Milaan en Swansea uitgevonden. Van veel binnen zitten, wat internetverslaafden doen, krijg je verkoudheid, griep. Vroeger kreeg je dat van op de tocht staan.
“Ontbijt overslaan verkleint de kans op een jongetje bij een zwangere vrouw”. De Northwestern University of Illinois aan het woord. Dan weet je tenminste wat je moet doen als je graag een dochter wilt. Onderzoekers van het University College in Londen deden ‘streeltestjes’. Conclusie: ‘De huid van de ander lijkt zachter bij strelingen.’ Deze ‘zachtheidsillusie’ zou evolutionair ontstaan zijn om lichamelijk contact te bevorderen.
“Vrouwen zijn minder gauw opgewonden als ze hongerig zijn” wisten ze bij de universiteit van Californië te melden. Logisch, maar hoe zit dat dan bij mannen?? Deze universiteit sleept vandaag absoluut de eerste prijs in de wacht met de uitkomst: “Liegen overtuigender als je nodig moet plassen.” Met een volle blaas lieg je overtuigender dan als je niet naar het toilet hoeft. Een controlecentrum in de hersenen wordt ervoor aansprakelijk gehouden.
Zo laten universiteiten van zich horen. Ondertussen weten we dat onderzoek, waarvan de uitkomsten zijn gepubliceerd in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften, zelden worden herhaald. Een internationaal team van onderzoekers heeft als test honderd psychologische onderzoeken herhaald en bij slechts twee op de vijf werden dezelfde uitkomsten verkregen. Geen probleem, zo brokkelt ook van dit heilig verklaarde instituut het aureool af, zoals dat eerder met de gevestigde godsdiensten gebeurde. Geen van beide verdwijnt. Maar je niet te veel ‘waarheden’ door anderen laten opdringen is beslist een vorm van vooruitgang.

Alledaagse Wijsheden 

“De geschiedenis van de wetenschap blijkt bij nadere beschouwing al evenzeer met dogmatiseren te zijn besmet als de geschiedenis der kerken. En niet alleen met dogmatiseren, maar ook met verketteringen...”

W.A.C. Whitlau

“Hoe meer geredeneer, hoe minder rede.”

Molière 

“Informatie is geen kennis, kennis is geen wijsheid, wijsheid is geen waarheid, waarheid is geen schoonheid, schoonheid is geen liefde.”

Neale Donald Walsch

Ellen de Bruin interviewt psycholoog Ap Dijksterhuis die een definitie van ‘geluk’ geeft en achteloos negatieve emoties onderverdeelt in acceptabele, functionele en nutteloze emoties. Interessant! Maar ik ben het niet zomaar met hem eens.
Tot de eerste groep horen verdriet en bezorgdheid. Het is onderdeel van het sociale leven, je kunt het toelaten, maar niet te lang, aldus Dijksterhuis. Van bezorgdheid is echter bekend dat het veel energie kost en in het overgrote deel van de tijd piekeren we onnodig. Verdriet mag je wat mij betreft voelen tot je de ervaring hebt verwerkt. Het gaat er wel om wat je er mee doet, bijvoorbeeld bij het verlies van een dierbare. Je kunt er een standbeeld van maken, verlamd vastzittend in het steen. Maar je kunt het verdriet ook geïnspireerd omzetten in activiteiten, eventueel op een gebied dat belangrijk was voor de overledene.
In de tweede groep treffen we angst, schaamte, schuld aan. Je hebt iets niet goed gedaan en daarvan kun je leren. Heel wat angsten, zoals faalangst, zijn echter niet functioneel maar remmend, ze belemmeren je natuurlijke creativiteit. Schaamte is een ego probleem en spijt is een invulling achteraf. Van een ‘stomme’ handelwijze kun je leren zonder deze emoties.
Dan de derde groep. Dijksterhuis noemt jaloezie, daar heb je alleen maar last van, een waardeloze emotie. Bewondering voelen bij een mooie prestatie van een ander is prettiger dan jaloers zijn, meent hij. Echter, als je zo’n prestatie ook zou willen leveren, kunnen jaloezie en bewondering elkaar overlappen. Een geweldige stimulans om je ernaar te richten, om de kosmische krachten duidelijk te maken welke kant je op wilt. Heel motiverend.
Tot slot: het wezen van ‘geluk’ zoekt Dijksterhuis bij tevredenheid en gemoedsrust, bij het idee dat het leven zin heeft. Dat vind ik mooi!

Alledaagse Wijsheden

“Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart en je zult zien dat je huilt om wat je vreugde schonk.” 

Kahlil Gibran 

“Wie zijn schaamte in de ogen durft te kijken, vindt de weg naar vrijheid.”

Patrick Mundus 

“Het verleden en de toekomst zijn nu aanwezig, zoals jij ze schept. (...) Spijtgevoelens over het verleden zijn huidige indrukken die zich nu voordoen.”

Dan Millman

“Jaloezie drukt het verlangen uit zich met de benijde te meten en is als zodanig een compliment.”

Godfried Bomans

Aanvaring. “Dit is demagogie.” Reactie: “Dat is het ook, maar u doet hetzelfde.” Neelie Kroes resp. Jort Kelder in gesprek met elkaar in het tv programma WNL op Zondag. Kroes vindt niet dat Angela Merkel een grote fout heeft gemaakt, waardoor vluchtelingen toestromen. Presentator Rick Nieman werpt tegen dat er nu zoveel komen dat we het niet meer aankunnen. Kroes is niet van haar stuk te brengen en zegt dat ‘iets niet aankunnen’ niet in haar vocabulaire voorkomt. “We moeten hier niet zeggen: ‘we de doen de deur dicht’, dat heeft nog nooit een oplossing geboden.” De loco-burgemeester van Amsterdam, Kasja Ollongren, valt haar volledig bij.
Licht geagiteerd wendt Nieman zich tot Kelder en vraagt of hij het daarmee eens is. “Nee, in het geheel niet eigenlijk. Ik vind het eerlijk gezegd een peilloos naïef standpunt.” We moeten volgens hem stoppen met onaardig praten over mensen die vluchten, maar het zijn niet alleen maar goeie mensen. “Je importeert een oorlog en je importeert een onhebbelijke godsdienst.” Als je deze aantallen islamieten in Nederland importeert krijg je problemen, vindt Kelder 
Mijn vriend vraagt zich verzuchtend af waarom het zo vaak vrouwen zijn met een medemenselijk standpunt en mannen die er tegenin gaan. Tja, dat is een verhaal apart. Maar bij deze discussie viel me op dat iemand die het tv programma ‘Hoe heurt het eigenlijk’ presenteert zo weinig gevoel heeft voor onze essentiële culturele waarden. Mensen in nood helpen is beschaving, barmhartigheid vooral ook naar onszelf. Doen we dat niet, dan is het met die beschaving gedaan, wat sowieso tot grote wantoestanden leidt.

Alledaagse Wijsheden

“Beschaving is het vermogen vernedering op te merken als die zich voordoet en de bereidheid de vernedering van anderen te helpen voorkomen.”

Richard Rorty

“Ware beschaving sluit ook die van het gemoed in.”

Johanna van Woude

“Als er geen vrouwen geweest waren, zaten we nu nog in grotten rauw vlees te eten. De hele beschaving is er gekomen om indruk te maken op de vrouwen.”

Orson Welles

M’n oog valt op een NRC interview met Annemieke Roobeek. Deze hoogleraar verandermanagement vraagt zich af of al die medicijnen wel gezonder maken. Een paar dagen later staat in dezelfde krant het antwoord: nee! Een veel gebruikt middel tegen depressie, paroxetine, is schadelijk voor pubers, het stimuleert zelfs gedachten aan en pogingen tot zelfmoord. Je hoeft geen helderziende te zijn om te verwachten dat er vele voorbeelden zijn van slecht, door de farmaceutische industrie gemanipuleerd onderzoek. 
Roobeek voorziet dat ziekenhuizen minder belangrijk worden, alleen nog voor ernstige zieken en acute gevallen. Ik help het haar hopen. Maar dan komt weer de bekende riedel van eten, drinken, roken, bewegen en wat ongezond leven de samenleving wel niet kost. Gevolgd door optimisme dat mensen met behulp van internet en monitoren hun gezondheid goed in de gaten gaan houden. Gesteund door verzekeraars die rokende dikkerds meer geld laten betalen. De onzin ervan heb ik al vaak uit de doeken gedaan, maar nu krijg ik het benauwende gevoel dat het mainstream wordt, dat het andere geluid wegebt. De mens als gezondheidsfreakende robot, die in elke oneffenheid een gezondheidsrisico ziet, en daarvoor aandacht en middelen vraagt.
Roobeek voorspelt een ‘war on sugar’ en waar het de fabrikanten betreft is dat een goede zaak. Maar alsjeblieft mensen niet kneden tot gedragsmatige eenheidsworsten, die zo lang mogelijk moeten leven, hoe duur dat ook voor de samenleving mag zijn. En wie kent niet het antwoord van de dokter aan de patiënt die vraagt of hij door niet roken en drinken langer leeft. “Nee, maar het líjkt langer.” Bewust genieten is zó goed voor de gezondheid...(smile). Jacques Brel verkondigt overigens een meer fundamentele waarheid in de kop van dit blog.

Alledaagse Wijsheden

“Vaak wanneer je je het genot ontzegt, berg je het verlangen op in de schuilhoeken van je wezen.”

Kahlil Gibran

“Mijn dokter heeft mij het verkeerde geneesmiddel gegeven. Nu ben ik genezen van een andere ziekte.”

Wiet van Broeckhoven

“De specialist van nu noemden we vroeger iemand met een tunnelvisie.”

Endre Balogh

Waarom begint de troonrede met: “Nederlanders zijn steeds in staat de bakens te verzetten als de omstandigheden daarom vragen.” en wordt dat aan economische issues gekoppeld, in plaats van aan ruimhartig opnemen van vluchtelingen, terwijl de omstandigheden daarom vragen?

Waarom schrijven journalisten dat de coalitie er een ellendig vluchtelingenjaar bij heeft gekregen, alsof de ellende ons betreft en niet de vluchtelingen zelf?

Waarom wordt gesproken over zeven magere jaren en wordt geconstateerd dat we ons ontworsteld hebben aan een economische crisis, terwijl de 21^ste eeuw in Nederland getekend wordt door grote, redelijk verdeelde welvaart?

Waarom wordt consumptiedrift (onterecht koopkracht genoemd) aangewakkerd, terwijl er geen link gelegd wordt met klimaatproblemen?

Waarom wordt gedacht dat de werkloosheid opgelost kan worden door méér banen, in plaats van door de herverdeling van werk en inkomen, inclusief een kortere werkweek voor iedereen?

Waarom vindt Asscher, wetende dat de samenleving vergrijst, de zorgkosten oplopen en ons bestedingspatroon al veel te veel van de aarde vraagt, dat onze kinderen het beter moeten krijgen dan wij?

Waarom vindt Dijsselbloem dat het geen goed nieuws voor Nederland is als de Chinese economie afkoelt, wetende dat de ramp niet te overzien is als de Chinezen onze voetafdruk op aarde gaan evenaren?

Waarom worden die vijf miljard euro’s niet gewoon gebruikt voor de opvang van vluchtelingen en voor het stopzetten van de gaswinning in Groningen?

Waarom worden wij een Prinsjesdag lang gebombardeerd met kortzichtige economenmantra’s en krijgt Jesse Klaver nauwelijks de tijd om uit te leggen dat het in de troonrede lijkt alsof het om 17 miljoen koopkrachtcijfers gaat, terwijl de vluchtelingen en klimaatverandering de essentie vormen?

Alledaagse Wijsheden

“(...) als de vraag naar gezondheidszorg onverzadigbaar is, de kosten van die zorg even snel stijgen als onze inkomsten, of nog sneller, zodat we geketend blijven aan de werk-groei tredmolen. Voor ons betoog is het dus essentieel om gezondheidszorg niet te definiëren als dat wat met een inzet van een maximum aan middelen mogelijk is, maar vast te houden aan de oudere definitie van natuurlijke volmaaktheid. Want alleen die is bruikbaar als een van de criteria van wat ‘genoeg’ is.”

Robert & Edward Skidelsky

“Volgens de materialist zat de kluizenaar in de armoede
volgens de kluizenaar zat de armoede in de materialist.”

Carla Pols

Blendle leek me ingewikkeld, maar binnen een paar muisklikjes hoorde ik erbij. Al gauw stuitte ik op het interview van Tom Kellerhuis (HP/De Tijd) met Joost Zwagerman, enkele dagen voor zijn zelfgekozen dood. (voorgaande twee blogs) Dat wilde ik lezen. Ik had nogal wat gefrustreerde analyses gelezen, zoals de column van Aleid Truijens in de Volkskrant. Alweer zo’n toeschouwer die de verantwoordelijk- heid voor wat hij heeft ‘aangericht’ geheel bij de overledene legt.
‘Een verschrikkelijke vergissing’ noemt Truijens Zwagerman’s zelfdoding. Ze vindt het een aansporing om zijn eigen adagium: ‘Houd ze bij de levenden! Stem nooit in!’ in praktijk te brengen. Dan moet ze vooral dat laatste interview lezen. Hij vertelt hoe hij zijn vriend Rogi beloofd had hem tegen te houden als het om zelfdoding ging. Dat heeft hij jaren later geprobeerd vlak voor de euthanasie. Juist dáár heeft hij spijt van. Rogi, die de stap weloverwogen zette, en hij vervreemdden van elkaar. “Ik heb me daar eigenlijk op een verkeerde manier tegenaan bemoeid.”
In mijn visie gaat het bewustzijn na de dood door. Zelfdoding is geen oplossing van problemen. Maar er kan een punt komen dat het leven niet meer te hanteren is, dat een rustperiode in die andere werkelijk- heid helderheid kan brengen. Het doet me denken aan de uitspraak van Herman Finkers: “Het mooie van hier in Twente vind ik, hier ga je helemaal niet dood. Hier kom je uit de tijd. ‘He je het geheurd, Jan is uut de tied.’” Een mooie uitbeelding van het bewustzijn dat in een tijdloze dimensie belandt. ‘Rust zacht’, vaak te horen bij begrafenissen, heeft dan ook een diepere betekenis. Als je dat laat doordringen gun je als nabestaande die rust aan je geliefde of vriend.

Alledaagse Wijsheden

“Sterven is simpel, pijnloos. Opeens sta je erbuiten en kijkt ernaar, verbaasd of tevreden. 
Je hebt het lichaam zacht terzijde gelegd.”
 

“Elke dood is een geboorte in een nieuwe dimensie, letterlijk een ontplooiing.”

Willem Glaudemans 

Mijn vorige blog over zelfdoding had ik net weggestuurd, toen ik bij Pauw hoorde dat schrijver en kunstkenner Joost Zwagerman, een vriend van Rogi Wieg, zelfmoord had gepleegd. Hij heeft de weg gekozen die psychiater Bram Bakker beter te verteren vindt dan euthanasie, zelf uitvoeren zonder anderen in te lichten. Vrienden van Zwagerman, zoals Jessica Durlacher en Ronald Kiphart, tonen zich bij 'De Wereld Draait Door' behalve erg verdrietig, echter ook boos. “Hij maakt zoveel mensen zo verschrikkelijk ongelukkig.”
Zo beschouwd is de keuze van Wieg socialer. Bakker kon ‘boos’ worden op de psychiaters die het euthanasie verzoek, waarvan familie en vrienden op de hoogte waren, hebben ingewilligd. Dat had nooit gemogen in zijn ogen. Maar aan de andere kant is het ook zo dat niet Zwagerman verantwoordelijk is voor hoe ongelukkig zijn daad vrienden maakt, maar die mensen zelf. Natuurlijk, verdriet, gemis, maar daarbij kun je ook een warm medeleven voelen.
“Laat uw eigen geest niet gedrukt worden door de neerslachtigheid van uw vriend. Anders zult ge de kiem van zijn ziekte overnemen.” Deze uitspraak van Hazrat Inayat Khan is van toepassing op veel menselijke relaties. Je helpt jezelf en anderen er niet mee. Daarom is mededogen zo’n groot goed,
er voor de ander zijn en volledig in je eigen kracht blijven staan. Al helemaal geen schuldgevoel ontwikkelen dat je die ander misschien tekort doet of hebt gedaan.
Kortsluiting, een momentopwelling wordt de daad van Zwagerman door enkele vrienden genoemd. Dat is hun invulling die mij niet terecht lijkt en dat is dan weer mijn invulling. Maar over het geheel genomen pakken vrienden en media het goed op, de nagedachtenis van Joost Zwagerman wordt respectvol geëerd.

Alledaagse Wijsheden

“Vertrouwen is een houding. Je gaat er daarbij vanuit dat alles wat gebeurt uiteindelijk tot iets goeds leidt, ook al lijkt het tegendeel het geval.”

Dan Millman

“Loslaten is niet wegstoppen wat er is, maar eerbiedigen wat er is.”

Sun van Meijel

Psychiater Bram Bakker betoogt in de NRC dat je psychisch lijden niet oplost met een doodvonnis. Het gaat om de gewenste euthanasie van schrijver, dichter, kunstenaar Rogi Wieg. Mij wordt niet duidelijk wat Bakker bezielt (in de neutrale zin van het woord) als hij vindt dat euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden uit het wetboek moet worden geschrapt. Zijn onderbouwende levensvisie blijft vaag. Vanuit Christelijk gedachtegoed of spirituele betekenisgeving kun je  alle vormen van euthanasie onwenselijk vinden. Bakker maakt echter onderscheid tussen subjectieve beoordeling van psychische klachten tegenover objectieve feiten bij kanker. “Was hij ongeneeslijk ziek? (...) niemand die dat met zekerheid kan zeggen, denk ik. Behalve God, als die bestaat...”
Zijn levensvisie klinkt meer seculier humanistisch dan godsdienstig. Maar elders schrijft hij dat de donkere kant van het leven misschien wel onvermijdelijk bij het leven hoort. Toch spiritueel geïnspi- reerd? Seculier humanistisch beschouwd is de grote vraag: heeft Wieg zelf geen recht om te kiezen?
Het ging niet om een eerste opwelling, pogingen tot zelfmoord gingen eraan vooraf. Ook betere tijden, zodat de man kon beoordelen of hij dit volhield. Psychiater, familie, vrienden hebben uitvoerig met hem gesproken.
Vreemd vind ik het dat Bakker, die een vriend was van Wieg, denkt te kunnen oordelen over zijn al dan niet ondraaglijk lijden. Nog vreemder wordt het als hij constateert dat voor hem, en ook voor enkele nabestaanden, zelfmoord een beter te verteren einde was geweest. Ronduit navrant is het als hij de keuze van Wieg afdoet met ‘het doodvonnis van een professional’. Zijn verdriet is begrijpelijk, maar daarmee verklaart hij zijn vriend in feite ontoerekeningsvatbaar. 

Alledaagse Wijsheden

“Als ik iets bij mag dragen
laat mij eer bieden
laat mij respect eren.”

Carla Pols

“Alles is zo als het is.
Dat is geen wijsheid, maar een waarheid.
Hoe kan men dat veranderen?
Door het te veranderen!
Maar ook dan is alles weer zo als het is.”

Boeddhistische wijsheid

Ze vindt het allemaal niet zo bijzonder wat ze heeft gedaan. Ria Bremer in gesprek met Hanneke Groenteman in het programma ‘Sterren op het doek’. Hanneke kijkt een beetje verbaasd, ze heeft toch veel gepresteerd met bijvoorbeeld ‘Vinger aan de pols’. Je moet het niet groter maken dan het is, reageert Ria met een vergoelijkende glimlach. Verder wil ze er niet veel over kwijt, ze heeft gewoon haar werk gedaan.
Hij vindt zichzelf de beste oorlogsverslaggever van Nederland. Arnold Karskens in gesprek met Sander de Kramer voor het programma ‘De Wandeling’. Later stelt hij dat er weinig goed is in de Nederlandse journalistiek. Daaruit zou je kunnen opmaken dat het niet moeilijk is om de beste te zijn, maar nee, zo bedoelt hij het niet. Met veel bravoure legt hij uit waarom hij zo goed is en dat graag zegt, want 'valse bescheidenheid is dubbele hoogmoed'.
Ziehier de mannelijke en vrouwelijke pool ten voeten uit. Je prestaties opblazen versus bagatelliseren; je energie geven aan oorlog, avontuur versus zorg voor zieken. Een beeldend voorbeeld van uitersten. Natuurlijk, je mag trots zijn op je prestaties en bescheidenheid siert de mens. Ik denk wel dat apetrots en verregaand bescheiden te maken hebben met een bescherming van het ego.
Trots en schaamte kwamen deze week langs in De Correspondent. Je mag trots zijn op Nederland en je mag je schamen voor het gedrag van Nederlanders. Prima, maar ook hierbij geldt dat je waarde toekent aan grenzen die groepen van elkaar scheiden. Je kan ook gewoon iets waarnemen, zoals bij het weer.
Je bent niet trots op het weer als de zon schijnt, evenmin schaam je je voor het weer bij regen en ontij. Als wij mensen eens zo grenzeloos onbevooroordeeld met elkaar zouden kunnen omgaan....

Alledaagse Wijsheden

“Mannelijke en vrouwelijke energieën worden op ieder vlak aangetroffen: fysiek, mentaal en spiritueel.”

Norma Milanovich & Shirley McCune 

“Er is geen volledig objectief oordeel over wat dan ook mogelijk, omdat ons oordeel altijd te maken heeft met onze eerdere ervaringen en onze emoties. Alles heeft een emotionele lading.”               

Daniel Monti

“Mijn beter ik en ik
streden erop of eronder.
Mijn beter ik bezweek,
nu ben ik goddank zonder.”

Joop Goudsblom

Meningen en discussies kantelen, vertelde gedeputeerde Annemarie Heide bij Pauw. De NAM moet de Groningers betalen en dat vindt ruime bijval. Het kan echter nog wel een tijd duren, gezien allerlei wetten en regels. ‘Een kantelende discussie’ is ook een prima duiding van wat er met het vluchtelingen probleem gebeurt. De foto van een verdronken en aan de kust aangespoeld Syrisch jongetje geeft die kanteling een flinke duw. Wat kunnen we doen? En ook hierbij hoor je over vertragende wetten en regelgeving.
We hebben een goed Hollands gezegde voor zulke situaties: ‘Nood breekt wetten’. Geen twijfel dat de nood hoog is. Als mensen/instellingen vluchtelingen willen helpen/opnemen: verander de bestemmings- plannen, geen verlies van uitkering, geen problemen met verhuurders of hypotheekverstrekkers. Al die dwarsliggende draadjes direct doorknippen. Er is nood.
Legio mogelijkheden om te helpen. Leegstaande kerken en kantoren verbouwen, lege winkels en huizen opkopen en bewoonbaar maken. Allemaal ook goed voor de werkgelegenheid. Regionaal mensen mobiliseren. En vooral ook bussen sturen naar de zuidkust, zodat we de mensonterende trektocht door Europa kunnen tegengaan.
Als ik naar mezelf en om me heen kijk: wat een ruimte, wat een welvaart die meer gedeeld kan worden. Veel ouderen wonen alleen of als paar in een groot huis. Hebben vaak nog een vakantiehuis, camper, caravan en trekken er weken, maanden op uit. Het grote huis staat leeg. Herorganiseren die boel. Daar is niks naïefs aan, nood breekt wetten!!

Alledaagse Wijsheden

“Niemand heeft het recht om alleen gelukkig te zijn. Deel het uit!

Gezegde uit Nepal

“Mededogen is het besef van een diepe band tussen jezelf en alle schepselen.”

Eckhart Tolle

Net een discussie gevolgd in het tv-programma ‘Buitenhof’. Aan de ene kant van de tafel een student economie en een actievoerder die vinden dat het economie onderwijs sterk moet veranderen. Nu is er te veel nadruk op wiskunde en modellen, meer aandacht nodig voor psychologie, sociologie, politicologie, klimaatzaken. Aan de andere kant een professor economie die het huidige economie onderwijs verdedigt. ‘Uitzending gemist’ niet geraadpleegd, want het gaat mij niet om de precieze teksten of namen, maar om mijn reactie.
Direct vind ik al dat de professor er wat arrogant achteroverhangend bij zit. De zithouding van de andere twee is sympathieker. Als de professor praat, kan ik moeilijk luisteren naar zijn tunnelvisie en ik ben blij als dat woord aan de overkant van de tafel valt. Met enige tegenzin constateer ik dat de student soms ook wat irritant reageert, maar dat vind ik eigenlijk ook wel grappig. Wat de professor te berde brengt valt bij mij dus in verkeerde aarde, zoals zijn ‘echte data’ en niet die ‘vage constateringen’ vanuit de sociale wetenschappen. Koffiedrinken met bankiers, wat antropoloog Luyendijk deed, levert weinig op. Hij heeft zijn boek niet gelezen, wel een mening erover. Ik moet denken aan die bankmensen die niet met het boek van Piketty gezien willen worden.
Toen aan de professor de cruciale vraag gesteld werd, waarom in economische theorieën economische groei steeds centraal moet staan, was de tijd om. Het gesprek werd afgevlagd en ik bleef zitten met een wankel gemoed, mijn eigen (voor)oordelen aan de start overziende. Dat krijg je als je socioloog bent met een groot geloof in beslissingen van het hart.

Alledaagse Wijsheden 

“Het trieste is dat economen, voornamelijk mannen, het vertrouwen hebben dat hun mechanische methoden correct zijn en correcte resultaten voortbrengen. (...)
De eerste tragedie (...) noemen we ‘statistische significantie’. (...) Statistische significantie is onethisch in de Griekse zienswijze omdat het geen ethos reflecteert, karakter.”

Bron onbekend

“De moeilijkheid is niet zozeer het ontwikkelen van nieuwe ideeën, maar het ontsnappen aan de oude.”

John Maynard Keynes

“Economie is uiterst nuttig als een vorm van werkgelegenheid voor economen.”

John Galbraith

Nieuws: sinds midden jaren negentig loopt het aantal moorden in Nederland terug. Je kijkt er verheugd van op, een stukje beschaving in een tijd waarin de uitgebreide verslaggeving van moord en doodslag toegenomen lijkt te zijn. Vervolgens lees ik in de NRC een interview met antiwapenactivist Iain Overton. Daar word je dan weer niet vrolijk van. Ik zal de indrukwekkende cijferreeksen samenvatten in het feit dat op de wereld bijna genoeg kogels zijn om elke wereldbewoner twee keer te vermoorden. 'Dit kan niet waar zijn' zou je haast met Joris Luyendijk willen zeggen, maar dat betreft dan de wapenindustrie in de wereld.
Angst, hebzucht, mannelijk statusgevoel zijn krachten achter het opdrijven van het wapenarsenaal. In de VS zijn deze drijvende krachten zelfs omgezet in het grondwettelijke recht op wapenbezit. Gevolg is exceptioneel veel moorden. En probeer niet te tornen aan dit grondrecht, want elke suggestie voor verandering door invloedrijke mensen in de richting van verbod op wapenbezit veroorzaakt een run naar de wapenhandelaars.
“De eerste dode in elke oorlog is het gezonde verstand”, zei de schrijver A. den Doolaard. Er zit wat in, maar ik kies toch liever voor het gezonde gevoel. In navolging van Ghandi. Hij predikte geweldloosheid als een kwaliteit van het hart, die niet bereikt kan worden door een beroep te doen op de hersenen. Het blijft een eeuwige discussie over gebroken geweertjes en het gebruik van wapens om het kwade te bestrijden en het goede te bereiken. Ook wat dat betreft volg ik graag Ghandi die bezwaar maakt tegen geweld dat bestemd is voor ‘goede doelen’. “The good is only temporary, the evil it does is pemanent.” We zien het in het Midden-Oosten.

Alledaagse Wijsheden

"Angst is dweepzucht met het ergste.”

Emil Michel Cioran 

“Man lives freely only by his readiness to die, if need be, at the hands of his brother, never by killing him.”

Mahatma Ghandi

Het is het meest bijzondere gechannelde boek dat ik ken: ‘Een Cursus in Wonderen’ / ‘A Course in Miracles’, 1976. ('Channeling': blog 8/8) Het kanaal voor de innerlijke stem die teksten citeerde was Helen Schucman, een universitair psychologe die als atheïst helemaal niet zat te wachten op een voor haar onbekende stem. Maar met behulp van William Thetford klaarde ze wel een enorme klus. Aan het boek van meer dan duizend bladzijden heeft ze niet haar naam verbonden, het is de wereld ingebracht door ‘The Foundation for Inner Peace’. 
Zware kost en dan ben je blij met een korte inleiding die pretendeert alles te zeggen. Een essentie:
”De cursus beoogt niet de betekenis van liefde te onderwijzen, want dat gaat wat onderwezen kan worden te boven. Hij beoogt echter wel de blokkades weg te nemen voor het bewustzijn van de aanwezigheid van liefde, die jouw natuurlijk erfgoed is. Het tegendeel van liefde is angst, maar wat alomvattend is kent geen tegendeel.”      
”Deze cursus kan daarom heel eenvoudig aldus worden samengevat:
Niets werkelijks kan bedreigd worden.
Niets werkelijks bestaat.          
Hierin ligt de vrede van God.”
De tekst is me volstrekt duidelijk, wat niet wil zeggen dat mijn gedachtewereld ernaar leeft. Zo kunnen de laatste tijd al die vluchtelingen uit Afrika heel werkelijk door mijn hoofd spoken. Mensen, die een leven willen opbouwen en in het rijke West-Europa menigmaal geweigerd worden. Nederland, dat vergeleken met Duitsland een beschamend klein aantal vluchtelingen opneemt. Maar als half Afrika Europa binnenstroomt, zie ik de oplossing ook niet zomaar. En dan lees ik de kop bij een interview
met de Syrisch-Palestijnse dichter Ghayath Almadhoun: “De boodschap van Europa aan de Syriërs is: sterf in stilte.” Akelig werkelijk.

Alledaagse Wijsheden

“Het gevolg van zuivere toewijding is inspiratie, een woord dat, wanneer het goed wordt begrepen, het tegendeel is van vermoeidheid. Vermoeid zijn betekent 'niet de geest hebben', maar de geest hebben betekent geïnspireerd zijn.” 

“Al wat waar is is eeuwig, en kan niet veranderen of veranderd worden. De geest is daarom onveranderbaar omdat hij reeds volmaakt is, maar de denkgeest (mind) kan kiezen wat hij dienen wil.”

Een Cursus in Wonderen

Van het Universum terug naar het alledaagse onderzoeksniveau. Al geruime tijd storten onderzoekers zich op het ontbijt. Afgelopen week wisten onderzoekers van Winclove te melden dat mensen die hoger opgeleid zijn gemiddeld vaker ontbijten dan lager opgeleiden. “Het opleidingsniveau is van invloed op de mate waarin Nederlanders ontbijten.” Voorbarige conclusie, want het is heel goed mogelijk dat hoger opgeleiden beter weten wat de sociaal wenselijke antwoorden zijn en/of er meer aan hechten die antwoorden te geven.
NU.nl geeft een overzichtje wat de afgelopen jaren zoal over ontbijten is uitgevonden. Onderzoek van de Calorado universiteit toont aan dat het overslaan van ontbijt de kans op diabetes vergroot. De onderzoekers van de ‘University of Pennsylvania School of Nursing’ doen een meesterzet in de ontbijtstrijd. Wat vinden wij westerlingen onbetwist het belangrijkst? Intelligentie! Wat blijkt dus: kinderen die bijna iedere dag ontbijten halen meer punten bij een IQ-test. ‘Ontbijt maakt kinderen slimmer’ is de juichende en onterechte kop.
Onderzoekers van het Imperical College London zoeken hun missieheil bij het aanspreken van dikkerds. “Hersenscans tonen aan dat het ontbijt overslaan ervoor zorgt dat je later op de dag extra zin hebt in calorierijk voedsel.” Het stopt niet met opdringerige onderzoeksresultaten ten gunste van het ontbijt. De kroon wordt gespannen door Japans onderzoek. Uitkomst: ‘Jongeren die niet ontbijten hebben eerder seks.’ De Japanse overheid hoopt met behulp van deze resultaten het aantal tienerzwangerschappen terug te dringen.
Zo wordt onder de vlag van wetenschap het volk bestookt. Welgevallige samenhangen krijgen het oorzaak-gevolg stempel opgedrukt, onwelgevallige resultaten worden weggeredeneerd. Wat dat betreft is er niets veranderd sinds de Middeleeuwen toen de godsdienstvlag gebruikt werd. En net als toen kost het het volk handenvol geld.

Alledaagse Wijsheden 

“Het ware geheim van advies geven is, nadat je het oprecht gedaan hebt, volkomen onverschillig te zijn of het opgevolgd wordt of niet. Nooit volharden in de poging om mensen op het rechte pad te brengen.”

Hanna Whitall Smith 

“Kennis bestudeert anderen,
Wijsheid kent zichzelf.”

Lau-tse

Een grondstelling van pater jezuïet en theoloog Pierre Teilhard de Chardin is dat de kosmos onder al haar aspecten, de mensheid inbegrepen, enkel te begrijpen is als voortdurende ontwikkeling, waarbij iedere fase haar eigen tijd heeft. Hij spreekt over een scheppende evolutie die zichzelf ontwikkelt en daartoe door haar volstrekte afhankelijkheid van de Schepper in staat wordt gesteld. Hij vindt dit een grotere blijk van Gods grootheid als Schepper dan een kosmos, waarin God telkens door nieuwe creaties in zou moeten grijpen. Ziehier een antwoord voor gelovigen die zich in moeilijke tijden vertwijfeld afvragen waarom God dit laat gebeuren.
De wetenschap zou zich volgens Teilhard moeten bezighouden met het bestuderen van de grote lijnen van de evoluerende werkelijkheid. Nu, dat doet de wetenschap dan ook op het hoogste niveau.  Een internationaal team van sterrenkundigen heeft uitgevogeld dat het heelal bijna half zo veel energie produceert als twee miljard jaar geleden. Dat neemt de komende twee miljard jaar alleen nog maar sneller af. Er is sprake van een kosmische ‘vergrijzing’, een sterrenkundige vergeleek het universum
met een oude opa die op de bank zit.
Als we deze uitkomsten naast de ideeën van Teilhard leggen kan het zijn dat God op een gegeven moment vindt dat de scheppende evolutie genoeg bewustzijn ontwikkeld heeft en het licht uitdoet. Waarna we mét bewustzijn teruggaan naar de eeuwige Oersoep of het eeuwige Niets. Overigens verwachten de sterrenkundigen dat het nog duizenden miljarden jaren zal duren voor de laatste
sterren uitdoven en er geen nieuwe meer het levenslicht zien. Haast hebben we dus niet.

Alledaagse Wijsheden  

“Als ik ergens erg over inzit, stop ik altijd en vraag me af welk verschil het zal maken voor de evolutie van de menselijke soort in de komende tien miljoen jaar. Die vraag helpt me dan om mijn perspectief terug te krijgen. ”   

Anne Wilson Schaef

“Ik vind dit leven al geweldig. En straks nog het eeuwige leven in de Hemel. Je vraagt je wel eens af: ‘Waar hebben we het aan verdiend?’”

Gerard Reve

Voortgaand op die sobere principes van ouderen (vorige blog): lieve mensen wij hebben de jaren 50 meegemaakt en kijk wat er gebeurd is. Annegreet van Bergen geeft een uitgebreide opsomming in haar boek ‘Gouden jaren; hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd’. Veel herkenning, ik kan erover meepraten. Bellen en tv kijken bij (verre) buren, sokken stoppen en ladders in nylonkousen laten ophalen, kokende was in de keuken, katoenen maandverband, luiers in de wc uitspoelen. Eén keer per jaar met het hele gezin uit eten bij de Chinees in de Binnen Bantammerstraat in Amsterdam, want ons dorpje Amstelveen had geen Chinees.
Waren we ongelukkig? Helemaal niet. Je krijgt eerder het idee dat er nu meer financieel geklaag is dan toen, wat ook samenhangt met de toegankelijkheid van de sociale media. Een ander schaduwpunt: de verlenging van de gemiddelde leeftijd met zo’n zestien jaar lijkt misschien een hele vooruitgang, maar de discussie daarover moet nog goed op gang komen. Het betekent langere tijd met kwalen rondlopen (als lopen nog kan), meer dementie, meer eenzaamheid en kosten voor de gezondheidszorg die de pan uitrijzen.
Om met Van Bergen te spreken, je staat versteld van de uitzonderlijke rijkdom die in een halve eeuw tijd zo gewoon is geworden. Tussen 1948 en nu is het inkomen per hoofd verviervoudigd. “Dat is meer dan het dubbele van de groei in de vermaarde Gouden Eeuw en een volstrekt unicum in de economische geschiedenis.” Vandaar kennelijk haar titel voor het boek. Maar om het nu ‘Gouden jaren’ te noemen, als je voetafdruk op aarde zo dramatisch gegroeid is, terwijl elders in de wereld zoveel armoede heerst, dat is toch wat particularistisch. 

Alledaagse Wijsheden

“Het lijkt misschien moeilijk te geloven, maar er is een tijd geweest dat tot over je oren in de schulden zitten eerder een catastrofe dan een gewone levensvoorwaarde was.”

Uit de verzameling van E.C. Mckenzie

“Mensen willen kunnen terugvallen op de redder in nood, maar proberen tegelijkertijd uit zijn klauwen te blijven. (...) nog steeds is er geen oplossing gevonden voor het probleem van mensen die wel van overheidsvoorzieningen wensen te profiteren, maar er niet voor willen betalen.”

Annegreet van Bergen

De obligate zinnen van Asscher blijven hangen. Ten eerste: we hebben allemaal onder de crisis geleden. Niet waar!! Het is buitengewoon scheef verdeeld geweest. Geleden hebben mensen met een vrij nieuw huis met hoge hypotheek en mensen die hun baan verloren. Een grote groep heeft er geen snars van gemerkt, is doorgegaan met het royale leefpatroon.
Ten tweede: de ouderen komen er bekaaid vanaf. Niet waar!! Zij vormen nu juist de groep die het minste heeft geleden onder baanverlies en hoge hypotheken. Met lage kosten, kinderen uit huis, AOW en niet zelden een redelijk pensioen zitten zij op rozen. Een koopkrachtdaling van 1,1% brengt daar nauwelijks verandering in.
Heel wat politieke partijen huilen pro forma mee met dit onrechtvaardige lot van ouderen: het herstel mag niet aan ouderen voorbij gaan. Asscher wil er alles aan doen om de koopkracht van ouderen te verbeteren. Mensen, kijk om je heen, kijk hoe glorieus veel gepensioneerden leven, moet daar echt meer ingepompt worden ten koste van (eenouder)gezinnen en ontwikkelingshulp? Ouderen kunnen gewoon met minder toe.
Misschien zit de crux wel in het feit dat het woord koopkracht een positieve lading heeft gekregen. Onder deze vlag willen economen ons koopziek maken. Ik stel een revolutie van ouderen voor, niet meedoen aan die gekmakerij, kom op voor je sobere principes! 

Alledaagse Wijsheden

“Alles wat het leven werkelijk de moeite waard maakt, wordt in de economische theorie feitelijk tot nul gereduceerd, omdat het niet in geld is uit te drukken.”

Philip Smits

“Verzadiging spruit voort uit rijkdom, overmoed uit verzadiging.”

Solon  (± 600 v. Chr.)

(vervolg)

De kunstenaar schildert zijn geliefde met hart en ziel. De start is altijd moeilijk. “Voor een schilder bestaat er niets benauwender dan een onbeschilderd doek. Het is een soort venster met uitzicht op de oneindigheid. En voor dat venster kunnen zich de vreemdste metamorfosen voordoen.” Zo ook nu, hij krijgt de gehavende blik niet uit de ogen van de vrouw, die hij niet ziet, maar wel schildert. En dan hun seksuele relatie, ultiem spiritueel: “Woorden schieten tekort om de hartstocht van onze omarmingen te omschrijven, onze dierlijke kreten, ons snikken, en vooral onze ontembare wil om één lichaam en één geest te worden.” Plato kan dit onderschrijven met zijn tweekoppige, vierarmige en –benige oersterke androgyne mens.
Wat mij sterk is opgevallen en een halve eeuw geleden niet, is de spirituele diepte van dit verhaal. De kunstenaar krijgt na het ongeluk te maken met een sociaal ernstig beschadigde, zelfs moorddadige vrouw die door haar geheugenverlies met haar ongeschonden kern en zuivere liefde naar buiten kan komen. Die zuivere kern heeft iedereen, het is goed dat te beseffen. Naarmate de vrouw zich meer herinnert, verliest ze die liefde tot het moment dat ze alles van vroeger weet en de kunstenaar niet meer herkent. 
Gretig google ik naar uitspraken van Frédéric Dard (1921–2000), prachtig die literaire schoonheid en symbolische diepten. Verheugd stuit ik op twee pagina’s Dard quotes. Snel lezen, en dan krijg ik toch een lading grappig bedoeld plat seksisme over me heen.... Interessant, de man zelf vertegenwoordigde kennelijk ook de uitersten, een boeiende persoonlijkheid.

Alledaagse Wijsheden 

“Behandel de mensen zo, als waren ze wat ze zouden moeten zijn, en je helpt hen te worden, wat ze kunnen zijn.” 

Johann Wolfgang von Goethe 

“Al wat liefheeft neigt naar eenheid.”

Thomas van Aquino

Het verfomfaaide boekje dat ik uit de kast diep (‘De beul die huilde’ van Frédéric Dard) geeft me direct een positief gevoel. In het algemeen kan ik veel gemotiveerder non-fictie lezen dan verzonnen verhalen, maar de boeken van Dard zijn blijven hangen. Zonder de inhoud nog te kennen is er het gevoel dat je ze in één adem uitleest, echt niet kan stoppen. Ik ga maar eens kijken dus of het een halve eeuw later nog zo is....
Ja hoor, een beklemmend mooi psychologisch liefdes- en misdaadverhaal. De hoofdpersoon, een Franse kunstenaar, rijdt op een verlaten snelweg een jonge vrouw aan die overduidelijk een zelfmoordpoging doet. In een fractie van een seconde beseft hij dat dat niet te bewijzen is. “Vooral stelde ik me die ene menselijke vraag, namelijk voor hoeveel geheime zonden ik op deze manier wel boeten zou.” Dat is de spirituele vraag die ook niet gelovigen zich meer of minder bewust stellen bij ziekte en ongeluk. Verder: “Ik wilde huilen, maar de brok in mijn keel verhinderde dat.” Huilen is zuiverend, bevrijdend, maar een brok in de keel houdt deze innerlijke verschoning tegen.
De vrouw blijft in leven, is haar geheugen kwijt en daarmee begint de liefdesrelatie. ”Ze glimlacht weer even, maar zo triest, dat ik er nog beroerder van werd dan van haar tranen.” De uitersten die elkaar ontmoeten in één glimlach, een wereld van onverwerkt verdriet. Voor de problemen moet een oplossing gezocht worden en de kunstenaar vertrouwt zijn intuïtie: “Ik voelde dat ik op het punt stond een goede inval te krijgen.” Als je dat intuïtieve proces grondig hebt waargenomen, voel je het aankomen.

(wordt vervolgd)

Alledaagse Wijsheden

“Huilen, de toegangspoort naar het bewustzijn van het innerlijke wezen, slecht de muren van je mentale gevangenis.”

Sun van Meijel

“Soms gaan mijn gedachten even uiteen
en laten een inval door
zoals wolken een lichtval.”

Carla Pols

Toen ik voor het eerst met een medium in aanraking kwam, stuitte ik ook op het boek van de Californische hoogleraar psychologie Jon Klimo: ‘Channeling; een onderzoek naar het ontvangen van mededelingen uit paranormale bronnen’. Geweldige studie, zeer lezenswaard. Channeling wordt gedefinieerd als het proces waarin een persoon berichten doorkrijgt van een onstoffelijke bron die buiten zijn of haar bewustzijn ligt. Wat is er dan anders bij mediums? Aldous Huxley legt uit dat iedereen de geest in zijn geheel vertegenwoordigt. Die moet gesluisd worden door “versmallende schutten van de hersenen en het zenuwstelsel”. Mediums zijn geboren met een soort omloopkanaal,
om de versmallende schutten heen.
Volgens Klimo is het moderne antwoord op ‘wie ben ik?’ dat je een zinloze toevalligheid bent. De hedendaagse wetenschap beschouwt het universum als louter materie, “geregeerd door vaste natuurkundige wetten en blind toeval. Alleen door toeval kwamen in een enorm universum de juiste scheikundige stoffen onder de juiste omstandigheden bij elkaar, waardoor een chemische reactie, die wij leven noemen, jou tot vorm bracht en zich uiteindelijk in jou ontwikkelde.” Het toeval wordt geen betekenis toegekend, de spirituele kant ontbreekt.
Chelsea Yarbro is zo’n medium, zij channelt de entiteit ‘Michael’. Opvallend is dat hij weinig op heeft met godsdienst. Waarom zou iemand wat dan ook accepteren onder de conditie dat de zaak niet bevraagd of betwijfeld mag worden, vraagt hij zich af. “Het positieve van spiritualiteit is verificatie, op zoek naar antwoorden op vragen die opkomen vanuit een positieve twijfel.”
À propos, voor vrouwen is het doorgaans gemakkelijker om te channelen dan voor mannen, omdat de hersenfunctie losgelaten moet worden.

Alledaagse Wijsheden

“Georganiseerde religie is een sociale structuur die geen plaats heeft in het kosmische systeem. (...) Alles bijeen kan gesteld worden dat dit systeem aangeboden wordt met liefde. Geloof en religie zijn absoluut niet vereist of gewenst, de evolutie zal plaatsvinden of je nu wel of niet gelooft.”

Chelsea Yarbro / Michael 

“De hoogste realisaties van spiritualiteit hangen samen met vrede, vreugde en humor.”

Eric Schneider

Hoe staat het met de identiteitscrisis van de man? Analyses hierover waren enkele decennia geleden bon ton. De gevolgen van het feminisme werden breed uitgemeten. Vrouwen onderdrukken was not done, radicale feministes riepen dat je níet met je onderdrukker naar bed moest gaan. Mannen reageerden met impotentie, werd regelmatig beweerd. Grondiger pakte de Franse filosofe Elisabeth Badinter het aan in haar boek ‘L’Un est l’autre’ (1986). Zij toont dat het láng geleden duidelijk was waarom er vrouwen op aarde zijn, een natuurlijke zingeving via voortplanting, terwijl voor mannen deze niet bestaat (de betekenis van zijn zaad was niet bekend). De zwakkere moet de hand boven het hoofd gehouden worden, dus krijgt hij extra statusmiddelen. De man als heerser, machthebber, beschermer van vrouw en kinderen.
Dat patriarchale principe werd een halve eeuw geleden aangevallen en zie, een identiteitscrisis voor de man. Robert Bly (De Wildeman, 1990) is van mening dat het oude manbeeld al eerder een slijtage- proces onderging zonder dat er een nieuw voor in de plaats kwam. Hij pleit via oeroude verhalen en legenden voor actieve mannelijkheid waarbij er een evenwicht is tussen de emotionele en de stoere, beschermende kant van de persoonlijkheid.
Tot 2000 waren dergelijke geluiden nog steeds te horen. De Amerikaan Michael Winn stelt dat de seksuele energie van vrouwen onbeperkt is, in tegenstelling tot die van mannen (De Taoïstische geheimen van de liefde, 1999). De seksuele onzekerheid die eruit voortvloeit trachten mannen te compenseren met fysiek, politiek, financieel, intellectueel en religieus overwicht over de vrouw.
Nu, alweer een eindje in de 21^e eeuw, hoor je er weinig over. Is deze crisis opgelost of zullen we de aanvallen op de financiële wereld beschouwen als een poging om meer evenwicht te bereiken?

Alledaagse Wijsheden

“Sinds het begin van de industriële revolutie is het verdriet in de man voortdurend toegenomen en nu heeft het een omvang bereikt die niet langer kan worden genegeerd. De schaduwzijden van de mannen is duidelijk. Hun krankzinnige uitbuiting van de hulpbronnen, hun devaluatie en vernedering van vrouwen, en hun geobsedeerd zijn door stammenoorlogen zijn niet te ontkennen.”

Robert Bly

“De bekwaamheid van heersen verdoezelt al te vaak het gebrek aan andere capaciteiten.”

Marie von Ebner-Eschenbach

Begin jaren tachtig ondervroeg ik ex-gehuwden die twee tot vijf jaar uit elkaar waren uitvoerig over de gang van zaken voor en na de echtscheiding. Op de vraag wat ze direct na de scheiding een van de moeilijkste dingen vonden, kreeg ik regelmatig het antwoord “alleen slapen in dat grote bed”. Veel verder in het interview kwam de kijk op en ervaringen met een nieuwe samenwoonrelatie aan bod. Wat zijn de minder aantrekkelijke kanten daarvan? Menigmaal van dezelfde mensen  kwam het antwoord: “Samen in één bed moeten slapen, niet meer dat grote bed voor jou alleen.” Een mens raakt gewend en houdt graag vast aan zijn patronen, alleen een crisis kan dat doorbreken. Voor een cultuur geldt dat ook.
Nu kijk ik persoonlijk niet zo op van deze switch naar het tegenovergestelde standpunt. Levend in een 37-jarige LAT-relatie verbaas ik me vaak over de koppels die maar altijd hetzelfde bed induiken. Maar kijk, vandaag las ik in de NRC dat de cultuur op dit punt aan het schuiven is, zoals zoveel overgewaaid uit de VS. Bijna een kwart van de Amerikaanse stellen slaapt gescheiden en de huizen worden steeds vaker gebouwd met twee master bedrooms. Er worden campagnes gevoerd: 'Apart slapen zegt niets over de kwaliteit van je relatie!'
Het wordt pas echt serieus als ook de wetenschap zich ermee gaat bemoeien. “Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat met iemand de nacht doorbrengen zorgt voor minder en minder diepe slaap.” De Britse slaapdeskudige Neil Stanley voegt daaraan toe dat alleen slapen natuurlijker en gezonder is. Als hij dan ook nog vertelt dat het concept van één gezamenlijke echtelijke slaapkamer tijdens de Industriële Revolutie ontstaan is uit armoede en slechte behuizing, dan weet je dat de tweeslapers het onderspit gaan delven. 

Alledaagse Wijsheden

“Velen van wie je denkt dat ze dood zijn, zijn alleen maar getrouwd.”

Francoise Sagan

“Het huwelijk is een belangrijke instelling, maar ik voel me nog niet rijp voor een instelling.” 

Mae West

‘Spirituele raadgevingen van een wijze vrouw’ is geschreven door Dan Millman. Hij verspreidt zijn inzichten op grote schaal en soms dus via een ‘wijze vrouw’. Een vrije manier van schrijven, de geesteskinderen zijn van jezelf en van anderen. Dat maakt in wezen ook niet uit. Millman: “Een verschuiving in onze waarneming leert dat we allemaal tot één zelfde Bewustzijn behoren, dat zich manifesteert in verschillende lichamen, zoals bladeren van één boom.”
Krampachtigheid verdwijnt, plagiaat bestaat niet. Als je je dan vanuit de wetenschappelijke wereld het circus rond het plagiaat van psycholoog René Diekstra herinnert, waarbij de man die deze ‘doodzonde’ beging maandenlang met de grond gelijk gemaakt werd, dan weet je dat de ego gedreven academische wereld geestelijk nog veel te leren heeft.
Ik houd van Millman’s verhalende trant (in blog 27-11-‘13 staat zo’n verhaaltje). Hier een ander verhaal dat de ‘wijze vrouw’ aan haar toehoorder vertelt. Tijdens een overtocht beschrijft ze al haar kennis aan een veerman. De man vraagt op een gegeven moment of ze kan zwemmen, waarop ze ‘Nee’ antwoordt. De veerman: “Dan ben ik bang dat uw kennis verspild is, deze boot is aan het zinken.” De vrouw:
“We lachten allebei toen de les tot mij doordrong.” Gretig vraagt de toehoorder wat er toen gebeurde. “O, ik verdronk, het was een les die ik nooit zal vergeten.”
Met alles wat we zogenaamd weten is de wereld nog steeds een mysterie en dat ben ik hartgrondig
met Millman eens. Relativerende humor heeft hij ook. Een vrouw komt na een lezing op hem af en zegt: “Ik voel met zó geïnspireerd.” Zijn antwoord: “Maak je geen zorgen, dat gaat weer over.” En wat je moet doen als je je te veel zorgen maakt: zie titel hierboven!

Dan Millman in ‘Spirituele raadgevingen van een wijze vrouw’

“Er bestaat een geheim dat velen God noemen.
Het manifesteert zich als universele liefde,
een stelsel van wetten, en een groot proces.
Dat proces werkt door in ieder van ons,
niemand uitgezonderd, en dat proces is volmaakt.
Als we tijdens onze levensreis deze fundamentele waarheid ontdekken,
merken we dat, waarheen we ook gaan,
het pad onder onze voeten tevoorschijn komt.”

“Als je de wijsheid van het hart hebt verloren, is alles verder vruchteloos; als je liefhebt is er verder niets nodig.”(...) Denk erover na, Reiziger! Het bewustzijn van oneindige liefde en wijsheid.”

Dat werd tijd, er wordt serieus werk gemaakt van de rechten van de mens, namelijk van de Groningers die te lijden hebben onder de op gasopbrengst beluste Nederlanders. Scheuren en dalende waarde van huizen, gevoel van onveiligheid met alle psychische gevolgen voor mensen, ouders, kinderen. Advocaat Spong brengt op verzoek van de Groninger Bodem Beweging de zaak voor de rechter. Lukt het hier niet, dan naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
De Duitse kardinaal Clemens August von Galen, bekend door zijn verzet tegen de nazi’s, zei in 1941 al dat gerechtigheid het fundament is van elke staat. “Wie zou niet vrezen voor het blijven staan van een huis als hij ziet dat de fundamenten worden ondergraven.” Hij bedoelde het overdrachtelijk, voor Groningers geldt het ook letterlijk. Indringend poëtisch is het vorig jaar verwoord door onze Dichter des Vaderlands Anne Vegter: “Een spoor van zwijgen kronkelt door dit land; Een diepe frons trekt door de aarde.” Dat zwijgen op een diepgaand niveau moet doorbroken worden, we hebben de fundamenten van onze rechtsstaat drastisch ondergraven.
We kunnen spijt tonen, schuldigen aanwijzen, dat is het werk aan de oppervlakte. Belangrijker is het Nederlandse zelfonderzoek, bewustzijn ontwikkelen. Waarom deden/doen we dat? Is dat het waard? De antwoorden ‘welvaart’ en ‘nee’ zijn redenen om per direct te stoppen met boringen en de gedupeerde Groningse bevolking royaal te vergoeden. Ik mag dan het beroep van rechter sneu vinden (vorig blog), hier heeft hij/zij toch belangrijk werk te verzetten. Een volk écht wakker schudden, bewustwording stimuleren.

Alledaagse Wijsheden

“Ons geloof roept ons op de economie niet alleen te beoordelen naar wat ze produceert, maar ook in hoeverre ze het menselijk leven raakt en of ze de waarde van de menselijke persoon beschermt of ondermijnt.”

Uit de brief ‘Economische rechtvaardigheid voor allen’ van Amerikaanse bisschoppen 

“De wil om tot bewustzijn te komen is de stuwende kracht achter de evolutie.”

Pierre Teilhard de Chardin

Terwijl ik advocaten rücksichtlos vind (net iets sterker dan ‘meedogenloos’), vind ik rechters een sneue beroepsgroep. Hoewel ik als kind menigmaal ‘advocaat van de duivel’ werd genoemd, ben ik dus geen rechten gaan studeren, maar sociologie. Vanuit die tak van sport is het overduidelijk dat goed en kwaad niet bestaan, door tijden en culturen heen zeer verschillend zijn ingevuld. Rechters weten dat ook en toch moeten ze oordelen, knopen doorhakken, straffen uitdelen. Ik word al náár bij de gedachte, terwijl ik begrijp dat deze mensen nodig zijn. Leerzaam dus om via Coen Verbraak eens in de ziel van de rechter te kijken.
In de eerste aflevering zijn twaalf rechters aan het woord. Over wikken en wegen, loskomen van je eerste indruk, etc. Er blijkt een bepaald niet onbekend verschil te zijn tussen de vrouwelijke ziel en de mannelijke ziel. Vrouwen praten vaker over twijfel, hun emotionele reactie, je kan er slapeloze nachten van hebben. Van mannen hoor ik dat ze op een bepaalde misdaad azen of dat hun hart uitgaat naar schuldmisdrijven.
Een vrouw die verdacht veel op Tineke Schouten lijkt, praatte behoorlijk buiten de comfortzone. Op de vraag of ze thuis ook de beslissende rol heeft, antwoordt ze resoluut ‘nee’. Ze voelt zich privé niet altijd gezien of gehoord, “mijn mening doet er niet toe”. Daarom is dit werk zo fijn, in de rechtszaal wordt ze wel gehoord, erkend. Dat moet een persiflage door Tineke geweest zijn, een rechter hoort zich toch niet kwetsbaar op te stellen?!
Frank Visser meldt ten slotte dat het niet de bedoeling is om de wet te volgen en dat er dan dodelijke slachtoffers vallen. Een doordenkertje.

Alledaagse Wijsheden

“Er is niets goed of slecht. Het denken maakt het zo.”

William Shakespeare

“Recht begint waar liefde en vriendschap eindigen.”  

Dorien Pessers 

“Is de wet doorslaggevend of liefde? —
De wet is het kleed, liefde is het wezen.
De wet is gemaakt, liefde heeft altijd bestaan,
ze was, is, en zal altijd zijn.”

Hazrat Inayat Khan

De betekenis van de kijk op leven en dood (vorig blog) dringt zich ook op als je de moeizame discussies over prioriteiten in de medische zorg volgt. De combinatie van enerzijds marktgericht materialisme en anderzijds de dood beschouwen als het absolute einde leidt in de gezondheidszorg tot excessen. Één op de zeven ziekenhuisbehandelingen is volgens Brits onderzoek onnodig. Antibioticumkuur bij een griepje, onnodige verwijdering baarmoeder, nutteloze staaroperaties, etc.
Artsen en ziekenhuizen verdienen aan ingrepen, en patiënten eisen het allerbeste, want ja, in dit ene leven moet je zoveel mogelijk gezond genieten. Dure medicijnen worden door de arts voorgeschreven en veel wordt ook weggegooid. In Engeland willen ze op het etiket van duurdere medicijnen zetten: ‘Betaald door de Britse belastingbetaler’. Leuk probeersel, maar het zal niet helpen, de kijk op leven en dood werkt tegen.
Wantrouwen blijkt ook uit de reactie van Sebe Vogel op een stuk in De Correspondent. Hij pakt de farmaceutische industrie aan die de aandeelhouder belangrijker vindt dan de patiënt. Medicijnen tegen kanker moeten het leven rekken, maar de patiënt zeker níet genezen. “Dat zou de markt kapot maken.” Dure medicijnen worden voor de rest van het leven voorgeschreven. Er zou echter veel meer gezocht moeten worden naar middelen die de ziekte genézen. Vogel: “Het marktdenken geeft een volledig verkeerde richting aan het onderzoek.” Dat is een nogal zware beschuldiging. Zijn stelling is dat er meer mensen van kanker leven dan eraan sterven.
Een minder materialistische levensvisie en een vrije, vriendelijke houding tegenover de dood zijn nodig voor een gezondere cultuur en een houdbare medische gezondheidszorg.

Alledaagse Wijsheden

“Arbeid die een doel op zichzelf is geworden of die slechts dient om geld te verdienen is onder de menselijke maat. Alleen als we onze inspanning kunnen ervaren als een bijdrage aan een groter en zinvol geheel, pas dan is ze menswaardig, pas dan is ze ‘bezield’...”

Hein Stufkens

“(...) als de vraag naar gezondheidszorg onverzadigbaar is, de kosten van die zorg even snel stijgen als onze inkomsten, of nog sneller, zodat we geketend blijven aan de werk-groei tredmolen.
Voor ons betoog is het dus essentieel om gezondheidszorg niet te definiëren als dat wat met een inzet van een maximum aan middelen mogelijk is, maar vast te houden aan de oudere definitie van natuurlijke volmaaktheid. Want alleen die is bruikbaar als een van de criteria van wat ‘genoeg’ is.”

Robert & Edward Skidelsky

“De dood is geen punt, maar een komma in het levensverhaal.”

Uit de verzameling van E.C. Mckenzie

Het bevreemdt me. Velen noemen zich niet-religieus of atheïstisch, terwijl grote waarde wordt gehecht aan de lichamen van gelieven een mooie ‘laatste rustplaats’ geven of de as in een bijzondere omgeving uitstrooien. Ook al moeten die lichamen van ver komen. Van mensen die zeggen te nuchter te zijn om te geloven dat er meer is tussen hemel en aarde verwacht je dat niet. Zou diep in het hart het weten leven dat het uit het lichaam vertrokken bewustzijn zich bij de begrafenisplek kan ophouden? In ieder geval is het weinig consistent met de levens/doodsvisie van velen.
De MH17 vliegtuigramp is herdacht, op de televisie werd de documentaire ‘Het verdriet van Nederland’ vertoond. Bizar. Wat heeft verdriet met landsgrenzen te maken? Verdriet zegt iets over nabijheid, ver- binding, hechting, verwachtingen, medeleven met bekenden. Het overgrote deel van de Nederlanders heeft zulke MH17 contacten niet.
Voor nabestaanden is het een gruwelijke ervaring, “een hap uit je leven”, net zoals voor het echtpaar dat twee kinderen verloor door een auto-ongeluk. Overigens niet alle nabestaanden reageren geëmotioneerd en dat hangt samen met de levensvisie. De 94-jarige oud-minister van Financiën Johan Witteveen, voorman van de Soefi Beweging, verloor bij de ramp zijn zoon, schoondochter en kleinkind. Over de ramp zei hij dat zoiets gebeuren kan, een vergissing, hij sprak niet in termen van tribunaal  en de onderste steen bovenhalen. Over zijn dierbaren zei hij rustig dat zij nu dus in die andere dimensie zijn. Verdriet zal hij ook kennen, maar zijn reactie was wel consistent met zijn levens/doodsvisie.

Alledaagse Wijsheden

“Hoe wij tegen de dood aankijken, bepaalt hoe wij in het leven staan.”

Dag Hammerskjöld

“Wat is dit bewustzijn dat zowel de oorsprong als het gevolg van alles is?”

Kahlil Gibran

“Tantra voegt aan onze vier dimensies van lengte, breedte, hoogte en tijd een vijfde toe, bewustzijn. Het is een overkoepelende kracht die onze dimensies verbindt.”

George Ubben

Onderzoek moet gedaan en kranten moeten gevuld worden, dus dat levert menigmaal geinige berichten op. Onlangs: “Mensen zijn gelukkiger als ze wonen in de buurt van bomen. Met gemiddeld tien bomen in de buurt van een woning zeggen mensen gelukkiger te zijn.” Ik ben direct de bomen gaan tellen vanuit mijn ramen en gelukkig, ik ben behoorlijk gelukkig. Als toelichting: “Het effect is vergelijkbaar met het geluk dat iemand ondervindt als het jaarsalaris met tienduizend dollar wordt verhoogd.” Stel je dat maar eens voor.
De economische ontwikkelingen veroorzaken ook regelmatig consternatie. Minister Kamp meldt dat de tegenvallende groeicijfers het gevolg zijn van een milde winter. Hoe meer we verstoken, hoe beter het dus met onze economie gaat. En wat te denken van het volgende bericht: “Door de economische crisis gingen dit jaar veel minder Nederlanders op vakantie. Het aantal vakanties daalde vergeleken met vorig jaar met 3 procent naar 36 miljoen.” Wat een drama, gemiddeld gaan Nederlanders dus nog maar twee à drie keer op vakantie. En het kon nog wel eens veel meer zijn als de vakantie van een heel gezin voor 1 vakantie wordt gerekend.
Vorige week: “Oudste persoon ter wereld overlijdt steeds vaker.” Ik schiet spontaan in de lach. “Is hij/ zij alweer dood?” wordt er dan gevraagd. NU.nl onderzocht het verschijnsel en constateert dat er verwarring heerst onder mensen: “Eerst lezen we dat de oudste mens 116 jaar is en nu is hij ineens 112?” Tja, complex probleem. Terecht stellen trouwens velen dat de oudste mens ter wereld natuurlijk nooit dood gaat. Of de mensheid moet vergaan. Net binnengekomen: “Personen die vaak op telefoon kijken hebben eerder kans op depressie.” Je blijft lachen als je zo'n bericht op je telefoon leest.

Alledaagse Geinigheden...

“Ik ben erg aan dit horloge gehecht. Mijn grootvader heeft het mij op zijn sterfbed verkocht.”

Woody Allen

“'Heeft uw dak veel geleden onder de storm? -
Dat kan ik u pas zeggen als ik het teruggevonden heb.”

Wiet van Broeckhoven

“Als je de tijd na de donder vermenigvuldigt met de snelheid heb je de afstand. Dus als je de afstand deelt door de snelheid weet je precies hoe snel je geteld hebt.”

Herman Finkers

Genoeg pessimisme voorlopig over Griekenland, maar wat hebben we ermee gewonnen?? Cultureel beschouwd veel. Waren we eerst een stelletje eurolanden dat vrij onverschillig tegenover elkaar stond – we wisten van sommige landen nauwelijks waar ze lagen en zeker niet hoe hun economie werkte –,
in snel tempo is er een familiale samenhorigheid ontstaan. De (sociale) media hebben daar fors aan bijgedragen. We laten elkaar niet meer koud, we weten dat er economisch zwakke broeders/zusters zijn en landen waar nog een behoorlijke relatieve armoede heerst. We delen gegevens om meer te weten, het gaat ons aan!
Problemen in de familie kunnen mensen dichter bij elkaar brengen, onverschilligheid jegens elkaar verdrijven. Wilden velen in aanvang niets weten van geld naar de Grieken, ‘stop dat liever in onze zorg’, nu wil een groeiend aantal mensen ons broertje Griekenland echt niet missen. Natuurlijk, verantwoorde- lijk gedrag mag je van familieleden verwachten. Als één familielid er wat dat betreft uitspringt, is het goed om duidelijke eisen te stellen voordat je gaat helpen. Wordt niet aan die eisen voldaan, kun je niet vertrouwen op gemaakte afspraken, dan wordt de sfeer grimmiger. Maar het familiegevoel is wel verstevigd en die familieband doet zijn werk als basis voor materiële strubbelingen aan de oppervlakte. Het zijn de problemen die bij ontwikkeling van het eenheidsgevoel (in verscheidenheid!) horen, zoals eeuwen geleden ook Nederland is ontstaan.
Mijn optimisme gaat niet zover dat ik met stelligheid verwacht dat ze eruit komen. Maar mocht Griekenland failliet gaan, dan zal het ons niet alleen pijn doen in de portemonnee, maar vooral ook in het hart. Dus onderhandelaars: grijp de kansen, spaar ons hart!

Alledaagse Wijsheden

“Als niets zeker is, is alles mogelijk.”

Margaret Drabble

“Het hart heeft zijn redenen die het verstand niet kent.”

Blaisse Pascal

“Zelden of misschien wel nooit groeit een huwelijk soepel en zonder crisis uit tot een relatie van twee individuen; bewustwording zonder pijn bestaat niet.”

Carl Gustav Jung

(vervolg)

Deze samenleving drijft op verbeeldingskracht, zakelijkheid gebaseerd op verhalen. Branding is het toverwoord, aankopen hebben geen materiële maar emotionele redenen. Voed je fantasie, bouw een verhaal in je onderneming. Vergeet de strategie, het bewust gekozen ontwikkelingspad, ga voor missie, visie, bezieling. De strategie- en feitenmanager maakt plaats voor de intuïtie- en inspiratiemanager. Tijdens een bespreking kan zomaar het ‘verwijt’ vallen: “Je wijze van redeneren is totaal overschaduwd door feiten.”
Kortom er is een markt voor sympathie en avontuur, voor saamhorigheid, vriendschap, liefde en zorg. Dat gaat samen met de markt voor innerlijke vrede, voor ‘wie-ben-ik?’, ken uzelf! De toekomst wordt niet meer gebouwd op zekerheden maar op constructieve idealen en dromen. Alles, elk nieuw product begint met een wensdroom, passend bij de idealen. Dat heeft gegolden voor het vliegtuig, de boot, het internet, dat zal blijven gelden voor de nieuwe idealen.
Toen ik het boek ruim tien jaar geleden las, vervulde het me met blijdschap. Ik zag het helemaal voor me dat we die kant opgingen, het sloot ook aan op mijn theorieën over liefde en relaties. Ik zag gouden tijden voor vrouwelijk leiderschap in het verschiet. Op dit moment, terwijl de eurolanden over Grieken- land onderhandelen, is mijn optimisme wat getemperd. Veel zogenaamd objectieve (financiële) data, weinig verbeeldingskracht.
Maar de eeuw duurt nog lang, er kan nog van alles ten goede veranderen. ‘Crisis’ betekent niet voor niets ‘keerpunt’ en ik blijf een optimist. Door Enneagramkenner Sandra Maitri wordt dit soort mensen als volgt omschreven:  “Als eeuwige optimist blijven ze zich richten op het positieve waarvan ze zeker weten dat het binnen handbereik is. Ze zijn vaak tolerant en open van geest, en kunnen zeer star worden in hun eis dat anderen ook zo zijn.” Ahum.... 

Alledaagse Wijsheden 

“Anyone seeking success in the market of the future will have to be a storyteller.”

Rolf Jensen

“Wie niet gelooft in wonderen, is geen realist.”

Herman Finkers

Begin van deze eeuw las ik het boek ‘The Dream Society’ van de Deense futuroloog Rolf Jensen, dat in 1999 werd uitgegeven. Zijn theorie omvat het hele bestaan van de mensheid. De eerste 90% van die tijd hebben we geleefd als rondtrekkende jagers en verzamelaars. Het leven ontvouwde zich van dag tot dag, de mens was onderdeel van de natuur. Succes werd gevierd, gedode dieren werden bedankt. Er was groot respect voor mythen en verhalen. De volgende 9% betrof het een agrarische samenleving met regionale gemeenschappen. We werden meer en meer meester over de natuur. Leiderschap berustte op ervaring. De versnelling trad op in de 19e eeuw met de komst van de ploeg, molens, etc; spierkracht werd vervangen door technologie.
Zo belandden we in de laatste procent, om te beginnen met de industriële samenleving van zo’n honderd à tweehonderd jaar. Fabrieken, machines, steden, infrastructuur rijzen op, die voor een ‘industrie-based’ welvaart zorgen. We leven niet meer cyclisch met de seizoenen, maar lineair in de jaartelling. Ruwe materialen als kolen, olie en staal vormden de aanjagers. Een zware bureaucratie ontwikkelt zich met top-down management. Toekomst werd gelijkgesteld met vooruitgang. Dan dient zich in de tweede helft van de vorige eeuw een grenzeloze informatiemaatschappij aan. Kennis, onderzoek, computer gaan de dienst uitmaken. Handwerk daalt in status, hoofdwerk stijgt. Een groot belang wordt gehecht aan (academisch) onderwijs. Getallen zijn beter dan woorden, het draait om objectieve feiten en data, en om probleemoplossing naar de toekomst. 
Jensen is een grote optimist en die levenshouding herken ik. Voor de 21e eeuw voorspelt hij een nieuwe verschuiving naar de ‘Dream Society’, erkennende dat alle voorgaande typen aanwezig blijven, maar niet meer overheersen. Hierna meer over deze maatschappij van verhalen en verbeeldingskracht.

(wordt vervolgd)

Alledaagse Wijsheden 

“Who knows how many more years the logic and economics of the Information Society will last? Something new will replace it. (... ) The market for dreams would gradually exceed the market for information-based reality. The market for feelings would eclipse the market for tangible products.” 

Rolf Jensen

“Het zijn niet de sterkste mensen die overleven, evenmin als de meest intelligente, maar degenen die zich het beste aanpassen aan de verandering.”

Charles Darwin

De kop 'Vrouwen worden pas sinds 1880 ouder dan mannen' heeft direct mijn aandacht. Het betreft Amerikaans onderzoek, waarvan de media beperkt verslag doen. De zin: “De sterftecijfers van vrouwen daalden na 1880 maar liefst zeventig procent sneller dan dezelfde cijfers bij mannen.” begrijpt natuurlijk geen mens. Geeft niet, ik was vooral benieuwd naar verklaringen. En ja hoor, die werden gezocht in eigentijdse heilige huisjes: roken en voeding.
De rol van Semmelweis kwam niet aan de orde. Hij ontdekte in het midden van 19e eeuw de oorzaak van de dodelijke kraamvrouwenkoorts, die vooral in ziekenhuizen slachtoffers maakte. Het was bekend onder de bevolking, gillend werden vooral arme vrouwen die thuis geen hulp hadden het ziekenhuis binnen gedragen. De oorzaak was de combinatie van lijkschouwingen en bevallingen, zonder anti- septische voorzorgsmaatregelen; lijkstof in de bloedsomloop had de dood tot gevolg. Semmelweis ondervond veel tegenwerking, het duurde nog zo’n veertig jaar voordat zijn uitvinding gemeengoed was onder artsen.
Wat in de verklaringen dus ontbreekt is het feit dat vrouwen kinderen krijgen en dat op dat gebied veel is veranderd qua verbeterde hygiëne en gedaald aantal zwangerschappen per vrouw. Weliswaar is bij het onderzoek een groep 50- tot 70-jarigen in ogenschouw genomen, maar de aanslag op het lichaam heeft op die leeftijd al zijn werk gedaan. Begrijpelijk dus dat vanaf het eind van de 19e eeuw de gemiddelde leeftijd van vrouwen versneld omhoog ging.
Dat mannen achterblijven kan verklaard worden doordat zij meer dan vrouwen hun emoties oppotten. Dat slaat op het hart, dus meer hart- en vaatziekten. Een ongetoetste hypothese om verklarend eens buiten de gebaande paden te gaan.

Alledaagse Wijsheden

“De boosdoener, de oorzaak van de hartkwaal is niet de sterke betrokkenheid bij het werk of het gevoel dat de tijd dringt; de hoofdoorzaak is vijandigheid.”

Roy Martina 

“Van de twee lotsbepalingen, het vrouwenlot om voor altijd moeder te zijn en het mannenlot om steeds een baby te blijven, geef ik de voorkeur aan die van de man.”

George Bernard Shaw

“Ze sprak altijd: ‘waarachtig,
de besten gaan het eerst’.
Nu is ze achtentachtig...”

Carla Pols

Mijn hoofd knapt als ik natuurkundige teksten lees over golven en deeltjes, over inzichten vanuit de kwantummechanica. Dus het beurt me op dat Nobelprijswinnaar Richard Feynman (ontwikkeling kwantumdynamica) stelt dat hij met een gerust hart kan zeggen dat niemand de kwantummechanica begrijpt. Dan voel je je toch minder alleen.
Mijn geest wil pas wat werk verzetten als ik het met sociale verschijnselen kan verbinden, of het nu
enig hout snijdt of niet. Het drong tot me door dat sommigen de Eurolanden problematiek als een golf zien en anderen Griekenland als een deeltje. Die óf-óf standpunten breng je moeilijk bij elkaar, je ziet de visie van de ander gewoon niet. Natuurkundige Fritjof Capra: “Mijn bewuste keuze ten aanzien van de manier waarop ik een elektron zal observeren, bepaalt tot op zekere hoogte de eigenschappen van het elektron. Als ik het als een deeltje benader, krijg ik een deeltje antwoord. Als ik het als een golf behandel, krijg ik een golf antwoord.”
Bij de vele beschouwingen over Griekenland zijn er zeker ook én-én standpunten en daar zullen we het van moeten hebben. In ieder geval moeten we het niet hebben van een overhaast Grieks referendum dat de mening peilt van een onvoldoende ingelicht, opgejaagd volk. Vandaag vindt die meningspeiling plaats en het resultaat kan maar beter snel aan de kant geschoven worden. Vervolgens is het de kunst om met een wat schonere lei weer aan de slag te gaan. 'Loslaten' is daarbij een sleutelwoord, loslaten van ergernissen, erop vertrouwen dat je er samen uit kunt komen. Want we zijn als deeltjes één golf, uiteindelijk op wereldformaat. 

Alledaagse Wijsheden

“In de formele logica is tegenstrijdigheid een teken van mislukking; maar in de ontwikkeling van echte kennis markeert ze de eerste stap op weg naar de overwinning.”  

Alfred North Whitehead 

“Ik ben op zoek naar heel veel mensen die een onbeperkt vermogen hebben niet te weten wat onmogelijk is.”  

Henry Ford

Als het zó warm is en je volgt dan ook nog verhitte discussies over Griekenland in De Correspondent, dan wordt het tijd jezelf tot rust en inkeer te brengen. Wie kan daar beter bij helpen dan de Boeddha. Jack Kornfield bundelde markante uitspraken van deze spirituele leider.
In de Correspondentdiscussie vliegen de licht geëmotioneerde en veelal beschaafd verwoorde ‘feiten’ je om de oren. Boeddha: “We hebben niet meer kennis nodig, maar meer wijsheid. Wijsheid komt uit onze eigen oplettendheid voort.” Het zal waar zijn, maar als de gemoederen hoog oplopen wordt bedaarde wijsheid niet meer gehoord. Eerst de gemoederen tot rust laten komen. Het volgende inzicht geeft wel innerlijke rust: “Niet krijgen wat je verlangt en wel krijgen wat je verlangt, kunnen beide teleurstel- lingen opleveren. (...) Wanneer er weinig wensen zijn, is het hart gelukkig. Wanneer het verlangen sterft is er vrede.”
Een bekende boeddhistische uitspraak is dat haat en vijandschap nooit door haat en vijandschap vernietigd worden. “Dat is een eeuwige wet.” Voor het teniet doen van haat is liefde nodig, die alles te maken heeft met het diepe besef van gelijkwaardigheid. Boeddha: “Ontdoe je van de neiging om jezelf als hoger of lager dan, of gelijk aan anderen te beschouwen.”
Ik weet het, met al deze diepzinnigheden lossen we het Europese probleem niet op, maar wat bezinning is nooit weg. Mooi trouwens dat Boeddha ook afwijkende meningen stimuleert, hetgeen bij de stelling- namen in De Correspondent menigmaal ver te zoeken is. “Geloof niet blindelings wat anderen zeggen, zelfs de Boeddha niet. Hou zelf in de gaten wat tevredenheid, helderheid en vrede brengt. Dat is het pad dat je moet volgen.” Wijze woorden, daar kan ik wat mee.

Alledaagse Wijsheden 

“Lof en blaam, winst en verlies, genoegen en verdriet komen en gaan als de wind. Als je gelukkig wilt zijn wees dan als een grote boom temidden van dit alles.”

“Onze ergste vijand kan ons niet zoveel kwaad doen als onze eigen onwijze gedachten. Niemand kan ons zozeer helpen als onze eigen gedachten vol mededogen.

Boeddha

Earth Charter vierde zijn vijftiende verjaardag. Ondertitel van dit ‘handvest van de aarde’: ‘Values and principles for building a just, sustainable and peaceful global society’. Door internationale samenwerking is dit werkstuk, waarbij gestreefd is naar een mondiale consensus, in zes jaar voltooid. Groten der aarde zoals Gorbatsjov hebben er aan bijgedragen. Ook koningin Beatrix en Ruud Lubbers speelden een rol erbij. In 2000 werd het in het Haagse Vredespaleis gelanceerd.
Het is een indrukwekkend document en ik wilde er meer van weten, dus heb ik me ingeschreven voor het congres. Veel sprekers in de ochtend, maar er werd opvallend weinig energie opgewekt in de zaal. Ik kon er ook niet warm van worden en ook werd ik niet veel wijzer over de activiteiten en hun invloed. Alleen rabbijn Soetendorp raakte mijn hart met zijn persoonlijke verhaal en zijn ‘power of compassion’. “I feel at this moment a quiet revolution takes place. We terribly need each other.” Even bruiste de zaal van energie.
Wat me bekend was en ook weer raakte, was een tekst in het congrescentrum. “We besteden meer dan één biljoen dollar per jaar aan militaire uitgaven en wapenhandel, gemiddeld 173 dollar per persoon op aarde.” Vervolgens wordt duidelijk gemaakt hoe relatief weinig geld er nodig is om de honger te laten verdwijnen, elk kind naar school te laten gaan, ziektes als AIDS en malaria te stoppen. Als minder dan tien procent van alle militaire uitgaven wordt gebruikt, kunnen we iedereen op aarde voorzien in alle basisbehoeften. Slotvraag: “Wat is veiliger: de zwaarbewapende wereld waarin we nu leven, of een wereld waarin alle mensen toegang tot basisbehoeften hebben?” Laat die stille revolutie maar door- breken, we zijn er klaar voor.

Alledaagse Wijsheden

“Als je de angst wilt uitbannen, weet dan dat die angst niet zetelt in de hand van hem die je vreest, maar in je eigen hart.”

Kahlil Gibran

“Hoe dieper we in de natuur kijken, hoe meer we inzien dat ze vol leven is en hoe duidelijker het wordt dat het hele leven een geheim is en wij met al het leven in de natuur verbonden zijn.”

Albert Schweitzer

Dit zijn geen opeenvolgende D-Days meer (blog 24/6), dit is een regelrechte cliffhanger. Waren die D-Days als reële soap nog enigszins aan mijn twijfel onderhevig, nu heb ik toch het gevoel dat alléén een soapauteur zo’n script kan schrijven. Een referendum uitschrijven in Griekenland met van regeringszijde eraan vastgekoppeld een stemadvies... Juridisch zal dat wel niet kloppen, maar als soapauteur hoef je daar natuurlijk geen rekening mee te houden. De acteurs kunnen nu rustig op vakantie gaan, we zitten aan de buis gekluisterd als ze het spel weer opnemen. Maar ik krijg wel de indruk dat het cliffhanger na cliffhanger gaat worden.
Het zal ook wel met het ouder worden te maken hebben, dat het soapkarakter zich zo aan je opdringt. Hoogleraar epidemiologie Dorly Deeg heeft zich daar lang in verdiept, blijkt uit een interview in de NRC. “Eén op de vijf 60-jarigen ondervindt geheugen- en of andere cognitieve problemen.” Dit denken soaptermen zal een cognitief probleem zijn, te veel gezien in het leven. Deeg heeft ook onderzoek gedaan naar ‘succesvol ouder worden’. Deels hangt dit af van jezelf, vindt ze. Jezelf kunnen vermaken, gemakkelijk contacten leggen, het zijn begrijpelijke voorwaarden. Dan vervolgt ze: “Ben je goed geweest voor anderen, opdat ze goed zullen zijn voor jou?” Dat is volgens mij juist een grote valkuil, altijd draven voor anderen in de veronderstelling dat je het terug krijgt. Teleurstellingen liggen op de loer met op den duur depressies. De afwezigheid van die laatste is volgens Deeg nu juist een van de voorwaarden om succesvol ouder te worden. Reëler lijkt het me om te zeggen dat goed zijn voor anderen jezelf een goed gevoel geeft en dat dát bijdraagt aan een prettige oude dag.

Alledaagse Wijsheid

“Wie anderen een plezier doet, verlangt niet dat dit hem vergoed wordt, want dan is het geen dienst meer, maar business.”

Cleanthes  (± 300 jaar v. Chr.)

Aparte Uitspraken

“De mens heeft vier natuurlijke vijanden: angst, zeker weten, macht en ouderdom.” 

Carlos Castaneda

“Het zijn de ouderen die de waarheid kennen, en het leven. Die weten wat belangrijk is en wat niet. Die weten wat er werkelijk wordt bedoeld met woorden als integriteit, eerlijkheid, trouw, vriendschap en liefde.”

Neale Donald Walsch

Het blijft me achtervolgen, mensen die zeggen alles uit het leven te willen halen (blog 18/6). Zelfs zeventiger Liesbeth List wil nog veel uit het bestaan halen, wil niet denken aan leeftijd en ouderdom.
Ze gaat ervan uit, en met haar velen, dat je maar één keer leeft, dus moet je er alles uithalen. Dat vind ik dan weer vreemd. Waarom zou je alles uit dit leven willen halen als je weet dat je daarna as bent? Zinloos, je kunt er niet op voortborduren.
Albert Sonnevelt geeft acht tips voor ‘living life to the max’, dát doen wat je elke dag doet stralen. Je leeft immers maar één keer, is ook zijn uitgangspunt. Zou hij de zinloosheid van de as-theorie kunnen verbinden met zinvolle activiteiten? Ach nee, het blijft hangen aan de oppervlakte: vind een passie, vergroot je vriendenkring, stop met bankhangen, denk positief, blijf jezelf, stap buiten je comfortzone, volg succesvolle mensen (noot: deze vind ik echt eng), in het hier en nu zijn. Die oppervlakkigheid zal wel horen bij dat éne leven, ‘genieten’ is het toverwoord.
Een zeer diepzinnige levenszin treffen we aan bij Sandra Maitri. (Zij ziet in het najagen van succes trouwens een manier om het innerlijke gat van machteloosheid te vullen.) Op het diepste niveau is de drang van de ziel volgens haar om de inertie van de persoonlijkheid te overwinnen en de werkelijkheid direct in haar totale dimensionaliteit te ervaren, om op avontuur te gaan in het oneindige uitgestrekte gebied van het universum in onszelf en het te ontdekken en te leren kennen.
Kijk, zoveel diepte kan ik ook weer niet aan. Geef mij maar een middenweg tussen Maitri en Sonnevelt.

Alledaagse Wijsheden 

“Velen denken de dood te kunnen ontvluchten
door uit het leven te halen wat erin zit.”

Carla Pols

“Ik hoop zo oud te worden dat ik niet meer interessant ben voor de dood.”

Herman van Veen

De ‘Griekse tragedie’, ‘het drama van de dreigende grexit’, ik volg het steeds meer als een soap. Niet bij wijze van spreken, maar als een goed geregisseerde serie die veel mensen trekt. De acteurs spelen hun rol voortreffelijk, met een extra compliment voor Jeroen en Yanis. Maar ook Juncker doet het leuk met wat vriendschappelijke klapjes op het gezicht van de twintig jaar jongere Tsipras. Verder het gegoochel met getallen waarvan iedereen denkt dat iemand anders dat wel zal begrijpen. Het lijkt wel of deze hele soap de onzin van het geldsysteem beter illustreert dan alle analytische verhandelingen bijeen. Het gaat ook niet meer om geld, het gaat om emoties, om volksvermaak. En de media spelen natuurlijk een glansrol, een en al D-Day.
“Als zij uit de euro stappen zien wij ons geld nooit meer terug”, proclameert een columnist. Waarlijk
een komische noot, hoe bedenk je het, ‘ons geld’.  Ik begrijp nu ook dat we de schulden niet kunnen kwijtschelden, hoe logisch dat ook zou zijn. De soap zou stokken, stoppen, de emoties van ons allen staan ermee op het spel. Ook wel lastig, deze blik, ik kan er niet meer serieus naar kijken. Stiekem verwacht ik dat die Grieken het prima hebben (het zal toch niet voor niets zijn dat Tsipras en Varoufakis regelmatig lachend in beeld zijn), maar dat ze de hun toebedeelde rol van ‘ellende alom’ goed spelen. Als ik nog verder afglijd, moet ik echt oppassen, want het is niet moeilijk om in veel media gevoelige gebeurtenissen de soap te gaan herkennen en dan speel ik mijn burgerrol niet meer overtuigend.

Alledaagse Wijsheden

“Waarom wil een mens in een theatervoorstelling het smartelijke en tragische ondergaan als hij het in zijn eigen leven niet wil ervaren? Toch wil de toeschouwer de smart voelen. Juist de smart is zijn genot.”

Augustinus  (354 – 430 na Chr.)

“De hele wereld is een illusie, die gezellig ronddraait door de ruimte, ook al wiebelt ze soms wat.”

Emmanuel / Pat Rodegast

Mijn blog van 10 juni eindigde ik met de uitspraak dat we veel weten over oppervlakkige samenhangen en weinig over dieper liggende oorzaak-gevolg relaties. Neem nou het ‘schijnverband’. De media berichtgeving over onderzoeksresultaten stikt van mogelijke schijnverbanden, dus het is aardig daar wat aandacht aan te schenken. Ik kwam een fraai voorbeeldartikel tegen.
Australische onderzoekers hebben gevonden dat lang zitten de geestelijke gezondheid flink kan aantasten, vooral als je voor een scherm zit. Verschillende onderzoeken werden geanalyseerd en in menig onderzoek was er een positief verband tussen lang zitten en verschijnselen als stress, slechte concentratie en angstaanvallen. Dit verband bleek nog sterker als er sprake was van zitten voor de televisie of laptop.
De vraag wat er eerst is, laten de onderzoekers open. Je krijgt van zitten die psychische aandoeningen of die aandoeningen leiden tot langer zitten. Ik lees echter niets over een mogelijke derde factor die op beide fenomenen inwerkt, waardoor een schijnverband optreedt. Bijvoorbeeld: wát wordt er op het scherm bekeken wat mensen die weinig voor het scherm zitten niet zien. Agressie bij social media kan zo’n derde factor zijn, die ook zou werken als je loopt of fietst. Maar dat doe je meestal niet, je bekijkt het nu eenmaal het vaakst zittend.
Het bekendste schijnverband komt uit Deens onderzoek in het midden van de vorige eeuw. In streken waar veel ooievaars zijn, worden significant meer kinderen per hoofd van de bevolking geboren dan in streken met weinig ooievaars. Het is duidelijk, verschil tussen het stadse en landleven is de derde factor. Op het platteland zijn kinderen potentiële arbeidskrachten. In steden is het geboortecijfer lager en daar zijn ook weinig ooievaars.

Alledaagse Wijsheden

“Onze kennis is een kritisch raden, een net van hypothesen, een weefsel van vermoedens.”

Karl Raymund Popper

“Alle samenhang in dit boek is te danken aan de boekbinder.”

Wiet van Broeckhoven

Net heb ik de informatie verwerkt dat geneesmiddelen vooral op mannen worden getest en lang niet altijd goed zijn voor het vrouwenlichaam, of een nieuwe groep gedupeerden doemt op. “Tachtiger moet van de pil af” kopt Trouw. Onderzoek waaruit het voordeel van medicatie blijkt, is gebaseerd op de groep jonger dan 65 jaar die weinig andere gezondheidsproblemen heeft. Miljoenen mensen slikken pillen, waaronder erg veel 70-plussers, die meer soorten tot zich nemen. Risico’s voor het hart en valpartijen zijn voor ouderen groot.
Deze wijdverbreide pillenslikkerij staat in schril contrast met de uitspraak die de afgelopen dagen verschillende keren mijn pad kruiste: ‘Je moet álles uit het leven halen.’ De verhalen die erbij horen gaan over uitdaging en vermaak. Mark Twain omarmt de uitdaging: “Breek de boeien los. Zeil weg uit de veilige haven. Onderzoek, droom, ontdek.” Anderen hebben het over golfen, uitgaan, zittend vermaak. Hetgeen Roger Waters doet verzuchten: “This species has amused itself to death.” Genot komt aan bod bij Oscar Wilde die het geen ogenblik berouwt geleefd te hebben ter wille van genot. “Ik deed het ten volle, zoals men alles moet doen.”
Alles uit het leven halen zal te maken hebben met de eigen zieleroerselen. Die zijn voor iedereen anders. Wel wordt op vele fronten onderkend dat er een samenhang is tussen persoonlijke zingeving
en gezondheid. In de 12^e eeuw zei de joodse wijsgeer Maimonides al dat de emoties van de ziel goed geobserveerd en onderzocht moeten worden, zij kunnen vérstrekkende veranderingen in de gezond- heidstoestand tot gevolg hebben. Als de pillen het onderzoek naar de persoonlijke motivatie en levenszin in de weg staan, ben je paradoxaal genoeg op het gezondheidspad veel verder van huis. 

Alledaagse Wijsheden

“Mensen worden niet ziek van hard werken, wel van zinloosheid en machteloosheid.”

Daniel Ofman

“Aan de verleiding ontkomt men slechts door eraan toe te geven. Biedt men weerstand, dan wordt de ziel ziek van verlangen naar wat zij zichzelf ontzegt.”

Oscar Wilde

“Ode aan de roekeloosheid in tijden van absolute veiligheidsobsessie. Nee, dat is het woord niet, roekeloosheid. Wat dan wel? Geestdrift, gloed. Ja, je moet zuinig zijn op je lijf, maar daarom toch niet zuinig op het leven?”

David van Reybroeck

Lachen! Het UWV bekostigt de opleiding tot paragnost. De zware gelovigen in de Tweede Kamer staan op hun achterste benen. SGP, omdat hun Christendom heilig is en gewone mensen vooral niet moeten suggereren helder in de toekomst te kunnen zien. D66, omdat de wetenschap heilig is en schouwen in de toekomst alleen mag als het wetenschappelijk bewezen is. Het vakgebied van de paragnost heeft deze status nog niet verworven.
Dus Kamervragen aan minster Asscher. Deze erkent dat het een ‘ongebruikelijk beroep’ is. Dan ben ik benieuwd wat gebruikelijke beroepen zijn. Het kan niet aan het aantal beoefenaren liggen, want er zijn heel wat helderzienden en mediums die met dit werk in hun bestaan voorzien. Argument van SGP-er Dijkgraaf is dat klanten in een zwakke positie gedupeerd kunnen worden door die ‘glazenbolkijkerij’, 
de impact op hun leven is groot. Wat te denken van de impact van een strakke godsdienst en de impact van een afgestudeerde psycholoog?!
Nu ben ik zelf niet zo’n voorstander van informatie over mijn toekomst van mediums, readers of astrologen. Interessanter is het als deze mensen in diepte kunnen vertellen waar je mee bezig bent, waar je keuzes op gebaseerd zijn. Mijn ervaring is dat je langs die weg buitengewoon interessante informatie kunt krijgen die je zelf kunt checken.
Wat het UWV betreft: leuke reactie. De opleiding tot helderziende kost minder dan het beantwoorden van drie Kamervragen én de mensen krijgen een baan! En nu we het toch over de opleidingen hebben: minister Bussemaker meldde onlangs dat ze zich eraan stoort dat iedereen altijd maar hogerop wil.
Mooi gezegd en ik stoor mij er ook aan dat we in dit verband altijd praten over hoger en lager. Dat is de kern van het probleem.

Alledaagse Spitsheden

Kind dat met een slecht rapport thuiskomt vraagt aan zijn vader: 
“Wat denk je? Is het erfelijk of ligt het aan mijn omgeving?”

“Hoe kan je zo zeker zijn dat God niet bestaat?”
Atheïst: “Je moet toch in iets geloven.”

Wiet van Broeckhoven

“Als u met God praat heet het bidden, praat God met u dan heet u schizofreen.”

Van Kooten en De Bie

Soms kom je op papier iemand tegen die je diep raakt. Zo iemand is de veelzijdige (woord)kunstenares Carla Pols. Als geen ander weet zij diepe wijsheden in korte spreuken te verwoorden. (Deze aforismen zijn in de jaren tachtig in een negental bundels bij Ankh-Hermes verschenen.) Door mijn universitaire opleiding en werk ben ik vertrouwd geraakt met uitvoerige, langdradige bewijsvoering, waarbij de woordenmassa niet zelden elke mogelijke wijsheid verhult. Wat een verademing om in één of enkele zinnen in hoofd en hart geraakt te worden. Bewijzen zijn dan niet nodig, het resoneert! Bijvoorbeeld:
“Pas als je ten einde raad je angst om de hals durft te vallen, zal hij je nooit meer naar de keel vliegen.”

Haar aforismen hebben doorgaans een spiritueel-mystieke, ook wel christelijke onderlaag. Daarbij kan ze op een rake manier geestig zijn, wat past bij de aard van haar aforismen. Als je zo met woorden kunt spelen, moet je wel een speelse geest hebben die goed kan relativeren.
“Zie Heer, op deze bergen valt Uw mensdom op de knieën.
Nee – nee – niet in aanbidding, maar door struik’len bij het skiën.”

Ik breng graag een ode aan deze vrouw, die ik niet persoonlijk ken, maar wier woorden ik ontelbare malen gebruikt heb in geschriften, bij lezingen en voor de ‘Alledaagse Wijsheden’ in mijn blogs. Ze vinden veel herkenning bij mensen van allerlei levensbeschouwelijke signatuur.

Eigentijds Inzicht 

“Als Christus hier en nu Zijn weg zou willen gaan
dan werd Hij tijdig onderkend en tijdig opgevangen.

Een therapie zou Hem alras verlossen van Zijn waan
en ja – Zijn roeping moest door een beroep vervangen.

Tussen gethsemane en golgotha zou angst
subiet door tranquillizers worden uitgesloten.

Ik weet dat niets Hem zou weerhouden, maar wat mij beangst:
Zou Hij – wanneer Hij opstond, niet worden platgespoten?”

Carla Pols

Wat blijkt: mijn partner vindt de weigering van specialisten om mensen met een ongezonde leefstijl te behandelen (slot vorig blog) helemaal niet zorgelijk. Als de helft van de Nederlanders een ongezonde leefstijl heeft, kun je mooi de helft van de specialisten ontslaan, of allemaal parttime laten werken (kunnen ze prima van rondkomen). Ziekenhuizen dunnen uit en de kosten van de gezondheidszorg dalen rap. Dat scheelt de burger maandelijks een lieve duit en dan kunnen we in plaats van twee keer, drie keer op vakantie. Ja, zo kun je het ook bekijken.
Zijn boeiende analyse maakte me wel nieuwsgierig naar het officiële percentage Nederlanders met een ‘ongezonde leefstijl’. CBS: 46% van de volwassenen is te zwaar, bijna 30% van twaalf jaar en ouder rookt, en ruim tien procent behoort tot de zware drinkers. Voorts beweegt 45% niet genoeg volgens de ‘Nederlandse Norm Gezond Bewegen’. Tel het op en trek er wat vanaf vanwege meerdere euvels bij één persoon en je komt al gauw op driekwart landgenoten.
Ik stuitte echter ook op een ander veelzeggend percentage. Een onderzoek van Herbalife laat zien dat maar liefst 81% zichzelf ongezond vindt. Vier op de vijf ­(naar ik aanneem: volwassen) Nederlanders!! Het betekent gewoon dat mensen bang zijn gemaakt. De bijbehorende dwingende adviezen voor een gezonde leefstijl zijn dan ook verstikkend én overbekend. Het ‘eigen schuld, dikke bult’ principe druipt ervan af. Ik blijf de kernachtige uitspraak van Seth/Jane Roberts herhalen: “Wie gezond leeft uit angst voor ziekte, wordt ziek van angst.” Over de werking van emoties, bijvoorbeeld chronische angst, wordt al helemaal niet gesproken. Te moeilijk voor onderzoek. Voorlopig horen we veel over de oppervlakkige samenhangen, maar we weten nog zo weinig van de dieperliggende oorzaak-gevolg relaties.

Alledaagse Wijsheden  

“Angst staat in het middelpunt van de belangstelling.”

Carla Pols

“Ziekten van de ziel zijn gevaarlijker en talrijker dan die van het lichaam.”

Cicero

“De koning vraagt aan zijn adviseur: “Wat is beter, water of wijn?” Zijn adviseur antwoordt: 
“Wijn is beter voor goede mensen; water is beter voor kwaadaardige mensen.”

In: Sidrac

“Steeds weer liet de Tibetaanse leider zien wat kan worden beschouwd als het kenmerk van EQ: 
hij leerde en onderwees door middel van gevoelens in plaats van door abstracte ideeën en analyses; verbintenissen in plaats van routine; authenticiteit in plaats van een rol; diepgaande scherpzinnig- heid in plaats van gewoonte; en door middel van essentie in plaats van oppervlakkigheid.”

Institute of HeartMath

Heerlijk, zo’n blog, even je hart kunnen luchten. Ga ik een krantje kopen. Trouw kopt: ‘De zeven magere jaren zijn voorbij’. Hilarisch, leg die magere jaren eens in Afrika uit. Ik kies voor de NRC, kop klinkt wat rustiger, ‘optimisme over Nederlandse economie’. (Ook onzin natuurlijk, we moeten afbouwen.) Maar mijn hemel, zoveel dramataal zal Trouw niet eens geproduceerd hebben. Luister en huiver: “...2008, het jaar waarin het bankroet van de Amerikaanse Lehman-bank een lange, donkere nacht inluidde.” Helemaal op stoom gaat de journalist elders verder: “De economie voelt als een strandbal die zeven jaar onder water is gehouden.” Uiterst komisch, maar hij meent het geloof ik. Sterker nog: “De opluchting is begrijpelijk na een periode die, de oorlogsjaren daargelaten, de slechtste was sinds de jaren dertig.” Deze man heeft de jaren 50, 60, 70, 80 waarschijnlijk niet meegemaakt. Klap op de vuurpijl: we waren een achtste welvarender geweest als de economie sinds 2008 gewoon gemiddeld was doorgegroeid. “En die achterstand wordt nooit meer ingehaald. De schade is er nog steeds:...” Niet de schade aan het milieu wordt bedoeld, maar de schade aan het economische groeipotentieel.
Totale tunnelvisie, zinsverbijstering, het heilige huisje economische GROEI in vol ornaat gepresenteerd. Tenenkrommend, gauw de bladzij omslaan, een mens moet zichzelf niet te zeer kwellen. Dan lees ik: “Deel artsen wil patiënt met ongezonde leefstijl niet behandelen.” Ruim veertig procent van de specialisten wil dat behandeling geweigerd kan worden wegens ongezonde levensstijl van de patiënt. Geloof maar niet dat we het dan over de blessures bij sporten hebben, maar over het welbekende riedeltje: roken, eten, alcohol, bewegen. En dan te bedenken dat een gezonde levensstijl in de eerste plaats te maken heeft met de innerlijke ontwikkeling. Ruim veertig procent van de ondervraagde specialisten blijkt een innerlijk ongezonde levensstijl te hebben. Zorgelijk.

Alledaagse Wijsheden 

“De gevolgen van de ontzielde economie zijn al ernstig genoeg: grote verschillen tussen rijk en arm, onrechtvaardige handelsverhoudingen, honger, ongebreidelde wapenproductie, milieuvernietiging op grote schaal, mensonterende arbeidsverhoudingen en –omstandigheden, en wat in het Westen misschien nog het zwaarst weegt: een algemeen gevoel van zinloosheid.”

Hein Stufkens, 1995 

“Als de goden ons willen straffen, verhoren ze onze gebeden.”

Oscar Wilde

Nog even over onze hobby (vorig blog) om de schuldige aan te wijzen. Neem longkanker: er wordt direct het waardeoordeel ‘schuld’ aan gekoppeld. Longkankerpatiënten hebben daar zwaar onder te lijden. Wat het fijn stof in de lucht doet, wat er in je genen is opgeslagen, is niet meer aan de orde.
En wee je gebeente als je in deze zware tijd een sigaret opsteekt..., (familie)relaties zijn eraan kapot gegaan. De vereniging voor longkankerpatiënten komt deze maand met een actie die om medeleven vraagt. Laten we die alsjeblieft tonen.
Gisteren het programma ‘Dilemma’ gezien met Tijs van den Brink als presentator. Goed opgezet, een dilemma wordt van verschillende kanten belicht voor hoofdgasten die op dat gebied nog een beslissing moeten nemen. Dit keer de vraag wat te doen als je zelf een erfelijke ziekte hebt, zoals hevige darmproblemen of het borstkankergen. Via embryo selectie kan op zoek gegaan worden naar de vrucht zonder dit gen. Het betekent dat embryo’s vernietigd zullen worden. Neem je het risico van een natuurlijke bevruchting of laat je artsen een embryo uitzoeken?
Mensen die zo’n beslissing ooit namen, kwamen aan het woord. Een waar dilemma. Wat me opviel was de houding van de sterk godsdienstige presentator. Ik kreeg de indruk dat hij voor selectie was. 'Je wilt je kind toch niet ongezond geboren laten worden! Hoe leg je dat later aan het kind uit?' Dat getuigt
van weinig geloof in de goddelijke bestemming van ieder mens, de innerlijke loutering die voor ieder verschillend is. Uitleggen aan je kind: ‘Wij wouden heel graag jou hebben, Jantje/Marietje en niet een heleboel kindjes weggooien om zeker te zijn van een ‘gezond’ kindje. Anders was jij er niet geweest en dat zou erg jammer zijn.’ Trouwens: wedden dat je later de schuld krijgt als je kind die ziekte krijgt.

Alledaagse Wijsheden

“Je enige vijanden zijn vrees en schuldgevoel. Liefde en bewustzijn zijn je ware vrienden.”

Neale Donald Walsch

“Ga je mee verdwalen
ik weet de weg.”

Loesje

Wat grappig zijn wij aardebewoners toch. We beschouwen onbewust onze aarde als middelpunt van het heelal. We praten over opgaande en ondergaande zon (zie Marcel Derkse, blog 6-10-’13), wat dus inhoudt dat de zon om de aarde heen draait. Vandaag kwam ik weer een aardig voorbeeld tegen, waarbij de zon zelfs de schuld krijgt. “De laaghangende zon zorgt voor problemen op de weg.” De aarde hangt niet hoog, maar de zon hangt laag. Er zijn geen problemen vanwege de stand van de zon/aarde, nee, de zon zorgt actief voor problemen. Hem treft schuld. Dat blijft bij alles wat er gebeurt onze hobby: de schuldige aanwijzen.
Ik was eigenlijk bezig een ander bericht in NU.nl te overdenken. Zelfstandige ondernemers komen vanwege inkomensderving vaak in financiële problemen als ze bij leven een nier willen doneren. Een probleem in een cultuur waarin gehamerd wordt op te grote wachtlijsten voor niertransplantaties. Ik moest denken aan een artikel in Trouw: “Je nier verkopen, waarom niet?” Om te beginnen omdat het verboden is in de wet op orgaandonatie. Maar is dat reëel?
Bio-ethicus Marcel Zuyderland pleit al jaren voor opheffing van dit verbod. Hoezo wilsbekwame mensen beschermen tegen financiële druk om je lichaam als handelswaar in te zetten? De grote wachtlijsten voor nierdonatie zouden in één keer verdwenen zijn. Als argument tégen wordt genoemd dat we arme mensen ermee kunnen dwingen om hun nier af te staan. Zuyderland vindt het bijna misdadig iemand die uit geldgebrek zijn nier wil verkopen hem dat geld te onthouden. Ik denk dan: het gemak waarmee we überhaupt accepteren dat er in een rijk land arme mensen zijn....
Wat betreft de ethische kwestie van orgaanhandel, ik ben er nog niet uit, een complexe materie. 

Alledaagse Wijsheden

“Neem je leven in je eigen handen en wat gebeurt er?
Iets vreselijks: je kan niemand de schuld geven.”

Erica Jong

“Je hebt principes en je hebt vaste lasten.”

Bart de Graaff

“In feite zijn we allemaal slaven van de kosten van leven.” 

Carolina Marin deJesus

Die houden we erin! Een kernachtig moreel geluid van Mark Rutte. Voor zover ik weet is hij zelf behoorlijk bescheiden. Eenvoudige flat, weinig of geen hypotheek, geen fraude met (reis)gelden,
voor de zekerheid betaalt hij veel zelf. Dus mag hij bankiers, scheefhuurders en wat dies meer zij aan de kaak stellen. Mensen moeten elkaar erop aanspreken, vindt hij. En als de zogenaamd goede mensen naar het buitenland zouden gaan omdat ze hier niet genoeg verdienen met hun dikke salaris: ‘toedeledoki’, ga dan maar, weg met je ‘Grote Dikke Ik’. Chapeau Mark!
Maar de klap komt in het slot. Rutte vindt de VVD bij uitstek de vaandeldrager van die positieve mentaliteit die terug te vinden is ‘bij de hardwerkende Nederlanders die Nederland door de economische crisis hebben gesleept’. Door de crisis gesleept...? Fraude, belastingontwijking, noem maar op. En hoezo economische crisis, daar heeft menige VVD-er niets van gemerkt. Leuk vind ik het nog steeds dat hij zich voor zijn doen ongewoon fel heeft uitgesproken.
Nee, ik stap niet over naar de VVD. Eerder kies ik weer eens voor de Partij van de Dieren. Net een geweldig interview gehoord van Lex Bohlmeijer met Tweede Kamerlid Esther Ouwehand (PvdD), gepubliceerd in De Correspondent. Het verbaast me ten zeerste dat zoveel mensen lacherig over (de naam van) de partij doen. Ouwehand verwoordt een zeer consistent wereldbeeld, een zuiver rechtvaardigheidsgevoel, zonder hard activisme. En die naam? Die drukt ons op het feit dat het rijke Westen het korte termijn eigenbelang wel erg boven het lange termijn belang van de aarde met al haar levende wezens stelt.
Toedeledoki, weg met het 'Grote Dikke Ik' van ons allen met de veel te grote voetafdruk op aarde!

Alledaagse Wijsheden

“De ergste vorm van onrechtvaardigheid is de geveinsde rechtvaardigheid.”

Plato

“We springen met onze wereld om alsof we nog een reserve in de bagageruimte hebben liggen.” 

Jane Fonda

De bekende sterrenkundige Govert Schilling laat in zijn boek ‘Klein en Groot; De wonderlijke relatie tussen micro- en macrokosmos’ zien hoezeer onze wereld in eenheid verweven is. Naarmate de weten- schap vordert, wordt ‘groot’ steeds groter en ‘klein’ steeds kleiner, maar de volstrekte verbondenheid blijft bestaan. “De quasar is niet wezenlijker dan de quark; het zelfbewustzijn niet verbazender dan de zwaartekracht.” Nu ben ik een redelijke leek op het gebied van de natuurkunde, maar zulke teksten raken bij mij wel diepere lagen. Als de schrijver er dan aan verbindt dat op basis van dit alles geen definitief antwoord gegeven kan worden op de vraag of God bestaat, moet ik glimlachen. De Eenheid, die hij zo voortreffelijk beschrijft, ís God. Althans, in mijn ogen.
Eric Schneider is het misschien met me eens. Bij zijn beschrijving van liefde betrekt hij dat je handelt in het besef dat we allemaal in wezen dezelfde zijn, “dat we allen uit dezelfde bron komen en daardoor verbonden zijn in eenheid.” Daar raken natuurkunde en psychologie elkaar, ook hierbij is groot gelijk aan klein. Interessant vind ik dat Schneider daarmee liefde geen emotionele, maar eerder een mentale instelling vindt, een keuze. “Wanneer ik liefde verwar met emoties, verwar ik liefde met verliefdheid en sympathie. Liefde heeft te maken met het besef van eenheid en verbondenheid, en houdt in dat ik vanuit dat besef in mijn dagelijkse leven handel.“
Dergelijke woorden maken me innerlijk warm, dus niet in de gebruikelijke betekenis van warmte voor iets of iemand voelen, maar vanwege de vibratie van waarheid. Het boeiende van deze wereld van eenheid is dat wat voor mij geldt niet voor een ander hoeft te gelden.

Alledaagse Wijsheden

“Misschien is dat de boodschap die we moeten lezen in de taal van de natuur: het wonder is daar waar we het willen zien. Beauty is in the eye of the beholder.”

Govert Schilling

“Mijn leven is een ondeelbaar geheel en al mijn bezigheden vloeien in elkaar over; en alle vinden zij hun oorsprong in mijn onverzadigbare liefde voor de mensheid.”

Mahatma Ghandi

“Zoals het verstand kan zien dat alle materie energie is, zo kan de geest zien dat alle energie Liefde is.”           

Juan Mascaro

Er ontgaat me geloof ik iets. Ik weet dat politiek een groot spel is, een soap die je via vele media inspanningen kunt volgen. Ik weet dat journalisten daarmee een richtinggevende rol hebben in dit spel. Ik weet dat je rustig mag zeggen dat ‘de kiezer’ het politieke landschap heeft versplinterd, hoe vreemd mij dat als kiezer ook in de oren klinkt. Ik weet dat tot de regels van het spel behoort dat Buma en Pechtold elkaar vlak voor de verkiezingen in nette bewoordingen naar het leven kunnen staan en direct erna dikke vriendjes zijn. (Een rol die vrouwen over het algemeen trouwens moeilijk vinden om te spelen.)
Maar nu heb ik mij toch altijd laten vertellen dat de Eerste Kamer er is om door de Tweede Kamer aangenomen wetsontwerpen te controleren op deugdelijkheid en samenhang met andere wetten. Geen partijpolitieke spelletjes, want dan is de geloofwaardigheid van deze club eerbiedwaardige oudjes in het geding. Hoe kan het dan toch dat we nu een samensmelting van Kamers hebben gekregen? Waarom accepteren we dat bij ieder wetje nog vóór een besluit valt er een meerderheid in de Eerste Kamer moet zijn? Deze naar we hopen deskundige mensen laten zich bij hun eindoordeel toch niet afleiden door partij politieke belangen en compromissen?
Als dat allemaal wel kan, laten we ze dan gewoon bij elkaar zetten. Eén Grote Kamer der Staten-Generaal, dus ook via één verkiezing. Dat we ons nu al hebben vastgelegd voor de samenstelling van het kabinet over een jaar of twee is toch een al te grote grap.

Alledaagse Wijsheden

“Voor mensen die denken is het leven een komedie, voor mensen die voelen is het een tragedie.”

Horace Walpole

“De geschiedenis leert ons hoe de democratie stilaan een dictatuur van verkiezingen is geworden.”

David van Reybrouck

Pinksteren, de heilige geest is uitgestrooid en maakt de tongen los om het verder te vertellen. Een paar millennia verder is de inhoud van de boodschap wel veranderd, het onmetelijke godsbegrip is even onmetelijk gebleven. Velen zoeken wel naar een duiding. Verbreiding van inzichten wordt onder andere gedaan door vele duizenden mediums. Een favoriet van mij is Pat Rodegast. Met haar teksten die ze door kreeg van de niet geïncarneerde entiteit Emmanuel raakte ze mijn hart en verstevigde daarmee sluimerende inzichten. Haar boeken koester ik. Een memorial filmpje op internet, gemaakt ter gelegen- heid van haar dood in 2012, ontroerde me. Deze vrouw heeft veel betekend voor mensen in de VS, het land waar de strakke religieuze dogma’s samengaan met vrije spirituele uitingen, en voor menigeen daarbuiten.
Ze is 85 jaar geworden. Voor de dood zal ze niet bang geweest zijn. Emmanuel was er uiterst helder over. Hij kon niet begrijpen waarom mensen zich vastklampen aan een vervallen lichaam, terwijl bij
de uitgang zoveel vreugde en licht wacht. Is er voor iedere ziekte genezing te vinden? Hij vond van wel als je zo verstandig bent de dood als een genezing te zien. Het zou onze overbelaste gezondheidszorg, ons zenuwachtig zoeken naar de beste zorg, hoe duur ook, aanzienlijk verlichten als deze ideeën meer verbreid raken en dieper indalen in de harten van mensen.
Natuurlijk was liefde een kernissue, zoals bij veel mediums. Het doel van de aardse liefde is volgens Emmanuel om liefde tot God op te wekken. In het verlengde van deze gedachte ligt de uitspraak van spiritual teacher Marianne Williamson dat ‘God’ liefde betekent en ‘wil’ gedachte. “Gods wil is dus: liefdevolle gedachte.”

 Alledaagse Wijsheden

Vraag: “Zullen we ooit de levensduur van het lichaam zo ver kunnen verlengen dat we de dood overwinnen?”
Antwoord Emmanuel: “Waarom zou je dat in vredesnaam willen bereiken? Ik kan werkelijk niets ergers bedenken dan voor altijd op school te worden opgesloten. (...) Je bent hier als logé, niet als vaste bewoner. Dat is geen ramp, maar een godsgeschenk.”

Emmanuel / Pat Rodegast 

“De ervaring van liefde is een keuze die we maken, een mentale beslissing om liefde als enige werkelijke doel en de enige werkelijke waarde te zien in het leven.”

Marianne Williamson

Wat een leuke man, word ik helemaal vrolijk van. Via ‘uitzending gemist’ nog een keer gekeken: genieten van SGP-er Kees van der Staaij bij DWDD. Zijn opponenten Marc Marie en Prem vallen qua uitstraling in het niet. Het onderwerp ‘overspel’ is natuurlijk al smeuïg en als je dan vol overtuiging billboards langs de snelweg wil zetten om mensen op te roepen trouw te zijn, ben je helemaal de mediaheld.
Eerder (16/2/’14) schreef ik dat we buitengewoon trouw zijn aan ‘trouw zijn’. Er worden alleen heel verschillende betekenissen gehecht aan trouw in een relatie. Seksuele trouw, trouw aan je gevoelens, trouw aan beider innerlijke ontwikkeling, ieder (paar) heeft een eigen kijk erop. Begin juni '13 schreef
ik drie blogs over vreemdgaan, geheimhouding en openheid, waarbij ik integriteit en intentie verbond.
Van der Staaij hamert op investeren in je relatie. Uitwisselen, complimentjes, etc. Maar als je oefent in je relatie, kun je het ook naar anderen doen, met het risico dat... Ben je echt verlicht, zonder angsten, dan is dat geen risico meer.
Én we mogen onze stem uitbrengen op een van de drie billboards. Ik kies niet het meisje met haar handen voor het gezicht, waarschijnlijk huilend en de tekst ‘De rekening van overspel’. Discriminerend, waarom geen huilend jongetje? Een gelukkig gezin in het gras, tekst: ‘Bemin... je gezin’ wordt het ook niet. Je gezin beminnen kan samengaan met anderen beminnen. De laatste: ‘Overspel: het familiespel met alleen verliezers’ ziet er vrolijk uit. Wel m’n advies om er een billboard naast te zetten met de uitspraak van de Belg Philippe Geubels bij DWDD: ‘Mijn vader zei altijd, bij overspel zíjn er geen winnaars... Maar deelnemen is belangrijker dan winnen.’ Het is maar hoe je het bekijkt! 

Alledaagse Wijsheden

”Dokter ik heb een enorm schuldcomplex.” — “U moest u schamen.”

“Je zult je seksleven moeten halveren.' — 'Welke helft moet ik laten vallen: erover praten of eraan denken?”

“Ik herinner mij de tijd nog dat de lucht proper was en seks vies.”

Wiet van Broeckhoven 

Er zijn van die nieuwsonderwerpen die me totaal niet interesseren, bijvoorbeeld de Fyra. Ik weet dat het een hogesnelheidstrein is en dat er miljarden op verloren zijn. That’s it, volgende keer beter opletten, onderwerp van de baan. Maar daar dachten de journalisten anders over, media vol met Fyra. Nu blijkt er nota bene een enquête commissie voor te zijn... Mooi dat de oud-topman van de Belgische spoorwegen weigert voor de commissie te verschijnen; anders dan Nederlanders is hij daartoe niet verplicht. Hij vindt het onzinnig om te praten op basis van herinneringen.
Daar heeft hij een punt. We willen het verleden uitpluizen in de hoop de toekomst te verbeteren. En zo ontwikkelt zich een beheersingsmoraal met nieuwe regels. Het doodt de creativiteit. Het is te vergelijken met een verbroken liefdesrelatie, waarbij je uitvogelt waarom het fout is gegaan en op basis van die kennis een nieuwe partner zoekt. Die nieuwe relatie wordt natuurlijk niets, je vaart niet mee op de stroom van het leven.
In het boek ‘Afscheid van de twintigste eeuw’ wordt het fraai verwoord door socioloog Hans Sakkers. Hij hekelt het beheersingsdenken waarbij op zoek naar zekerheid analyses worden opgesteld via oorzaak-gevolg relaties. Problemen vragen om oplossingen en die oplossingen veroorzaken vaak nog meer problemen. Bovendien, wat noem je een probleem? “... een foutje, een misverstand, een vergissing, een bedrijfsongeval, een probleem, of een problematiek?” De angst voor onzekerheid nekt ons. Kort door de bocht is Sakkers’ medicijn: positieve doelen kiezen, gebruik verscheidenheid, durf te leven, zoek naar verbinding.
Ondertussen ploetert de enquêtecommissie voort, het mag wat kosten bovenop de verloren miljarden. Het wachten is op de enquêtecommissie die het werk van enquêtecommissies gaat beoordelen.

Alledaagse Wijsheden 

“Waarom hebben zoveel mensen toch als doel het hebben van een probleem? En waarom hebben zoveel van die mensen als probleem het hebben van een doel?”

“Dagelijks worden in onze cultuur honderden krantenpagina’s en wetenschappelijke rapporten volgeschreven met nieuwe feiten. Woorden en nog eens woorden in de vorm van ‘nieuws’ of ‘data’ vormen onze bezweringsformule.”

“Verder kunnen we tegenstellingen gebruiken om uit gebaande denkpaden te treden (...) Een manier die veel verwarring sticht is ‘de verkeerd begrepen’-constructie: Chaos is een verkeerd begrepen orde en orde is een verkeerd begrepen chaos; het einde is een verkeerd begrepen begin en het begin is een verkeerd begrepen einde.”

Hans Sakkers

Zowaar, na lang zoeken is een ex-bankier gevonden die de discussie aandurft met Joris Luyendijk, schrijver van het boek ‘Dit kan niet waar zijn’ (blogs 9, 12, 15 maart). Oud-minister van Financiën Onno Ruding getuigt bij Buitenhof tv van deze moed. Een gesprek tussen een wat droge topambtenaar en een bezielde antropoloog. De topambtenaar zegt regelmatig: ‘Laten we het hebben over feiten’, kennelijk niet beseffend dat feiten niet bestaan, altijd interpretaties zijn. De antropoloog ziet de zogenaamde feiten als symptoombestrijding, terwijl de grote gevaren overeind blijven.
Als je wat ouder wordt zou je de moed kunnen verliezen. Je ziet mooie plannen weer in de vergetelheid raken. Neem nu veelzijdig kunstenaar en schrijver Pieter Kooistra (1922-1998) die een UNO-inkomen uitdacht en met anderen uitwerkte. Een extra inkomen voor iedere wereldburger, een economisch wereldplan waar ook Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen zich achter schaarde. Een boek (‘Het ideale eigenbelang’), een film (zie Youtube), een kwartaalblad verschenen midden jaren negentig. Waar zijn de ideeën gebleven, wat is ermee gedaan?
Kooistra stelde onder andere speculeren met geld en aandelen langs de elektronische snelweg aan de kaak. “Op mensonwaardige en domme wijze wordt het geld, dat ik wel eens het bloed van de samen- leving heb genoemd, als doel op zichzelf gebruikt voor grote directe winsten.” Een gelegaliseerde misdaad, vond hij, waaraan ieder die geld bezit mee kan doen. Ik heb de man gesproken, een heel ander type dan Luyendijk, maar de bezieling is dezelfde.
Ik verlies de moed niet! Ik vind dat aan de basis een verschuiving optreedt, meer dan twee decennia geleden. Jesse Klaver, de nieuwe fractievoorzitter van GroenLinks, vrolijkt me ook helemaal op met zijn ideeën. Zet hem op jongen, verover de politieke arena!

Alledaagse Wijsheden 

“De huidige economie wordt geleid door mensen die struisvogelpolitiek bedrijven en hun kop steeds dieper in het zand steken om de steeds bedreigender wordende gevaren van ons materialisme maar niet te zien.”

Pieter Kooistra, 1995

“De economie is ontkoppeld geraakt van de spiritualiteit. Dat is het basisprobleem waarmee de huidige wereld te kampen heeft.”

Hein Stufkens, 1995

‘Jongens moeten ingeënt worden tegen baarmoederhalskanker’, schreeuwt de krantenkop me tegemoet. Bedoeld wordt vaccinatie tegen het virus dat ook baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Geleidelijk aan worden we helemaal volgespoten, vergezeld van de belofte dat we gezond blijven. Gezien het vaste geloof van velen in de directe relatie tussen gezondheid en toegediende (chemische) stoffen, gaat het erin als koek. Aangevuld met preventieve bodyscans zijn we maar druk met het technisch omzeilen van ziektes.
Het andere uiterste kwam ik tegen in ‘Heel je Lichaam; eerste hulp bij symptomen’ van Louise Hay.
Zij schreef een handboek over de mentale oorzaken van lichamelijke ziekten en de metafysische manier om ze te overwinnen. Deze oorzaken worden geheel gezocht bij gedachtepatronen. Negatieve patronen creëren ziektes. Het is aan jou om oude patronen te veranderen en gezond te worden/blijven.
Hay gaat zover dat ze bij iedere ziekte een mogelijke oorzaak noemt en een nieuwe gedachte die het euvel kan overwinnen. Het betreft een lijst van zo’n kleine vijfhonderd lijfelijke ongemakken. Een voorbeeld: Aderverkalking. Oorzaak: Weerstand, spanning, verharde bekrompenheid, weigeren het goede te zien. Nieuwe gedachte: Ik sta helemaal open voor het leven en voor vreugde. Nog een: ziekte van Pfeiffer. Oorzaak: Boos over het niet krijgen van liefde en waardering. Nieuwe gedachte: Ik hou van mezelf, ik ben goed genoeg.
Twee eenzijdige benaderingen die elkaar nog steeds moeten vinden via de gulden middenweg, integratie van beide terreinen in een krachtige psychosomatische visie. Overigens was ik laatst wel
blij dat artsen in actie zijn gekomen tegen preventieve bodyscans. Gezonde mensen worden vaak onnodig bang gemaakt en de methoden zijn niet zonder gevaar. Schokkend: ‘Het eerste slachtoffer
van het nationale bevolkingsonderzoek darmkanker is inmiddels bekend.’

Alledaagse Wijsheden 

“Er zijn een heleboel mensen in deze wereld die zo veel tijd spenderen aan het in de gaten houden van hun gezondheid, dat ze geen tijd hebben om ervan te genieten.”

Josh Billings

”In het leven van alledag blijken mensen veel meer patroonherhalende organismes dan wensrealiserende scheppers te zijn.”

Marinus Knoope

“Onze geest heelt ons lichaam. De vaste hand van een dokter kan een operatie uitvoeren en medicijnen kunnen ideale omstandigheden creëren voor gezondheid, maar de geest zorgt voor de genezing. Een lichaam zonder geest kan niet genezen worden.”

Betty Eadie

Begin jaren 90 voerde ik in Canada een onderzoek uit naar gewenste en ongewenste intimiteit(en) op het werk. Daartoe behoorde ook een vragenlijst met open en gesloten vragen. Als socioloog wil je bij het laatste type vragen wel alle opties benoemen. Aangeland bij de vraag naar de seksuele geaardheid viel me opeens op dat we ons altijd beperkten tot hetero-, homo- en bi-. Waarom zouden mensen zonodig seksueel moeten zijn, waarom niet aseksueel. Goedgehumeurd pootte ik voor het eerst van mijn leven deze mogelijkheid erbij. Wie schetste mijn verbazing dat tien procent van de respondenten dit antwoord aankruisten.
Dat was een hele stap toentertijd, om jezelf zo te karakteriseren. Dit weekend stond in de NRC een artikel over aseksuelen die uit de kast komen. Het blijkt dat Amerikanen verder zijn met de acceptatie van deze geaardheid. Als je de stukken op internet erop naleest (waar trouwens gesproken wordt over één procent aseksuelen), blijkt nog een redelijke terughoudendheid. Hoe kan dat nu, geen enkel seksueel verlangen, nooit seksuele fantasieën, seksscènes slaapverwekkend vinden? Is dat niet een stoornis, kan het behandeld worden? Uitvoerige verhandelingen over oorzaken en symptomen, wat je eerder ook las over homoseksualiteit, maar nooit over heteroseksualiteit.
‘Seks is even belangrijk als eten en drinken’, wordt wel gezegd. Wat een merkwaardige gedachte. Hoe velen op aarde hebben niet hun hele leven zonder seks doorgebracht. Soms een must, bijvoorbeeld ten tijde van overbevolking, maar soms ook vanuit een existentiële behoefte. Nu zoeken aseksuelen elkaar op, gaan relaties aan, uiten zich op internet. En zo lijkt er weer een groep het onbegrip te weerstaan en het emancipatieproces vol overtuiging te volgen.

Alledaagse Wijsheden

“Slechts wanneer je geen goedkeuring van buiten meer nodig hebt, kun je over jezelf beschikken.”

Neale Donald Walsch

“Geloof niet blindelings wat anderen zeggen, zelfs de Boeddha niet. Houd zelf in de gaten wat tevredenheid, helderheid en vrede brengt. Dat is het pad dat je moet volgen.”

Boeddha

Een mens is nooit te oud om te leren en zo stuitte ik op de formule van De Veenfabriek. Het is een muziektheaterensemble dat zeer originele en relevante kunstvormen presenteert. Verschillende disciplines worden erbij betrokken, waaronder ook wetenschappers. Kunst en wetenschap, het is vanouds een krachtige combinatie. Vanuit de sociologie is reflectie op de maatschappij belangrijk en daar horen kunstuitingen bij. Wetenschappers kunnen langs die weg leren meer onbevangen naar buiten te treden en met schoonheid van ideeën mensen te ontroeren. Het klinkt misschien vreemd in een tijd waarin vaak harde feiten worden gevraagd, maar het is een essentie om mensen mee krijgen als vernieuwing gewenst of noodzakelijk is.
Ik stuitte erop omdat mij gevraagd is een bijdrage te leveren aan hun nieuwe productie ‘Tulpmania’.
Ik mag een korte verhandeling houden over ‘verlangen naar identiteit’. Tulpmania verwijst naar de tulpenmanie die Holland gekend heeft in de 17^e eeuw. Gestart in de Himalaya, via Turkije kwam de tulp hier terecht. Deze wonderschone bloem werd een hype, handelaren en telers deden er hun voordeel mee. Net als onze huizenluchtbel van de afgelopen decennia klapte ook deze tulpenluchtbel en dat resulteerde in de eerste beurscrisis ooit.
De tulp bleef typisch Nederlands en ondertussen zijn er door veredeling zo’n twintigduizend soorten. Ergens las ik dat de veredelaar gezien kan worden als verbeteraar van God. Zijn we nu ook al een wedstrijdje met God begonnen? Wat mij betreft kun je beter spreken over een samenwerking, een verlengstuk en wij kunnen deze schoonheid over de wereld verspreiden.
Ik ga de ode aan en de manie rond de tulp, voorstelling inclusief diner, morgen beleven met ruim tweehonderd anderen in de hallen van Bloembollenexporteur Moolenaar te Voorhout.

Alledaagse Wijsheden 

“We leven slechts om schoonheid te ontdekken. Al het andere is een vorm van afwachten.”

Kahlil Gibran

“De toekomst behoort aan hen die geloven in de schoonheid van hun dromen.”

Eleanor Roosevelt

Wageningen is weer schoon, de plastic bordjes, bakjes, bekers zijn geraapt. Met grote discipline
weet de schoonmaakploeg altijd de inwoners in de vroege ochtend van 6 mei het gevoel te geven
dat deze kleine stad niet een aantal uren eerder bedolven was onder ruim honderdduizend bevrijdings- defilé bewonderaars en festivalgangers. Ik heb dit al vele keren meegemaakt en het blijft een boeiende happening. Wageningen viert dreunend de vrijheid.
Veel jongeren in de avond, in straten en kroegen hopen zij zich op. Vanzelfsprekend kun je los van de leeftijd met iedereen een praatje maken. Een twintiger vraagt aan mijn vriend hoe oud hij is. ‘71 jaar!’ ‘O’, is zijn reactie, ‘dan behoor jij dus tot de generatie die Nederland heeft opgebouwd.’ ‘Nee’, is het resolute antwoord, ‘wij hebben Nederland juist uitgevreten’. En zo is het maar net. Wat mij raakt is de naïviteit van zo’n jongeman of kan hij gewoon niet rekenen? Zou onze generatie dit idee zo onterecht ingewreven hebben bij nieuwe generaties?
Socioloog Kees Schuyt verwoordt het in een interview voor het tijdschrift Géron wat genuanceerder. Hij koppelt de naoorlogse generaties volwassenen aan een urgent probleem dat om een verzorgingsstaat vroeg. Door crisis en oorlog konden velen niet sparen, oud en arm zijn werden vaak synoniem. AOW, WW, WAO waren een zegen in die moeilijke periode. Déze mensen hebben Nederland opgebouwd!
Vanaf midden jaren 60 nam de welvaart toe en nam de urgentie af. De verzorgingsstaat heeft in zijn ogen individualisering mogelijk gemaakt. Toen de babyboomers zelf volwassen werden gingen ze de
lijn echter doorzetten en steeds meer rechten voor de eigen generatie ontwikkelen. Dan verwordt individualisme tot materieel egoïsme en dat was oorspronkelijk de bedoeling niet.

Alledaagse Wijsheden

“De babyboomers waren een plaag voor hun ouders en worden nu een plaag voor hun kinderen.”

Kees Schuyt (geb. 1943) 

“The baby boomers owe a big debt of gratitude to the parents and grandparents - who we haven't given enough credit to anyway - for giving us another generation.” 

Steven Spielberg (geb. 1946)

Corrie ten Boom: vreemd, waarom was ik nog nooit op haar naam, haar levensverhaal gestuit? Er is een boek over, een film, ze schreef zelf boeken, in Haarlem staat het Corrie ten Boom museum. Ze vertellen het indrukwekkende verhaal van een Nederlandse verzetsstrijdster die Joodse mensen een schuilplaats bood. Zelf werd ze verraden en belandde met familie in verschillende concentratiekampen. Door een administratieve vergissing werd ze eind 1944 vrijgelaten en overleefde de oorlog. In 1983 stierf deze zeer godvruchtige vrouw op haar 91e verjaardag.
Ze was me opgevallen met haar uitspraak: “Angst verandert niets aan het verdriet van gisteren en lost de problemen van morgen niet op. Het enige dat angst doet, is je vandaag verlammen.” Een krachtige vrouw die zeer royaal mensen liet delen in haar geloofsideeën, waaronder de kracht van het vergeven. Als vanzelf gingen mijn gedachten naar Etty Hillesum, die de oorlog niet overleefde, maar haar inzichten ook royaal heeft kunnen delen via haar dagboeken. Als ik over Corrie’s diep doorvoelde gedrevenheid lees, begrijp ik ook wat Etty bedoelt met ‘het evenwicht van de geest, dat eens voortkwam uit een warm, godsdienstig geloof’. Volgens haar is dit evenwicht verloren gegaan en ze wijst de wetenschap, die de bovennatuurlijke grondslagen van de zedenleer heeft weggenomen, aan als een schuldige. “De gehele wereld schijnt verteerd in een onordelijk individualisme, dat de chaotische verbrokkeling van ons karakter weerkaatst.”, stelt Etty in 1941.
Nu ben ik zelf een groot voorstander van het individualisme, de eigen kern zoeken om van daaruit ook ruimte aan anderen te kunnen geven, om mededogen te ontwikkelen. Verder weet ik dat in de huidige tijd juist de godsdiensten worden aangewezen als veroorzakers van oorlogen. Het lijkt misschien tegenstrijdig, maar ik begrijp perfect, voel helemaal aan wat deze twee vrouwen zo krachtig onder woorden brengen.

Alledaagse Wijsheden 

“Vergeving is de sleutel die de deur van wrok en de handboeien van haat ontsluit. Het is een kracht die de ketenen van bitterheid en de ketenen van zelfzucht breekt.”

Corrie ten Boom

“Je fantasie, innerlijke emoties, enz. is de grote Oceaan. Daaraan moet je kleine stukjes land ontworstelen, die wel weer eens overstroomd zullen worden.”

Etty Hillesum

“Zoals een zeeman zijn angst opheft door de storm te accepteren, lost de wijze zijn angst op door alle dingen te accepteren.

Tao Meng

Over vrijheid gesproken, Eckhart Tolle (‘De kracht van het NU in de praktijk’) stelt dat het begin van vrijheid het besef is dat jijzelf niet de denker bént van je gedachten. Als je dat weet, kun je de denker gaan waarnemen. “De macht van het NU is de macht van je aanwezigheid, je van gedachtevormen bevrijde bewustzijn.” 
Al lezend trekt er af en toe een glimlach over mijn gezicht. Bijvoorbeeld als ik het kopje ‘Bevrijd jezelf van je verstand’ lees. Heiligheidschennis van ons zwaar bejubelde verstand! Nu heeft deze ontheiliging ook te maken met de vertaling van (analytical) mind in ‘verstand’. Velen hebben gezocht naar een adequate vertaling in een dergelijke context en het begrip ‘denkgeest’ van Willem Glaudemans komt waarschijnlijk het dichtst bij de betekenis.
Als je als toeziende aanwezigheid zonder oordelen kunt luisteren naar die voortrazende gedachten verliezen zij hun macht. Ze krijgen geen energie meer en er komt stilte, vrede voor in de plaats. Niet gemakkelijk, maar oefening baart kunst. A propos, kunst komt volgens Tolle voort uit iets dat het verstand te boven gaat, evenals liefde en alle dingen die echt belangrijk zijn.
Mooi vind ik zijn visie op ‘wachten’. Tijdens het wachten op Schiphol zet ik graag mijn verstand op nul. Dat zie ik meer als een overlevingsstrategie, dan als iets positiefs. Tolle beschouwt wachten echter als een conflict met jezelf, het heden wil je niet, je verlangt naar de verwachte toekomst. “Dat vermindert de kwaliteit van je leven enorm, omdat je zo het heden verliest.” Sterk uitgedrukt, maar er zit wat in. Gelukkig vertoef ik tijdens het schrijven van blogs altijd middenin het Nu!

Alledaagse Wijsheden

“Je kunt jezelf niet vinden door naar het verleden te gaan. Je vindt jezelf door in het heden te komen.”

Eckhart Tolle

“Voorwaar, als een weegschaal hang je tussen je smart en je vreugde.
Alleen wanneer je ledig bent, sta je stil en ben je in evenwicht.”

Kahlil Gibran

Geboren in 1943 in een gezin dat niet van Joodse afkomst was, is de oorlog aan mij voorbij gegaan. Maar erna kruisten genoeg anti-Duitse geluiden mijn pad. Het was een soort onderstroom van goed en kwaad, gescheiden door de Oostgrens van Nederland. Toen ik op de lagere school hoorde dat een meisje haar vakantie had doorgebracht in een boerderij precies op de grens, dat je in een kamer de aardappelen van Nederland naar Duitsland kon rollen, vond ik dat wel komisch. Waren deze mensen
nu goed of slecht? En ja hoor, op de middelbare school was de bijnaam van de Duitse leraar natuurlijk ‘De Mof’, zijn echte naam kende je niet eens.
Geleidelijk aan begon ik me ongemakkelijker te voelen bij de negativiteit tegenover Duitsers. Ik verhuisde in 1961 van Amstelveen naar Wageningen en zat nog maar dertig kilometer aan ‘de goede kant’. Ik bedacht hoe vervelend het voor leeftijdgenoten moest zijn als je aan ‘de slechte kant’ woonde. Schaamte tegenover twee Duitse huisgenoten voelde ik in 1995 bij de herdenking op 4 mei. Duitsers mochten niet mee herdenken bij officiële gelegenheden.
Wat blijkt, de grote meerderheid van de Duitsers beschouwt het einde van de Tweede Wereldoorlog als een bevrijding en niet als een nederlaag van Duitsland. Ik vind dat volkomen logisch, het verbaast me niets. Het heeft even geduurd, maar Nederlanders gaan steeds positiever denken over het Duitse volk, we zijn goede buren. Ik weet het, het is een kleinigheid in dit verband, maar alsjeblieft, geen tolheffing bij de grens, die komt het open buurgevoel niet ten goede. 

Alledaagse Wijsheden

“De wereld is een droom, een illusie. Wij zijn niet zo echt als we zelf denken, we zijn brokjes bewustzijn die spelletjes spelen met zichzelf...”

“Zoals de grote oceanen maar één smaak hebben, zo is slechts één smaak essentieel voor de ware leer van de weg en dat is de smaak van de vrijheid.”

Boeddha

Help, we zijn gezakt op de internationale geluksladder. 14 september 2013 meldde ik dat Nederland de vierde plaats had behaald. Voorbij, we staan op zeven. Het goud, zilver en brons eremetaal gaat naar resp. Zwitserland, IJsland en Denemarken. Verdisconteerd in het oordeel is bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking, vrijgevigheid, corruptie, aantal jaren dat mensen gemiddeld gezond leven, of er iemand is op wie ze kunnen rekenen, vrijheid van levenskeuzes. Vraag me niet hoe het gemeten is, dat vermeldt mijn bron NU.nl niet en met name het belangrijke laatste item lijkt me buitengewoon moeilijk vast te stellen.
Mijn bron is altijd zeer gedienstig in het vermelden van uitkomsten van eerder, veelal Amerikaans, onderzoek op dit gebied. Zoals: “Hoewel onze fysieke gezondheid met de jaren achteruit gaat, worden we toch gelukkiger als we de middelbare leeftijd gepasseerd zijn.” En: “Als mensen van nature opgewekt zijn, heeft dat een negatieve invloed op hun levensverwachting.” Zouden ze voor die geluksladder daar wel rekening mee gehouden hebben?
Net als ik dit gelezen heb, komt mij een studentenverslag uit de jaren negentig onder ogen. De student legt uit dat het allerbelangrijkste voor de mens is om in evenwicht met zichzelf te komen. “We zijn op deze planeet gekomen om weer te sterven en in de tussentijd is er dus niks om bang voor te zijn: iedereen staat er zo voor. Na de bevrijding van de angst voor de dood, bestaat er geen angst meer, de dood wordt een raadgever. De vraag: ‘Als ik nog maar korte tijd te leven had, zou ik deze keuze dan maken?’ is wezenlijk voor ieders geluk.”
Als we deze diep doorvoelde keuzes in beeld konden brengen, dan zou het geluksplaatje er waarschijn- lijk heel anders uitzien. 

Alledaagse Wijsheden

“Wie gelukkig wil zijn, moet het niet willen worden.”

William Moore 

“Van het najagen van economische groei overgaan op het najagen van geluk is de ene afgod inruilen voor de andere.”

Robert & Edward Skidelsky

(vervolg)

Het is dichterbij gekomen, het innerlijke scherm is deels doorbroken door de film van Morgan Knibbe voor De Correspondent. ‘Deels’, omdat je anders psychisch zou verzuipen in de ellende. In 2013 is deze indrukwekkende film op Lampedusa gemaakt, ik had hem nog niet eerder gezien. ‘Elk mensenleven dat gered wordt, is er één’, wordt vaak gezegd en dan wordt aan de overledene gedacht. Wat deze film zo aangrijpend laat zien is niet de doodstrijd van mensen, maar de enorme last op de schouders van naasten, direct betrokkenen. Een wanhopige vrouw die haar zus en broer heeft zien verdrinken. Een man die haar in bedwang probeert te houden met de woorden: “Ze komen terug, ze komen echt terug.” En dan de hoofdpersoon Abraham die fluisterend zijn verhaal doet. Hij is met een uiterste krachts- inspanning naar het licht gezwommen en heeft onderweg twee vrienden achter moeten laten. Ondertussen groeit het aantal doodskisten dat op het dek geladen wordt en waarachter je al deze verhalen kunt voelen. Huiveringwekkend.
Mensensmokkelaars verdienen vele miljarden aan het illegaal overzetten van Afrikaners, inclusief de velen die het niet halen. Je wordt er naar van, maar een rechtlijnig oordeel is nauwelijks mogelijk,
het is allemaal zo complex. Bij mij blijft de troostend bedoelde zin hangen: ‘Ze komen terug’. De vrouw reageert dat ze ziet dat haar gelieven in doodskisten worden afgevoerd, ze is niet bezig met de spirituele betekenis van de woorden. Het verdriet is veel te vers, veel te rauw. Belangrijk voor deze vrouw is dat de spirituele betekenis van de woorden door haar ervaren wordt, dat ze de aanwezigheid van gelieven kan voelen. Ik denk dat menig Afrikaan dichter bij zo’n gevoelservaring staat dan vele denkers en cynici in het Westen.

Alledaagse Wijsheden

“Liefde is de bepalende energie! Dat is wat ik heb meegekregen tijdens mijn bijna-doodervaring. Wat een ander ook denkt, berekent of wetenschappelijk wil bewijzen, het maakt niet uit: ik wéét!
Ik ben en ik weet de universele waarheid.”

Christa Doornewaard

“Geloof geen moment dat je geboorte maar een toeval was of dat de wereld een chaotische knoeiboel is. (...) Verlies je niet in de waan dat het op aarde redelijk toegaat. Natuurlijk niet.”

Emmanuel / Pat Rodegast

Een afgrijselijke ervaring, noemt Kapitein Vukovic het in de Volkskrant. Voor zijn ogen zonk in de Middellandse Zee een overvolle boot met tweehonderdvijftig vluchtelingen. De beelden van drijvende lijken, wanhopige mensen, vergeefse reanimaties blijven bij hem en zijn bemanning hangen. Met de kleine reddingscapaciteit van zijn schip moest de kapitein kiezen en het werd: ‘Vrouwen en kinderen eerst’.
Raken we eraan gewend? Vandaag: een boot met naar schatting zevenhonderd opvarenden kapseist op de Middellandse Zee. Het gebeurt niet zelden opzettelijk. Tienduizenden mensen worden jaarlijks gered om daarna voor een groot deel, eventueel via ‘Bed, Bad, Brood’-achtige discussies, in uitzichtloze situaties te belanden.
Kunnen, willen we het ons nog wel voorstellen? Bij mezelf merk ik psychische overlevingsstrategieën en ingrijpender nog, zonder al te veel schuldgevoel erover. Maar het beeld dat kapitein Vukovic schetst blijft hangen. Wat een dilemma’s. Vrouwen, kinderen eerst, het lukt ook werkelijk, maar hoe houd je wanhopige mannen tegen?
De frase ‘vrouwen en kinderen eerst’ stamt uit het midden van de 19^e eeuw. Toen een boot met bijna vijfhonderd Britse soldaten en 26 vrouwen en kinderen strandde, riep de kapitein de soldaten op rustig te blijven, en vrouwen en kinderen voor te laten gaan in de weinige reddingsboten. Zij werden allen gered, de meeste mannen niet.
Het is een galant oud principe, de zwakkeren eerst, het geeft ook vandaag nog houvast als er snel beslissingen genomen moeten worden. Maar in zijn uitvoering moet het moordend zijn. Niet voor niets voegt kapitein Vukovic aan zijn keuze toe: “Als ik daarvoor naar de hel ga, het zij zo.” Die hel zal niet het gevolg zijn, maar dergelijke aardse keuzes blijven afschuwelijk.

(wordt vervolgd)

Alledaagse Wijsheden

“Even in your mouse moods you only play with the idea of not being. Biology, you see. It’s because of biology that we want to live and not to die. And it is because of biology that we come to a time when we want to die and not to live.”

Aidan Chambers

“Het menselijk leven is een bijzonder moeilijke leerschool, tot je het simpele feit begrijpt dat oprechtheid tegenover jezelf je kracht is.”

Emmanuel / Pat Rodegast 

(vervolg)

Je hoort het van verre: een zwembad! Het gejoel bereikt je oren voordat je water hebt gezien. Waarom iedereen schreeuwt, is onduidelijk, het hoort er gewoon bij. Deze metafoor gebruikte Andreas Burnier om duidelijk te maken hoe de cultuur mannelijkheid hoog in het vaandel weet te houden: collectief schreeuwen, zo hoort het in deze maatschappij waar vrouwen steeds vaker meeschreeuwen. We praten over de jaren zeventig, haar boek ‘De Zwembadmentaliteit’ verscheen in 1979. Burnier spoort vrouwen aan om niet te denken dat meeschreeuwen hun enige kans is op een plaats in het bolwerk. Vrouwen moeten een tegengeluid laten horen, het vrouwelijke een gelijkwaardige plek geven. Dat geldt zeker voor het mannelijke instituut ‘wetenschap’.
Zo’n kwart eeuw later schrijft een studente een boekverslag erover. Ze heeft haar studie bijna afgerond en begrijpt volledig waar Burnier het over heeft. In haar studie is vooral aandacht voor de abstracte, rationele, analytische kant, de gevoelskant is niet geïntegreerd, terwijl ze verwacht dat die later voor haar werk belangrijk is. Ze heeft jaren met haar ‘neus in de boeken gezeten’, maar ‘wat heb ik daar eigenlijk van geleerd?’ Ze besluit: “Ik vrees dat in het wetenschappelijke klimaat (...) mijn feminiene kant enigszins naar de achtergrond is verschoven. Het zou zinvol voor mij zijn meer stil te staan bij wat ik wil en niet gedachteloos op te gaan in de massa. Vaker in de alomvattende zee zwemmen dan naar het zwembad gaan dus!”
We zijn weer ruim tien jaar verder. Studeren is duurder geworden. Jammer voor studenten, maar absoluut een reden om je af te vragen of je wel genoeg leert binnen de universiteit. Studentenprotesten zouden niet alleen over bestuurlijke inspraak moeten gaan, maar vooral over aanpak en inhoud van wetenschapsbeoefening, over een integratie van de feminiene pool.

Alledaagse Wijsheden 

“Sterker dan duizend legers is een idee waarvoor de tijd gekomen is.”

Oscar Wilde 

“We hebben niet meer kennis nodig, maar meer wijsheid. Wijsheid komt uit onze eigen oplettendheid voort.”

Boeddha

Catharina Dessaur is wel een van de meest markante Nederlandse vrouwen van de tweede helft van de vorige eeuw. Ze had een belangrijke stem in de samenleving, terwijl ze daarbij volstrekt haar eigenheid bewaarde, niet meeging in traditionele of moderne stromingen. Ze was een felle feministe en sterk gekant tegen abortus. Ze beleed in de nog traditionele jaren zestig openlijk de vrouwenliefde en leefde ernaar. Genetische manipulatie en euthanasie vond ze verwerpelijk. Ze had grote kritiek op de weten- schapspraktijk en liet als hoogleraar criminologie danig van zich horen.
Dessaur schreef haar boeken onder het pseudoniem Andreas Burnier. De mannelijke connotatie van haar voornaam strookt met het feit dat zij de thematiek van mannelijkheid en vrouwelijkheid in ieder mens met kracht op de agenda plaatste. Haar authentieke aanpak, geen concessies doen aan de algemeen heersende publieke opinie, blijkt ook uit het feit dat zij het principe van de reïncarnatie omarmde. Ze stelde dat de wetenschapsbeoefening op alle fronten zou veranderen als de mogelijkheid ervan ingecalculeerd werd.
Ik ontmoette deze vrouw, die in 1931 in een Joods gezin geboren werd en de oorlog overleefde via verschillende onderduikadressen, in de jaren negentig. We namen, voor zover ik me herinner, als juryleden deel aan een architectuurwedstrijd onder studenten. Veel beter herinner ik me de indruk die ze op me maakte: ontoegankelijk ogend, op een aandoenlijke wijze sociaal onzeker, maar in diepte zo zachtaardig. Tegelijkertijd een vrouw die haar authenticiteit wist te bewaren in een maatschappelijk klimaat waarin ze regelmatig zwaar werd aangevallen.
Catharina Dessaur overleed in 2002 aan een hersenbloeding. Haar onverwachte dood raakte me. Dat ze in stilte is begraven past in mijn beleving helemaal bij haar.

(wordt vervolgd)

Alledaagse Wijsheden

“Doodziek word ik van welvarende academici, die bij voorkeur tijdens een diner van honderd gulden praten over hoe zielig arbeiders eraan toe zijn.”

Andreas Burnier 

“Het zou zeer behulpzaam zijn als de armen de helft van het geld zouden krijgen dat besteed wordt aan de studies over armoede.”

Bill Vaughan

Als onderwerp en benaderingswijze van een betoog me niet raken, kan ik die andere gedachtegang moeilijk tot me nemen. Ik heb dat vaak met geschriften over de moeder-dochter relatie. Eind jaren zeventig kwam Nancy Chodorow met haar psycho-analytische visie: ‘The Reproduction of Mothering’ (vertaling: ‘Waarom vrouwen moederen’). Binnen de kortste keren was het een hit, maar ik kwam er gewoon niet door. Zware identificatie processen van moeder en kind, pre-oedipale fases, het zei me allemaal niets. Er was geen ruimte voor een genetisch diep gewortelde wens om ook vrouwelijkheid te leven. Eind jaren negentig kwam het boek ‘Anna, Hanna en Johanna’ uit van de Zweedse auteur Marianne Frederiksson. Volgens haar wordt het patroon van vrouwenonderdrukking van moeder op dochter doorgegeven. Moeilijk te doorbreken oerprincipes, de gedienstigheid leren vrouwen van hun moeder. Volgens mij is echter de behoefte om te zorgen voor veel vrouwen uiterst intrinsiek, zij hoeft niet geleerd of doorbroken te worden.
Vandaag de dag is er in de participatiesamenleving sprake van een groeiende zorgdruk die voor een groot deel op de schouders van vrouwen terecht komt. WOMEN INC. is een actie begonnen (www.ikbenerevenniet.nl), er moet een doorbraak komen in de verdeling van zorg en werk tussen mannen en vrouwen. Ik ben ervoor, maar alleen als veel zorgactiviteiten goed betaald werk worden en om dit mogelijk te maken de beloningen in de huidige banen worden verlaagd. Dat schept meer vrijheid van keuze.
En wat dat selectieve leesgedrag betreft, ik heb er vrede mee. De ontwikkeling van je eigen innerlijk weten hoef je niet te laten vervuilen door diep te graven in standpunten die wezensvreemd voor je zijn.

Alledaagse Wijsheden

“Vraag jezelf af: wil ik met deze gedachten leven? Zie je mind als een gigantische computer, de meest complexe die er bestaat en tegelijkertijd de meest simpele om te programmeren.”

Thea Alexander

“Niet onze inspanningen veroorzaken een burnout, maar de manier waarop wij ons tot die inspanningen verhouden.”

Ram Dass & Paul Gorman

Nee, heilig is mijn geest nog niet, verre van, er wil absoluut geen glimlach op mijn gezicht verschijnen (vorig blog) als ik bij Pauw economie studenten hoor praten over het bankierschap. Volledig begrijpelijk, vinden ze, die hoge beloningen, het zijn toch commerciële bedrijven. Pauw probeert nog voorzichtig te memoreren dat ABN Amro een staatsbedrijf is, het heilige eurovuur verdwijnt niet uit hun ogen. In plaats van een relativerende glimlach voel ik me licht misselijk worden en vraag me af waarom we universiteiten betalen om dit harteloze gedrag aan hun studenten te leren. Geen woord over zorg voor klanten, bijdrage aan de maatschappij. Kennen ze daar het vak ‘Ethiek’ niet. Zo was ook de hoorzitting in de Tweede Kamer. Een stubborn stelletje mannen van ING, Aegon en ABN Amro, dat krampachtig hun beloningsbeleid met drogredenen verdedigde. Voor mij zeer begrijpelijk dat GroenLinkser Jesse Klaver bijna ontplofte.
In zo’n gemoedstoestand haal ik graag het boek ‘Emmanuel’ van Pat Rodegast erbij, dat werkt spiritueel prettig relativerend. Gesteld wordt dat het verstand dient om de orders van het hart uit te voeren. Het verstand beantwoordt het ‘hoe’, niet het ‘wat’, dat veel dieper gaat. Die studenten zijn nog erg bezig met hóe het geld te vergaren, wát ze daarmee bereiken voor hun eigen ontwikkeling en voor de wereld om ons heen is nog niet echt aan de orde. Ach ja, zo groeit het bewustzijn, via ervaringen en tegen- stellingen. De misselijkheid trekt weg, maar de glimlach laat nog even op zich wachten, vooral ook vanwege mijn eigen reactie.

Alledaagse Wijsheden 

“Je gaat niet van de eerste klas meteen naar de universiteit. Dat gaat met kleine stappen tegelijk. Naarmate het bewustzijn zichzelf observeert en zich ontwikkelt, stijgt het steeds een trede hoger.”

“Ik weet dat er verwarring, twijfel en ogenschijnlijke chaos heerst. Kun je inzien dat onder deze schaduwlaag het eeuwige licht schijnt?”

Emmanuel / Pat Rodegast

Ooit kreeg ik een kinderlijk diepzinnig gedichtje toegestuurd door een student.

“De aarde heeft twee polen, daar heerst een barre kou,
daartussen wonen mensen, men noemt ze man of vrouw.
Elk mens heeft ook twee polen, naar één wordt hij benoemd,
één lijkt hem ontstolen, tot één lijkt hij gedoemd.
Moraal:
Geniet van beide polen, als de totale mens,
leef toch geen half leven, want leven kent geen grens.”

Echt mooi, in zulke simpele woorden zo’n essentie neerleggen. En als het je lukt om een ‘heel leven’ te leiden, dan konden de woorden van Hazrat Inayat Khan wel eens gelden: “De houding om alles met een glimlach te bezien is het teken van een heilige geest.” Ik moet glimlachen om die glimlach, want hoe moeilijk is het niet om om alles te glimlachen. Ik scroll wat door en vind een beperkt antwoord bij Neal Donald Walsch: “Als je garanties wilt in het leven, dan wil je het leven niet. Je wilt repetities voor een stuk dat al geschreven is. (...) Het leven kan van nature geen garanties bieden; anders wordt de bedoeling ervan gedwarsboomd.” Dat zal kloppen en een zoektocht naar garanties doet het glimlachen vergaan.
Tweede Paasdag, mooi weer, hét moment om glimlachend door het arboretum te lopen tussen de half opengesprongen magnoliaknoppen.

Alledaagse Wijsheden

“Een optimist is iemand zonder historisch besef, een pessimist iemand met een plaat voor zijn hoofd.”

Herman van Veen 

“Er komt een tijdstip waarop een individu onweerstaanbaar wordt en zijn handelingen allesdoordringend worden in hun uitwerking. Dat komt wanneer hij zichzelf tot het nulpunt reduceert.”

Mahatma Ghandi

Het is even raar opkijken, zomaar goed nieuws, groot gebracht op de voorpagina van het AD. Zowel ouders als kinderen geven gemiddeld een dikke 8 voor hun gezinsleven. Geweldig ja, met een kleine methodische slag om de arm: mensen zijn al gauw geneigd een hoog cijfer te geven voor huwelijk en gezin, met een laag cijfer lijk je de ellende naar je toe te trekken. Een andere vraag is natuurlijk: waarom gaan nog zoveel mensen scheiden met al dat geluk op grote schaal? Maar goed, laten we met de onderzoekers meegaan en aannemen dat het gezinsgeluk groot is.
Direct vliegen de commentatoren af op zo’n uitkomst. Vrij unaniem is men het erover eens dat we terug gaan naar het traditionele gezin als hoeksteen van de samenleving. “Nederlander wil weer rust en geborgenheid” luidt de subkop op de voorpagina. Een commentator: “De hoge waardering voor het gezinsleven sluit aan bij een bredere trend: de wens naar meer traditionele waarden en samenzijn.”
Het wordt beschouwd als een reactie op de individualisering en de crisis.
Willen we terug naar oude waarden? Laten we dan seks voor het huwelijk weer verbieden, veel strenger opvoeden, vrouwen verplicht achter het aanrecht zetten, mannen in de avonduren laten doorklussen in het belang van de gezinsfinanciën, enzovoort. Nee, dat willen we niet! Midden vorige eeuw was nog een veel voorkomende reden om te willen trouwen: vlucht uit huis. Het is juist die individualisering en het vrijere opvoedingsklimaat die het gezinsleven een gelukkige glans geven en kinderen doet zeggen dat ze voor hun twintigste niet uit huis willen. Een beetje meer kijk op het belangrijke werk van pioniers uit voorbije decennia zou wel op zijn plaats zijn.

Alledaagse Wijsheden

“Maar de grootste dingen die ons bestaan kenmerken laten zich niet in een hoek duwen, de liefde niet, het huwelijk, het gezin, de mislukking niet, noch de dood. Zij blijven onze daden richten.”

Ferdinand Bordewijk

“Het zal onmiddellijk duidelijk zijn dat de wil om te groeien in wezen hetzelfde verschijnsel is als liefde. Liefde is de wil de eigen grenzen te overschrijden om spiritueel te groeien. Mensen die oprecht liefhebben zijn per definitie mensen die groeien.”

M. Scott Peck

“’Ik hou van jou’ is niet de sleutel tot de ander,
maar ‘ik hou van mij’, al klinkt het bot en slecht,
want wie van zichzelf houdt, geeft pas echt iets kostbaars,
als ie ‘ik hou van jou’ tegen een ander zegt.”

Harrie Jekers

Gisteravond naar ‘De Wandeling’ gekeken, Sander in gesprek met boerin Bertie. Ze kreeg veel te verduren via de (social) media. Er waren te veel ongemakkelijke stiltes, hoe kan dat nu als je vier vrouwen bij elkaar zet? Merkwaardigerwijs ging Bertie mee in deze zienswijze, ze legde het uit via regenachtig weer, een kandidate die allergisch was voor de camera, etc. En dat terwijl zij als enige
boer-deelnemer het meest normale gedrag vertoonde voor mensen bij wie de vrouwelijkheid goed ontwikkeld is.
Denk je eens in: je geeft je als boerin op voor dit programma. Dat getuigt van een redelijk ontwikkelde mannelijkheid, initiatief, actie, avontuur. Je moet uit vele brieven kandidates kiezen. Even doorbijten,
is te doen. Dan ga je tien kandidates spreken om vijf af te laten vallen. Wat zeg je die paar gespreks- minuten, in het oog van de camera? Je zag Bertie ongemakkelijk worden, goed ontwikkelde vrouwelijkheid dus, gevoelsmatig is dit raar gedrag. Uiteindelijk beland je voor een weekje met drie vrouwen in je eigen huis. Elkaar leren kennen voor het oog van Nederland en twee laten afvallen. Dat is gevoelsmatig bespottelijk gedrag. Geen wonder dat je dichtslaat en dat er ongemakkelijke stiltes vallen. (Hetzelfde geldt voor de drie kandidates die weten dat één van hen gaat ‘winnen’.) Toen dan Esther overbleef, ja toen konden de intimiteit en het praten toeslaan, een prachtstaaltje vrouwelijkheid met het mannelijke lef om dat voor de camera te tonen.
Zoals gezegd mannelijkheid is eveneens goed ontwikkeld bij Bertie. Dat bleek ook uit haar reactie op de vraag hoe ze gereageerd had op al die aanvallen in de media. Glimlachend (vrouwelijk!) stelde ze haar grenzen: “Ik doe de deur dicht en denk: zoek het maar uit met z’n allen!”

Alledaagse Wijsheden

“One of the oldest human needs is having someone to wonder where you are when you don’t come home at night.”

Margaret Mead

“.... en denk niet dat je de loop van de liefde kunt bepalen, want de liefde bepaalt, zo zij je waardig acht, jouw loop. De liefde kent geen ander verlangen dan zichzelf te vervullen.” 

Kahlil Gibran

Een soap van jewelste! De ABN Amro top vindt het reëel dat de raad van bestuur een ton per jaar extra krijgt. Geheel wettig. Nederland valt er massaal overheen. Het verzet is heftiger dan toen honderd A•A toppers een paar jaar geleden twintig procent salarisverhoging kregen, compensatie voor het feit dat bonussen waren afgeschaft. Ook al zo wettig. Maar ditmaal zijn we beter ingelicht. Piketty heeft zijn verhaal kunnen doen, het toneelstuk ‘De Verleiders’ trekt volle zalen en het boek van Joris Luyendijk sloeg in als een bom.
Dijsselbloem heeft een mooie reactie gevonden. Uitstel van de beursgang van A•A, rust en vertrouwen moeten herwonnen worden. Vanochtend betoogde Emile Roemer bij WNL op Zondag dat de bank beter in staatshanden kan blijven om er een keurige betaal- en zakenbank van te maken. Geld lenen kost niets, dus die miljarden hebben we niet direct nodig.
Vanmiddag meldt de bank dat de zes leden van de raad van bestuur afstand doen van hun omstreden salarisverhoging. Eerst wordt benadrukt dat het wettig was: "Echter, nu onze beloning ter discussie staat en de toekomst van ABN Amro hieronder dreigt te gaan lijden, laten wij als altijd het belang van de bank en algemeen belang voor gaan en zien wij af van de conversie." ...als altijd..., prachtig, zulke doorzichtige zinnen. Want wat me opvalt in praatprogramma’s, politieke beschouwingen etc., is dat de meest cruciale vraag niet aan de orde komt. Waarom zouden zes leden van de raad van bestuur van A•A ieder zes ton per jaar moeten verdienen? Daar lijdt de bank toch bij uitstek onder! Is de Balkenende norm niet genoeg?
Emile en medestrijders in de politieke arena, zet hem op, ik snak naar een grote bank die keurig en wereldwijd een voorbeeld is.

Alledaagse Wijsheden

“Geld lijkt op een ijzeren ring die we door onze neus doen. Het leidt ons nu waarheen het zelf wil. We zijn gewoon vergeten dat wij degenen waren die het hebben ontworpen.”

Mark Kinny

“Blijf bescheiden en discreet, want bescheidenheid is heel goed voor de mens die de perfectie zoekt.”

Amenemope (ca. 11^e eeuw v. Chr.)

TED Talks beluisteren: m'n nieuwe hobby. ‘The price of shame’ interesseerde me als onderwerp en eenmaal aangeklikt bleek de wereldbekende Monica Lewinski te spreken. Het onderwerp verbond ze aan haar ervaringen in de jaren negentig met Bill Clinton. Als twintiger had ze een geheime affaire met de president en toen dat wereldwijd bekend werd, schaamde ze zich niet alleen enorm, maar is ze ook jaren lang het mikpunt geweest van wrede grappen en vernedering. Ze was een van de eersten die niet alleen te maken hadden met kranten, radio en televisie, maar volop met de digitale revolutie. ‘Cyber Bullying’, een begrip dat het verschijnsel later pas kreeg. De publieke vernedering was bijna ondraaglijk, alleen door steun van familie en vrienden is ze overeind gebleven.
En hoe! Een knappe 41 jarige vrouw die buitengewoon goed uit haar woorden komt, is in beeld. Ze wil zich inzetten voor een culturele revolutie die de groeiende cultuur van vernedering stopt. Teveel leed en zelfmoorden zijn het gevolg. Ze weet hoe moeilijk verandering is, ook vanwege de economische belangen. Hoe meer shame, hoe meer clicks; hoe meer clicks, hoe meer adverteerders. Gevaarlijk: “Online we have a compassion deficit and an empathy crisis.”
Haar stelling: we praten veel over vrijheid van meningsuiting, maar we moeten meer gaan praten over onze verantwoordelijkheid bij die vrijheid. Ze pleit voor online communicatie met compassie, nieuws beluisteren met compassie én click met compassie. Haar vlammende betoog werd terecht beloond met een daverend applaus.
In dit opzicht vermannelijkt de samenleving. De waarden van vrijheid, identiteitsverovering en harde spot overheersen de vrouwelijke waarden van harmonie, gezamenlijkheid en inlevingsvermogen. Als deze polen doorschieten worden ze mank, aan de mannelijke kant bot, gevoelloos, aan de vrouwelijke kant overgevoelig, overbezorgd. Als ze samenwerken staan ze sterk en kunnen ze de internetgevaren aan.

Alledaagse Wijsheden

 “Shame cannot survive empathy.”

René Brown 

“In het algemeen associëren mannen onafhankelijkheid met woorden als vrijheid, beheersing, macht, zelfstandigheid, geluk. Vrouwen denken bezorgd aan eenzaamheid, gebrek aan intimiteit en koestering.”

Lillian Rubin

Door filosofen is veel gediscusieerd over het al dan niet bestaan van de vrije wil. Enerzijds zou alles voorbestemd zijn, vrije wil bestaat niet (determinisme), anderzijds is niets voorbestemd, dus de vrije wil bestaat (metafysisch libertarisme). Vele tussenposities zijn ingenomen in de loop der eeuwen. Ik kwam een internetpagina met 25 portretten van filosofen tegen die een mening erover uitten. Te beginnen bij Socrates (469-399 jaar v. Chr.) tot en met vele filosofen uit de twintigste eeuw. Allemaal mannen.
De eerste vier, Socrates, Plato, Aristoteles en Augustinus, brengen het vraagstuk direct in verband met goed en kwaad. Socrates stelt dat het kwaad van mensen voortkomt uit onwetendheid. Augustinus is zo’n acht eeuwen later van mening dat immoreel gedrag ook een kwestie is van een ontbrekende wil bij mensen om het goede te doen. Wisten zij dan wat goed en kwaad in absolute zin is? Ook daarover zullen we door de tijden heen onwetend zijn. Van de latere filosofen met portret spreekt Jonathan Haidt (geb. 1963) mij het meest aan. Zijn uitspraak: “Mensen baseren hun keuzes en oordelen doorgaans niet op reflectie, maar op intuïtie.”
In het boek van Froukje Kootstra (vorig blog) meldt Rob Luiten dat hij tijdens zijn bde veel informatie doorkreeg. Tijd bestaat niet, alles gebeurt op hetzelfde moment, alles is energie. De hersenen zijn niet ver genoeg ontwikkeld om de dingen te ervaren zoals ze werkelijk zijn. Er is een ‘Bron’ waaruit alle leven voortkomt. Alles is voorbestemd. Luiten: “De vrije wil bestaat, maar deze vrijheid is al ingecalculeerd. Dat kan omdat verleden, heden en toekomst in feite op hetzelfde moment plaatsvinden. Daarom is het mogelijk om de toekomst te voorspellen.”
Mijn hersenen kunnen deze zienswijze zeker niet aan, maar intuïtief weet ik dat het waar is. Voor mij.

Alledaagse Wijsheden

“Iedereen die waarde hecht aan waarheid moet ermee stoppen om de rede te aanbidden.”

“Als u denkt dat we moreel redeneren om de waarhei te achterhalen, zult u voortdurend gefrustreerd worden door hoe dwaas, bevooroordeeld en onlogisch mensen worden wanneer zij het niet met u eens zijn.”

“Moraal bindt en verblindt. Het bindt ons in ideologische teams die elkaar bestrijden, alsof het lot van de wereld afhankelijk is van het feit dat onze zienswijze elk gevecht wint. Het verblindt ons voor het feit dat elk team is samengesteld uit goede mensen die iets belangrijks te zeggen hebben.”

Jonathan Haidt

Heb ik ooit in objectieve wetenschapsbeoefening geloofd? Ik denk van niet, maar als net afgestudeerde, belast met kennis over methoden van goed sociologisch onderzoek, leek toch wel veel mogelijk. De eerste keer dat ik van dit geloof af viel was midden jaren zeventig. Niet omdat ik onderzoek krakkemikkig vond, maar juist omdat een methodisch buitengewoon goed onderzoek mijn pad kruiste. Wereldwijd interviews, statistieken, significantietoetsen, bronverwijzingen, een cum laude proefschrift zou je zeggen. Maar nee, het werd afgewezen, het onderwerp deugde niet. Bijna-doodervaringen (bde) mogen niet bestaan! Was het om het aardse rouwen of verliefdheid gegaan, dan was zo’n ijzersterk onderzoek met gejuich ontvangen.
Een tweede opmerkelijke ervaring op dit gebied was zo’n tien jaar geleden. Ik woonde een congres bij waar cardioloog en schrijver van het boek ‘Eindeloos bewustzijn’ Pim van Lommel uitvoerig zijn onderzoek naar bde toelichtte. Het blonk uit door een gedegen multidisciplinaire aanpak. In de pauze stond ik met hem te praten, een van zijn collega’s komt aanlopen en zegt tegen hem: “Daar geloof je toch zelf niet in...?!” Geen enkel argument, het onderwerp mocht gewoon nog steeds niet. Reden ook voor Dick Swaab ('Wij zijn ons brein') om Van Lommel bladzijden lang te beschimpen, kennelijk vindt Swaab hem zeer gevaarlijk voor zijn wereldbeeld.
Gevolg is dat mensen met een bde hun verhaal vaak niet kwijt kunnen in de eigen omgeving. Het was doorgaans een prachtige ervaring, maar de stilte eromheen maakt eenzaam. Daarom is het zo goed dat erover geschreven wordt, zoals door Froukje Kootstra die in 2014 het boek ‘Sterven en herboren worden in Liefde’ met ruim twintig interviews het licht liet zien. De onderstaande citaten zijn uit haar boek afkomstig.

Alledaagse Wijsheden

“Een bde is een overweldigende confrontatie met onbegrensde dimensies van ons bewustzijn.”

Pim van Lommel (voorwoord)

“De dood bestaat niet! Het is een verzinsel! Ik ontdekte dat doodgaan en geboren worden bij elkaar horen en beide heel creatieve processen zijn.”

Arie Stolk

“Ik was op een plek waar alle kennis zich aan mij openbaarde, er waren geen zorgen meer en ik ervoer een eenheidsgevoel. Ik was één met het universum. Tijd en afstand speelden hier geen rol.

Ed Gerritsen

“Weer bij bewustzijn wist ik opeens dingen die ik voor die tijd niet wist. Er was een helderheid ontstaan waarin me volkomen duidelijk werd dat wij energie zijn en dat alles met elkaar is verbonden.”

Ans Denekamp

“Het is de moeite waard te sterven om te weten te komen wat het leven betekent.”

T.S. Eliot

Een waar schouwspel, het debat van de politici ten bate van de Provinciale Staten verkiezingen. Elf mannen en 1 vrouw hielden zich keurig aan de spelregels. Bestuurskundige Paul Frissen onderstreept in zijn gesprek met Lex Bohlmeijer voor De Correspondent het spelelement. Democratie is in zijn ogen overigens niet bedoeld om de meerderheid te laten regeren via opiniepeilingen, media die hun product willen verkopen en politici die geen kiezers willen verliezen. Dat levert een gevaarlijke dictatuur van de meerderheid op. Democratie is bedoeld om minderheden te beschermen. Zolang het binnen de kaders van de wet valt, dient de burgerlijke vrijheid verdedigd te worden. Zij geeft je ook het recht om je ongeëmancipeerd te gedragen, meent hij.
Ik heb zo mijn eigen definitie van ‘emancipatie’ en als ik die een volle zaal voorleg, vindt iedereen geëmancipeerd gedrag belangrijk. Voor mij is emancipatie die keuzes maken die innerlijk bij je passen en niet opgelegd zijn door een buitenwereld op afstand. Frissen stelt dat burgers het fundamentele recht hebben om domme dingen te doen. Een opmerkelijke uitspraak, want wie weet wat ‘domme dingen’ zijn in het leven van een ander? Het principe van de eigenheid wil de democratie nu juist beschermen.
Wat me in ieder geval erg aanspreekt in zijn verhaal, is de solidariteit terugbrengen naar de samen- leving. Er zou veel meer afstand moeten zijn tussen politiek en burger. Hij haalt de stijl van Pim Fortuin aan die regelmatig betoogde: “Ik ga dit niet voor u oplossen. Dat moet u zelf doen!” Probeer het als samenleving zelf op te lossen en organiseer vooral veel verschil, is Frissen’s devies. Dat betekent voor de staat: vaak weloverwogen niet ingrijpen, goed doordacht niets doen.

Alledaagse wijsheden

“Hoewel ik D66 aantrekkelijk vind vanwege de hoge waarde die zij toekennen aan burgerlijke vrijheden, hebben zij ook hele uitgesproken opvattingen wat burgers met die vrijheden moeten doen. Dat kan niet de bedoeling zijn.”

“Als mensen er geldelijk belang bij hebt om een probleem te hebben, dan haal je alle matigings- mechanismen weg die wel in de solidaire samenleving zaten. Dan wordt de burger calculerend gemaakt en gaat de staat zich vervolgens controlerend gedragen ten opzichte van die calculerende burger. Met alle bureaucratie van dien.”

Paul Frissen

Het boek is uit en zoals verwacht: er is geen echte oplossing voorhanden. Wel denkt Luyendijk dat
de afschaffing van de slavernij en de emancipatie van vrouwen veel ingrijpender waren dan wat de financiële wereld nu nodig heeft. Aan de andere kant denkt hij ook dat zonder een mondiale regering
de mondiale financiële sector niet onder controle te krijgen is. Is zo’n regering onhaalbaar, dan zijn mondiaal opererende financiële instellingen in feite ook onhoudbaar. Nationalisme en mondialisering staan hierbij op zeer gespannen voet.
Geen oplossing, maar wel begrip voor de buitenstaander en dat was ook een doel van de schrijver.
“Veel meer mensen moeten weten hoe gevaarlijk de financiële sector is geworden.” Bij mij is deze doelstelling volledig gehaald. Mooi is ook hoe Luyendijk als een waar antropoloog heel verhelderend in gewone mensentaal categorieën bankiers onderscheidt. Het zijn er zes: de neutralen; de Masters of the Universe; de tandenknarsers; de zeepbelbankiers; de waanbankiers; en de koele kikkers. Lees het boek als je er meer over wilt weten.
Mij intrigeert het hoe het kon dat deze sector in ongeveer vier decennia zo uit de bocht kon schieten. Wat markeert deze priode. Misschien wel het meest opvallend is de toegenomen a-religiositeit in brede lagen van de Westerse bevolking. Dat hoeft geen atheïsme te zijn, maar wel kan a-moreel gedrag beter floreren (wat dan weer niet immoreel hoeft te zijn). Ook in de VS, waar de religie nog luide op de voorgrond wordt geplaatst, heeft zij minder morele impact op de burger. Religieuse dogma’s zullen niet terugkeren in de Westerse wereld. Maar te hopen valt wel dat een spirituele levenswandel, waarbij de geestelijke ontwikkeling belangrijker is dan het vergaren van materiële goederen, in versneld tempo algemener wordt.

Alledaagse Wijsheden

“Veel wijst erop dat de wereld van het geld geen opknapbeurt of grote schoonmaak nodig heeft, maar nieuw DNA.”

Joris Luyendijk

“Spiritualiteit is niets anders dan aan jezelf werken, leren in vrede te leven met jezelf en die vrede delen met anderen. Spiritualiteit is dus te definiëren als de weg naar innerlijke vrede.”

Eric Schneider 

(vervolg)

Enkele weken geleden stelde de Britse organisatie Robin Hood Tax dat sinds het begin van de crisis bankiers en verzekeraars in Londen bijna 124 miljard euro aan bonussen hebben verdeeld. “Er is een onhervormde financiële sector die enorme beloningen opstrijkt, terwijl de rest met de brokken zit.” Dat kan toch niet wáár zijn..., een ongeloof dat al lezende in het bijna gelijknamige boek van Luyendijk omsloeg in volledig begrip. ‘The City’ in Londen kan niet anders werken, een permanent oorlogsklimaat hervorm je niet even weg door te ontbonussen.
Er heerst volstrekte wetteloosheid, binnen vijf minuten kun je buiten staan, ontslagen. ‘Op zoek naar loyaliteit? Dan moet je een hond kopen.’, schreef oud-bankier Michael Lewis. De meeste bankiers zien in dat het de gewone wereld niet is, menigeen zegt z’n ziel te hebben verkocht. ‘Stop dan’, zou je zeggen, maar dat is te eenvoudig gedacht, daarvoor hebben het systeem en de luxe je te veel in hun macht, plus de gok- en statusverslaving. Zet daar tegenover de organisatie Robin Hood Tax, die financiële transacties wil belasten en de opbrengst wil gebruiken om armoede en klimaatverandering te bestrijden. Twee werelden die elkaar niet begrijpen.
Wat waren deze bankiers intens geschrokken bij de val van Lehman Brothers, ’absolutely terrifying’. Het financiële systeem kon instorten. Dat is geen oorlog meer, dat is een kernramp met onstuitbare chaos, dood en verderf. Het spel zou afgelopen zijn, finaal. Het gevaar dreigt nog steeds. Ik heb driekwart van het boek gelezen. Wie weet heeft Luyendijk in het laatste kwart nog een aardige oplossing voor ons in petto. Maar de titel van het boek stemt wat dat betreft niet optimistisch. Afwachten maar...

(wordt vervolgd)

Alledaagse Ervaringen 

“Er is zoveel veranderd in de City. De sector als geheel is meedogenloos gericht geraakt op winst, en op het naaien van de klant. Bankieren zou saai moeten zijn.”

“In dit werk kun je onmogelijk goed zijn op je eerste dag. Je moet leren doorkrijgen wie er tegen je liegt, wat er eerder gebeurd is en door wie welke fouten zijn gemaakt.”

geïnterviewden door Joris Luyendijk

Het is ‘de Week van het geld’! Dat onderwerp houdt mij met het boek van Joris Luyendijk ook bezig. Het leest als een thriller, maar als je de helft onderstreept en alles tot je door wil laten dringen, kost het nog behoorlijk wat tijd. In ‘de Week van het geld’ worden op scholen gastlessen gegeven door economen. Hoogstwaarschijnlijk komt het boek ‘Dit kan niet waar zijn’ met de ervaringen van Luyendijk op basis van interviews in ‘The City’, het financiële hart van Londen, er niet in voor.
Later meer over het boek, maar ik kan al wel zeggen dat mij weer akelig duidelijk is geworden hoezeer ‘economische groei’ onuitroeibaar verinnerlijkt is. Het is compleet oorlog in The City, ieder vecht voor zijn eigen hachje ten koste van de ander. Sociale regels die in vredestijd vanzelfsprekend zijn, gelden hier niet meer. Groei van je eigen inkomen, groei van de winsten van de bank, grote risico’s om enorme winsten te bereiken. Een en al verkrampte groeistuipen.
Het spel wordt met overgave gespeeld, gesteund door politici en journalisten. Als het cijfer wat hoger uitvalt: gejuich, wat lager: diepe droefenis. Ook opiniepeilingen doen mee. Weer een vragenlijst van
De Hond ontvangen, nu met de vraag: ‘Hoe vindt u dat de economie in Nederland zich ontwikkelt?’ Antwoordmogelijkheden: (vrij) positief, positief noch negatief, (vrij) negatief. Ik vind dat de economie in ons land zich negatief ontwikkelt, want er is weer groei en ik ben voor creatieve krimp via herverdeling van arbeid en inkomen. Vul ik ‘negatief’ in, dan wordt mijn antwoord geïnterpreteerd als onvrede met een te langzame groei, want de aanname in de vraag is dat alle mensen groei wensen. Elders lees ik
dat het CPB aangeeft dat de economie in Nederland aan het verbeteren is. Maar wie noemt wat 'verbeteren'??

(wordt vervolgd)

Alledaagse Ervaringen

“Hij had jaren op de handelsvloer van de zakendivisie van een megabank gewerkt, maar was ‘gewoon niet genoeg klootzak’ om het daar te maken. ‘Mensen gaan alles doen: je zwart maken, messen in je rug... het hele arsenaal. Voor iemand als ik is dat heel zwaar. En netwerken is gewoon een hel.’”

“... het diepe onderlinge wantrouwen te midden van een volstrekt amorele focus op winst en revenue responsibility; de hire & fire-cultuur waarin degene die jou heeft aangenomen al naar een andere bank is vertrokken voor je goed en wel bent begonnen...”

“Wat waren die persconferenties nu geweest. Een weekend maalde het, en toen besefte ik: rituelen. De cijfers en PR-frasen, de focus bij journalisten op bonussen en details... Al dan niet bewust hadden de CEO’s samen met de pers een voorstelling geënsceneerd die impliceerde: het is weer business as usual.” 

Joris Luyendijk

360 Magazine, dat zichzelf aanprijst al het medium dat elke twee weken het beste uit de internationale pers biedt, heeft als slogan: ‘Verklein uw ikveld, verruim uw blikveld’. Leuk gevonden, maar in mijn ogen onjuist. Direct schalde mijn gevoel dan ook dat het moet zijn: ‘Vergroot uw ikveld, verruim uw blikveld’. Het is als met de liefde, hoe meer je het bewust, diepgevoeld ervaart, hoe meer je het weg kunt geven zonder het te verliezen. 
‘Ken Uzelf’ is een van de oudste uit de hemel neergedaalde Griekse wijsheden. ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’ is van later tijd en wijst in dezelfde richting. Zolang je een (zeer) beperkte kijk hebt op de achtergronden van je innerlijke beleving, van je projecties en schaduwzijden, zal het ikveld waarop je kunt spelen klein zijn. Je blikveld en medeleven reiken niet veel verder dan je directe omgeving en haar belangen.
Verruiming van het blikveld kan ook zonder zelfkennis en dan is het algauw een vlucht. Dan wordt de leuze: verbeter de wereld, begin ver weg. Daar een magazine als 360 kan stimuleren dat zelfonderzoek verwaarloosd wordt en status wordt ontleend aan eruditie en wereldwijde kennis, zou al helemaal de slogan moeten zijn: ‘Vergroot uw ikveld en verruim dan pas uw blikveld’. Want het zijn lastige mensen die precies weten wat elders fout is en zelfreflectie een nutteloze bezigheid vinden, een mening die veelal op angst stoelt.
Vele eeuwen geleden zei Paulus: ‘Kennis is niets zonder liefde’. Die liefde begint vanzelfsprekend met liefde voor jezelf en daarvoor moet je naar binnen.

Alledaagse Wijsheden

“Als een mens niet in staat is zich bewust te worden van zichzelf, van zijn eigen handelen, van zijn eigen gedachten, van zijn eigen aandriften, van zijn fantasieën, zijn hoop en verlangen, dan is hij zeker niet in staat zich werkelijk bewust te worden van de ander.”

Jacob Slavenburg 

“Het zoeken naar zelfontplooiing is een ingewikkelder, beslissender en definitiever verschijnsel dan eenvoudig een nevenproduct van de welvaart of een verschuiving in het nationale karakter naar narcisme. Het is niet minder dan het zoeken van een nieuwe levensbeschouwing.”

Daniel Yankelovich 

D66 bijt in eigen staart. De bezetters van het Maagdenhuis eisen zeggenschap voor studenten en docenten, en keren zich tegen de allesbeslissende, veel te grote managementlaag op de universiteiten. Een uitdunning van die management laag moet volgens hen trouwens niet alleen binnen de universitaire wereld plaatsvinden, maar ook in de zorg en het bedrijfsleven. D66, de onderwijspartij bij uitstek, die hoger onderwijs voor jongeren hoog in het vaandel heeft staan, knikt bij alles mee en staat naar eigen zeggen pal achter de actievoerende studenten.
Wat een paradox. Want wie bevolken die managementslagen? Dat zijn veelal doctorandussen in de bestuurs- en bedrijfswetenschappen, in de sociologie, communicatiekunde en geesteswetenschappen, en andere richtingen waarmee je als academicus moeilijk elders aan de bak komt. We geven de academische wereld een hoge status, jagen jongeren erin met de belofte van een hoog salaris en kijken dan raar op als die salarissen in hoge mate via uitdijende managerslagen moeten worden opgebracht. Deze academici zijn niet opgeleid om in de zorg aan het bed te werken en slechts een klein aantal kan in onderwijs en onderzoek terecht. Dus dan maar manager worden, natuurlijk wel met het beloofde hoge salaris.
De actievoerders hebben gelijk, studenten en docenten moeten zeggenschap krijgen, maar ze hebben ongelijk om allerlei niet renderende en overbezette studierichtingen – in de zin dat er onvoldoende maatschappelijk nuttig werk op aansluit – in stand te willen houden. Ook zij bijten met hun eisen in eigen staart. Laten ze zich liever hard maken voor een verlaging van status en inkomen van academici in het algemeen, en een verhoging van status en inkomen van mensen die het eigenlijke werk aan de basis verzetten.

Alledaagse Wijsheden

“Tijdens een aanval beschouwt geen enkele natie, geen enkele groep en geen enkel individu zichzelf als de aanvaller. Ze beschouwen zich allemaal als verdediger van de goede zaak.”

Neale Donald Walsch

“Redenatie is een klein systeem dat tot een ideologie is opgezwollen. Met tijd en macht is het tot een dogma geworden, verstoken van richting en vermomd als ongeïnteresseerde informatie. Redenatie presenteert zich als de oplossing voor problemen die het heeft gecreëerd.”

John Ralston Saul

“We leven in een tijd waarin de meeste mensen denken dat ze weinig in zich meedragen, behalve datgene wat docenten, ouders en anderen erin hebben gestopt.”

Michel Cassou / Stewart Cubley

Opiniepeilers beïnvloeden het politieke spel en liggen regelmatig onder vuur vanwege hun macht. Laat die macht nu stoelen op veelal onjuiste, ongenuanceerde status quo informatie. Ik heb mij bij Maurice de Hond ingeschreven om de vragen te bestuderen. Hoe richtinggevend zijn ze, wordt het antwoord je in de mond gelegd, kun je überhaupt antwoorden?
Bij stellingen kun je kiezen tussen: ‘Eens’, ‘Oneens’, ‘Weet niet/geen antwoord’. Veel te kort door de bocht! Als je geen keuze kunt maken, omdat je het deels eens bent en met bepaalde aspecten oneens, dan kun je niet verder. Helaas, jouw mening telt niet mee. Te gemakkelijke vragen. Als de stelling is dat onze kinderen beter beschermd moeten worden tegen het gebruik van XTC weet je op voorhand dat de meerderheid ‘Eens’ invult. Zo creëer je een hebberig volkje. Zou je vragen of mensen er honderd euro belasting per jaar extra voor over hebben, dan valt het antwoord wellicht anders uit. Tendentieuze vraag: “Burgemeesters moeten veel sneller risicovolle evenementen verbieden.” Zeg daar maar eens ‘Oneens’ op.
Hoe moet je een antwoord interpreteren? Een voorbeeld: “De provinciale Statenverkiezingen gaan ten onrechte alleen maar over Haagse Zaken.” A: ‘Oneens’, want hij vindt dat het niet alleen over Haagse Zaken gaat, B: ‘Oneens’, want hij vindt het niet 'ten onrechte'. Ongenuanceerde standpunten worden gemeten en vernieuwende denkbeelden verdwijnen uit zicht. Het is duidelijk hoe we gezamenlijk het systeem kunnen opblazen. Allemaal opgeven voor zoveel mogelijk opiniepeilingen en alle vragen totaal inconsistent en onvoorspelbaar beantwoorden. Wat een ruimte creëren we zo, niet meer geknecht door opiniepeilingen.

Alledaagse Wijsheden 

“Het is een klassieke fout. We meten vooral wat eenvoudig te meten valt en niet waar het eigenlijk om gaat.”

Ben Tiggelaar

“Het ‘gezond verstand’ begreep ooit dat de wereld plat was, je de aarde niet kon verlaten, dat je atomen niet kon splitsen. Alles bleek anders. Alles zal altijd anders blijken.”

Herman van Veen

Als grootmoeder zie je met kleinkinderen menige familiefilm. Niet zelden is je interesse snel vervlogen. Geen probleem, gewoon een uurtje gedachtespel en stiekem i-Phonen. Vandaag was dat anders, van het begin tot het eind heb ik de film ‘Big Hero 6’ geboeid gevolgd. Gelachen, goede plot, veel emotie. Deze Disney film kreeg een Oscar als Beste Animatiefilm, zeer verdiend!
Máár.... mijn analytische emancipatieblik werd wel hardhandig wakker geschud. De hoofdrol wordt gespeeld door de buitengewoon slimme witte jongen Hiro. Zijn minstens even briljante witte broer werkt op een nerd-lab. De professor aldaar is een witte man, evenals een gedreven ondernemer op
hi-tech gebied. Dan de zes helden, waarvan Hiro de hoofdheld is. Een zwaar gespierde zwarte man zal wel een intelligente nerd moeten verbeelden, maar komt als held toch wat ontroerend sullig over. Dan is er nog een witte man, een clowneske lolbroek met handige nerd ideetjes. Dit drietal wordt aangevuld met twee witte vrouwen, superslank, zonder noemenswaardige persoonlijkheid. Je vergeet ze snel. De heldengroep is compleet met de opblaasbare robot Baymax. Ultra-wit. Zorgzaam geprogrammeerd, een heldhaftige knuffelbeer met kale kop en mannenbuik. De mannenstem laat geen twijfel bestaan over het geslacht van deze oersterke, superintelligente held. Last but not least, een witte man met wit masker mag de boef spelen.
Ik hoef met zo’n cast weinig toe te voegen aan de scheve wit-zwart en man-vrouw verdeling. Anno 2015 krijgen jongeren wereldwijd deze stereotypering dus nog voorgeschoteld. Als ze zich vanuit de VS zo bezighouden met onze Zwarte Pieten discussie, moeten we deze flagrante ongelijkheid ook maar eens aan de kaak stellen.

Alledaagse Wijsheden

A: “I had a near death experience, I saw God!”
B: “And? What’s it like?”
A: “She is black!”

Auteur onbekend 

“Het feit dat het leven mogelijk is zonder een Y-chromosoom, maar onmogelijk zonder een X, wekt de interessante suggestie dat menselijke embryo’s au fond vrouwelijk zijn.”

John Nicholson

Soms kan ik een poos intens genietend voor me uit zitten staren. Op filosofische momenten vraag ik me wel af waarom een mens nutteloos zou genieten. Wat doe je voor de gemeenschap, wat draag je bij? Irene van Lippe Biesterveld kwam met het verlossende antwoord: “Door te genieten straal je geniet-energie uit, de kosmos in en draag je bij aan een evenwicht in de wereld.” Kijk daar heb je wat aan,
zo kan een mens tenminste zinvol ouder worden.
En oud kunnen we worden, dat is via een interview in het FD weer eens onderstreept door minister Schippers. Ze verwacht in de komende tien jaren veel van het onderzoek naar de behandeling van veroudering. Er moeten weliswaar keuzes worden gemaakt wat we collectief willen betalen, maar:
“ik bekijk het van de mooie kant. Het is toch prachtig als je het leven kunt verlengen? Wie streeft dat
nu niet na?” Velen bij mijn weten, en gelukkig vindt ook zij dat niemand de morele plicht heeft 130 te worden. We moeten het volgens haar niet als verwerpelijk beschouwen als mensen op een gegeven moment naar hun idee genoeg hebben geleefd. Een majeure opening naar euthanasie dus en ze voegt er nog aan toe: “Mensen zijn vrij hun afwegingen te maken.”
Ik zei eerder al dat ik niet verwacht dat we vitaal en gezond zulke hoge leeftijden kunnen bereiken. Misschien halen we die 130 wel, maar redelijk krakkemikkig. Dus niet leuk voor de mensen zelf en al helemaal niet voor latere generaties. Als honderdjarige je vader verzorgen... Zou het op korte termijn lukken, dan krijgt Kees Schuyt wel driedubbel gelijk met zijn uitspraak: “De babyboomers waren een plaag voor hun ouders en worden nu een plaag voor hun kinderen.”

Alledaagse Wijsheden

“In de evolutie van elke ziel breekt een moment aan waarop de grootste zorg niet langer is de overleving van het fysieke lichaam, maar de groei van de geest; niet langer de verworvenheid van wereldse successen, maar de realisatie van het Zelf.”

Neal Donald Walsch 

“De eeuwigheid is zo eenvoudig, zo voor de hand liggend, zo aanwezig en zo duidelijk, dat we alleen maar onze ogen hoeven te openen en dan te kijken. De Zen-meester Huang Po bleef er voortdurend op hameren: ‘het ligt onder je neus!’”

Ken Wilber 

(vervolg)

Dat is tenminste duidelijke taal: “Nederlanders negeerden mensenrechten Groningen rond gaswinning”. (NU.nl) Het College voor de Rechten van de Mens, een onafhankelijke toezichthouder op mensenrechten in Nederland die bij wet is ingesteld, heeft zich uitgesproken. De burger heeft onder andere recht op bescherming van zijn psychische gezondheid, zijn veiligheid en zijn woning. “De overheid is primair verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat deze mensenrechten in Nederland gewaarborgd zijn.” Participeren is ook een mensenrecht en er is lange tijd niet mét, maar óver Groningers gesproken door de overheid en de NAM.
Het is opvallend hoe stil het toch nog blijft met dergelijke indringende geluiden. Praatprogramma’s worden niet overstelpt met zwaar verontruste en intens meelevende geluiden. Hooguit krijgt Minister Kamp wat kritische vragen en mag hij uitleggen hoe moeilijk het is de gaswinning te minderen gezien contracten en meer van dergelijke irrelevante zaken. Groningers als Henk Bleker en Jan Mulder zijn wat duidelijker, maar het beklijft niet. Voor Nederland als geheel geldt dat zolang we maar een vijand buiten onszelf kunnen aanwijzen, bijvoorbeeld bij een terroristische daad, de collectieve verontwaardiging aanzienlijk groter is. Dat is een veilige verontwaardiging, wij profiterende Nederlanders zijn niet in het geding. Maar het wel is je reinste terrorisme als willens en wetens de grond onder je voeten wordt weggehaald.
Opmerkelijk is wel dat ook de Groningers niet al jarenlang moord en brand schreeuwen. Dat het ook nu nog blijft bij wat rumoer en het zingen van het Groningse volkslied in de Tweede Kamer. Dat ze niet met al hun tractoren de Nederlandse wegen blokkeren om bij Het Binnenhof te gaan protesteren. Navraag bij Groningse vrienden levert op dat het een nuchter volkje is dat niet hard van stapel loopt. Dat is in het algemeen een mooie levenshouding, maar met mensenrechten moet niet gesjoemeld worden.

Alledaagse Wijsheden

“Veel belangrijker dan wat we weten of niet weten, is wat we niet willen weten.”

“We liegen het hardst wanneer we tegen onszelf liegen.”

Eric Hoffer

“Ik kijk er niet van op”, zegt de barman laconiek, “ik leerde op school bij aardrijkskunde al dat het geologisch niet deugt wat ze in Groningen doen.” Dat was midden jaren 70. Nu, veertig jaar later, wordt het officieel toegegeven, het deugt niet om het kapitaal boven de veiligheid van Groningers te stellen. We hebben ons met z’n allen behoorlijk gedeisd gehouden. Het bracht leuke dingen voor de mens, overdadige zorg waar we nu met veel moeite vanaf proberen te komen, studiesubsidies waar studenten snel aan gewend raakten, en wat dies meer zij.
Nu komen de verhalen los, want ook de journalisten zijn tot voor kort akelig stil gebleven. NRC Next geeft uitleg hoe vele miljoenen jaren geleden de gasbel zich gevormd heeft in vele miljoenen jaren. Koeltjes staat elders vermeld dat de NAM tot 2070 gas wil blijven winnen. In iets meer dan een eeuw maken wij op wat in miljoenen jaren is opgebouwd? Gunnen wij ons nageslacht zo weinig dat we alles maar in een keer opsouperen?? 
De kou slaat je om het hart als je leest hoe een klein clubje mensen zijn gang heeft kunnen gaan.
Wat een verantwoordelijkheid voor ons allen, voor denkend Nederland dat de ogen gesloten hield.
De burgemeester van Groningen vindt dat de Tweede Kamer moet overwegen om een parlementaire enquête te houden over de gaswinning. Overwégen? Ze moeten het eísen!
Nederland is het verdriet van Groningen gebleken, maar ondertussen is het wel ons aller verdriet. Groningers leven met angst omdat wij met z’n allen te gulzig naar het geld staarden. Op alle mogelijke manieren moeten we de Groningers helpen, psychologisch, sociaal, materieel, en om te beginnen: STOPPEN MET BOREN!!

Citaten uit de Volkskrant van 18 februari 2015 

“De exploitatie van het aardgas moet ‘met kracht ter hand worden genomen’, schrijft minister De Pous van Economische Zaken in 1962 in zijn Aardgasnota.”
 

“Rapport wordt op rapport gestapeld. De toon is zonder uitzondering geruststellend.”
 

“Ter gelegenheid van een halve eeuw Gronings gas publiceert de NAM in 2009 een gedenkboek: Groningen-gasveld 50 jaar. De dubbelzinnigheid van de ondertitel (‘Kloppend hart van de Nederlandse gasvoorziening’) ontgaat de samenstellers. De subtitel van de korte paragraaf ‘Aardschokken en bodemdaling’: ‘Geen aanleiding tot verontrusting’. Er wordt gesproken over ‘schokjes’ en ‘lichte bevingen’, ‘dikwijls niet voor de mens waarneembaar’.”

In 1970 werd onze eerste zoon geboren, in 1971 de tweede. De wereld om het gewenste kindertal te bepalen lag open. Deze vrije keuzemogelijkheid werd in één klap om zeep geholpen toen in 1972 de Club van Rome (de plaats van de eerste bijeenkomst van deze internationale groep wereldverbeteraars) uitkwam met het rapport ‘Grenzen aan de groei’. Het sloeg in als een bom, razendsnel ontwikkelde zich de moraal dat twee kinderen per gezin ideaal moest worden geacht. Kreeg je een derde kind, dan werd je er al wat op aangekeken, bij een vierde kon je maar beter geen geboortekaartje rondsturen. In ieder geval kon je dan op zeer kritische vragen rekenen.
Het was een opmerkelijk snelle morele verschuiving die waarschijnlijk mogelijk werd gemaakt door tien jaren (1965-1975) die bol stonden van hoopvol veranderend denken. Hiërarchie, sekseverhoudingen, arbeidsomstandigheden, leefvormen, opvoeding, etc., alles stond ter discussie. In dit klimaat kon de Club van Rome scoren.
Uiteraard kwam er in de decennia erna, volgens goed Westers gebruik, een grote dosis kritiek los op het rapport. Dat neemt toch niet weg dat er begin jaren 70 ook belangrijke dingen werden gezegd over de grenzen aan de economische groei. Deze inzichten hebben, getuige de huidige definitie van ‘crisis’, ruim veertig jaar later nog geen weerklank gevonden bij het merendeel van de bevolking. Er is nog steeds een Club van Rome, maar de geluiden zijn verstomd, ze dringen althans niet diep door naar de basis. We hebben dringend behoefte aan een sterk opbeurend sociaal klimaat, met een groot geloof in sociale en culturele vooruitgang, én in economische krimp. Dat lijkt me absoluut een collectief gebed waard.

Alledaagse Wijsheden

“Onze zorg betreft de toekomst van de mensheid, die zoveel weet, zoveel heeft volbracht,
echter met zo weinig wijsheid en gevoel voor richting.”

“Een van de meest ingeburgerde mythes van onze huidige samenleving is de belofte dat de voortzetting van onze tegenwoordige groeipatronen tot gelijkwaardigheid van mensen zal leiden."

“Iedere nieuwe macht over de natuur die veroverd wordt, blijkt evenzeer een macht over de mens.”
 

De Club van Rome, 1972

Oekraïne. Ik vind er niet zoveel van, ik voel des te meer. Verschrikkingen voor de bevolking, onmacht alom. Het sanctie gedoe voelt slecht, onvolwassen, nare houding aan verschillende kanten. En dan lees ik een interview van Der Spiegel met de 83-jarige Michail Gorbatsjov, weergegeven in 360magazine, en mijn gevoelens krijgen woorden. 
Gorbatsjov maakt duidelijk dat het zoeken naar een schuldige partij in deze extreem gevaarlijke crisis niet bijdraagt tot een oplossing. Hij is het niet eens met Poetin betreffende vriendjespolitiek en mensen opsluiten vanwege hun mening. Hij verdedigt hem ook, omdat er een reële kans was dat Rusland in de heersende chaos uiteen zou vallen en dat proces heeft Poetin tot staan gebracht; zijn grootste wapenfeit. Ook maakte Poetin duidelijk dat Rusland het niet eens is met de manier waarop de NAVO de Russische grenzen nadert.
Sancties vindt Gorbatsjov schadelijk en het was verkeerd om Rusland buiten de G8 te houden. Dat lijkt op een repressaille die niets oplevert. Over de Krim is hij kort. Het referendum verliep niet zonder tekortkomingen, maar het lijdt geen twijfel dat de mensen ondubbelzinnig verklaard hebben deel te willen uitmaken van Rusland.
Onmogelijk om in kort bestek zijn visies weer te geven. Het gaat me eigenlijk nog het meest om zijn integere betrokkenheid. Die blijkt ook uit het feit dat hij vorig jaar Poetin en Obama heeft opgeroepen om met elkaar in gesprek te gaan, omdat het conflict in Oekraïne een bedreiging vormt voor de hele wereld, en niet alleen voor Oekraïne en haar buurlanden. Hij noemt deze brieven ‘een wanhoopskreet uit de grond van mijn hart’.

Alledaagse Wijsheden

“Verlies van wederzijds vertrouwen is desastreus. Moskou gelooft het Westen niet meer en het Westen gelooft Moskou niet meer. Dat is afschuwelijk. (...) Als in deze verhitte atmosfeer een van de partijen zijn kalmte verliest, dan is het snel met ons afgelopen.”
 

(bij lezingen in de VS) “Dan herinner ik mensen eraan dat John F. Kennedy zich uitsprak tegen het demoniseren van de Sovjet Unie en stelde dat de ware vrede nooit een Pax Americana kon zijn. Ofwel er is vrede voor iedereen, ofwel er is helemaal geen vrede.”
 

Michail Gorbatsjov

Mensen die overdrijven kunnen behoorlijk hinderlijk zijn, maar het hangt er wel vanaf wie het doet.
In het boek ‘Ouder worden in de 21^e eeuw’ las ik een interview met Erica Terpstra. Niet te filmen hoezeer zij het sporten verafgoodt. Ouderen en chronisch zieken, iedereen moet sporten. Er moeten speeltuinen met aangepaste toestellen voor ouderen komen. We worden er gezond van en sociaal is
het ook geweldig goed. Je hoort het haar allemaal vol enthousiasme zeggen en je kunt alleen maar glimlachen. Klap op de vuurpijl: “Het is belangrijk voor ouderen dat zij tot hun laatste snik bewegen.” Een spontane lachbui overvalt me. Ik zie dat ook zo plastisch voor me en kan die laatste snik na al dat sporten zo goed begrijpen.
Het kenmerk van overdrijven is natuurlijk dat nuances wegvallen. ‘Alle’ onderzoeken tonen aan dat kinderen liever naar school gaan als er meer gesport wordt. Er zitten ‘ongelofelijk’ veel voordelen aan bewegen. Het maatschappelijk rendement is ‘enorm’. Ouderen vinden het leuk om te sporten, ze willen die uitdaging! En het kon niet uitblijven: de overheid begrijpt absoluut onvoldoende hoe belangrijk sport voor de samenleving is. Door m’n glimlach heen denk ik aan de grote maatschappelijke kostenpost vanwege blessures die het sporten ook met zich meebrengt. En ik denk aan die kennis die nu met versleten kniebanden zo’n spijt heeft van al het joggen in het verleden.
Ach ja, velen zullen een stokpaardje hebben dat ze anderen willen opdringen. Van de een moet je een leven lang leren, van de ander moet je vegetarisch eten, een derde bejubelt meditatie en yoga. Ik heb ook zo mijn stokpaardje dat al het goede voorspelt, maar dat is op het moment niet zo in de mode, dus daar waag ik me niet aan. :)

Alledaagse Wijsheden

“Aan verbetering van je gezondheid werken door meer bewegen, zonder je emotionele werkelijkheid te veranderen, is als werken aan relatieverbetering door een kind of een nieuw huis te nemen, zonder je emotionele werkelijkheid te veranderen.”

Auteur onbekend

“Die veertigers gaan sporten. Voor de gezondheid. Of eigenlijk, voor behoud van hun jeugd. Ze zijn gaan beseffen dat we allemaal steevast op het einde van ons leven af rennen. Door harder te lopen, hopen ze later aan te komen.”

Christina Mercken

Waar anderen rustig tot bezinning komen in de kerk, ben ik zondag aan het begin van de middag al behoorlijk geagiteerd. Het begint rond negenen. In ‘Tijd voor Max’ vertelt een keurige mevrouw, begin tachtig, hoe erg het is dat de lokale overheid haar vijf uur huishoudelijke hulp heeft teruggebracht naar anderhalf uur per week. Dat lijkt mij nog te veel voor een vrouw die zich een eengezinshuis kan permitteren, een goede baan heeft gehad en daarbij nog alleenstaande AOW krijgt. Ze kan toch zelf hulp betalen. Wat een verwende generatie ouderen, allemaal betaald met de opbrengsten van het gas uit Groningen.
Daarna komt in het praatprogramma ‘WNL op zondag’ Schippers aan het woord die haar zorgplan prima verdedigt. Geen agitatievermeerdering dus, maar wel als ze daarna het kabinetsbeleid ten aanzien van Groningen verdedigt. Bleker vertelt helder over de angsten, ouders die hun kinderen niet boven durven laten slapen, etc. De oplossing is: nu direct minder gas uit de grond of beter nog, helemaal stoppen. Schippers is van mening dat het eerst aan de deskundigen is om te kijken wat mogelijk en veilig is. Halló, de ‘deskundigen’ hebben deze ramp niet zien aankomen, zouden ze nu wel een goede inschatting kunnen maken?! Een volstrekt onverantwoord geloof in ‘deskundigen’, waar ook de bankensector aan lijdt.
Op dat agitatiekookpunt aangekomen kijk ik naar Buitenhof en hoor hoe Samsom met magere plannen de ongelijkheid in Nederland denkt te kunnen verminderen. Geen nadruk op hervedelen van arbeid, inkomen en vermogen, op basisinkomen, etc. Maar ik geef niet op. Nu zet ik mijn zinnen op vanavond, wanneer in ‘Tegenlicht’ de Braziliaanse topondernemer Ricardo Semler antwoord geeft op de vraag hoe we tot een betere wereld kunnen komen.

Alledaagse Wijsheden

“Een visie zonder taak is een droom, een taak zonder visie is een illusie.
Een visie met een taak kan de wereld veranderen.”

Global Co-operation for a Better World 

“Een bedrijf is een bemiddelaar tussen jou en je dromen.”

Ricardo Semler

Het zijn van die kleine dingen die je opeens zo kunnen verwonderen. In het groot praat ik graag over de samenwerking van ratio en gevoel, over de wenselijke integratie van beide. Voelt iets goed, maar klopt het rationeel niet: níet doen! Is het rationeel in orde, maar het voelt niet goed: níet doen! Mooie woorden, maar zeggen ze ook wat je voelt en hoe het werkt.
Momenteel onderga ik een tamelijk onnozel ratio–gevoel strijdje. Mijn zitkamer met eikenhouten vloer en lambrisering werd gesierd door een orchidee met wit als basiskleur. Toen deze plant het leven had gegeven, verving ik hem door een orchidee met bruinig geel als basiskleur (wit was niet voorradig). Met enige verbazing aanschouw ik de nieuwe aanwinst. Mijn gevoel zegt dat het toch echt minder is dan de witte, waarbij het hart direct open springt. Mijn verstand legt omslachtiger uit dat deze kleur juist erg fraai is, omdat hij zo goed past bij de geelbruine houtsoorten. Het wit steekt daar te scherp tegen af, het verbindt zich niet met de omgeving. Het enige wat mijn gevoel ertegenin kan brengen is nog steeds dat het hart openspringt bij het witte licht.
Ze doen hun best dichter bij elkaar te komen. Het gevoel zoekt naar de warmte bij het zien van de geelbruine versie, het verstand zoekt naarstig naar argumenten ten voordele van de witte versie. Ze vinden elkaar niet. Ik nader het punt dat het verstand bedenkt dat een van vreugde open springend hart waarschijnlijk belangrijker is dan goede argumenten. Dan laat de ratio tevreden met zichzelf
de eer aan het gevoel.

Alledaagse Wijsheden

“Gevoelens zijn de taal van de ziel, maar je moet je ervan vergewissen dat je naar je ware gevoelens luistert en niet naar een vervalsing die je verstand heeft geconstrueerd.”

“Gevoelens zijn negatief noch destructief. Het zijn gewoon waarheden. Wat ertoe doet is hoe jij jouw waarheid uitdrukt.”
 

Neal Donald Walsch

“De rede ging in het menselijk handelen een steeds grotere rol spelen. En het is altijd zo dat waar de ratio de overhand krijgt het leven gevende licht wordt verwaarloosd.”

Sun van Meijel

(vervolg)

Dan komt een passage waardoor je even denkt dat Ortega de man toch inferieur vindt. Het psychisch leven van de vrouw is volgens hem meer versmolten is met haar lichaam, haar lichaam is doortrokken door de ziel. Voor de man geldt: “...lichaam en ziel weten weinig van elkaar, zijn niet solidair, ze treden eerder op als onverzoenlijke vijanden.” Maar de suggestie dat de vrouw erboven staat, wordt snel rechtgezet, want omdat de vrouw vervuld lijkt van de ziel versiert ze haar lichaam en dat onderbouwt haar zwakheid. De ziel beschouwt hij als ‘iets bevends, iets zwaks’.
Ik ken de inzichten over ‘De vrouw’ uit die tijd en het is fraai om te zien hoe vanuit de vrouwen- beweging omgekeerde waarden zijn toegekend aan verschillen tussen mannen en vrouwen, ervan uitgaande dat ‘de man’ en ‘de vrouw’ niet bestaan. Wat ‘vaag, schemerig’ genoemd werd, wordt een
rijk gevoelsleven, waarvan mannen kunnen leren. Wat man-gericht was, wordt in brede zin relatie-gericht wat goed is voor samenwerking, ook in het arbeidsleven.
Ja, zelfs de interpretatie van het scheppingsverhaal kan ten gunste van vrouwen worden bijgesteld, zoals literatuurwetenschapper Mieke Bal deed in de jaren 80. Eva de secundaire mens? “Lees eens goed! Het is helemaal geen misogyn verhaal. Er wordt een climax getekend. De schepping begint met aarde en water en eindigt met de mens. Is het dan onlogisch te stellen dat in de schepping van de mens de climax voortzet? Van nederig materiaal wordt iets mooiers gemaakt. Verderop in Genesis wordt van Eva gezegd: zij die leven geeft. Met de komst van de vrouw is de schepping pas klaar. Ze is helemaal geen tweederangs schepsel.”
God schiep dus uit de rib van Adam de vrouw, had daarmee het hoogste bereikt en kon gaan rusten! Erg geestig, tijden veranderen...

Ander Inzicht

“De ergste oude mannen zijn jonge mannen met een oude mentaliteit: mensen voor wie macht, prestige en geld vervangingsmiddelen zijn van dat waartoe ze niet in staat zijn, zoals het tot uitdrukking brengen van hun emoties.”

Mieke Bal

Door met José Ortega y Gasset (1883­–1955) en zijn boek ‘De Mens en de Mensen’. Hij spreekt over ‘de vrouw’ als totaal verschillend van mannen. Mensen die dat niet inzien beticht hij van dwaling. Het eerste grote verschil: de innerlijke menselijkheid van de vrouw is essentieel vaag. Zij leeft in een schemer, weet niet goed wat ze wil of niet wil. Daarom is ze geheim.
Het tweede primaire kenmerk is dat de vrouw zich voordoet als een menselijkheid die lager staat dan die van de man. Ortega veegt de vloer aan met de gelijkheidsmythe van onder andere Simone de Beauvoir. Hij verwacht dat volgers van deze idée fixe wel geïrriteerd zullen raken door zijn beweringen. Vast wel, maar nu, zo’n tweederde eeuw later, is het vooral interessant hoe hij als filosoof ‘de vrouw’ (vaag, levend in de schemer) en ‘de man’ (concreet, beroepsgericht) beschrijft, zonder enige notie van vrouwelijkheid en mannelijkheid als polen in een veel bredere context.
Het laatste blijkt ook uit het feit dat hij aan zijn visie op de dualiteit van de seksen koppelt dat mannen en vrouwen op elkaar aangewezen zijn. Overigens is die gerichtheid bij de vrouw op de man sterker, omdat het bij de man verzwakt wordt door andere bindingen. Homoseksualiteit noemt hij niet, maar sluit hij indirect volstrekt uit.
Onomwonden stelt hij voor om zonder schaamte te praten over de vrouw als ‘zwak geslacht’. Boeiend ook dat in het midden van de vorige eeuw gezegd kon worden dat inferioriteit de bron is van het geluk van vrouwen. “Want dankzij daaraan maakt de vrouw ons gelukkig en is zij zelf gelukkig, is zij gelukkig wanneer ze zich zwak voelt.”

(wordt vervolgd)

Ander Inzicht

“Als Aristoteles zegt dat de vrouw een ‘zieke man’ is, doelt hij waarschijnlijk niet op haar maandelijkse ongesteldheden, maar juist op dat fundamentele karakter van zwakheid. Maar door dit ‘ziekte’ te noemen zoekt men een secundaire uitdrukking die een vergelijking met de gezonde man vooronderstelt.”

José Ortega y Gasset

We leven in een bange samenleving in een tijd die veiliger is dan ooit. Een net nog tiener meldt zich met een (nep)wapen bij de NOS balie, de portier en anderen lossen het probleem adequaat op en gelijk wordt geroepen dat de beveiliging tekort schiet. Zonder nadenken schreeuwt de Nederlandse Vereniging van Journalisten haar verontrusting van de daken en eist overleg met veiligheidfunctionarissen en burgemeesters. En ja hoor, een dag later is het mediapark overspoeld met politie die binnenkomende mensen controleert.
De Spaanse filosoof José Ortega y Gasset heeft in de eerste helft van de vorige eeuw gedenkwaardige dingen gezegd in dit verband. Hij is van mening dat we in de Westerse wereld het denken losgekoppeld hebben van de actie en als een godheid zijn gaan verheerlijken. Hij noemt het ‘cultuurkwezelarij’, omdat het denken wordt voorgesteld als iets dat zichzelf rechtvaardigt, los van actie. Een overproductie van ideeën, boeken, kunstwerken is het gevolg.
Door deze intellectualistische afdwaling verliest de mens het vermogen tot zelfinkeer, terugtrekken
in de eigen onaantastbare kern. Daardoor zijn de massa’s op te zwepen en “onder opwindingen en verschrikkingen raken ze buiten zichzelf.” Omdat alleen de mens het dier is dat in zichzelf kan gaan,
zal hij eenmaal buiten zichzelf willen afdalen tot dierlijkheid. Het wezenlijke van de mens is gevaar.
Dan is kalmte belangrijk, een ogenblik de actie die ons buiten onszelf dreigt te brengen opschorten
om van binnenuit een strategisch plan op te zetten.
Zware taal, maar wel zinvol. En terwijl het NOS-incident breed wordt uitgemeten, schrijft minister Kamp een brief om te melden dat hij niet van plan is de gaswinning in Groningen verder te verlagen. Ik denk dat hij buiten zichzelf het échte gevaar niet onderkent en we moeten hem dus strategisch tot inkeer zien te brengen.

Alledaagse Wijsheden

“Ontelbare zaken van het hoogste belang hebben we aan de oude Grieken te danken, maar ook de ketenen. (...) de zwaarste van die ketenen is het intellectualisme.”
 

“De mens wandelt altijd tussen afgronden en of hij wil of niet, zijn meest echte verplichting is het evenwicht te bewaren.”
 

“Er ligt dezer dagen iets groots in de wereld op sterven, namelijk de waarheid. Zonder een sfeer van rust zal de waarheid bezwijken.”
 

“Om het verleden te overtreffen, moeten we het contact ermee niet verliezen; integendeel het stevig onder onze voeten voelen, doordat we er bovenop zijn geklommen.”
 

José Ortega y Gasset

We horen niet veel meer over het gezin als hoeksteen van de samenleving, vanaf eind vorige eeuw nam de verheerlijking danig af. In 1985 stelde demograaf Verduin dat het huishouden van een echtpaar met een klein aantal kinderen eigenlijk een recent verschijnsel is, dominant vanaf ongeveer 1920. “In hoeverre het ook een kortstondige verschijnsel zal blijken te zijn moet de toekomst leren.”, voegde hij eraan toe. Dertig jaar later is duidelijk dat de variatie in leefvormen aanzienlijk is toegenomen, alleen al met een kleine drie miljoen alleenwonenden is het beeld drastisch veranderd.
De belangen van alleenstaanden worden dan ook steeds vaker op de agenda gezet. Wouter Koolmees van D66 komt met het plan om alleenstaanden zonder kinderen de keuze te geven om een erfenis voor vrienden in hetzelfde lage belastingtarief te laten vallen als een erfenis voor kinderen. “De partij vindt dat de erfbelasting te veel is opgesteld voor de traditionele gezinssituatie en wil het stelsel naar eigen zeggen moderniseren.” Merkwaardig voor een vooruitstrevende partij, want moderniseren is niet meedoen met verouderde tradities, moderniseren is vooruitdenken. In dit geval betekent dat het afschaffen van het lage belastingtarief voor kinderen. Dan is ieder weer gelijk en gaan we de goede kant op richting afschaffen van erfenissen.
Het gezin verliest zijn aureool. De invloed van de kerken is onvoldoende om dit instituut extra glans te geven, de gezinsvormen zijn met echtscheiding, homohuwelijken, e.d. ook al danig afgedreven van het oorspronkelijke model dat de stabiliteit van de samenleving moest garanderen. Alleenstaanden kunnen verre van een nieuwe hoeksteen genoemd worden, een groeiend aantal werkt eerder de instabiliteit in de hand op het gebied van ruimte, milieu, zorg en eenzaamheidsverschijnselen. Omdat we wel behoefte hebben aan zo’n krachtig aureool, stel ik de volgende kandidaten voor als hoeksteen: groepswonen en medemenselijkheid.

Eigentijdse Inzichten

“Wij leven in harde en onzekere tijden. Wat wij onze kinderen kunnen meegeven aan warmte en zekerheid, kan hun, wat er ook moge gebeuren, niet meer afgenomen worden.”

Bernard Lievegoed, ‘De levensloop van de mens’, 1975 

"Morgen zijn we 35 jaar getrouwd. Hoe zullen we dat vieren?" –
"Wat dacht je van 10 minuten stilte?"
 

“Ik denk niet dat mijn man erg trouw is. Mijn laatste kind leek helemaal niet op hem.”
 

Wiet van Broeckhoven

Sinds de industriële revolutie sjokt de ethiek moeizaam achter de vooruitsnellende techniek aan. Een nieuwe uitdaging! Medisch onderzoeker Hans Clevers was in DWDD. Zijn team was het gelukt om via injecties met stamcellen zieke levers weer gezond te maken. Geen risicovolle transplantaties meer, geen wachtlijsten, een groot succes. Met nog de toevoeging dat in de nabije toekomst dit waarschijnlijk voor alle organen mogelijk is. Gretig vraagt Matthijs wanneer dergelijke behandelingen de markt opkomen, maar een rechtstreeks antwoord blijft uit. Jammer voor ernstig zieke luisteraars. Tafelheer Tom vraagt minstens even gretig of zijn generatie 110, 120 jaar kan gaan worden. Antwoord: “Dat is de belofte ja, of misschien 150, want je kan eindeloos nieuwe stamcellen blijven geven.” Clevers voegt er – niet onbelangrijk – aan toe, dat de hersenen nooit vervangen kunnen worden, want daar lig je zelf helemaal in opgeslagen.
De stemming was juichend, een Nobelprijs lag in het verschiet. Wellicht, maar ik had nog wel graag
wat andere vragen beantwoord gezien. Is er een leeftijdsgrens om dergelijke organen weer gezond
te maken? Krijgen ook demente mensen dergelijke injecties die helaas niet de hersenen verjongen?
Wat te doen als het aantal ouderen, krakkemikkig en slecht ter been, sterk groeit? Gaan we naar een situatie waarin er een weinig menswaardig bestaan is voor jongeren (enórme zorgtaak) en ouderen (verlenging aftakelingsproces)? Is het niet egoïstisch tegenover zielen die staan te popelen om naar aarde te komen? Sorry, vol = vol. 
Een forse leeftijdsgrens aanbrengen is de oplossing; injecties alleen voor jongeren. Hier krijgen de
ethici nog een zware dobber aan, want ze durven nu al nauwelijks een leeftijdsgrens te stellen aan
alle medisch-technische vernuftigheden.

Alledaagse Wijsheden 

“Dwaasheid is wensen lang te leven en zich weinig bekommeren om goed te leven.”

Thomas van Kempen

“Wees bereid om los te laten, want dat is de kenmerkende eigenschap van de reis die je ziel maakt.”

Ian Graham 

“Een proces dat geleid heeft van de amoebe tot de mens wordt door filosofen overduidelijk beschouwd als vooruitgang, maar het is onbekend of de amoebe het eens is met deze mening.”

Bertrand Russell

Lyn Berger schrijft in De Correspondent een stuk onder de kop: ‘Iedereen houdt van liefde, maar is dat wel terecht?’ Een kern van haar verhaal is dat hoge verwachtingen een positief effect hebben op de ontwikkeling van een kind, en dat moederliefde, het kind beschermen, een sta-in-de-weg kan zijn.
De vraag is dan wat de intentie van de moeder is: beschermt ze puur in het belang van het kind, of omdat ze bang is het kind te verliezen, of omdat ze vreest ergens de schuld van te krijgen? Als er angst en eigenbelang in het spel zijn, betreft het geen zuivere liefde die vrij laat.
‘Verwachting’ wordt wel heel positief ten tonele gevoerd. Zeker, het kind onderschatten kan een verlammende werking hebben. Het kan ook prestaties aanwakkeren: ‘ik zal wel eens laten zien wat ik in mijn mars heb’. Overschatten kan eveneens verlammend of versterkend uitpakken. Beide leggen een oneigenlijke druk op een kind. In wezen vertegenwoordigt ‘niets verwachten’ de zuivere liefde. Het kind mag zich ontwikkelen en dat proces wordt positief ondersteund. Verwachting en hechting zijn killers van zuivere liefde, maar wie op aarde kan liefhebben zonder enig eigenbelang?
Mijn bondige reactie op het stuk: ‘Aardse liefde is zelden onvoorwaardelijk, dus angst regeert mee; deze liefde wordt zwaar overschat. Kosmische liefde is wel onvoorwaardelijk, zij wordt zeer onderschat of zelfs ontkend. Dat schaadt ons vertrouwen.’ Ik kon het onder de tekst intypen, niet gedaan! Leuk om de reacties van anderen te lezen, maar zelf hoef ik geen discussies meer die te kort zijn om elkaar te begrijpen, laat staan nader tot elkaar te komen. Decennia geleden mocht ik veelvuldig mijn zegje doen in de media, mooi vanuit missie-ijver, lastig vanwege regelmatig optredend onbegrip. En ik had in die tijd niet eens last van getwitter.

Een reactie op het stuk

Filosoof Jan Bransen:

“Ik zie eigenlijk een heel ander proces in onze samenleving: dat we steeds minder op liefde durven vertrouwen en steeds meer verwachten van de wetenschap. Met name in het onderwijs en de zorg. Daarover verschijnt in mei a.s. in het Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte een artikel van Giel Hutschemaekers en mij, getiteld: ‘Wat maakt blind? Liefde? Of wetenschap?’”

Veelbelovend, ik zie ernaar uit.

Ze was een grootheid, een relatie-goeroe, toen haar boek ‘Intieme Vreemden’ in 1983 uitkwam. Vrouwen willen intimiteit en mannen verzetten zich ertegen. Vrouwen klagen onderling dat ze niet met hun man kunnen praten over gevoelszaken, terwijl mannen lacherig klagen over de mysterieuze manier waarop vrouwen denken. Op de achterflap valt te lezen dat Rubin geen eenzijdig standpunt kiest, maar partners meer begrip voor elkaar wil bijbrengen: “een smalle maar begaanbare brug tussen twee werelden.” Als je niet over mannen en vrouwen, maar over het mannelijke en het vrouwelijke in de mens praat, zijn haar observaties nog steeds waardevol. Ze was een voorloper die zich baseerde op haar praktijk als psychotherapeute. Ook haar eigen ervaringen betrok ze erbij, na twintig jaar huwelijk stelde het gedrag van haar man haar nog steeds menigmaal voor een raadsel.
Voorloper is ze nu weer op een ander vlak. Op internet kwam ik toevallig haar naam tegen en wat blijkt: deze 88-jarige dame, in slechte gezondheid, beschrijft de angst in de Amerikaanse samenleving voor de dood, het taboe rond zelfdoding. Ook hierbij betrekt ze haar eigen ervaringen, haar ambivalentie om zichzelf al dan niet het leven te benemen. Ze erkent de complexiteit van het onderwerp en de lef die het vraagt om tegen het traditionele Amerikaanse Godsbeeld in te gaan. Ze weet ook dat een beschouwing over zelfdoding heel iets anders is dan het ook werkelijk doen.
Ik herken weer helemaal de Lillian Rubin van de jaren tachtig, genuanceerd en vooruitstrevend, mensen rakend op belangrijke levensvragen. Gewend als ze is aan kritiek, weerhoudt die haar ook nu niet ervan om haar mening te uiten.
(N.B. – Deze gevens zijn gebaseerd op een internet pagina uit 2012. Lillian Rubin is 17 juni 2014
op 90-jarige leeftijd overleden.) 

Alledaagse Wijsheden 

“Iemand liefhebben is voor de mens misschien wel de moeilijkste van alle taken, de uiterste, de laatste beproeving, het werk waarop al het andere alleen maar voorbereiding is.”

Rainer Maria Rilke

“Doodgaan eist van ons om lief te hebben en los te laten; liefde eist van ons om dood te gaan en los te laten.”

John Welwood

De paus heeft zich uitgesproken tegen moorden, “maar er zijn grenzen aan de vrijheid van menings- uiting. Vooral als je beledigt of een geloof belachelijk maakt.” Obama roept Europa op om meer werk te maken van de integratie van moslims en niet alleen te kiezen voor een harde aanpak. De Belgische journalist Stockmans vertelt in DWDD dat hij in Jordanië bij Jihadisten zich verdiept heeft in hun verhaal. De aanval op Charlie Hebdo was in de eerste plaats een daad van oorlog die in het Midden Oosten woedt en waaraan het Westen meedoet, veel minder een aanval op de vrije meningsuiting. Er is dus wel wat meer aan de hand dan de Martinitoren omtoveren tot potlood!
Het Europa gevoel versterken stuit bij mij enerzijds op weerstand, wereldburgerschap spreekt me meer aan. Anderzijds besef ik dat het een noodzakelijke tussenstap is, een Europa waar alle geloven zich thuis voelen en het benauwde nationalisme overstijgen. In De Correspondent mocht socioloog Dick Pels, die het boek ‘Van welk Europa houden wij?’ schreef, zijn licht laten schijnen. Hij pleit voor een Europese verzorgingsstaat met een basisinkomen en minimumloon. Ontwrichting en sociale ongelijkheid gaan hand in hand en dat moet worden tegengegaan.
De reactie van Loes Vos op het stuk vond ik ook belangrijk. Laat het nieuws meer gaan over Europese landen. Niet zozeer de kleine rampen in de verte, maar meer die in Europa. Vertel meer over de beslissingen in Brussel. Zorg voor samenwerking van politiecorpsen. Geef jongeren de mogelijk waar dan ook in Europa een opleiding te volgen. “Kortom, deel veel meer lief en leed met elkaar binnen Europa.” Ja, maar wel wetende, zoals Satish Kumar aan Lisette Thooft vertelde, dat we op de wereld allemaal verbonden zijn en bij elkaar horen. Eén grote familie.

Alledaagse Wijsheden

“Mensenrechten worden niet alleen geschonden door terrorisme, onderdrukking of moord, maar ook door oneerlijke economische structuren die enorme ongelijkheid creëren.”

Paus Franciscus

“Boeddha zei: ‘Eén woord dat vrede en harmonie brengt, is meer waard dan duizend holle woorden. (...) Begrijp dat er grenzen zijn. Vrede is alleen mogelijk binnen grenzen. Ook een rivier kan alleen vrij stromen binnen de grenzen van zijn oevers. Als die er niet zijn, wordt de rivier een overstroming en is er geen vrijheid meer.”
 

“Liefde maakt een einde aan de afgescheidenheid. De aarde houdt van het gras en de bomen, de bloem houdt van de bij, het hele universum is een manifestatie van liefde.”
 

Satish Kumar

De storm is gaan liggen, nuances keren terug, beseft werd ook dat in de commotie over het hoofd werd gezien dat op dit moment in Nigeria verschrikkelijke terreurdaden duizenden mensen het leven kost. Mondialisering is onze opdracht, een integratie van culturen, maar we weten in de verste verte niet hoe we het geweld moeten stoppen. Bij discussies van afgelopen week frappeerde me trouwens weer hoe gemakkelijk mensen denigrerend doen over een mogelijk opperwezen. Wat legitimeert zo’n houding, deze mensen kunnen immers niets bewijzen. Het antwoord is duidelijk: Darwin! (12 juni j.l. beschreef ik al hoe blij ik zelf in mijn jongere jaren met Darwin was.)
Er is veel over de goede man geschreven. Ik kan met Van den Berg (Metabletica) meegaan die Darwin’s theorie niet beschouwt als een wetenschappelijke revolutie omtrent de afstamming van de mens, maar meer als een basis voor een politiek emancipatieproces. Het volk kan uitgaande van zijn ideeën meer zelf beslissen en dat willen we, dus leren we ons nageslacht dat de theorie wetenschappelijk bewezen is. 
Heldere zienswijzen presenteert Jan Diek van Mansvelt, aan de hand van vele auteurs, in zijn boek ‘Dwarskijken op Darwin’. Een voorbeeld: gesproken wordt over toeval, selectie en ‘survival of the fittest.’ Voor organismen die eigenlijk uitgestorven zouden moeten zijn, omdat efficiëntere organismen zich hebben ontwikkeld, wordt een cirkelredenering gebruikt: het overleeft, want het is kennelijk aangepast en het is aangepast, omdat het overleeft. ‘Het is zo omdat het zo is.’, een veel gebruikte verklaring in de evolutieleer.
Het boek staat vol fraaie inzichten, maar dat zal een verstokte Darwinist niet over de streep van een opperwezen trekken. (Wat mij betreft mag het ook opperenergie heten.) Zoals de schrijver zelf stelt: “Zolang je overtuigd bent dat het niet te zien is, blijft het onzichtbaar.”

Alledaagse Wijsheden

“Ik voel diep in mijn hart dat dit hele onderwerp het menselijk intellect te boven gaat. Alsof een hond zich gaat afvragen hoe het intellect van Newton werkt.”

Charles Darwin

“Wij zijn geen mensen geworden toen we rechtop gingen lopen, maar ons lichaam kwam rechtop omdat we mensen werden.”

Louis Bolk 

“De schoonheid van een theorie is dikwijls veel juister dan het bewijs.”

Madzy Ford

Sneller dan het er even naar uitzag – een miljoen Charlie krantjes drukken, laten we nog wat olie op het vuur gooien ­– begint de beschaving door te dringen. Moesten mensen eerst nog zinnen uit hun tekst verwijderen als ze beweerden dat moslims provoceren ‘gewoon stom’ is (want zoveel vrijheid van meningsuiting was er in het begin nu ook weer niet), dat hoeft niet meer.
Dan maar wat uitspraken tegen het licht houden. Arend Jan Boekestein: “De vrijheid van meningsuiting is heilig, theologie niet.” Verbinden we die met een uitspraak van Ilja Pfeiffer: “Niets is voor humor heilig. Daarom is humor de gevaarlijkste tegenstander van de gelovige en de doodsteek voor al wat voor heilig wordt gehouden.”, dan rijst de vraag: hebben we al keiharde, confronterende humor gehad over de nietsontziende vrijheid van meningsuiting?
Mannelijke energie tiert nog welig in de commentaren. De hoofdredacteur van de Volkskrant: “Nooit mogen we toegeven aan de verwerpelijke intolerantie van gelovigen in een of ander opperwezen die anderen het zwijgen wil opleggen. Dus schrijven en tekenen we gewoon door.” En Arnold Karskens
weet ook van wanten: “Misschien is de les die we hieruit moeten trekken dat je eigenlijk nooit opgeeft. Dat je doorgaat. Dat je laat zien dat je de machtigste bent.” Amen!
Doorgeschoten mannelijke energie brengt ons niet verder, evenmin als doorgeschoten vrouwelijke energie. Maar die laatste energie hebben we nu wel nodig en zij sijpelt door in de vorm van zicht op medemenselijkheid. Dat geeft balans. Vrijheid van meningsuiting is zeker een groot goed, maar geen vrijheid zonder verantwoordelijkheid.
Het meest ontroerde mij de verzuchting van de hoofdredacteur van een Turks satirisch weekblad:
“We zijn zo moe van alle beledigingen.”

Enkele uitspraken dezer dagen 

“Pennen kunnen ook doden.” 

Hugo Camps

“Je moet onder het mom van vrijheid van meningsuiting niet keihard overal tegenaan willen schoppen. De grens ligt daar waar je mensen echt diep beledigt.”

Nilgün Yerli

“Terrorisme is ook niet de grootste uitdaging van de eenentwintigste eeuw. Verre van. De obsessie met de islam zorgt er eerder voor dat we te weinig aandacht besteden aan de echte opgaven van onze tijd: de overgang naar een duurzame economie, het uitroeien van de armoede en het temmen van het kapitalisme.” 

Rutger Bregman, De Correspondent

Aan het begin van deze eeuw heb ik een column van Theo van Gogh gelezen waarbij ik licht misselijk werd. Niet gekwetst, geen herkenning, wel een moet-dat-nu-zo gevoel. Na zijn dood vertelde een familielid dat ze wel eens tegen hem zeiden dat hij de onderwerpen ook op een andere manier voor het voetlicht kon brengen.
Hetzelfde overkwam me nu. De Volkskrant brengt een visuele hommage aan het blad Charlie Hebdo en laat ruim twintig cartoons zien. Het heeft een averechts effect op mij: geen enkele lach en sommige plaatjes vond ik ronduit walgelijk. Het AD kopt: ‘Wij zijn allemaal Charlie’. Daar val ik toch echt buiten. Absolute vrijheid van meningsuiting (die wettelijk overigens niet bestaat) zorgt voor een wrede samenleving, die geen rekening houdt met de verschillen tussen en gevoeligheden van mensen. We mogen de vrijheid van meningsuiting heilig verklaard hebben, op internet zien we wat de gevolgen ervan kunnen zijn. Kwetsures die de dood tot gevolg hebben. Ergens las ik dat de beginselverklaring van Charlie een sterk atheïsme bevat. Zou je het extremistisch atheïsme kunnen noemen? Extremisme trekt extremisme aan, of het nu rechts of links is, religieus of a-religieus. Ik ben zeer sterk tegen geweld en daarmee ook tegen het uitlokken van geweld.
De discussie over het effect op cartoontekenaars en cabaretiers loopt hoog op. Zouden ze zich gaan inhouden uit angst voor hun hachje, is dat verstandig of een teken van slapte? Mijn advies voor deze mensen: denk na, gebruik je verstand, gebruik je hart, gebruik je inlevingsvermogen. Niet vanuit een persoonlijke angst, maar vanuit menselijk begrip en volwassenheid. Het is beter voor het wereldwijde moeizame streven om in vrede met elkaar samen te leven.

Mijn oprechte deelneming gaat uit naar de gewonden en hun naasten, en naar de nabestaanden van de gedode mensen in Parijs.

Alledaagse Wijsheden 

“Oordeel niet zonder liefde in je hart.”

Theo van den Bergh

“De waarheid is een land zonder pad.” 

Krishnamurti

“Liefde is een energie, geen substantie.” Deze uitspraak van liefdesonderzoekster Daphne Kingma
zullen velen kunnen bevestigen. Wie heeft er niet de liefde wel eens echt voelen stromen, voor een medemens, voor een kind, voor muziek, voor de natuur. Zelf had ik een keer de neiging die liefde vast te pakken en terug te duwen. Een vriendin zei later: “dat moet je niet doen, dat is juist goed voor het milieu”. Daar zal ze wel gelijk in hebben, niet voor niets zijn er mensen met groene vingers, met liefde voor de planten.
Volgens Kingma wijzen onze emoties ons de weg naar het spirituele. In feite zijn ze mysterieus, ze kunnen niet exact gemeten of gewogen worden. Dit toont aan dat we meer zijn dan alleen de materiële substantie van ons lichaam of van wat we in ons leven doen. We worden diep geraakt door onze emoties en toch kunnen we ze niet zien of aanraken. De emoties verbinden ons, vaak zonder het te weten, met de diepere dimensie van onze geest, aldus Kingma.
Een gevolg is ook dat de in zicht zijnde dood veel liefde kan genereren. Veel wat zo belangrijk leek, wrijvingen, pijnlijke ervaringen vallen weg, het vervaagt, waardoor de liefde vrijer kan stromen. Het naderende einde tegemoet zien is een moeilijk proces met onzekerheid en angst, en toch krijgt in zo’n proces de liefde vaak meer vrij baan. Dat geldt niet alleen voor de eigen gezinsleden, maar ook voor vrienden en verdere familie.
‘Liefde is sterker dan de dood’, het is een oude wijsheid. Want hoe zou liefde teniet gedaan kunnen worden?

Algemene Wijsheden

“Elke keer als we een emotioneel issue oplossen komen we dichter bij ons spirituele zelf. Dit gebeurt omdat de gehechtheid aan onze emotionele drama’s, meer dan wat dan ook, onze capaciteit ondermijnt om werkelijk lief te hebben.”

Daphne Kingma

“Een warmhartige houding jegens de dood, hoeveel verdriet zij ook kan veroorzaken omdat loslaten moeilijk is, komt niet alleen de nabestaanden maar ook de overledene ten goede. Het bewustzijn kan in alle rust voortgaan op zijn ontwikkelingsweg. De liefde kan vrijer stromen, er kan gelééfd worden.”

‘Liefde in vele facetten’

En toen werd het zomaar 2015 zonder Riemke. Zaterdag 27 december overleed mijn moedige schoonzus, 63 jaar jong. In mei was uitgezaaide botkanker geconstateerd die niet te genezen was. Het leven kon met chemokuren gerekt worden, maar er was geen kans op herstel. Ze koos niet voor de kwantiteit in dagen, maar voor de kwaliteit van leven, tegen het dringende advies van de oncoloog in. Niet alleen moedig, ook wijs.
De acceptatie van haar naderende einde heeft bij velen grote bewondering gewekt, het was leerzaam hoe zij met haar slopende ziekte is omgegaan. Ze ging met haar gelieven meer bij de dag leven, bij de goede momenten, lievelingsmomenten. De eerste maanden kon ze nog veel doen met man, zonen, vrienden, dorpsgenoten, zelfs een reis naar Italië. Van die ervaringen genoot zij bewust. Ze bleef positief en de humor verliet haar niet. Haar wens was dat ze door haar manier van leven een voorbeeld kon zijn voor anderen in deze situatie. Een vriendin vertelt: “Ze ging scherp doelen stellen in wat ze nog wilde bereiken in haar leven. Ook al is de tijd beperkt, toch heeft ze dit bereikt. Mooi, om in evenwicht te gaan.”
Bijzonder was ook dat een brede kring van familie en vrienden kon meeleven via regelmatig verstuurde, warme en informatierijke rondzendmails van haar man, mijn broer. Zo bleef je op afstand betrokken, heel bijzonder. Direct na kerst is ze gegaan. Een vriendin: “Ik rouw om een dierbare vriendin die op haar laatste reis zoveel kracht en liefde heeft kunnen geven en ook kunnen toelaten.”
Bijzonder was ook hoe behalve haar zus ook bevriende dorpsgenoten haar en haar gezin praktisch en emotioneel steunden tot en met de afscheidsceremonie gisteren aan toe. Een zorgzaam participerende kleine samenleving van grote allure!

Alledaagse Wijsheden

“De zonsondergang is het bewijs dat een einde ook mooi kan zijn.”

Tekst op een rouwadvertentie

“Als je de schoonheid en uniekheid van de dingen waardeert, krijg je daar energie van. Als je op een niveau komt waarop je liefde ervaart, dan kun je de energie terugzenden, gewoon door dat te willen.”

James Redfield